ERLICHIOZY I ANAPLAZMOZY

- choroby wektorowe
- przenoszone przez kleszcze
- obraz kliniczny przypomina wiele innych chorób zarówno natury zakaźnej jak i niezakaźnej

Rodzina:

Anaplasmataceae

Rodzaj:

Ehrlichi i Anaplasma

- obligatoryjne pasożyty wewnątrzkomórkowe, atakujące krwinki białe (granulocyty, kom.
mononuklearne) lub płytki krwi
- ryzyko zakażenia występuje wszędzie tam, gdzie spotykane są kleszcze wektorowe (zasięg
geograficznego występowania lub zawleczenia)
- ryzyko przeniesienia przez transfuzje krwi

UWAGA!!! Zmiany klimatyczne = szerszy zasięg geograficzny określonych gatunków
kleszczy, zależny głównie od WILGOTNOŚCI oraz WAHAŃ TEMPERATUROWYCH

Przypadek kliniczny:
- lekko apatyczna, brak odchyleń w badaniu fizykalnym --->

zalecenie wykonania badania

krwi

---> poza

trombocytopenią

brak zmian w morfologii ---> rozmaz:

duża ilość płytek w

stanie aktywacji (L)

(świadczy o wzmożonej produkcji ? albo ? zużyciu na obwodzie)

- niespecyficzne zmiany w profilu biochemicznym
- odchylenia w

profilu białkowym

- Hypoproteinemia (TP - minimalna)
- GLOB - Hyperglobulinemia
- ALB w dolnej granicy
- A/G obniżony

---> świadczą o procesie zapalnym nawet jeśli nie towarzyszą mu zmiany w

parametrach morfologicznych

--->

ZMIANY W PROFILU BIAŁKOWYM

: ukierunkowanie badania - elektroforeza białek

-

wzrost gammaglobulin

(gammopatia poliklonalna)

(proces przewlekły, prawdopodobnie przewlekła stymulacja antygenem)

Co jest ważne dla klinicysty?
1. Zróżnicowane i różnie nasilone objawy - mało typowe
2. Stadium subkliniczne, w którym objawy są już w ogóle niezauważalne
3. Możliwość przejścia choroby w fazę chroniczną (nieuleczalną)
4. Konieczność stosowania kompleksowego rozpoznania w oparciu o metody lab.
5. Konieczność podjęcia leczenia antybiotykowego zanim choroba przejdzie w stadium
chroniczne

6. Wywiad - ułatwiający niekiedy rozpoznanie, szczególnie u psów (wyjazdy z granice,
infestacja kleszczy)
7. Bardzo wąskie i ograniczone możliwości stosowania profilaktyki swoistej


8. TROPIZM DO RÓŻNYCH KRWINEK
- granulocyty
- monocyty
- płytki krwi

trudności diagnostyczne w badaniu rozmazu (monocyty = 1-2% WBC)

Charakterystyka patogenów

U psów występują zakażenia powodowane przez:

- E. canis, E. chaffensis
- E. lewinii
- A. platys
- A. phagocytophilum
- E. ewingii
zachorowania może powodować też Neorickettsia risticii

- namnażają się we krwi, hamując fuzję lizosomu z fagosomem, niszcząc jednocześnie
komórki, w których bytują
- maja zdolność replikacji m. in. w gruczołach ślinowych kleszczy
- adaptacja do życia w komórkach gospodarzy oraz kleszczach wiąże się z utratą wielu
genów, które maja bakterie żyjące w środowisku (np. gen warunkujący syntezę LPS,
peptydoglikanu) i nabyciu nowych np. kodujących tzw. poryny błony zewnętrznej
- nie rosną na podłożach bakteryjnych - wymagają linii komórkowych kręgowców lub linii
komórkowych wywodzących sie z komórek kleszczy

Pasożyty krwi
- ciałko początkowe
- morula
- ciałka elementarne

ANAPLAZMOZY PSÓW

A. phagocytophilum

(granulocyty)

A. platys

(trombocyty)

-

endemicznie na środkowym Wschodzie, w regionach wybrzeży Europy i obu Ameryk

- w części regionów choroba nasilająca się sezonowo, wraz ze wzrostem populacji kleszczy

A. phagocytophilum często mylnie diagnozowane jest u psów jako borelioza. Aktualnie
występuje na terenie Polski, Niemiec, Norwegii
A. platys charakteryzuje się nawracającą trombocytopenią

ANAPLASMA PHAGOCYTOPHILUM

Anaplazmoza granulocytarna

- oprócz psów, wywołuje zakażenia u koni, przeżuwaczy a także u ludzi
- potwierdzone zachorowania Ho i zwierząt w Polsce
-

rezerwuarem

są drobne gryzonie (myszak)

-

wektor:

Ixodes scapularis

Ixodes pacyficus

Ixodes ricinus (Polska)

Amblyoma americanum

Choroba przebiega w formie OSTREJ/ SUBKLINICZNEJ/ PRZEWLEKŁEJ
OBJAWY PRZYPOMINAJĄCE BORELIOZĘ

- wysoka gorączka, anoreksja, depresja, letarg (ang. Flu-like)
- Poliarthritis
- Objawy neurologiczne: ataksja, bolesność grzbietu
- Rzadziej notuje się objawy z przewodu pokarmowego lub oddechowego: biegunki,
wymioty, dusznośc, kaszel
- Nie są charakterystyczne problemy z krzepnięciem (rzadko)
-

UWAGA!!! klinicznie nie da się rozróżnić od CGE (E. ewingii)

- TROMBOCYTOPENIA (tła immunologicznego), której często towarzyszy ANEMIA
HEMOLITYCZNA (również na tle zaburzeń autoimmunologicznych)

BADANIA LAB:

nie widoczne na czerwonym!!!

Możliwość wykazania w neutrofilach, rzadziej eozynofilach

krwi

moruli

UWAGA!!! Nie są

rozróżniane od E. ewingii (CGE)

Możliwośc wykazania anaplazmy

w płynie stawowym

ANAPLASMA PLATYS

- atakuje trombocyty (PLT)
- przenoszona przez kleszcze z rodzaju Dermacentor i Rhiphicephalus
- zakażenia opisywane także u kotów, owiec i antylop impala

- gorączka, bladość błon śluzowych
- petechiae
- Epistaxis
- uogólniona lymphadenopatia

BAD. LAB.: analiza morfologiczna

zakażenie ---> 8-14 dni OBJAWY KLINICZNE ---> PLT spadają 2-3 dnia występowania objawów,
regenerując się i wracając do normalnych poziomów po ok. 4 dniach ---> spadek PLT
powtarza się z 1-2 tyg. przerwami

ERLICHIOZY

MONOCYTARNA ERLICHIOZA PSÓW (CME) (ang. canine monocytic ehrlichiosis)

Etiologia i epizootiologia:

E. canis

- wewnątrzkomórkowy patogen kom. mononuklearnych (monocytów i limfocytów),

tworzy tzw. morule

- roznosi go kleszcz Rhipicephalus sanguineus, potwierdzono możliwość transmisji

Dermacentor virabilis

- Larwy i nimfy zakażają się żerując na zainfekowanych psach. W organizmie kleszcza

erlichia bytuje w hemocytach i komórkach gruczołów slinowych.

- wszystkie stadia rozwojowe kleszcza mogą być zakażone i przekazują infekcję

transstadialnie, ale nie transowarialnie. (możliwość przetrwania zimy i zakażenia psów
wiosną!) Kleszcz zakaża się ssąc krew psa i następnie przez przynajmniej 5 mies. zakazić
może podczas ssania inne psy. Pies po przebyciu ostrej erlichiozy przez ponad 2 lata może
być nosicielem zarazka

- klinicznie nierozróżnialną jednostkę chorobową może powodować

E. chaffensis (czynnik

etiologiczny HME/ ludzie)

- Kleszcz wektorowy

E. chaffensis

to Amblyoma americanum

- Występowanie R. sanguineus m. in. Wielka Brytania, Francja

Patogeneza:

O.I. 8



20 dni

- generalnie występują 3 fazy:

OSTRA

(objawowa),

SUBKLINICZNA

(bezobjawowa) która u

części psów przechodzi w fazę

PRZEWLEKŁĄ

W fazie ostrej

ehrlichia obecna jest we krwi i naczyniach chłonnych, lokalizując sie w

makrofagach UŚŚ śledziony, wątroby i węzłów chłonnych, gdzie namnaża się. Stąd, wraz z
zakażonymi komórkami mononuklearnymi rozsiewa sie po organizmie.

W fazie subklinicznej

bakterie utrzymywane są w śledzionie (do 34-m-cy obecność DNA po

zakażeniu eksperymentalnym)

Faza przewlekła

rozwija się jedynie u części psów: predysponowane sa owczarki niemieckie,

które maja rasowo słabszy poziom odporności typu komórkowego

Objawy kliniczne:

- wybroczyny (petechiae, echymoses)

KLINICZNIE: notuje się różny przebieg zakażeń, zależny od zjadliwości izolatu, rasy psa,
statusu immunologicznego

FAZA OSTRA:

- można jeszcze znaleźć kleszca, rozpoczyna się po 7-14 dniach od infestacji kleszcza i może
trwać do 2 tygodni
- depresja, anoreksja, letarg, powiększenie ww. chłonnych i śledziony
- umiarkowana utrata wagi
- tendencja do krwawień (wybroczyny na błonach śluzowych, skórze, epistaxis)
- +/- zmiany ze strony oczu: zapalenie jagodówki, obrzęk rogówki, precypitaty w obrębie
rogówki, krwotoki podsiatkówkowe mogące prowadzić do jej odklejenia się i ślepoty
- +/- objawy neurologiczne (meningoencephalitis)
- Inne: wymioty, wycieki z nosa, kulawizny, niezborność, duszność

FAZA PRZEWLEKŁA:

- depresja, anoreksja
- silna utrata wagi
- bladość błon śluzowych/ wybroczyny i epistaxis
- pancytopenia
- obrzęki w obwodowych częściach ciała (moszna, kończyny tylnie)
- przedłużające sie krwawienie przy cieczce, niepłodnośc, ronienia i wczesne upadki szczęniąt

- zapalenie wielomięśniowe
- zmiany neurologiczne (meningoencephalitis) - porażenia, zaburzenia ze strony nn.
czaszkowych, drgawki, niezbornośc
- wtórnie: zapalenie płuc, niewydolność nerek, zapalenie wielostawowe
- Typowy jest brak odpowiedzi na terapie doxycykliną (ZA PÓŹŃO)

Rozpoznanie:

WYWIAD



pobyt na terenach endemicznych

OBRAZ KLINICZNY i zmiany patologiczne widoczne przyżyciowo (np. splenomegalia,
wybroczynowość) lub pośmiertnie

POPARCIE DIAGNOSTYKĄ LABORATORYJNĄ

---->

OCENA ROZMAZÓW

,

badanie krwi

- materiał krew - kożuszek limfocytarny - barwienie uwidaczniające w mononuklearach
ehrliche
OGRANICZENIE: skuteczność u 4% psów zakażonych
(+) potwierdza
(-) nie wyklucza
- trombocytopenia, anemia, hypoproteinemia, Alfa-1 hypoalbuminemia, obecnośc Ig

antypłytkowych

- obecność tzw. morul (konglomeraty kilkudziesięciu zarazków) w kom. jednojądrzastych.

(morule są tylko u 5% pacjentów!!!)

SEROLOGIA

- wykazanie obecności Ig

IFAT, ELISA, testy immunochromatograficzne
testy specyficzne na E. canis (dalej niewidoczne)

BIOLOGIA MOLEKULARNA

PCR!!! Badanie pozwalające odróżnić zakażenie E. canis od E.

chaffensis
MATERIAŁ: krew pełna lub kożuszek limfocytarny

CGE

E. ewingii (czynnik ludzkiej erlichiozy granulocytarnej)

Kleszcz wektorowy: Amblyoma americanum
Zachorowania sptykane w Ameryce Pd i Afryce - w Afryce wektor nieokreślony
Rezerwuarem jest prawdopodobnie zwierzyna płowa
9 do 20% przebadanych w USA na terenie wystepowania kleszcza wykazało obecność DNA
erlichii

E. lewinii

Kleszcz wektorowy: R. sanguineus i a. americanum

Obraz kliniczny obu jednostek przypomina erlichiozę monocytarną, na pierwszy plan
wysuwają się jednak

OBJAWY

KULAWIZNY, ZAPALENIA STAWÓW

, a erlichie lokalizują się

w

granulocytach

E. ewingii

Lokalizuje się w granulocytach
Nie jest znany czas infestacji kleszcza potrzebny do skutecznego zakażenia (zakażenia
doświadczalne - morule wykrywalne po 12 dniach)

KLINICZNIE:
- choroba ma przebieg gorączkowy połączony z bólami stawowo-mięśniowymi (niechęć do
wstawania, kulawizny, sztywny bolesny chód). Zmianom tym może towarzyszyć depresja,
anoreksja i objawy neurologiczne (drżenia, anisoscoria)
- W odróżnieniu od CME rzadko występuje skłonność do krwawień, utrata wagi,
powiększenie śledziony, zapalenie jagodówki, biegunka czy wymioty
- zakażenie może mieć przebieg samoograniczający się, ale zaostrza się u zwierząt przy
spadku odporności

- Choroba przebiega zwykle jako

ZAKAŻENIE OSTRE - nie ma typowej dla CME fazy

subklinicznej czy przewlekłej

Czasowo zbiega się to z okresem żerowania kleszczy - szczyt zachorowań to późna wiosna i
lato

BADANIA LAB:
- Trombocytopenia
- +/- anemia
- W pierwszej fazie zakażenia - leukopenia (we wszystkich erlichiozach)
-

W

badaniu

surowicy

wzrost

koncentracji

enzymów

wątrobowych,

hypergammaglobulinemia, hypokaliemia, hyperfosfatemia

- nie notuje się proteinurii
- Przy arthrocentezie stan zapalny stawów (neutrofile)
Serologia: E. canis IFA, ELISA
PCR

LECZENIE CME

- Brak profilaktyki swoistej
- DOXYCYCLINE 10mg/kg/dzień
-

przez co najmniej 3 tyg. (postać ostra)

- przy postaci subklinicznej terapię wydłużyć do 42 dni

- Tetracycline chydrochloride 22mg/kg co 8h
- Oxytetracyclinec 25mg/kg co 8h
- Minocycline 20mg/kg co 8h
- Chloramphenicol 50mg/kg co 8h
- Imidocarb diproprionate w 2ch iniekcjach i.m. 5mg/kg w odstępie 14 dni (często w
połączeniu z Doxycykliną)
- Prednisolon w dawc 1-2mg/kg co 12h przez pierwsze 2 tyg, a następnie w mniejszych
dawkach przez kolejne 2-3 tyg. przy ostro przebiegającej CME (

choroba z

udziałemmechanizmów immunologicznych w tle

)

- transfuzje krwi w cięzkich przypadkach