DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

38

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2010

klinicznej (5). Obecność morul w krwin-
kach stwierdza się w postaci ostrej, czę-
sto występuje także niewielkiego stopnia
niedokrwistość nieregeneratywna, chyba
że pojawią się krwawienia, które ją pogłę-
bią i zmienią jej charakter w regeneratyw-
ną (9). W postaci podklinicznej możemy
zauważyć hiperglobulinemię, hipoalbu-
minemię, neutropenię, limfocytozę, mo-
nocytozę, a także wykazać dodatnie mia-
no przeciwciał przeciwko Ehrlichia. Forma
przewlekła wykaże monocytozę, limfocy-
tozę, niedokrwistość nieregeneratywną
oraz hiperglobulinemię. Dość charakte-
rystyczną cechą tej formy jest duża liczba
komórek plazmatycznych w szpiku lub śle-
dzionie, a zarazem szpik ubogokomórko-
wy. Może wystąpić też białkomocz, a także
gammopatie poliklonalne i monoklonal-
ne (1). Czasami zdarza się azotemia oraz
wzrost aktywności enzymów wątrobowych
AlaT, AspaT, ALP oraz LDH.

O ile lekarz praktyk może mieć pewne

kłopoty z rozpoznaniem erlichiozy, jeśli
przebiega ona w formie przewlekłej z róż-
norodnym obrazem klinicznym, to postać
ostra jest dość łatwa do zdiagnozowania.
Wykazanie małopłytkowości w badaniu
morfologicznym jest wskazaniem do wy-
konania rozmazu krwi w celu potwierdze-
nia trombocytopenii. Równocześnie może-
my wtedy często zobaczyć w neutrofi lach
liczne morule, które można dość łatwo
rozpoznać (3).

P

RZYPADEK

1

Sterylizowana suka rasy mieszanej, wiek
5 lat. Trafi ła do lecznicy z powodu osła-
bienia, słabego apetytu, niechęci do zabaw
i spacerów. Badanie kliniczne, oprócz pod-
wyższonej temperatury, nie wykazało żad-
nych nieprawidłowości. Wykonano bada-
nia dodatkowe.

Morfologia
WBC 4,7 x 10

3

/mm

3

(6,0-17,0)

RBC 6,55 x 10

6

/mm

3

(5,40-7,80)

HGB 15,9 g/dl

(13,0-19,0)

Sezon na kleszcze skłonił mnie do podzie-
lenia się z Państwem informacjami na te-
mat przypadków erlichiozy, które rozpo-
znaliśmy w naszej praktyce w ubiegłym
roku. Podejrzenia co do tej choroby mie-
liśmy kilkanaście razy, aczkolwiek tylko
te cztery opisane poniżej zostały rozpozna-
ne już podczas pierwszej wizyty w lecznicy
na podstawie charakterystycznych wtrę-
tów w granulocytach.

Erlichioza jest chorobą przenoszoną

przez kleszcze. Chorują na nią zarówno
zwierzęta, jak i ludzie. Powoduje ją drob-
noustrój riketsja Ehrlichia spp. z rodziny
Rickettsiales. Jest ona wysoce patogenna,
atakuje zarówno granulocyty, eozynofi le,
płytki krwi, jak i monocyty. W naszej lecz-
nicy zetknęliśmy się z riketsją, która ata-
kowała neutrofi le (7).

Postać kliniczna choroby może rozwi-

nąć się u każdego psa, a choroba przebie-
ga tym ciężej, im bardziej patogenny jest
drobnoustrój oraz gdy towarzyszą jej inne
zakażenia (2).

W przebiegu tej choroby możemy wy-

różnić trzy postacie (ostrą, przewlekłą oraz
podkliniczną). Dominującymi objawa-
mi formy ostrej są wysoka gorączka, brak
apetytu, utrata masy ciała, czasami dusz-
ność i surowiczy wypływ z nosa oraz oczu,
a także powiększenie węzłów chłonnych.
Postać przewlekła daje bardzo różnorodne
objawy ze strony wielu układów (8). Z re-
guły chorujące zwierzęta są bardzo osowia-
łe, tracą na wadze z powodu braku apetytu,
wymiotują, mają biegunkę, a u niektórych
stwierdza się blade błony śluzowe, krwa-
wienia z nosa, krwawienia do siatkówki
oka oraz powiększenie wątroby i śledziony
(6). Występuje też uogólnione powiększe-
nie węzłów chłonnych. Niekiedy obserwu-
je się zaburzenia ze strony układu nerwo-
wego (niedowłady, zaburzenia czynności
nerwów czaszkowych), a także bolesność
stawów i sztywność kończyn (3).

W badaniach laboratoryjnych charak-

terystyczna jest małopłytkowość zarówno
w postaci ostrej, jak i przewlekłej oraz pod-

lek. wet. Katarzyna Wach

Całodobowa lecznica weterynaryjna „Cztery Łapy” z Gorzowa Wielkopolskiego

Abstract

Ehrlichiosis is a multiorgan disease af-
fecting humans and animals. The orga-
nism attacks monocytes, neutrophils,
eosinophils and trombocytes. Clinical
symptoms include fever, lethargy and
sometimes patechiae and bleeding
from mucous membranes. Thrombo-
cytopenia is a characteristic parame-
ter in blood test.

Key words

ehrlichiosis, thrombocytopenia

Streszczenie

Erlichioza jest wielonarządową choro-
bą ludzi i zwierząt. Riketsja ta atakuje
monocyty, neutrofi le, eozynofi le i płyt-
ki krwi. Klinicznie objawia się przede
wszystkim gorączką, apatią, czasami
wybroczynami i krwawieniami z błon
śluzowych. Charakterystyczną cechą
w badaniu morfologicznym jest mało-
płytkowość.

Słowa kluczowe

erlichioza, małopłytkowość

Erlichioza
granulocytarna u psów
– przypadki własne

CANINE GRANULOCYTIC EHRLICHIOSIS – OWN CASES

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

40

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2010

ry

c. ar

chiwum autor

ki

Ryc. 1-5. Morule Ehrlichii w neutrofi lach

HCT 46,3%

(37,0-54,0)

PLT 39 x 10

3

/mm

3

(160-430)

MCV 71μm

3

(64-74)

MCH 24,3 pg

(22,0-27,0)

MCHC 34,3 g/dl

(34,0-36,0)

RDV 13,0%

(14,0-17,0)

MPV 8,9 μm

3

(6,7-11,1)

W związku z trombocytopenią wykonano
rozmaz krwi, aby sprawdzić, czy nie jest
to przypadkiem błąd w pomiarze. W roz-
mazie krwi, w co drugim neutrofi lu wyka-
zano morule Erlichii.

Wyniki pozostałych badań laboratoryj-

nych (aktywność AspaT, AlaT, ALP, lipaza,
amylaza oraz stężenie mocznika, kreatyni-
ny, białka całkowitego, albumin, wapnia,
fosforu, cholesterolu, trójglicerydów) były
w normie. Na radiogramach klatki piersio-
wej i jamy brzusznej również nie wykaza-
no odstępstw od normy.

Rozpoczęto terapię. Codziennie wyko-

nywano kontrolną morfologię wraz z roz-
mazem. Na trzeci dzień od rozpoczęcia
leczenia nie wykazano moruli w neutro-
fi lach, a w 8. dniu liczba płytek krwi była
w normie.

P

RZYPADEK

2

Niekastrowany pies, rasy bauceron, wiek
2 lata. Trafi ł do nas z powodu kaszlu, sła-
bego apetytu oraz posmutnienia. Leczony
był w innej lecznicy preparatem wspoma-
gającym odporność. W uprzednim okresie
z informacji przekazanych przez opiekuna
zwierzęcia wynikało, że prawie wszystkie
psy w tej miejscowości chorowały na ka-
szel kenelowy. U psa kaszel utrzymywał się
około dwóch tygodni. W badaniu klinicz-
nym wykazano podwyższoną temperaturę

40,6°C, powiększone węzły chłonne podżu-
chwowe, wzmożone szmery pęcherzykowe
nad płucami oraz obecny kaszel reakcyjny.

Wykonano badanie RTG klatki piersio-

wej, które wykazało zaostrzenie rysunku
śródmiąższowego płuc.

Morfologia
WBC 10,8 x 10

3

/mm

3

(6,0-17,0)

RBC 6,17 x 10

6

/mm

3

(5,40-7,80)

HGB 15,1 g/dl

(13,0-19,0)

HCT 42,6%

(37,0-54,0)

PLT 42 x 10

3

/mm

3

(160-430)

MCV 69 μm

3

(64-74)

MCH 24,5 pg

(22,0-27,0)

MCHC 35,4 g/dl

(34,0-36,0)

RDV 12,8%

(14,0-17,0)

MPV 10,5 μm

3

(6,7-11,1)

Stężenie białka całkowitego wynosiło
7,8 g/dl, pozostałe parametry biochemicz-
ne, podobnie jak u poprzedniego pacjenta,
nie odbiegały od wartości referencyjnych.

Wykonano rozmaz krwi, aby wykluczyć

bądź potwierdzić trombocytopenię. W neu-
trofi lach znaleziono morule Erlichii. Prze-
prowadzono terapię jak powyżej. Mało-
płytkowość utrzymywała się przez tydzień,
następnie liczba płytek wróciła do normy.
Na drugi dzień od rozpoczęcia leczenia nie
stwierdzono riketsji w neutrofi lach.

P

RZYPADEK

3

Niesterylizowana suka rasy syberian hu-
sky, wiek 8 miesięcy. Trafi ła do leczni-
cy z powodu zupełnego braku apetytu
od dwóch dni. Opiekun poinformował,
że cały czas śpi, prawie nie wychodzi z le-
gowiska. Z wywiadu dowiedzieliśmy się
również, że ostatnio usunięto jej sporo

kleszczy ze skóry. Badanie kliniczne nie
wykazało odstępstw od normy, jedynie
temperatura wynosiła 39,5°C. Wykonano
badania dodatkowe krwi.

Morfologia
WBC 10,3 x10

3

/mm

3

(6,0-17,0)

RBC 7,17 x 10

6

/mm

3

(5,40-7,80)

HGB 16 g/dl

(13,0-19,0)

HCT 45,1%

(37,0-54,0)

PLT 112 x 10

3

/mm

3

(160-430)

MCV 43 μm

3

(64-74)

MCH 22,4 pg

(22,0-27,0)

MCHC 35,6 g/dl

(34,0-36,0)

RDV 13,7%

(14,0-17,0)

MPV 8,5 μm

3

(6,7-11,1)

W rozmazie krwi wykazano morule Ehrli-
chii w neutrofi lach. Wyniki badań bioche-
micznych surowicy (aktywność fosfatazy
zasadowej, AspaT, AlaT, stężenia mocz-
nika, kreatyniny, białka całkowitego, al-
bumin i globulin) były w granicach nor-
my. Tak samo jonogram (K, Na, Cl, nCa,
tCa, pH). Po pięciu dniach od rozpoczęcia
leczenia liczba płytek krwi była prawidło-
wa, a w rozmazie krwi nie znaleziono Ehr-
lichii. Terapia obejmowała takie same leki
jak w poprzednich przypadkach.

P

RZYPADEK

4

Niekastrowany pies rasy syberian husky,
wiek 4 lata. Trafi ł do nas po tygodniowym
leczeniu w innej lecznicy amoksycyliną,
meloxicamem i witaminą B

12

.

Z wywia-

du dowiedzieliśmy się, że od kilku dni nie
je, nie oddaje stolca, mało pije i słania się
na nogach. Opiekun podejrzewał, że mógł
zjeść gumową zabawkę, którą zniszczył.
Pacjent nie wykazywał jednak objawów

1

2

3

5

4

DIAGNOSTYKA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

41

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2010

ze strony przewodu pokarmowego. Tem-
peratura wynosiła 38,1°C, stwierdzono
także nieprzyjemny zapach z jamy ustnej.
Wykonano badanie RTG jamy brzusznej,
które nie wskazywało na obecność ciała
obcego. Wykonano badania dodatkowe.

Morfologia
WBC 13,2 x 10

3

/mm

3

(6,0-17,0)

RBC 6,45 x 10

6

/mm

3

(5,40-7,80)

HGB 15,3 g/dl

(13,0-19,0)

HCT 42,8%

(37,0-54,0)

PLT 76 x 10

3

/mm

3

(160-430)

MCV 66 μm

3

(64-74)

MCH 23,8 pg

(22,0-27,0)

MCHC 35,8 g/dl

(34,0-36,0)

RDV 12,7%

(14,0-17,0)

MPV 8,5 μm

3

(6,7-11,1)

W rozmazie krwi w granulocytach obo-
jętnochłonnych wykazano liczne moru-
le Ehrlichia sp. Wyniki badań biochemicz-
nych krwi (aktywności AspaT, AlatT,
ALP, stężenie mocznika, kreatyniny biał-
ka całkowitego, albumin, glukozy) mieści-
ły się w zakresie wartości referencyjnych).
Również jonogram (K, Na, Cl, nCa, tCa,
pH) był w granicach normy. Po czterech
dniach od rozpoczęcia identycznego le-
czenia, jak poprzednio, liczba płytek krwi
wróciła do normy.

Opisane wyżej zwierzęta leczone były

doksycykliną w dawce 10 mg/kg 2 x dzien-
nie przez 28 dni, niektóre wymagały poda-
nia winkrystyny w dawce 0,5 mg/m

2

, aby

doprowadzić do wyrzutu płytek. Czasami
stan kliniczny wymagał terapii wspoma-
gającej (płynoterapia, niesterydowe leki
przeciwzapalne).

Podano również imidokarb w daw-

ce 5 mg/kg s.c. dwukrotnie w odstępach
czternastodniowych. W wymienionych
przypadkach zwierzęta już dwie doby
od rozpoczęcia leczenia wykazywały do-
bre samopoczucie, wracał im apetyt oraz
chętnie wychodziły na spacery.

P

ODSUMOWANIE

Jak widać, obraz kliniczny erlichiozy gra-
nulocytarnej psów był u naszych pacjen-
tów bardzo różnorodny i mógł sugerować
inne choroby. Wykrycie morul anaplazmy
w neutrofi lach uprościło znacznie diagno-
stykę i pozwoliło na szybkie wyleczenie pa-
cjentów. Jednak nie zawsze można je zna-
leźć w trakcie oglądania rozmazu krwi
i wówczas konieczna jest dalsza diagno-
styka, zwłaszcza przy podobnych, do opi-
sanych powyżej, objawach. Wykonuje się
wówczas testy w kierunku wykrywania
przeciwciał: Elisa lub odczyn immunofl u-
orescencji (5).



Piśmiennictwo
1. Adaszek Ł., Winiarczyk S.: Erlichioza psów.

„Życie Wet.”, 2007, 82, 991-993.

2. Adaszek Ł., Winiarczyk S.: Epizootical si-

tuation of dogs ehrlichiosis in area of Lubelskie
voivodship. „Ann. UMCS”, 2007, DD, 62,
65-71

3. Breitschwerdt E: Molecular identification

of Ehrlichia ewingii infection in dogs: 15 cases
(1997-2001). „J. Am. Vet. Med. Assoc.”,
2003, 222, 1102-1107.

4. Day M.: Manual of canine and feline ha-

ematology and transfusion medicine. BSAVA,
Gloucester 2000.

5. Feldman B.F.: Schalm’s veterinary hematology.

Blackwell Publishing, Iowa 2000.

6. Greene C.E.: Infectious diseases of the dog and

cat. Elsevier. St. Louis, Missouri 2006.

7. Kuehn N., Gaunt S.: Clinical and hematological

fi ndings in canine ehrlichiosis. „J. Am. Vet. Med.
Assoc.”, 1985, 186, 355-358.

8. Madigan J.E., Pusterla N.: Ehrlichial diseases.

„Vet. Clin. North Am. Equine Pract.”, 2000,
16, 487-499.

9. Łukaszewska J.: Obraz krwi w przebiegu ana-

plazmozy granulocytarnej u psów i koni. „Życie
Weterynaryjne”, 2008, 83 (10), 827-829.

lek. wet. Katarzyna Wach

Całodobowa lecznica weterynaryjna

„Cztery Łapy”

66-400 Gorzów Wielkopolski

ul. Papuszy 6/8A