Unia Europejska

Historia

9 maja francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.

1951 - 18 kwietnia Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały w Paryżu Traktat o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWIS).

1957 - 25 marca w Rzymie sześć krajów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali powołało Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspolnotę Energii Atomowej (EURATOM).

1968 - 1 lipca zaczęła funkcjonować unia celna Wspólnot Europejskich, ze wspólną taryfą celną wobec państw trzecich.

1973 - 1 stycznia weszły w zycie układy o przystąpieniu do Wspólnot Europejskich trzech nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii (podpisane 22 stycznia 1972 roku).

1978 - 6-7 lipca Rada Europejska na posiedzeniu w Bremie podjęła decyzję o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego wraz z Europejską Jednostką Walutową (ECU). System zaczął funkcjonować 1 stycznia 1979 roku.

 1979 - 7-10 czerwca odbyły się bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego. Obywatele państw członkowskich Wspólnot wybrali 410 deputowanych.

1981 - 1 stycznia weszła w życie (podpisana 28 maja 1979 roku) umowa o przystąpieniu Grecji do Wspólnot Europejskich.

1985 - 12 czerwca podpisano umowy o przystąpieniu Portugalii i Hiszpanii do Wspólnot Europejskich (weszły w życie 1 stycznia 1986).

1986 - 17-18 lutego podpisano Jednolity Akt Europejski, zmieniający i uzupełniający traktaty o utworzeniu EWG, EWWiS i EURATOM-u. Jego najważniejszym postanowieniem była zapowiedź utworzenia Jednolitego Rynku Wewnętrznego do końca 1992 roku.

1992 - 7 lutego ministrowie spraw zagranicznych i finansów państw członkowskich Wspólnot Europejskich podpisali w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej (wszedł w życie 1 listopada 1993 roku).

1993 - 1 stycznia weszły w życie postanowienia o utworzeniu Jednolitego Rynku Wewnętrznego.

21-22 czerwca na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze wyrażono zgodę na przystąpienie w przyszłości do Unii Europejskiej krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polski.

1995 - 1 stycznia weszły w życie umowy o przystąpieniu kolejnych państw do Unii Europejskiej: Austrii, Finlandii i Szwecji (podpisane 24 czerwca 1994 roku).

15-16 grudnia na posiedzeniu Rady Europejskiej w Madrycie potwierdzono zamiar utworzenia w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej.

1996 - 29 marca w Turynie rozpoczęła się Konferencja Międzyrządowa państw członkowskich Unii Europejskiej mająca za zadanie reformę wewnętrzną Unii (przygotowanie do poszerzenia Unii).

1997 - 29 października podpisano Traktat Amsterdamski zawierający uzgodnienia Konferencji Międzyrządowej.

1998 - 12 marca w Londynie odbyło się spotkanie państw aspirujących do Unii Europejskiej z państwami członkowskimi UE na Konferencji Europejskiej "15+11".

30 marca odbyła sie konferencja otwirająca proces akcesji 11 państw stowarzyszonych z Unią Europejską.

31 marca odbyły się Konferencje Międzyrządowe otwierające negocjacje z sześcioma państwami stowarzyszonymi (Polską, Czechami, Wegrami, Słowenią, Estonią i Cyprem). W kwietniu rozpoczął się screening, czyli proces przeglądu prawodastwa 6 krajów kandydujacych pod katem zgodności z acquis communautaire (dorobkiem prawnym Wspólnot Europejskich).

15-16 czerwca odbyło się posiedznie w Cardiff, na którym potwierdzono wcześniejsze cele Unii Europejskiej - utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej w 1999 roku, przyszłe rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej i Wschodniej oraz konieczność walki z bezrobobciem.

10 listopada w Brukseli otwarto właściwe negocjacje z 6 państwami kandydującymi w siedmiu obszarach.

1999 - 1 stycznia rozpoczął sie trzeci etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej - proces wprowadzania do obiegu wspólnej waluty europejskiej euro.

24-25 marca w Berlinie odbyło się spotkanie Rady Europejskiej, na którym ostatecznie uzgodniono kształt reform UE zawartych w Agendzie 200 oraz ich aspekt.

1 maja wszedł w życie Traktat Amsterdamski.

3-4 czerwca w Kolonii odbylo się posiedzenie Rady Europejskiej, podczas którego zapadła decyzja o przeprowadzeniu reformy unijnych instytucji do końca 2000 roku. Postanowiono rownież, że do tego czasu Unia Zahodnioeuropejska (UZE) zostanie włączona do UE.

15 września powołano Komisję Europejską w nowym składzie.

15-16 października odbyło się posiedzenie Rady Europejskiej w Tampere, podczas którego uzgodniono przekształcenie do 2005 roku Unii Europejskiej we "wspólną przestrzeń wolności, sprawiedliwości i bezpieczeństwa". Ma się to wyrażać we wzajemnym uznawaniu wyroków swoich sądow, zaciśnianiu współpracy policji w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej oraz ustanowieniu wspólnej polityki migracyjnej i azylowej.

11-12 grudnia odbyło się posiedznie Rady Europejskiej w Helsinkach, podczas którego zapadła decyzja o zaproszeniu kolejnej szóstki państw kandydujących (Bułgarii, Malty, Litwy, Łotwy, Rumunii oraz Słowacji) do rozpoczęcia negocjacji o członkostwo w UE. Przyjęto również tzw. Deklarację milenijną, zawierającą ogólne stwierdzenia dotyczące wyzwań stojących przed UE (m. in. zatrudnienie w obliczu globalizacji, rozwój społeczeństwa informacyjnego, poprawa czystości środowiska). Uzgodniono także, że od 2003 - zostaną powołane siły szybkiego reagowania (50-60 tys. żołnierzy).

2000 - 23-24 marca odbyło się posiedzenie Rady Europejskiej w Lizbonie, na którym przywódcy Piętnaski uzgodnili główne cele Unii - zwiększenie zatrudnienia, reformę ekonomiczną i socjalną.

7-11 grudnia w Nicei przywódcy państw Piętnastki dokonali reform instytucji UE, Rady Ministrów (powiększonej w przyszłości o 12 państw), Parlamentu Europejskiego i Komisji.

2001 - 19 marca Turcja zaczyna proces negocjacyjny z UE.

2002 - 1 stycznia do obiegu wchodzą monety i banknoty euro.

Unia Europejska, European Union, UE, związek 15 państw europejskich, utworzony na mocy traktatu z Maastricht przez państwa-członków Wspólnot Europejskich (Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej), czyli Belgię, Danię, Francję, Grecję, Hiszpanię, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Niemcy, Portugalię, Włochy i Wielką Brytanię (1 stycznia 1995 członkami UE zostały: Austria, Finlandia i Szwecja).Celem UE jest stworzenie unii gospodarczej, monetarnej i politycznej oraz wprowadzenie wspólnego obywatelstwa (nie zastępującego obywatelstwa państw-członków). Najważniejszymi organami UE są: Rada Europejska, Rada UE (dawniej Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej Komisja Wspólnot), Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości, Trybunał Rewidentów i Księgowych.

30 III 1998 w Brukseli zapoczątkowano oficjalnie proces poszerzania Unii Europejskiej o 11 państw stowarzyszonych z Europy Środkowej, Wschodniej i Południowej. Polska należy do czołówki krajów objętych tą procedurą, która przewiduje m.in. przegląd systemu prawnego pod kątem jego zgodności z prawodawstwem Unii. Planuje się, że w latach 2001-2003 nastąpi ratyfikacja przystąpienia Polski do zjednoczonej Europy.

30 VI 1998 szefowie 15 krajów Unii Europejskiej zainaugurowali działalność Europejskiego Banku Centralnego, który od 1 stycznia 1999 zarządza europejską walutą - euro. Dyrektorem banku został W. Duinsberg.

Maastricht - traktat 1991, układ dwunastu państw członkowskich Wspólnoty Europejskiej zawarty na zjeździe przywódców państw EWG w Maastricht w Holandii w dniach 9-10 grudnia 1991, dotyczący integracji politycznej i gospodarczej tych państw.

Formalne podpisanie traktatu nastąpiło 2 lutego 1992. Najważniejszą decyzją było utworzenie unii walutowej i w efekcie wprowadzenie (najpóźniej do 1999) wspólnego pieniądza ECU. Ujednolicono przepisy socjalne i wprowadzono europejski kodeks pracy. Zniesiono na obszarze Wspólnoty wszelkie ograniczenia w podejmowaniu pracy i osiedlaniu się. Nad wspólną polityką imigracyjną ma czuwać Europol, czyli Europejska Agencja Policyjna. Podjęto też decyzję o dokładniejszej koordynacji polityki zagranicznej, m.in. przez podejmowanie niektórych decyzji większością głosów, a nie jak dotychczas jednomyślnie. Unię Zachodnioeuropejską uznano za zbrojne ramię Wspólnoty. Odrzucono koncepcję utworzenia federacji europejskiej. Przyjęto także protokoły dodatkowe ze szczegółowymi zastrzeżeniami niektórych państw, m.in. Wielkiej Brytanii, która zastrzegła sobie prawo prowadzenia własnej polityki socjalnej oraz wyjścia z unii monetarnej. Idei Maastricht zarzuca się pozbawianie państw części suwerenności na rzecz aparatu biurokratycznego Wspólnoty z siedzibą w Brukseli.

Flaga - Krąg 12 pięcioramiennych, złotych gwiazd na niebieskim tle jest symbolem Europy od 1955 roku. 8 grudnia 1955 roku Komitet Ministrów 14 państw członków Rady Europy przyjął taki kształt plastyczny godła Rady Europy i jej flagi. Flaga ta została, po raz pierwszy, jako sztandar Wspólnoty Europejskiej i jej instytucji, uroczyście wciągnięta na maszt przed siedzibą Komisji Europejskiej 29 maja 1986 roku.

Hymn - Hymnem Unii Europejskiej jest "Oda do radości" z IX Symfonii Ludwika van Beethovena. Najpierw, 12 stycznia 1972 roku została uznana za oficjalny hymn Rady Europy, a następnie, 29 maja 1986 roku, podczas uroczystości wciagania na maszt europejskiej flagi, została w sposób uroczysty zaprezentowana jako hymn Wspólnot Europejskich.

INTEGRACJA EUROPEJSKA, pojęcie odnoszące się do idei, historii, formalnoinstytucjonalnego stanu współczesnych struktur integracyjnych oraz docelowego rezultatu podejmowanych obecnie działań. Integracja europejska jest formą integracji międzynarodowej, regionalnej, procesem zachodzącym na płaszczyźnie gospodarczej i politycznej. Idea integracji europejskiej wyrażała się w różnych koncepcjach federacyjnych, od "lig chrześcijańskich" w średniowieczu po federacje "narodów lub ludów" w oświeceniu. Rozwój ekonomiczny w XIX w. sprzyjał projektom integracji gospodarczej, rozumianej jako strefy wolnego handlu, unie celne. Przywódcą czy patronem takiej struktury ogólnoeuropejskiej lub regionalnej miały być np. Francja, Rosja, Niemcy, co było też wyrazem imperializmu ówczesnych mocarstw (np. Mitteleuropa z okresu I wojny światowej czy Europa III Rzeszy z czasów II wojny). Realizowana współcześnie integracja europejska została oparta na zasadach równości i współpracy jej członków. Początek dało utworzenie Wspólnot Europejskich oraz EFTA, poszerzanie o nowych członków Wspólnot Europejskich, a następnie decyzja o uzupełnieniu integracji ekonomicznej o integrację polityczną w ramach Unii Europejskiej. Integracja europejska wyraża się także od lat 90. w rozwoju form integracji regionalnej w Europie Środkowo-Wschodniej oraz procesie poszerzania UE o nowe kraje z tego rejonu. Otwarte pozostaje pytanie o przyszły kształt Europy, dyskusje toczą się wokół idei Europy Ojczyzn i Europy Ojczyzny, ściera się opcja europejska z opcją atlantycką.

Integracja Europejska dokonuje się dwutorowo: 1) pogłębione - ujednolicone; harmonizacja prawa; doskonalenie wspólnotowych mechanizmów decyzyjnych; poszerzanie uprawnień organów wspólnoty; rozszerzanie zakresu działania w ramach wspólnoty 2) roszerzanie tj. poszerzanie składu członkowskiego; 1973- przystępuje Dania, Irlandia, Wielka Brytania 1981 - Grecja, 1986 - Hiszpania, Portugalia (już jest 12- w tym stanie Wspólnota wejdzie do UE, podpisanie jednolitego aktu Europejskiego), 1995 - Austria, Finlandia, Szwecja, lata 2000 rozszerzenie o 12 państw europejskich i Turcje.

CZTERY WOLNOŚCI RYNKU UE Wolność przepływu towarów - opiera się m.in. na: dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych oraz harmonizacji podatków.
Wolność przepływu usług - sprowadza się przede wszystkim do liberalizacji usług finansowych, otwarcia rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli banków i ubezpieczeń.
We wszystkich państwach Unii Europejskiej sektor usług dysponuje najwiekszą ilością miejsc pracy. Udział usług w produkcie krajowym brutto Unii wynosi aż 62 proc. (dla porównania 35 proc. -przemysł).
Wolność przepływu kapitału - opiera się m.in. na dażeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi.
Obywatele Unii mogą np. swobodnie wykonywać operacje bankowe we wszystkich krajach członkowskich Unii.
Wolność ruchu osobowego - to prawo do pracy, życia, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej Unii Europejskiej, bez względu na przynależność państwową.

PROCES DECYZYJNY Proces decyzyjny we Wspólnotach Europejskich, sposób podejmowania decyzji w ramach Unii Europejskiej. Kształtował się w ciągu rozwoju integracji europejskiej. Obejmuje 3 etapy - inicjatywę, opinię i decyzję. Biorą w nim udział instytucje UE: Komisja Europejska jako organ inicjujący, Parlament Europejski w wyznaczonych przez Traktat z Maastricht granicach i Rada Unii Europejskiej, która podejmuje ostateczną decyzję jako organ prawodawczy. 4 główne procedury procesu: konsultacja, zgoda, współpraca i współdecydowanie. Od chwili Jednolitego Aktu Europejskiego (1987) i po modyfikacjach wprowadzonych przez Traktat z Maastricht zaczął obowiązywać następujący mechanizm: Komisja wysuwa projekt z własnej inicjatywy, na wniosek Parlamentu lub Rady UE, która jednak nie może podjąć decyzji bez formalnego wniosku Komisji; wnioski trafiają do Rady UE, potem do doradczych komitetów oraz Parlamentu. Opinie Parlamentu oraz Komitetu Ekonomiczno-Społecznego są przekazywane Komisji, która może je uwzględnić. Projekty wracają do drugiego czytania do Rady UE i parlamentu, następnie trafiaja do Rady, która podejmuje decyzje. Parlament może odrzucić projekt legislacyjny w zakresie: swobody przenoszenia się pracowników, wzajemnego uznawania dyplomów, ochrony środowiska, harmonizacji prawa niezbędnej do funkcjonowania wspólnego rynku sieci transeuropejskiej, edukacji, kultury i zdrowia publicznego. Jeśli Rada nie godzi się z decyzją Parlamentu, może jedynie doprowadzić do zwołania Komitetu Pojednawczego, ale w przypadku braku kompromisu - projekt upada. Osobną rolę pełni Rada Europejska, jako inspirator procesów integracyjnych, na podstawie jej dyrektyw Rada UE ma podejmować decyzje w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Dalsze modyfikacje procesu decyzyjnego były rozważane w trakcie Konferencji Międzyrządowej, zakończonej podpisaniem Traktatu w Amsterdamie (1997). Jednak nie zdobyto się na przeprowadzenie zapowiadanych reform instytucjonalnych. Spór toczy się m.in. o całkowite lub bardzo szerokie odstapienie od zasady jednomyślności na rzecz głosowania większościowego (biorąc pod uwagę liczbę ludności w krajach). Reforma procesu decyzyjnego w kierunku większej przejrzystości i efektywności działania jest niezbędna szczególnie w kontekście możliwego poszerzenia UE o nowych członków.

TRZY FILARY UNII Unia wspiera się na trzech filarach. Pierwszy - o charakterze gospodarczym - to Wspólnoty Europejskie: Wspólnota Europejska (WE), Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom).
Drugim filarem jest wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa.
Trzeci obejmuje zadania z zakresu wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Wspólnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wspólnota Gospodarcza - EWG), powstała w 1957 r. na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sześć państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Główne osiągnięcie Wspólnoty Europejskiej to ustanowienie rynku wewnętrznego, opartego na wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej będzie utworzenie unii gospodarczej i walutowej, która doprowadzić ma m.in. do zastąpienia walut narodowych wspólną walutą - euro. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) - powstała w 1951 r. na mocy Traktatu Paryskiego, który podpisano na 50 lat (termin ten upływa 23 lipca 2002 r.). Istotą działania EWWiS jest wspólny rynek państw członkowskich na surowce i produkty przemysłu węglowego i stalowego.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) powstała, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 r. Jej głównym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. Na mocy tzw. traktatu fuzyjnego, od 1967 r. wszystkie trzy Wspólnoty (Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Energii Atomowej oraz Wspólnota Europejska) mają wspólne organy.

INSTYTUCJE UE

PARLAMENT EUROPEJSKI Parlament Europejski powstał w 1958 roku jako Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne które miało swoje korzenie w Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali. Parlament Europejski obraduje w Strasburgu. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich Unii wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich na okres 5 lat. Obecnie liczy 626 deputowanych. Ma duży wpływ na podejmowane decyzje m.in. Sprawy dotyczące budżetu, zatwierdzanie układów stowarzyszeniowych ustawodawstwo i funkcja kontrolna wobec władzy wykonawczej. Tworzy tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, które badają nieprawidłowości w stosowaniu prawa europejskiego. Jest największym wielonarodowym parlamentem na świecie. Sekretariat Generalny mieści się w Luksemburgu. Parlament Europejski przyjmuje od Przewodniczącego Rady Unii Europejskiej program na początku jego kadencji i sprawozdanie na końcu. Do Parlamentu Europejskiego są wysuwane skargi przez osoby fizyczne i prawne w związku z działaniem Unii Europejskiej w dziedzinach takich jak polityka czy gospodarka. Zasadność skarg bada komitet ds. Petycji. Udział państw członkowskich w Parlamencie Europejskim jest proporcjonalny do liczby ludności w danym państwie. Jest 19 komisji parlamentarnych : ·    spraw zagranicznych i bezpieczeństwa ·   rolnictwa, rybołówstwa i rozwoju wsi ·    budżetu gospodarki, waluty i polityki przemysłowej ·    energii, badań naukowych i technologii ·    stosunków gospodarczych z zagranicą ·    prawa i praw obywatelskich ·    spraw socjalnych, zatrudnienia, środowiska pracy ·    polityki regionalnej, zagospodarowania przestrzennego i stosunków z korporacjami regionalnymi i lokalnymi ·    transportu i ruchu turystycznego ·    problemów ekologicznych, ochrony zdrowia ludności i ochrony konsumentów młodzieży, kultury, oświaty i środków masowego przekazu ·    rozwoju i współpracy ·    swobód obywatelskich i spraw wewnętrznych ·    kontroli budżetu instytucjonalna regulaminowa, kontrolna wyborów i zagadnień immunitetu ·    praw kobiet ·    petycji

Jedyna na świecie instytucja ponadnarodowa pochodząca z wyborów powszechnych. Składa się z przedstawicieli państw członkowskich i reprezentuje wszystkich jej obywateli. Obecnie Parlament Europejski liczy 626 członków wybieranych na 5 lat. Najwięcej członków pochodzi z Niemiec (99), Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch (87) Europejscy parlamentarzyści nie zasiadają w grupach narodowych, ale tworzą frakcje polityczne. Parlament posiada uprawnienia dotyczące uchwalana budżetu, przyjmowania nowych członków i zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Siedziba Parlamentu Europejskiego znajduje się Strasburgu we Francji.

Parlament Europejski, uważany za jedyny organ Wspólnot (Unii) posiadający demokratyczną legitymację do działania, jest jednocześnie często krytykowany za nadmierną fasadowość swej struktury, ciągle rozszerzany skład, co powoduje wysokie koszty jego utrzymania i małą skuteczność działania przy bardzo wygórowanych ambicjach. Te wszystkie kwestie, a w szczególności sprawa kompetencji Parlamentu, znajdą zapewne swoje odbicie w czasie obrad Konferencji Międzyrządowej zainaugurowanej w marcu 1996 r.

RADA EUROPEJSKA Siedziba Rady Europejskiej znajduje się w Brukseli, ale zdarzało się, że w bardzo ważnych kwestiach obradowała w Luksemburgu. Jest naczelnym organem Unii Europejskiej. Powstała w 1961 roku i od tego czasu odbywały się spotkania. Były to spotkania szefów rządów państw członkowskich. Spotkania te nie były zbyt regularne, aż do roku 1969 kiedy zaczęły odbywać się co najmniej raz do roku. W 1974 roku postanowiono, że spotkania rady będą odbywały się trzy razy w roku tzn. raz w Brukseli i dwa razy w stolicach innych państw członkowskich. Można powiedzieć, że do 1987 roku organ nie posiadał żadnej podstawy prawnej do swego istnienia. W 1987 roku dokładnie 1 lipca wszedł w życie Akt Europejski, który stworzył taką i ustanowił statut i miejsce w hierarchii politycznej. W tej chwili spotkania odbywają się co najmniej dwa razy w roku w celu przedyskutowania ważnych zagadnień związanych z polityką i gospodarką Unii. Rozstrzyga na przykład spory którym nie podoła Rada Ministrów, czuwa nad bezpieczeństwem. Organem nadrzędnym jest Parlament Europejski który otrzymuje po każdym szczycie sprawozdanie z przebiegu spotkania Rady Europejskiej. Przewodnictwo nad obradami zmienia się co pól roku, a sprawuje je głowa państwa lub szef rządu jednego z państw członkowskich. Prawne istnienie i miejsce w hierarchii politycznej oraz statut Rady Europejskiej ustanowił Jednolity Akt Europejski.

RADA UNII EUROPEJSKIEJ Rada Unii Europejskiej opiera się na działalności resortów poszczególnych państw członkowskich. Resortem zarządza minister. Przewodnictwo nad radą mają po kolei wszystkie państwa, każde przez pół roku. Na czele rady stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo. Rada obraduje na dwóch szczeblach, to znaczy jako Rada Generalna i jako Rada Specjalistyczna. Rada Generalna to ministrowie spraw zagranicznych zajmujący się sprawami najistotniejszymi, zbierają się co miesiąc a Rada Specjalistyczna to ministrowie spraw wewnętrznych, rolnictwa itd. Zbierają się 2-4 razy w roku. Miejscem odbywania się spotkań jest Bruksela i Luksemburg. Zadania Rady Unii Europejskiej to zawieranie porozumień międzynarodowych w imieniu Unii o charakterze gospodarczym, uchwala akty prawne, dyrektywy, rozporządzenia, postanowienia. Głosowanie odbywa się na trzy sposoby: większością głosów, większością kwalifikowaną (min. 62 głosy z 87), jednomyślnie. Najbardziej popularnym sposobem głosowania jest kwalifikowana większość głosów. Poszczególne państwa mają do dyspozycji różną ilość głosów w zależności od liczby mieszkańców i tak: Wielka Brytania, Niemcy, Francja, Włochy po 10 głosów, Hiszpania- 8 głosów, Belgia, Grecja, Holandia, Portugalia po 5 głosów, Austria i Szwecja po 4 głosy, Dania, Irlandia, Finlandia po 3 głosy . Jednomyślne głosowanie - decyzje zapadają w najważniejszych sprawach np: przyjęcie nowego członka do UE. Rada Unii Europejskie posiada organy pomocnicze. Są to Sekretariat Generalny który pilnuje aby prace w radzie odbywały się poprawnie, i COREPER to znaczy Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich który nadzoruje pracę 250 komitetów grup roboczych. Komitety grup roboczych czuwają nad zgodnością z prawem.

KOMISJA EUROPEJSKA Komisja Europejska - Jest to organ wykonawczy. W skład wchodzi 20 komisarzy. Kadencja Komisji trwa 5 lat. Członkowie tej instytucji zarządzają działalnością Unii. Jest to największy organ Unii, (ale nie najważniejszy) który zatrudnia około 16 tyś ludzi. Główne zadanie to wydawanie aktów prawnych, które mogą być jednak anulowane przez Radę Ministrów, dlatego, że Rada Ministrów i Parlament Europejski podejmują najważniejsze decyzje w Unii. Poza tym Komisja jest organem wykonawczym, czuwa nad przestrzeganiem prawa wśród państw członkowskich, nakłada kary grzywny, zarządza budżetem Unii. Każde państwo UE ma swojego komisarza, natomiast w przypadku gdy jest to dosyć durze państwo dopuszczalne jest wystawienie kandydatury dwóch komisarzy. Państwa które posiadają właśnie po dwóch to Włochy, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Hiszpania. Przewodniczący wybierany jest przez przywódców państw członkowskich. Decyzje Komisji podejmowane są na posiedzeniach, które odbywają się w każdą środę. Każdy z członków ma jeden głos. Za zapadnięciem decyzji przemawia większość głosów. Komisarze kierują różnymi dziedzinami polityki i gospodarki np: rolnictwo, zdrowie, gospodarka, handel. Podlega im 26 dyrekcji generalnych, na czele których stoi najwyższy szczeblem urzędnik- dyrektor generalny. Komisja reprezentuje interesy wspólnot wewnątrz i na zewnątrz Unii. Podstawą działania jest Traktat Rzymski w którym określone są kompetencje i obowiązki Komisji.

TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚĆ Trybunał Sprawiedliwości jest organem niezależnym zarówno od państw członkowskich jak i pozostałych instytucji oraz organów wspólnotowych. Działa on w imieniu Wspólnot Europejskich i w interesie poszanowania prawa wspólnotowego. Głównym zadaniem Trybunału jest zapewnienie przestrzegania prawa wspólnotowego poprzez wykładnię i jednolite stosowanie postanowień traktatowych oraz przyjętych na ich podstawie innych aktów normatywnych. Początkowo działalność Trybunału koncentrowała się na rozstrzyganiu sporów pomiędzy Komisją a rządami państw członkowskich, w związku z naruszaniem przez nie obowiązującego prawa Wspólnot.

Rozpatruje spory między państwami, wynikające ze stosowania unijnego prawa. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez unijne instytucje z traktatami Unii Europejskiej. Składa się z 15 sędziów i 9 rzeczników generalnych, których kadencja trwa 6 lat. Sędziowie są wybitnymi prawnikami z poszczególnych krajów. Ich zadaniem nie jest reprezentowanie interesów swoich państw, lecz stanie na straży prawa Unii. Siedzibą Trybunału Sprawiedliwości jest Luksemburg.

TRYBUNŁ OBRACHUNKOWY Sprawuje kontrolę nad dochodami i wydatkami Unii. Informacje pokontrolne o ich wysokości przekazuje Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej. W skład Trybunału wchodzi 15 członków (po jednym z każdego kraju członkowskiego). Ich kadencja trwa 6 lat. Siedziba Trybunału Obrachunkowego mieści się w Luksemburgu.

EUROPEJSKI BANK INWESTYCYJNY Europejski Bank Inwestycyjny jest nastawiony na prowadzenie działalności zmierzającej do rozwoju rynku kapitałowego państw członkowskich. Wspiera różnego rodzaju inwestycje poprzez udzielanie pożyczek i gwarancji. Kredyty mogą otrzymać przedsiębiorstwa prywatne i państwowe ze wszystkich państw należących do Unii Europejskiej. Spłata kredytów trwa siedem lat. EBI bierze w ten sposób czynny udział w rozwoju przedsiębiorczości, a w szczególności pomaga małym przedsiębiorstwom w powiększaniu się. EBC prowadzi działalność nie nastawioną na zysk. Bank powstał na mocy Traktatów Rzymskich

EUROPEJSKI BANK CENTRALNY Prowadzi politykę pieniężną Unii Europejskiej, chroni stabilność euro, administruje rezerwami walutowymi państw członkowskich i kontroluje emisję euro. Siedzibą Europejskiego Banku Centralnego jest Frankfurt nad Menem.

KOMITET EKONOMICZNO-SPOŁECZNY Organ doradczy i opiniodawczy Unii Europejskiej. W skład Komitetu wchodzi 222 reprezentantów pracodawców, pracowników i różnorodnych grup interesów (rolników, rzemieślników, handlowców, przedstawicieli wolnych zawod6w itp.). Ich liczba odpowiada wielkości poszczególnych krajów. Komitet doradza Radzie Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej. Siedzibą jest Bruksela.

KOMITET REGIONÓW Jest ciałem o charakterze doradczym. W Unii Europejskiej jest w tej chwili ponad 200 regionów. Komitet czuwa nad uwzględnianiem ich interesów wewnątrz Unii Europejskiej. Jego zadanie to pobudzanie regionów do uczestnictwa w procesie integracji. Prace Komitetu odbywają się komisjach. Siedzibą jest Bruksela.

EUROPEJSKI FUNDUSZ INWESTYCYJNY Udziela gwarancji pożyczkowych na rozbudowę infrastruktury europejskiej oraz wspiera małych i średnich przedsiębiorstw. Promuje odbudowę gospodarczą. Siedziba w Luksemburgu.

EUROPEJSKA AGENCJA OCHRONY ŚRODOWISKA Zbiera szczegółowe dane dotyczące o środowiska, które mają później zastosowanie w europejskiej polityce ochrony środowiska. Jej siedzibą jest stolica Danii Kopenhaga.

INSTYTUCJE POMOCNICZE W ramach WE funkcjonują bardzo liczne (kilkadziesiąt) stałe organy o charakterze pomocniczym. Są one bardzo zróżnicowane pod względem struktury, statusu prawnego, stopnia zależności od głównego organu Wspólnoty (Rady Unii i Komisji Europejskiej), jak i rzeczywistej roli w procesie podejmowania decyzji. Znaczenie niektórych z tych organów jest bardzo skromne i ogranicza się do wykonywania zadań o charakterze konsultacyjnym wobec głównych organów. Inne zaś odgrywają znacznie! większą rolę. Oprócz omówionego już COREPER-u do najważniejszych organów pomocniczych, utworzonych zarówno przez traktat rzymski o EWG, jak i traktat z Maastricht, należą Komitet ds. Nauki i Techniki, Komitet Koordynacyjny działający w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych (tzw. I filar traktatu z Maastricht), Komitet Specjalny ds. Rokowań Celnych, Komitet Transportowy. Równie istotne znaczenie mają, funkcjonujące już od dawna, jak też i nowo powołane przez traktat z Maastricht różne organy pomocnicze działające w zakresie spraw walutowych. Organy główne, Rada Unii i Komisja Europejska, zobowiązane są przez postanowienia traktatowe do zasięgnięcia opinii niektórych organów pomocniczych przed podjęciem ostatecznej decyzji. Nie zasięgnięcie opinii np. Komitetu Ekonomiczno-Społecznego stanowi naruszenie obowiązującego we Wspólnocie prawa i może być podstawą zaskarżenia danej, wymagającej takiej opinii, decyzji Rady lub Komisji do Trybunału. Istotną rolę spośród bardzo szeroko rozbudowanej sieci organów pomocniczych (zjawisko to określa się czasem jako "komitetologia") odgrywają tzw. komitety zarządzające (comites de gestion) oraz tzw. komitety reglamentacyjne (comites de reglementations). Pierwsze z nich są wyłącznymi organami Komisji i współuczestniczą w procesie opracowywania uchwał w dziedzinie wspólnej polityki rolnej. Komitety reglamentacyjne (regulacyjne) pełnią podobną rolę w odniesieniu do innych dziedzin funkcjonowania UE (ustalanie standardów w zakresie środowiska, standardów żywnościowych). Oprócz stałych organów pomocniczych w ramach WE działają również liczne organy pomocnicze, o charakterze tymczasowym. Obowiązek włączenia organów pomocniczych do procesu decyzyjnego w ramach UE komplikuje i opóźnia ten, i tak już wystarczająco złożony i przedłużający się coraz bardziej, proces.

EUROPEJSKA WSPÓLNOTA WEGLA I STALI - CELE: przyczynianie się do szybkiego i zrównoważonego rozwoju gospodarczego, zwiększenie zatrudnienia i podnoszenie stopy życiowej przez: utworzenie wspólnego rynku surowców i produktów państw uczestniczących (zrealizowano w 1958); nadzorowanie tego rynku i korygowanie nieprawidłowości występujących w traktacie. CHARAKTER: EWWiS miała być pierwszą organizacją ponadnarodową, świadczącą o tym następujące rozwiązania instytucjonalne: największy organ decyzyjny stanowiła Wysoka Władza złożona z funkcjonariuszy międzynarodowych; jej kompetencje w odniesieniu do przemysłu węglowego i stalowego na terenie państw wspólnoty były prawie równe - kompetencjonalizm władz krajowych; podejmowanie przez nią decyzje były prawnie i bezpośrednio wiążące dla państw oraz osób fizycznych i prawnych na terenie tych państw, Wysoka Władza podejmowała je po konsultacjach lub za zgodą organu międzynarodowego (Rady Ministrów) oraz po konsultacjach z organami porządkowymi. W praktyce Wysoka Władza z umiarem korzystała ze swych kompetencji i uzgadniała decyzje z państwami. Stąd czynnik ponadnarodowy nie odgrywał istotnego znaczenia w działaniu organizacji.

EURATON - CELE: stworzenie warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłów atomowych w krajach Wspólnoty przez: rozwijanie badań w dziedzinie atomistyki i rozpowszechnianie ich wyników; ustalanie jednolitych norm bezpieczeństwa i kontrolę ich przestrzegania; czuwanie nad prawidłowym zaopatrzeniem wszystkich użytkowników wspólnoty w minerały i paliwa jądrowe; wykonywanie przyznanego wspólnocie prawa własności w stosunku do specjalnych materiałów i urządzeń wyspecjalizowanych, ułatwianie i popieranie rozwoju inwestycji jądrowych oraz inne działania. CHARAKTER: zbliżony do EWG, głównym organem decyzyjnym była Rada Ministrów podejmująca decyzje z własnej inicjatywy lub na wniosek komisji.

EWG - CEL: przyczynianie się do harmonijnego rozwoju życia gospodarczego, stałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego, większej stabilności; szybszego wzrostu poziomu życia i ściślejszych związków między państwami członkowskimi oraz rozwijanie integracji gospodarczej - tworzenie stref wolnego handlu - Unii Celnej 1970 i wspólnego rynku, ustanowienie wspólnej polityki handlowej, rolnej i transportowej; ochrona konkurencji; stworzenie mechanizmu koordynacji politycznych, gospodarczych państw; ujednolicenie ustawodawstwa państw członkowskich w zakresie niezbędnym do właściwego funkcjonowania wspólnego rynku; utworzenie Europejskiego Funduszu Socjalnego mającego na celu wzrost zatrudnienia i podnoszeni poziomu życia; utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego, który ma dostarczać środki finansowe państwom członkowskim; stowarzyszenie krajów i terytoriów zamorskich w celu zwiększenia wymiany handlowej oraz stymulowania rozwoju gospodarczego i społecznego. CHARAKTER: w porównaniu z EWWiS organiczone kompetencje ponadnarodowe, głównym organem decyzyjnym była Rada Ministrów a Komisja złożona z funkcjonariuszy międzynarodowych - pomocniczym; Rada mogła podejmować decyzje na wniosek Komisji lub po zasięgnięciu jej opinii; opinie komisji nie były jednak dla Rady wiążące; Komisja została wyposazona w pewien zakres własnych uprawnień wykonywanych i kontrolowanych; inne organy z wyjątkiem sądowniczego pełniły funkcje doradcze.

TRAKTATY

TRAKTAT PARYSKI

Według Traktatu Paryskiego, do głównych zadań Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali należy racjonalizacja produkcji oraz dystrybucji w ramach wspólnego rynku węgla, stali i żelaza. Składający się z preambuły i 100 artykułów Traktat Paryski określił podstawowe zasady współpracy między państwami członkowskimi, które opierają się na czterech zakazach: ·   nakładania ceł eksportowych i importowych, opłat o podobnym charakterze lub ograniczeń ilościowych w obrocie węglem i stalą; ·   stosowania środków lub praktyk dyskryminujących niektórych producentów, nabywców lub konsumentów; ·   przyznawania subwencji lub innych form pomocy państwowej; ·   stosowania praktyk restrykcyjnych dotyczących podziału lub eksploatacji rynków. Traktat ustanowił ponadpaństwową strukturę organizacyjną Wspólnoty. Jej organami odtąd były: ·   Wysoka Władza - organ egzekucyjny;
·   Specjalna Rada Ministrów - organ odpowiedzialny za harmonizację działań Wysokiej Władzy i rządów państw członkowskich; ·   Wspólne Zgromadzenie, w skład którego wchodziło 78 członków, sprawujących kontrolę polityczną Wspólnoty; ·   Trybunał Sprawiedliwości zapewniający poszanowanie i zastosowanie Traktatu oraz przepisów wykonawczych. Ponieważ Traktat o EWWiS podpisano na 50 lat od momentu wejścia w życie, wygaśnie on w dniu 23 lipca 2002 roku. Wolą państw członkowskich jest nieprzedłużanie czasu jego obowiązywania i włączenie treści tego aktu w ramy Traktatu o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Zachęcone sukces EWWiS, państwa członkowskie nie ustawały w poszukiwaniu nowych formuł integracyjnych. Jednak nie wszystkie z nich doszły do skutku. Nie ziściły się, między innymi, plany wojskowego zintegrowania państw członkowskich w ramach Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO), zainicjowane w lutym 1951 roku, ani nieco późniejsze plany politycznego zintegrowania poprzez powołanie Europejskiej Wspólnoty Politycznej (EWP). Projekt Traktatu o EWP został przyjęty w 1953 roku, lecz nie został on ratyfikowany przez Francję. Tak więc zarówno sukcesy, jak i porażki, które zdeterminowały proces integracji, doprowadziły z jednej strony do rezygnacji z integracji politycznej i wojskowej, z drugiej zaś do zacieśnienia współpracy państw członkowskich w kolejnych dziedzinach gospodarki. W dniach 1-2 czerwca 1955 roku w Messynie odbyło się spotkanie ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich EWWiS. Podjęto tam decyzję o poszerzeniu zakresu materialnego integracji gospodarczej poprzez utworzenie nowych wspólnot (tzw. rezolucja z Messyny). Na konferencji powołano komitet międzyrządowy pod kierownictwem ministra spraw zagranicznych Belgii Paula-Henriego Spaaka, który zajął się opracowaniem koncepcji stworzenia integracji sektorowej w dziedzinie energii atomowej oraz wzmocnienia współpracy gospodarczej mającej doprowadzić do powstania wspólnego rynku. Efektem prac był tzw. Raport Spaaka z 1956 roku, który stał się podstawą negocjacji zmierzających do opracowania nowych traktatów integracyjnych. W dniu 25 marca 1957 roku w Rzymie sześć państw członkowskich należących do EWWiS podpisało Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) oraz Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM). Oba Traktaty Rzymskie weszły w życie 1 stycznia 1958 roku.

TRAKTATY RZYMSKIE

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, liczący w wersji oryginalnej 248 artykułów, wyposażył Wspólnotę w osobowość prawną, umożliwiając jej podejmowanie działań zarówno w sferze prawa krajowego państw członkowskich, jak i na arenie międzynarodowej. Ponadto, w odróżnieniu od Traktatu Paryskiego mającego obowiązywać przez 50 lat, Traktat o EWG został zawarty na czas nieokreślony, co sprawia, że utworzenie Wspólnoty i przeniesienie na nią praw suwerennych jej członków jest nieodwołalne i nieograniczone czasowo. Głównymi celami przyświecającymi sygnatariuszom Traktatu było:
·  popieranie harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej całej Wspólnoty; · promowanie stałego rozwoju gospodarczego Wspólnoty i stabilizacji gospodarek państw członkowskich;
· dążenie do systematycznego i szybkiego podnoszenia poziomu życia społeczeństw tych państw; ·    stopniowe zbliżanie polityk gospodarczych państw członkowskich w celu utworzenia wspólnego rynku. Stworzenie wspólnego rynku dla wszystkich towarów i usług, nie zaś tylko dla wyselekcjonowanych sektorów gospodarki, stało się odtąd podstawowym zadaniem ekonomicznym i politycznym. Traktat o EWG postulował w tym celu potrzebę stopniowego znoszenia wszelkich barier i ograniczeń dotychczas dzielących rynki sześciu państw członkowskich, tak aby ostatecznie wprowadzić wspólną taryfę celną i ustanowić Unię Celną (co nastąpiło 1 lipca 1968 roku). Traktat o EWG wprowadził ponadto cztery podstawowe swobody mające za zadanie zwiększenie elastyczności funkcjonowania Wspólnoty. Były to: ·    swoboda przepływu towarów; ·    swoboda przepływu osób;
 ·    swoboda przepływu usług; ·    swoboda przepływu kapitału. Traktat przewidywał realizację celów Wspólnoty przez, między innymi: ·    ustanowienie wspólnej polityki handlowej, Wspólnej Polityki Rolnej oraz wspólnej polityki transportowej; ·   wprowadzenie reżimu niezakłóconej konkurencji; ·    utworzenie Europejskiego Funduszu Społecznego;
 ·    powołanie Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Traktat ustanowił cztery instytucje Wspólnoty: ·   międzyrządową Radę Ministrów jako organ prawodawczy; ·    ponadnarodową Komisję pełniącą funkcje wykonawcze; ·    międzyparlamentarne Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne będące organem deliberującym i w pewnym zakresie kontrolnym; ·   ponadnarodowy Trybunał Sprawiedliwości. Funkcje pomocnicze miały ponadto pełnić Komitet Gospodarczy i Społeczny (ECOSOC) oraz Trybunał Obrachunkowy.
         Drugi z Traktatów Rzymskich ustanawiający EURATOM, w przeciwieństwie do Traktatu o EWG, regulował wyłącznie problematykę jednego specyficznego sektora - produkcji i eksploatacji energii atomowej. Traktat ten, liczący 225 artykułów, został zawarty na czas nieokreślony, zaś głównym jego zadaniem było zapewnienie szybkiego wzrostu przemysłu nuklearnego i tym samym ukształtowanie wspólnego rynku energii atomowej. Cel ten miał być wspierany przez rozwój badań, ujednolicenie norm bezpieczeństwa oraz ułatwianie inwestycji służących rozwojowi energetyki jądrowej we Wspólnocie. Traktat o EURATOMIE przewidział powołanie odrębnych struktur organizacyjnych, odzwierciedlających układ instytucjonalny zaproponowany przez Traktat o EWG. Od chwili wejścia w życie Traktatów Rzymskich funkcjonowały równolegle trzy wzajemnie powiązane Wspólnoty: EWWiS, EWG i EURATOM. Utrzymywanie olbrzymiego aparatu administracyjnego, powielanego w strukturze i odrębnego dla każdej ze Wspólnot nie było właściwym rozwiązaniem, dlatego też, wraz z podpisaniem Traktatów Rzymskich, przeprowadzono fuzję niektórych instytucji Wspólnot, mianowicie Zgromadzeń Parlamentarnych i Trybunałów Sprawiedliwości. W konsekwencji pojawił się jednolity Parlament Europejski (ta nazwa obowiązywała od 1962 roku) i wspólny dla wszystkich trzech organizacji Trybunał Sprawiedliwości. Fuzja pozostałych instytucji nastąpiła w momencie podpisania Układu o Fuzji w dniu 8 kwietnia 1965 roku. Na mocy tego Traktatu utworzono jednolitą Radę Ministrów Wspólnot i jednolitą Komisję Europejską.

JEDNOLITY AKT EUROPEJSKI

Rozwój terytorialny Wspólnot oraz materialne postępy w procesie integracji sprawiły, iż od połowy lat 80-tych, pilnym zadaniem stała się rewizja struktur i celów współpracy między państwami członkowskimi. W maju 1985 roku Konferencja w Mediolanie formalnie rozpoczęła cykl negocjacji nad zmianami podstaw funkcjonowania Wspólnot oraz nad przygotowaniem nowego traktatu o współpracy politycznej i bezpieczeństwie europejskim. Dyskusja trwała do lutego 1986 roku. Pomimo panującej zbieżności poglądów wśród uczestników rozmów, nie zwyciężyły odważniejsze projekty konstrukcji przyszłej Unii. Wobec tego, skupiono się na budowaniu realnych podstaw dla osiągnięcia tego celu w przyszłości. Realnym efektem negocjacji stał się Jednolity Akt Europejski, podpisany w Luksemburgu 17 lutego 1986 roku i w Hadze 28 lutego tego samego roku. Akt wszedł w życie 1 lipca 1987 roku. Jednolity Akt Europejski to Traktat stosunkowo krótki, liczy zaledwie 34 artykuły. Stanowi on jednak najbardziej istotny dokument prawny o charakterze konstytucyjnym od czasu powołania Wspólnot. Znaczący jest fakt, że już w artykule 1 dokumentu, jego sygnatariusze dają wyraz swej zdecydowanej woli przekształcania całości łączących ich stosunków w Unię Europejską. Jednolity Akt Europejski daje ponadto wyraz ideologii leżącej u podstaw systemów politycznych państw członkowskich. Deklaruje on:
·    poszanowanie zasad demokratycznych w stosunkach krajowych;·    przestrzeganie prawa;
·    poszanowanie praw człowieka; ·    konieczność utrzymania pokoju na arenie międzynarodowej; ·    zapewnienie bezpieczeństwa w Europie; ·    zapewnienie wzajemnej solidarności w wyrażaniu wspólnych interesów oraz niezależności w ich obronie. Ponadto, na podstawie Jednolitego Aktu Europejskiego został rozwinięty i zmodyfikowany system prawa Wspólnot poprzez: ·    zwiększenie uprawnień Parlamentu Europejskiego wskutek wprowadzenia wymogu współdziałania Parlamentu z Radą Ministrów (ówczesna Rada Unii Europejskiej) przy określonych zagadnieniach; ·    poszerzenie katalogu spraw podlegających głosowaniu przy zastosowaniu kwalifikowanej większości głosów w Radzie Ministrów;
·    stworzenie podstaw prawnych dla działania Rady Europejskiej, Europejskiej Współpracy Politycznej oraz Sądu Pierwszej Instancji (utworzonego 1 stycznia 1989 roku); ·   rozwinięcie materialnych kompetencji Wspólnot w celu osiągnięcia wspólnego rynku wewnętrznego do końca 1992 roku oraz wzmocnienia współpracy w zakresie kształtowania Unii Gospodarczej i Walutowej.

TRAKTAT O UNII EUROPEJSKIEJ

Jednolity Akt Europejski stał się nowym impulsem do pogłębiania więzi integracyjnych, które miały w rezultacie doprowadzić do stworzenia Unii Europejskiej. Po przeprowadzeniu wstępnej debaty, podjęto decyzję o zorganizowaniu szeregu równoległych konferencji międzyrządowych dotyczących przede wszystkim podstawowych założeń Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Unii Politycznej. Pierwsze dwie konferencje rozpoczęły swe obrady w Rzymie 15 grudnia 1990 roku. Negocjacje przygotowawcze wyraźnie pokazały, że nie da się zrealizować koncepcji Unii bez wzajemnych ustępstw i kompromisów ze strony państw członkowskich. Wyrazem takich ustępstw i kompromisów stał się Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 roku. Traktat ostatecznie wszedł w życie po jego ratyfikowaniu przez wszystkie państwa członkowskie w dniu 1 listopada 1993 roku.
         Główne cele Traktatu z Maastricht zostały określone następująco: ·    popieranie zrównoważonego wzrostu gospodarczego i społecznego poprzez tworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych; ·    wzmocnienie spójności gospodarczej i społecznej; ·   wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej, która pociągnie za sobą ustanowienie jednolitej waluty
 ·    urzeczywistnianie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; ·    zdefiniowanie Wspólnej Polityki Obronnej, która mogłaby sukcesywnie doprowadzić do utworzenia wspólnych sił zbrojnych; ·    wzmożenie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez wprowadzenie instytucji obywatelstwa Unii Europejskiej; ·   rozwijanie ścisłej współpracy w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.
Konstrukcja Traktatu z Maastricht opiera się na trójczłonowej strukturze tematycznej, podzielonej na "filary". Pierwszy filar tworzą przepisy powiększające zakres kompetencji już istniejących Wspólnot Europejskich. Drugi filar stanowią postanowienia dotyczące Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, zaś trzeci filar obejmuje postanowienia dotyczące koordynowania polityk w ramach wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych.

TRAKTAT AMSTERDAMSKI

Mimo głębokich zmian jakie wprowadzono w Maastricht wiele kwestii pozostało otwartych lub niesprecyzowanych. Sam Traktat o Unii Europejskiej przewidywał wyraźnie konieczność zwołania kolejnej konferencji międzyrządowej w 1996 roku (Maastricht 2), chociaż nie ustalał dokładnie problematyki, którą miałaby się ona zająć. Spotkanie inauguracyjne konferencji odbyło się 29 marca 1996 roku w Turynie. Zasadnicze rozbieżności między państwami członkowskimi doprowadziły do przyjęcia projektu nowelizacji Traktatów Założycielskich Wspólnot oraz Unii Europejskiej dopiero 17 czerwca 1997 roku, podczas szczytu Rady Europejskiej w Amsterdamie. Ostateczny tekst Traktatu zaaprobowano 2 października 1997 roku. Po zakończeniu trwającej ponad półtora roku procedury ratyfikacyjnej Traktat wszedł ostatecznie w życie w dniu 1 maja 1999 roku. Traktat Amsterdamski, liczący 11 artykułów, odwołuje się do struktury trzech filarów Unii, zmieniając nieco ich zawartość. Na przykład pewne kwestie dotyczące polityki imigracyjnej i azylowej zostały przesunięte z filara trzeciego do filara pierwszego, i tym samym poddane jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości. Jednakże oczekiwania, które łączono z tym Traktatem zostały, pod wieloma względami, niespełnione. Przede wszystkim nie zdołano wypracować kompromisu co do reform instytucjonalnych, jak również struktur decyzyjnych w Unii. Dotyczyło to zwłaszcza kwestii: ·    określenia nowej zasady ważenia głosów w Radzie UE; ·    zwiększenia roli głosowania większością kwalifikowaną w Radzie UE;
·    zredukowania efektu "deficytu demokracji" w pracach Parlamentu Europejskiego;
·    zmniejszenia ilości komisarzy i deputowanych do Parlamentu Europejskiego w związku z perspektywą rozszerzenia Unii. Stosunkowo niewielkie zmiany instytucjonalne zmodyfikowały jedynie zakres uprawnień Parlamentu Europejskiego oraz wzmocniły pozycję Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Przewidziano również powołanie Wysokiego Przedstawiciela do Spraw Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, pełniącego jednocześnie obowiązki Sekretarza Rady UE. Niemniej jednak, szczyt Amsterdamski wskazał główne kierunki dalszych reform Unii, które miały się skupić na zagadnieniach dotyczących:
·    praw podstawowych obywateli Unii; ·    swobody poruszania się w obrębie Unii; ·   ograniczenia przestępczości; ·    walki z bezrobociem; ·    ochrony środowiska naturalnego.

TRAKTAT NICEJSKI

Wobec pewnych niedostatków Traktatu Amsterdamskiego, kwestie koniecznej reformy instytucjonalnej stały się głównym priorytetem państw członkowskich. Ponadto, należało również sformalizować zamiar rozszerzenia Unii Europejskiej. W związku z tymi postulatami, Komisja Europejska przedstawiła na szczycie Rady Europejskiej w Luksemburgu, w dniu 13 grudnia 1997 roku, dokument zwany Agendą 2000. Określa on strategię wzmocnienia Unii Europejskiej w kontekście rozszerzenia, a ponadto, zakłada przeprowadzenie reformy systemów zatrudnienia, wspólnej polityki rolnej i instytucji Unii. Dodatkowo, Agenda 2000 podkreśliła konieczność rozwoju badań naukowych, społeczeństwa informacyjnego i skutecznej ochrony środowiska naturalnego. Po wielu sporach i dyskusjach, Agenda 2000 została ostatecznie zaaprobowana przez Radę Europejską na szczycie w Berlinie w dniach 24 - 25 marca 1999 roku. Z kolei na szczycie w Kolonii, który odbył się 4 czerwca 1999 roku, ustalono, iż nowa konferencja międzyrządowa poświęcona kwestiom instytucjonalnym odbędzie się w roku 2000. Seria konferencji międzyrządowych rozpoczęła się w dniu 14 lutego 2000 roku pod patronatem prezydencji portugalskiej, a dalsze przygotowania prowadzono pod nadzorem prezydencji francuskiej. Doprowadziły one do szczytu Rady Europejskiej w Nicei, w dniach 7 - 11 grudnia 2000 roku, gdzie został ostatecznie zatwierdzony tekst nowego Traktatu. Traktat Nicejski, podobnie jak Traktat Amsterdamski, jest serią zmian nowelizujących Traktat z Maastricht oraz Traktat o ustanowieniu Wspólnoty Europejskiej. Poprawki wniesione do istniejących Traktatów dotyczą między innymi: ·    procedury stosowanej w wypadku groźby naruszenia przez państwo członkowskie podstawowych zasad, na których opiera się Unia Europejska;
·    kwestii związanych z tworzeniem Wspólnej Polityki Europejskiej w dziedzinie Bezpieczeństwa i Obrony; ·    przyjęcia Europejskiej Agendy Socjalnej; ·    utworzenia i przyszłej roli EUROJUST, jednostki zajmującej się współpracą narodowych organów ścigania państw członkowskich. Poza poprawkami do poszczególnych artykułów poprzednich Traktatów, podjęto również nowe postanowienia dotyczące ściślejszej współpracy pomiędzy państwami członkowskimi. Większość zmian jest wynikiem rozszerzenia zakresu decyzji podejmowanych przy zastosowaniu większości kwalifikowanej. Zmiany te dotyczą funkcjonowania Parlamentu Europejskiego, Komisji Europejskiej, Trybunału Obrachunkowego, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów. W sposób zasadniczy zmodyfikowano przede wszystkim zasady funkcjonowania Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji. Zmiany te nie są bezpośrednio uzależnione od faktu rozszerzenia Unii Europejskiej i staną się obowiązujące wraz z wejściem w życie Traktatu Nicejskiego. Ponadto, szczyt Nicejski przedstawił rozwiązania powiązane wprost z perspektywą przyjęcia nowych członków do Unii Europejskiej. Dotyczą one przede wszystkim procedur głosowania i podziału wpływów w poszczególnych instytucjach rozszerzonej Unii. Na przykład, zmiana w ważeniu głosów w Radzie UE spowodowała przyznanie Polsce takiej samej liczby głosów, którą dysponować będzie Hiszpania (27), sytuując Polskę w gronie sześciu największych państw członkowskich, mających zasadniczy wpływ na decyzje podejmowane w ramach Rady UE.

ETAPY ROZSZERZANIA UE

Członkami założycielami wszystkich trzech Wspólnot było sześć państw zachodnioeuropejskich: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy. Pozostałe państwa przystąpiły do WE, Euratomu i EWWiS na podstawie dyspozycji art. 237 traktatu rzymskiego o WE z 1957 roku.

1951 - 18 kwietnia powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin upłynął 23 lipca 2002 r.). Celem tej organizacji było istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich: Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, Niemiec i Włoch.
1957 - 25 marca powstały: Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) oraz Europejska Wspólnota Gospodarcza, na mocy Traktatu Rzymskiego; traktat został zawarty na czas nieograniczony; głównym celem EURATOMU było pokojowe wykorzystanie energii jądrowej. EWG zmieniło nazwę na Wspólnotę Europejską.
1973 - 1 stycznia wszedł w życie traktat o przystapieniu do WE nowych członków: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii.
Norwegowie wypowiadają się w referendum przeciw przyłączeniu ich kraju do WE.
1981 - 1 stycznia, na mocy układu podpisanego 28 maja 1979 r. Grecja została kolejnym państwem członkowskim WE.
1986 - 1 stycznia Hiszpania i Portugalia stały się pełnoprawnymi członkami WE.
1990 - Po upadku Muru Berlińskiego, zjednoczone Niemcy dostosowują zasady swojego członkostwa do zwiększonej o wschodnie landy liczby mieszkańców.
1995 - 1 stycznia Austria, Finlandia i Szwecja stały się członkami UE.
Społeczeństwo Norwegii większością 52,8 % wypowiedziało się przeciwko akcesji z UE.

PIERWSZE ROZSZERZENIE - ROK 1973 W trakcie prac nad powołaniem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) Wielka Brytania była zainteresowana utworzeniem luźniejszej formy współpracy gospodarczej. Brytyjczycy obawiali się zarówno ograniczenia praw suwerennych, jak i osłabienia zarówno więzi z państwami zrzeszonymi w brytyjskiej Wspólnocie Narodów oraz tzw. "specjalnych stosunków" ze Stanami Zjednoczonymi. Zaproponowali więc utworzenie strefy wolnego handlu, w ramach której zniesione zostałyby cła, ale każdy z członków zachowałby pełną swobodę utrzymywania stosunków handlowych z krajami trzecimi. Propozycja ta nie zadowoliła jednak "szóstki", dążącej do ściślejszej integracji w ramach tworzonej Wspólnoty. W związku z tym w 1960 roku Wielka Brytania powołała wraz z kilkoma państwami nie należącymi do EWG Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA), w skład którego weszły: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria i Szwecja. Wbrew oczekiwaniom Wielkiej Brytanii, członkostwo w EFTA nie wpłynęło znacząco na umocnienie pozycji Londynu na arenie międzynarodowej ani nie zapobiegło spowalnianiu wzrostu gospodarczego. Sukces EWG oznaczał dla państw pozostających poza tą strukturą groźbę izolacji w Europie i utratę wpływu na rozwój sytuacji na kontynencie, a także zmniejszenie konkurencyjności ich towarów na jednoczącym się rynku. Już w połowie 1961 roku dwa państwa EFTA (Dania i Wielka Brytania) oraz Irlandia złożyły wnioski o przyjęcie do Wspólnot Europejskich. W 1962 roku do grupy kandydatów do pierwszego rozszerzenia dołączyła Norwegia. Jednak proces integracji został wstrzymany w styczniu 1963 roku z powodu sprzeciwu Francji. Francuskie veto motywowane było częściowo względami gospodarczymi, lecz decydującą rolę odegrały kwestie natury politycznej. Zdaniem Charlesa de Gaulle'a, przystąpienie Wielkiej Brytanii do EWG spowodowałoby bowiem zasadniczą zmianę układu sił wewnątrz Wspólnoty i osłabienie nie tylko pozycji Francji w jej obrębie, ale także spójności i efektywności działania EWG. Wraz z odrzuceniem wniosku o członkostwo Wielkiej Brytanii we Wspólnotach w 1963 roku, zawieszono negocjacje również z pozostałymi kandydatami. Rokowania wznowiono dopiero po rezygnacji Charlesa De Gaulle'a ze stanowiska prezydenta Francji. W 1967 roku Wielka Brytania wznowiła starania o członkostwo w EWG, jednak proces poszerzenia tej struktury został ponownie zablokowany przez Francję. Dopiero w grudniu 1969 roku podczas konferencji szefów państw i rządów krajów członkowskich EWG w Hadze wyrażono warunkową zgodę na wznowienie rokowań z Wielką Brytanią. Rozpoczęte w 1970 roku negocjacje doprowadziły do osiągnięcia porozumienia. Negocjacje członkowskie wznowiły także Irlandia i Dania. Warto podkreślić, że gospodarki obu państw cechowało silne powiązanie z gospodarką brytyjską. Ponadto zarówno Duńczycy, jak i Irlandczycy poszukiwali nowych rynków zbytu, zwłaszcza na produkty rolno-spożywcze, które, pozbawione subsydiów i obłożone cłami, nie mogły stanowić konkurencji dla produktów francuskich czy holenderskich na wspólnotowym rynku. Traktat o przystąpieniu do EWG i EURATOM-u Danii, Norwegii, Wielkiej Brytanii i Irlandii podpisano 22 stycznia 1972 roku wraz z traktatem o przystąpieniu tych państw do Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Po zakończeniu procedury ratyfikacyjnej traktaty akcesyjne weszły w życie 1 stycznia 1973 roku. Z tym dniem "szóstka" przekształciła się w "dziewiątkę". Norwegia, z powodu negatywnego wyniku referendum, nie złożyła dokumentów ratyfikacyjnych. Nowo przyjęte państwa zobowiązały się do przyjęcia wszystkich zobowiązań, wynikających z członkostwa we Wspólnotach. Wyznaczono pięcioletni okres przejściowy dla określenia ram czasowych procesu dostosowania - zakończył się on 1 stycznia 1978 roku. Ustalono także harmonogram stopniowego zniesienia opłat celnych na towary importowane pomiędzy Wspólnotą w pierwotnym składzie a nowymi państwami członkowskimi: każda stawka celna została zmniejszona do 80% stawki podstawowej z dniem 1 kwietnia 1973 roku, a następnie miała być zmniejszana jeszcze czterokrotnie aż do lipca 1977 roku. Zniesienie ceł eksportowych zaplanowano na początek 1974 roku. Nowym państwom członkowskim przyznano swobodę w podejmowaniu decyzji dotyczących niektórych kwestii związanych z przepływem kapitału. Irlandia i Wielka Brytania uzyskały możliwość odraczania liberalizacji bezpośrednich inwestycji dokonywanych w państwach członkowskich przez osoby posiadające prawo pobytu w odpowiednio Irlandii lub Wielkiej Brytanii (na okres 2 lat) oraz odraczania liberalizacji niektórych przepływów kapitałowych o charakterze osobistym (m. in. darowizn i inwestycji w nieruchomości) na okres 30 miesięcy. Danii natomiast przyznano prawo do odraczania liberalizacji nabywania przez osoby nie posiadające prawa pobytu w Danii obligacji wyrażonych w koronach duńskich oraz nabywania przez osoby posiadające prawo pobytu zagranicznych papierów wartościowych będących przedmiotem obrotu na giełdzie duńskiej. Po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej Dania wynegocjowała także derogację dotyczącą nabywania na jej terenie tzw. secondary residences (domów letniskowych). Derogacja ta przewiduje zakaz nabywania wspomnianych nieruchomości przez osoby nie będące duńskimi obywatelami. Wyjątek od tej zasady przewidziano dla obywateli państw członkowskich UE, których do zakupu secondary residences uprawnia minimum 5-letni pobyt stały w Danii. Ponadto Irlandia wynegocjowała prawo utrzymania do początku 1985 roku systemu regulującego montaż i import pojazdów samochodowych, stosowanego na podstawie przepisów własnej ustawy z 1968 roku. Protokoły dodatkowe uregulowały także szczegółowe kwestie importu przez Wielką Brytanię z państw Wspólnoty Brytyjskiej określonych produktów żywnościowych (m. in. cukru, masła i sera). Ogólnonarodowe referenda w sprawie członkostwa we Wspólnotach odbyły się w Irlandii, Danii i Norwegii. Za przystąpieniem do tego ugrupowania opowiedziało się 83% Irlandczyków i 63% Duńczyków. W Norwegii wynik referendum był negatywny: przeciw przystąpieniu opowiedziało się 53,5% głosujących. Wśród przyczyn odrzucenia członkostwa we Wspólnotach Norwegowie wskazywali troskę o suwerenność i środowisko naturalne, ochronę łowisk, sektora energetycznego, obawę przed spadkiem poziomu życia i konkurencją rolniczych produktów wspólnotowych.
DRUGIE ROZSZERZENIE - ROK 1981 Grecja wystąpiła z wnioskiem o członkostwo we Wspólnotach w 1975 roku. W 1976 roku rozpoczęły się trwające cztery lata negocjacje akcesyjne. Decyzja ta uwarunkowana była przywróceniem systemu demokratycznego w Grecji i w konsekwencji wychodzeniem z politycznej izolacji. Członkostwo we Wspólnotach miało zagwarantować stabilność demokracji, a także modernizację zacofanego przemysłu i rolnictwa oraz nowe rynki zbytu dla krajowej produkcji. Podobnie jak w przypadku Wielkiej Brytanii, Danii i Irlandii, w wyniku negocjacji przewidziano pięcioletni okres przejściowy na dostosowanie do standardów wspólnotowych, między innymi stopniową likwidację ceł obowiązujących jeszcze przy imporcie produktów z krajów EWG i ujednolicenie poziomu zewnętrznej taryfy celnej Grecji z taryfą zewnętrzną EWG. Jedynie w nielicznych przypadkach (swobodny przepływ pracowników, wolny import brzoskwiń i pomidorów) okres przejściowy wydłużono do 7 lat. Różnice w cenach produktów greckich i wspólnotowych miały być wyrównane za pomocą systemu opłat kompensacyjnych. Ponadto specjalny mechanizm kompensacyjny przewidziany był także w odniesieniu do niektórych świeżych owoców i warzyw. Grecja zyskała możliwość odroczenia liberalizacji w pewnych kwestiach związanych ze swobodnym przepływem kapitału: między innymi inwestycji bezpośrednich oraz inwestycji w nieruchomości w dotychczasowych państwach członkowskich Wspólnot, realizowanych przez osoby zamieszkałe w Grecji (do końca 1985 roku). Na ten sam okres Grecja wynegocjowała prawo do zachowania krajowych rodzajów pomocy publicznej w formie przejściowej w dziedzinie rolnictwa. Został także wprowadzony mechanizm wyrównawczy dla importu do pozostałych członków Wspólnoty owoców i warzyw pochodzących z Grecji. Na mocy układu podpisanego 28 maja 1979 roku, z dniem 1 stycznia 1981 roku Grecja stała się dziesiątym państwem członkowskim Wspólnot.
TRZECIE ROZSZERZENIE - ROK 1986 Hiszpania i Portugalia złożyły wnioski o członkostwo we Wspólnotach w 1977 roku. Podobnie jak w przypadku Grecji, w ich staraniach integracyjnych decydującą rolę odegrały względy polityczne: troska o stabilność przywróconej demokracji i zabezpieczenie przed powrotem rządów autorytarnych. Oczekiwano także, że członkostwo w strukturach jednoczącej się Europy zapewni rozwój gospodarki i regionów, zwiększony napływ kapitału i inwestycji oraz wzrost dochodów z turystyki. Negocjacje akcesyjne pomiędzy państwami członkowskimi Wspólnot a Hiszpanią i Portugalią trwały znacznie dłużej niż w przypadku Grecji. Oba państwa kandydujące rozpoczęły rokowania pod koniec lat siedemdziesiątych. Najważniejszymi kwestiami podczas prowadzonych rozmów były: liberalizacja obrotów towarowych, rolnictwo, rybołówstwo i sprawy związane z polityką społeczną i zatrudnieniem. W rezultacie rokowań przewidziano okres przejściowy pozwalający na dostosowanie nowych członków do zasad obowiązujących we Wspólnotach. Pełna liberalizacja handlu towarami przemysłowymi została przewidziana dopiero na 1993 rok (z założeniem, że 50% obniżka taryfy celnej nastąpi w roku 1989). Odmiennie dla obu państw kandydujących rozwiązana została kwestia ograniczeń ilościowych w handlu: Hiszpania zachowała prawo do utrzymania części ograniczeń w okresie od 2 do 7 lat, natomiast Portugalia wynegocjowała trzyletni okres przejściowy na likwidację systemu licencji importowych i eksportowych oraz dwuletni na zniesienie kontyngentowania importu samochodów. Ponadto podjęto decyzję o kontroli przez okres 3-4 lat eksportu hiszpańskich wyrobów tekstylnych i stalowych, przy jednoczesnym subsydiowaniu restrukturyzacji hutnictwa. W zakresie swobody świadczenia usług Portugalia zyskała prawo wprowadzania ograniczeń w działalności gospodarczej w sektorze transportu osobowego i turystyki (do końca 1988 roku) oraz w sektorze kinematografii (do końca 1990 roku). Natomiast w przypadku swobodnego przepływu kapitału w Portugalii do końca 1992 roku została odroczona liberalizacja inwestowania w nieruchomości przez osoby osiadłe w innych państwach członkowskich. W przypadku Hiszpanii okres przejściowy w obszarze swobody przepływu kapitału trwał 5 lat i dotyczył między innymi inwestycji bezpośrednich dokonywanych w innych państwach członkowskich przez osoby zamieszkałe w Hiszpanii w związku z nabywaniem i użytkowaniem nieruchomości oraz nabywaniem papierów wartościowych. W zakresie unii celnej dla obu państw przyjęto siedmioletni okres przejściowy, trwający do 1992 roku, podczas którego zniesiono cła zewnętrzne - cła między Wspólnotami Europejskimi a Portugalią i Hiszpanią - oraz dostosowano cła zewnętrzne nowych państw członkowskich do Wspólnej Taryfy Celnej. Dla poszczególnych grup produktów rolnych w Traktacie Akcesyjnym przewidziano różne okresy przejściowe, a zakładana pełna integracja w sektorze rolnictwa miała nastąpić dopiero w 1996 roku. W ciągu siedmiu lat miały zostać zniesione cła na większość produktów rolnych eksportowanych przez Hiszpanię i Portugalię, przy jednoczesnym zastosowaniu systemu kwot kompensacyjnych - mechanizmu wyrównującego ceny produktów. Podobny okres przejściowy ustalono na produkty rybne. W odniesieniu do handlu tzw. produktami wrażliwymi, na przykład eksportu hiszpańskiej oliwy i wina oraz importu z EWG mleka, przetworów mlecznych oraz pszenicy, okres przejściowy wydłużono do 10 lat. Hiszpania zachowywała prawo do utrzymania ograniczeń ilościowych na import pewnych grup towarów z krajów trzecich (między innymi niektórych warzyw i owoców - do końca 1989 roku oraz mąki, kasz i skrobi do końca 1995 roku). W przypadku Portugalii 7-10-letni okres przejściowy obejmował 85% produkcji rolnej. Dostosowanie portugalskiego rynku rolnego podzielono na dwa etapy: od 1 marca 1986 roku do końca 1990 roku i od 1991 roku do końca 1995 roku. W tym okresie Portugalia zobowiązała się do dostosowania zasad dotychczas obowiązujących na rynku wewnętrznym w odniesieniu do między innymi organizacji rynku mleka, wołowiny, wieprzowiny, owoców, warzyw i zbóż oraz zasad przyznawania tym produktom pomocy dla eksportu lub subwencji. Ponadto modernizacja portugalskiego rolnictwa miała zostać finansowana przy pomocy specjalnego programu rozwoju w wysokości 700 mln ECU. W zakresie spraw socjalnych Hiszpania i Portugalia nabyły prawo do korzystania ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego z dniem akcesji. W przypadku obu państw okres przejściowy w swobodnym przepływie pracowników ustalono na 7 lat, z wyjątkiem swobody przepływu osób między nowymi członkami a Luksemburgiem, gdzie okres ten miał wynosić 10 lat. Przystąpienie Hiszpanii i Portugalii uważane jest za najtrudniejsze rozszerzenie Wspólnot do tej pory. Wśród dotychczasowych członków Wspólnot pojawiały się wątpliwości związane przede wszystkim ze wzrostem kosztów działalności struktury powiększonej o nowe państwa, które wiązały się z przeznaczeniem znacznych nakładów na modernizację przemysłu, infrastruktury oraz rozwój regionów najsłabiej rozwiniętych. Obawiano się, że koszty te będą niewspółmierne do korzyści politycznych płynących z poszerzenia. Z kolei w państwach kandydujących wątpliwości budziła wysokość nakładów poniesionych w procesie dostosowawczym. Przy podejmowaniu decyzji o poszerzeniu Wspólnot o Hiszpanię i Portugalię w państwach członkowskich przeważyły względy polityczne, a przede wszystkim perspektywa powiększenia obszaru stabilnej demokracji w Europie oraz wpływów Wspólnoty na południu Europy. W dniu 12 czerwca 1985 roku w Madrycie i Lizbonie nastąpiło podpisanie traktatów, na mocy których Hiszpania i Portugalia od 1 stycznia 1986 roku stały się pełnoprawnymi członkami EWG i dwóch pozostałych Wspólnot.
CZWARTE ROZSZERZENIE - ROK 1995 Na początku lat 90-tych wnioski o przyjęcie do Wspólnot złożyły: Austria, Finlandia, Szwecja i - ponownie - Norwegia. Po raz pierwszy rozszerzenie następowało na nowych zasadach, określonych w artykule O Traktatu o Unii Europejskiej, który został podpisany w dniu 7 lutego 1992 roku w Maastricht i zyskał moc wiążącą 1 listopada 1993 roku. Artykuł ten, wprowadzając jednolite członkostwo w Unii zamiast członkostwa w poszczególnych Wspólnotach, wpłynął na zmiany w procedurze negocjacji: w stosunku do państwa kandydującego toczyło się bowiem jedno postępowanie, a nie, jak dotychczas, oddzielne postępowania w sprawie członkostwa w EWG i EURATOM-ie oraz w EWWiS. Drugą nowością był wymóg uzyskania zgody Parlamentu Europejskiego. Wniosek o członkostwo jako pierwsza z tej grupy złożyła Austria (17 lipca 1989 roku), następnie Szwecja (1 lipca 1991 roku), a w 1992 roku Finlandia (18 marca) i Norwegia (25 listopada). Na początku lat 90-tych Wspólnoty stały u progu utworzenia wspólnej polityki gospodarczej i walutowej oraz ustanowienia wspólnej polityki zagranicznej. Członkostwo w tak dynamicznie rozwijającej się strukturze wiązało się zatem nie tylko z zapewnieniem nowym kandydatom korzyści ekonomicznych, ale także z umocnieniem ich międzynarodowej pozycji. Zbliżony poziom rozwoju gospodarek państw kandydujących i członkowskich oraz wieloletnia współpraca ze Wspólnotami w ramach strefy wolnego handlu i od 1994 roku w ramach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (stanowiącego formę współpracy gospodarczej EWG - EFTA) pozwoliły na szybsze osiągnięcie porozumienia w rokowaniach niż to miało miejsce w przypadku poprzedniego rozszerzenia. Kandydaci zobowiązali się do przyjęcia całości przepisów wspólnotowych odnoszących się do czterech swobód jednolitego rynku (swobody przepływu osób, kapitału, usług i towarów). W stosunku do kwestii bezpieczeństwa, ochrony zdrowia i środowiska naturalnego uzgodniono wprowadzenie czteroletniego okresu przejściowego w przypadkach, gdy w nowo przyjmowanych państwach obowiązywałyby w tych dziedzinach standardy wyższe, niż wspólnotowe i jeżeli utrudniałyby one swobodny przepływ towarów. Możliwość zachowania owych standardów przez 4 lata wiązać się jednak miała ze zniesieniem kontroli celnej. W ciągu wyżej wymienionego okresu państwa rozszerzonej "piętnastki" miały zweryfikować obowiązującą w tym zakresie legislację. Podobnie w zakresie Wspólnej Polityki Rolnej Austria, Finlandia i Szwecja zaakceptowały wspólnotowe zasady i zobowiązały się do dostosowania cen swoich produktów rolnych do poziomu wspólnotowego zasadniczo od dnia przystąpienia do Unii i z jej pomocą finansową (inne działania dostosowawcze miały być zakończone do 1999 roku). Wyjątki od tej reguły poczyniono w zakresie weterynarii i środków ochrony roślin. Ponadto Austria i Finlandia zachowały prawo subwencjonowania rolnictwa przez 5 lat. Finlandia wynegocjowała możliwość dalszego udzielania pomocy państwowej producentom rolnym w strefie arktycznej i subarktycznej. Austria, Finlandia i Szwecja zyskały także prawo do utrzymania w mocy przez 5 lat dotychczasowych przepisów dotyczących zakupu w danym kraju przez obywateli innych państw członkowskich UE tzw. secondary residences (domów letniskowych). W okresie od czerwca do grudnia 1994 roku we wszystkich czterech państwach kandydujących odbyły się ogólnonarodowe referenda w sprawie integracji z Unią Europejską. W referendum austriackim 66% obywateli opowiedziało się za przystąpieniem Austrii do tej struktury, podczas gdy 30% głosujących było przeciw. Zwolennicy integracji wskazywali głównie na ogromne korzyści płynące z dostępu do unijnego rynku, przeciwnicy zaś na zmniejszanie subsydiów państwowych i ograniczanie dotychczasowej polityki neutralności. W drugim z kolei referendum, przeprowadzonym w Finlandii w październiku 1994 roku, za członkostwem w Unii Europejskiej opowiedziało się 57% obywateli przy 43% głosów sprzeciwu. Finowie, podobnie jak Austriacy, liczyli na korzyści gospodarcze związane z członkostwem. Miało ono także zapewnić Finlandii odpowiednią pozycję polityczną w jednoczącej się Europie. Wśród przeciwników integracji znaleźli się między innymi rolnicy oraz zwolennicy wysokich świadczeń socjalnych i polityki neutralności. Obawiano się także, że członkostwo Finlandii w UE może mieć negatywny wpływ na stosunki z Rosją. W listopadzie 1994 roku odbyło się referendum w Szwecji. Za uczestnictwem w Unii opowiedziało się 52,2% głosujących, przeciw - 46,9%. Argumenty wysuwane przez obie grupy były podobne do wcześniej przedstawianych w Austrii i Finlandii: z jednej strony perspektywa ożywienia gospodarczego i większy wpływ na sytuację polityczną w Europie, z drugiej obawy związane z ograniczaniem subsydiów rolnych, wydatków socjalnych i obniżaniem standardów ochrony środowiska. Po zakończeniu procedury ratyfikacyjnej do końca 1994 roku traktaty o przystąpieniu do Unii Europejskiej Austrii, Finlandii i Szwecji weszły w życie 1 stycznia 1995 roku. Ostatnie z referendów - norweskie - ponownie dało wynik negatywny. W obu przypadkach (w 1972 roku i w 1994 roku) przewaga przeciwników integracji była stosunkowo niewielka. W 1994 roku przeciw głosowało 52,4% Norwegów (w 1972 roku - 53,5%), natomiast 47,8% głosujących opowiedziało się za przystąpieniem do Unii. Wśród przyczyn negatywnego wyniku referendum wymieniano między innymi troskę o najwyżej dotowane w Europie norweskie rolnictwo, obawy przed pogorszeniem sytuacji materialnej i spadkiem poziomu życia, dopuszczeniem rybaków z innych państw do łowisk na Morzu Północnym oraz wprowadzeniem zasad wolnej konkurencji w sektorze energetycznym (dzięki zasobom ropy i gazu Norwegia pozostaje jednym z najbogatszych państw świata).

PAŃSTWA W UE: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania, Włochy

PAŃSTWA KANDYDUJĄCE DO UE: Bułgaria, Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Turcja, Węgry

EURO to nowa, wspólna waluta państw Europejskiej Unii Walutowej (European Monetary Union -- EMU), która stała się pełnoprawnym środkiem płatniczym w chwili powstania EMU czyli 01.01.1999, zastępując przy tym ECU w stosunku 1:1. Do 2002 r. euro funkcjonowało wyłącznie w obrocie bezgotówkowym. Po tej dacie euro weszło do obrotu gotówkowego. Waluty narodowe powinny zostać wycofane najdalej w lipcu 2002r. Symbol euro to grecka litera epsilon przekreślona dwoma równoległymi liniami. 1 euro dzieli się na 100 Eurocentów, jego kodem ISO jest EUR. Członkami Europejskiej Unii Walutowej jest 12 krajów EU: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy. Aby móc przystąpić do EMU należało spełnić 5 poniższych warunków (kryteria konwergencji): deficyt budżetowy nie wyższy niż 3% PKB; długoterminowa stopa procentowa nie może przekroczyć więcej niż 2 punkty procentowe średniego poziomu stóp procentowych w 3 krajach EU o najniższej inflacji; dług publiczny nie większy niż 60% PKB; stopa inflacji nie wyższa niż 1,5 punktu procentowego ponad średnią stopę inflacji w 3 krajach EU z najniższym poziomem; waluta krajowa musi być uczestnikiem Europejskiego Mechanizmu Kursów Walutowych, ERM (w okresie ostatnich 2 lat przed przystąpieniem kraju do EMU) oraz nie powinna w tym okresie podlegać dewaluacji z inicjatywy rządu danego kraju. Grecja nie spełniła kryteriów konwergencji i dołączyła do krajów EMU (European Monetary Union) później. Wielka Brytania, a w ślad za nią Dania odmówiły wprowadzenia na ich terytorium Euro. Szwecja nie należy do Europejskiego Systemu Walutowego.

ISPA jest przedakcesyjnym programem pomocy Unii Europejskiej dla państw kandydujących. Podstawowym celem programu ISPA jest współfinansowanie projektów inwestycyjnych i transportu, tak aby państwa kandydujące osiągnęły standardy i normy Unii Europejskiej w dziedzinie ochrony środowiska i transportu. Wstępna roczna alokacja dla Polski, począwszy od 2000 r., będzie wahać się w przedziale od 30 do 37% polskiego PKB (od 312 do 395 mln euro, czyli średnio wyniesie około 348 mln euro). Realizacja programu ISPA zapewni wsparcie w dwóch sektorach: W sektorze środowiska - zaopatrzenie w wodę pitną, oczyszczanie ścieków, zarządzanie odpadami oraz poprawa jakości powietrza. W sektorze transportu - rozszerzenie Transeuropejskich Sieci Transportowych - TEN (drogi i koleje). W szczególności wsparcie finansowe programu obejmie: zwalczanie problemów spowodowanych zanieczyszczeniem wód i powietrza, pomoc w zakresie utylizacji odpadów, wsparcia wdrażania acquis communautaire w zakresie ochrony środowiska, rozwoju infrastruktury transportowej, połączenia systemów komunikacyjnych z infrastrukturą krajów członkowskich UE, budowy transeuropejskiej sieci transportowej. Skala przedsięwzięć realizowanych w ramach Funduszu ISPA musi być wystarczająco duża, by realizacja projektu wywarła znaczący wpływ w obszarze ochrony środowiska i transportu. Mając to na uwadze przyjęto, że zasadniczo całościowy koszt przedsięwzięcia nie może być niższy niż 5 mln euro. Od tego warunku odstąpić można w wyjątkowych i należycie uzasadnionych przypadkach. Jednostką wdrażającą części programu ISPA dotyczącej ochrony środowiska jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska a końcowym beneficjentem - jednostka samorządu terytorialnego (JST), związki gmin lub inne instytucje publiczne. W sektorze transportu jednostkami wdrażającymi są: Główna Dyrekcja Dróg Publicznych i Polskie Koleje Państwowe. Dla większości projektów są one również końcowymi beneficjentami. W sektorze transportu proces programowania i wyboru projektów ISPA jest scentralizowany i został już zakończony. Lista potencjalnych projektów przewidzianych do współfinansowania przez ISPA w latach 2000-2006 jest zawarta w Narodowej Strategii dla Sektora Transportu. Nie przewiduje się znaczących zmian w zawartości tej listy. Program ISPA nie oferuje bezpośredniego wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce. Jednakże bezpośredni beneficjenci dotacji będą szukać wykonawców robót i dostawców usług w ramach realizowanych projektów. Wykonawcami lub dostawcami mogą być przedsiębiorstwa z krajów członkowskich UE oraz krajów kandydujących. Wybór dostawcy lub podwykonawcy odbywa się na drodze przetargu. Informacje o międzynarodowych przetargach/konkursach są ogłaszane na stronach internetowych Komisji Europejskiej oraz publikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich w suplemencie S (Official Journal Supplement S of the European Communities).

PROGRAM PHARE (Poland and Hungary: Assistance in Restructuring Economies) powstał na mocy decyzji Rady Europejskiej z dnia 23.12.1989. Jako cel programu wskazano pomoc finansową reformującym się państwom Europy Środkowej i Wschodniej w przekształcaniu ich systemów gospodarczo-politycznych do zdecentralizowanej gospodarki rynkowej i demokratycznego państwa oraz w ich reintegracji z gospodarkami i społeczeństwami Europy Zachodniej i reszty świata. Z chwilą rozpoczęcia program ten był przeznaczony dla Polski i Węgier, czyli tych państw Europy Środkowej, które w owym czasie były najbardziej zawansowane w swoich reformach ustrojowych i gospodarczych. Od tej pory do grona krajów korzystających z tego programu dołączały kolejne państwa Europy Środkowej i Wschodniej. Obecnie z programu korzysta 10 państw kandydujących do UE: Bułgaria, Czechy, Estonia, Węgry, Łotwa, Litwa, Polska, Rumunia, Słowacja i Słowenia oraz 3 niekandydujące: Albania, Bośnia i Hercegowina, Macedonia. Budżet programu Phare wyniósł w latach 1990-1994 4,2 mld euro, w latach 1995-1999 został zwiększony do 6,693 mld euro. Program Phare jest programem pomocy bezzwrotnej, tzn. pomoc w ramach programu nie podlega zwrotowi, z wyjątkiem funduszy niewydatkowanych bądź wydatkowanych niezgodnie z zasadami. Część środków Phare jest przekazywana państwom-beneficjentom w ramach tzw. krajowych programów Phare, część zaś jest zarządzana bezpośrednio przez Komisję Europejską i finansuje programy ponadnarodowe - przeznaczone dla szerszego grona państw. Program PHARE przechodził w latach dziewięćdziesiątych stopniowe przemiany wynikające z jego dostosowywania do poziomu zaawansowania reform w krajach-beneficjentach oraz perspektyw przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej. Proces ten wyrażał się zarówno poprzez zmianę celów i form świadczonej pomocy, jak i modyfikację sposobu jej programowania oraz realizacji. Pomoc świadczona przez Unię Europejską w latach 1989-1990 miała przede wszystkim charakter humanitarny, co miało pomóc Polsce w przezwyciężeniu dotkliwych niedoborów rynkowych oraz zapobiec w przerwaniu procesu reform m.in. poprzez dostawy żywności, leków i środków dla rolnictwa. W latach 1991-1993 program Phare finansował projekty w kluczowych sektorach gospodarczych w celu zbudowania podstaw gospodarki rynkowej, przeprowadzenia kluczowych reform strukturalnych i instytucjonalnych. Podstawowymi formami pomocy stały się wówczas doradztwo i szkolenie. Pomoc ta była realizowana w głównej mierze przy pomocy instytucji i ekspertów z krajów członkowskich Unii Europejskiej. Szczyt Rady Unii w Kopenhadze w roku 1993 zarysował perspektywę członkostwa państw Europy Środkowo-Wschodniej w Unii Europejskiej i wyznaczył warunki tego członkostwa, znane jako "kryteria kopenhaskie". W roku następnym szczyt w Essen przyjął strategię przedakcesyjną mającą na celu pomoc krajom Europy Środkowej i Wschodniej w przygotowaniach do przyszłego członkostwa. Nie zmieniło to w sposób zasadniczy celów programu Phare, który nadal wspierał transformację systemową, wzbogaciło jednak formy jego realizacji poprzez dodanie wsparcia inwestycyjnego, włączając programy rozwoju regionalnego i współpracy przygranicznej. Zasadnicza zmiana, zarówno treści programu jak i form jego realizacji, nastąpiła wraz z opublikowaniem "Agendy 2000" i "Opinii Komisji Europejskiej na temat aplikacji członkowskich" w 1997 roku. Zmodyfikowana strategia przedakcesyjna uczyniła program Phare narzędziem pomocy w przygotowaniach do członkostwa, a w szczególności w przyswajaniu tzw. acquis communautaire, czyli dorobku prawnego Unii Europejskiej oraz wsparciu inwestycji zmierzających do spełnienia wymogów członkostwa. Pogłębienie tej zmiany nastąpiło w 1999 r., po wprowadzeniu zasad PHARE 2000-06. Zmodyfikowane cele i zasady realizacji programu Phare, wprowadzone w 1998 r., nazywane są Nową orientacją Phare. Od roku 1998 (wraz z wejściem Nowej Orientacji Phare) wprowadzono indykatywny podział budżetu: 30 % jego rocznej alokacji przeznaczone jest na projekty wspierające rozwój instytucjonalny; 70 % na projekty typu inwestycyjnego. Taki podział budżetu będzie obowiązywał w latach 2000-2006. W budżecie Unii na lata 2000-2006 wysokość funduszy została ustalona na sumę 1,56 mld euro rocznie dla wszystkich krajów.

SAPARD Specjalny Program Akcesyjny Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich jest programem pomocy finansowej, zaproponowanym przez Komisję Europejską, dla krajów kandydujących do w okresie ich przygotowania do członkostwa w Unii Europejskiej. Program ten ma na celu współfinansowanie wybranych działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Decyzją Komisji z 20 lipca 1999 roku z tej sumy dla Polski przewidziano 168,68 mln euro rocznie (wg cen z 1999). Program SAPARD jest podzielony na kilka działań. Każde z tych działań jest kierowane do innej grupy odbiorców, którzy mogą korzystać z dotacji w ramach tego działania. Odbiorcami mogą być rolnicy, organizacje pozarządowe, samorządy i w dużym zakresie również małe i średnie przedsiębiorstwa. Priorytety wykorzystania środków programu SAPARD są następujące: OŚ PRIORYTETOWA I - Poprawa efektywności sektora rolno - spożywczego, która obejmuje: Działanie I - Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych, Działanie II - Inwestycje w gospodarstwach rolnych. OŚ PRIORYTETOWA II - Poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej i tworzenie miejsc, obejmująca: Działanie III - Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich, Działanie IV - Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich. OŚ KOMPLEMENTARNA: Działanie V - Programy rolno - środowiskowe i zalesianie, Działanie VI - Szkolenia zawodowe, Działanie VII - Pomoc techniczna. Sposób wykorzystania przyznanej Polsce przez Unię Europejską kwoty środków przedakcesyjnych w ramach wybranych priorytetów określa dokument pod nazwą Program Operacyjny SAPARD. Dokument ten, został opracowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz zatwierdzony przez Komisję Europejską. Niestety przekazanie środków finansowych z funduszu SAPARD dla Polski opóźnia się. Obecnie Polska oczekuje na akredytację (zezwolenie na dysponowanie środkami SAPARD) dla Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa. Ponadto konieczne jest dokonanie poprawek w Programie Operacyjnym SAPARD. Prawdopodobnie pierwsze umowy dotacji zostaną podpisane w lipcu 2002 roku, a wypłata pierwszych środków nastąpi na początku 2003 roku

BIBLIOGRAFIA:

1. Praca zbiorowa - „Unia Europejska. Leksykon integracji” Wrocław 2003

2. Zbigniew Leśnicki - „Panorama Europejska jako fenomen kulturowy oraz historia ośmiu panoram polskich” Bellona Warszawa 1999

3. Katarzyna Kołodziejczyk-Konarska - Unia europejska w zarysie” Trio Warszawa 2003

4. internet: http://euro.pap.com.pl

---