Przestępstwo jako przejaw patologii społecznej

Przestępstwo jest zjawiskiem, które zaliczane jest do patologii społecznej. Określone jest w ustawie Kodeks Karny oraz Kodeks Wykroczeń jako zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Patologia jest nauką o różnych formach ludzkiej działalności człowieka, które postrzegane są jako zło społeczne z uwagi na to, że godzą one w ład społeczny, porządek prawny oraz życie człowieka.

Istotą patologii jest potępienie społeczne różnego typu zachowań.

Cechy patologii:

- postępowanie społeczne,

- zachowanie występujące w określonym czasie i godzące w funkcjonowanie grup społecznych

- istotą jest odrzucenie społeczeństwa nieakceptowanych zachowań.

Początkowo do patologii zachowania człowieka. Później poszerzano ją o instytucje, które mogą tak funkcjonować, że są nieakceptowane, burzą życie a nawet ustroje państw.

Zachowania, które można zaliczyć do patologii społecznej:

• Przestępstwa (pornografia, pedofilia, korupcja)

• Prostytucja, sponsoring

• Alkoholizm

• Uzależnienia (nikotynizm)

• Samobójstwa

• Rozwody

• Wykluczenie społeczne, bezdomność

• Bezrobocie

• Handel ludźmi

• Wulgaryzm z agresją

• Dzieci ulicy.

Definicję patologii społecznej rozszerzył Adam Podgórecki, który definiował patologię jako negatywne zachowanie człowieka, jak również wadliwa działalność instytucji (np. korupcja, organy bezpieczeństwa w okresie totalitarnym), a także wadliwe funkcjonowanie całych ustrojów państw (np. państwa totalitarne).

Patologia zależy od ocen ludzkich.

Warunki konieczne (kwalifikujące) by dane zjawisko uznać za patologię:

-Zjawisko musi występować w skali masowej

-Zjawisko powinno posiadać bark akceptacji społecznej przez większość

-Zjawisko takie wymusza działania na rzecz przeciwdziałania np. pojawiają się działania prawne lub bezprawne, które wymuszają ograniczenie (np. towarzysko odrzucamy jakąś rodzinę).

Pojawiają się programy naprawcze zmierzające do poprawy zjawiska.

Katalog patologii nie jest pełny obecnie jest ciągle rozszerzany. Aktualnie pojęcie patologii jest poszerzane o szkody społeczne i indywidualne (ludzie którzy stają się ofiarami tych zjawisk).

Wg J. Pospieszyl - Patologia to te zachowania, które przynoszą cierpienie indywidualnie wobec ofiary bądź w szerszym gronie, ale nie zalicza się do takich zachowań tych które są wyborem osobistym człowieka. Zalicza ona tutaj: zachowanie agresywne, samobójstwo, pornografia dziecięca, pedofilia, wykluczenie społeczne, bezdomność, bezrobocie, dzieci ulicy.

Do zjawisk patologii niektóre osoby zaliczają homoseksualizm.

Zagadnieniami patologii społecznej zajmuje się kryminologia. Polityka kryminalna jest zaliczana do części kryminologii.

Kryminologia a kryminalistyka

Kryminalistyka to nauka, która zajmuje się wykrywaniem przestępstw (np. linie papilarne, badanie śladów, dowodów, DNA). Sherlok Holms zajmował się wykrywaniem przestępstw.

Kryminologia zajmuje się opisem zjawisk (badaniem przestępstw): kto, kiedy i jakie popełnia, ile ich jest; reakcję państwa na przestępczość.

Kryminologia to nauka zajmująca się gromadzeniem wiedzy na temat:

-Przestępstwa - bada przestępstwo jako czyn różniący go od innych zachowań. Np. bada jak dochodzi do tego, że jedne zachowania przestępstwem są a inne nie i jaki mają wpływ na przestępczość.

-Przestępczości - opisuje zjawisko w aspekcie statystycznym (rozmiary przestępczości i rodzaje) i dynamicznym (jak to się zmienia na przestrzeni czasu).

-Sprawcy przestępstwa - kim jest sprawca (cechy osobowe i społeczne). Czym się różnią osoby, które popełniły przestępstwo od tych, które tego nie zrobiły. Badania psychologiczne sprawcy.

-Ofiary przestępstwa - W latach 70tych zaczęto się dopiero interesować ofiarą. Okazało się, że nie wszyscy nadają się do tego by być ofiarą. Ofiarą można się stać w pewnych sytuacjach.

-Instytucji i mechanizmów kontrolnych, które mają na celu zapobieganie przestępstwom i walkę z nimi - wszystkie te, które dbają o realizację norm prawnych: Policja, szkoła, wymiar sprawiedliwości. Kontrola formalna i nie formalna.

Kryminologia zajmuje się opisem przestępczości.

Kryminologia opisuje zjawiska w aspekcie statystycznym i dynamicznym.

Istotnym problemem jest zbadanie kim jest sprawca, jako psychologia, kiedy dokonuje przestępstw, jakie rodzaje przestępstw dokonuje.

Instytucje kontroli społecznej - są to różnorodne grupy, organizacje społeczne, polityczne formalne i nieformalne, a także organy państwowe, które tworzą normy, i są one powołane do przestrzegania i egzekwowania tych norm. Uczą nas zachowań prospołecznych, destrukcyjnych.

Od początku lat 90 zaczęto interesować się ofiara, czyli skutkami przestępstwa

Grupy(kontrole) formalne(legalne) - to te które funkcjonują w oparciu o pewne przepisy (np. szkoła, sądy, policja)

Grupy nieformalne - to te które organizują nasze życie poza prawem (np. rodzina, grupa koleżeńska)

3 działy kryminologii:

-fenomenologia - (fenomen - przestępstwo) - zajmuje się opisem zjawiska przestępczości: rozmiary, dynamika tych zmian, zajmuje się geografią przestępczości (czy taki sam rozkład w kraju, we wszystkich województwach).

-etiologia (przyczyna) - zajmuje się przyczynami przestępczości, jakie czynniki powstają jak zostanie przebadana duża grupa, jaki układ cech psychicznych, biologicznych, osobowościowych wpływa na przestępczość, co je rodzi.

-profilaktyka kryminologiczna - zajmuje się określeniem programów, strategii zwalczania i zapobiegania przestępczości

Polityka kryminalna jest to dyscyplina której celem jest ograniczenie ilościowego jakościowego zjawiska przestępstwa. Drugim celem jest badanie szkód społecznych jakie wywołuje przestępstwo, a także inne zachowania destrukcyjne: określanie i redukcja tych szkód np. narkomani.

Miejsce kryminologii wśród innych nauk

Kryminologia jest nauką empiryczną i interdyscyplinarną.

Empiryczna- opiera się na badaniu rzeczywistości społecznej i badaniu zjawisk, którymi się zajmuje

Interdyscyplinarna- aby opisać przestępstwo odwołuje się do innych nauk, gdyż sama nie ma warsztatu, aspektów badawczych np. psychologia. Dlatego Kryminologami najczęściej są psycholodzy. Sięga do metod badań wypracowanych w innych naukach.

Kryminologia powstała pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Przyczynami jej stworzenia są:

-nasilenie przestępczości,

-rozwój nauk o człowieku tj. medycyna, psychologia, które sprzyjały zainteresowaniu sprawcą

-pojawienie się technik w psychologii, matematyce (np. wywiadów, statystyk) pozwalających na określenie zjawiska przestępczości.

Wywodzi się z nauk matematycznych i psychologicznych.

Pierwsze pytanie badawcze: Kim jest przestępca? Dlaczego jedni popełniają przestępstwa a inni nie?

Powiązanie kryminologii z innymi naukami:

*Medycyna-Powiązanie to dotyczy tego, że stwierdzono, że w populacji skazanych występują osoby z różnymi chorobami np. chorzy psychicznie. Medycyna jest tu przydatna dla określenia tego czy sprawca może odpowiadać czyli o jego stopień poczytalności i ewentualne środki karne. Odpowiedni do stwierdzenia są psychiatrzy.

*Psychologia-Stawia pytania na ile cechy osobowości (emocje, temperament, proces uczenia się) ma wpływ na zaburzenia jego funkcjonowania. Dostarcza informacji na ile rozwój umysłowy może współgrać z przestępstwem.

Nauka ta nie tylko dostarczyła pewnych technik badań np. testy, ale wypracowała też metody praktyczne np. diagnoza psychologiczna, jak również ma wpływ na wymiar kary przez sędziego.

*Pedagogika-Dostarcza wiedzy na temat celów i zadań jakie ma spełniać orzeczony środek. Określa metody i środki wykonania orzeczonych przez sąd środków i kar. Wyodrębniono nurt pedagogiki resocjalizacyjnej, polegającej na określeniu metod i środków postępowania z takimi osobami jak: przestępca, małoletni, letni.

*Statystka-Dostarcza metod i sposobów gromadzenia danych o przestępstwie oraz opracowywanie tych danych. Dostarcza sposobów obliczania jaki procent osób popełnia przestępstwa, w jaki sposób obliczać wskaźniki.

*Matematyka- Pokazuje w jaki sposób obliczać dane.

* Socjologia- Rozwój w latach 30. w Stanach Zjednoczonych, gdzie lawinowo prowadzono w bardzo dużych populacjach badania przestępców. Stawiała pytanie W jaki sposób warunki społeczne, środowiskowe wpływają na zachowania przestępcy? Jaki wpływ mają na przestępczość?

Wyodrębniono 3 struktury, które wpływają na przestępczość:

*pierwotne - wpływ rodziny, grupy rówieśniczej na przestępczość

*środowisko lokalne i istniejące w nim grupy, instytucje (np. szkoły)

*społeczeństwo globalne (instytucje, państwo, władza)

Socjologia bada jakie mechanizmy społeczne wymuszają prawidłowe i nieprawidłowe zachowania.

* Ekonomia- oraz związek socjologii z ekonomią-

I. Dotyczą kosztów przestępstwa, kosztów utrzymania organów ścigania tego przestępstwa, obsługiwania przestępów, sporządzanie diagnozy itd.

II Badanie wpływu zmian struktury ekonomicznej na przestępstwo (bezrobocie na ogół powoduje wzrost chorób psychicznych, picie alkoholu, wzrost depresji).

* Historia- Dostarcza wiedzy na temat historii wykonania kary.

* Prawo karne (Nauka prawno- dogmatywna:) -Kryminologia z prawem karnym ma najmniejszy związek, gdyż są to dwie odrębne nauki.

Prawo karne określa czym jest przestępstwo, wyznacza przedmiot badań kryminologicznych. Określa sankcje przewidziane za przestępstwa.

Metody badań przestępczości

Badania przestępczości dotyczą zjawisk, które zaszły. Wskaźnikami są dane o przestępczości, które są zgromadzone w statystykach kryminalnych, zarejestrowane przez uprawnione do tego organy.

Badania przestępczości ujawnionej odnajdujemy w statystykach.

Badania przestępczości nieujawnionej - pokazują jaki jest stan tej przestępczości i przybliżają obraz przestępczości rzeczywistej..

Nie znajdują się w statystykach kryminalnych. Polegają na wykorzystaniu obserwacji, wywiadu, ankiety, ofiar przestępstw. Przez ankietę, wywiad bada się czy ktoś był ofiarą przestępstwa nie zarejestrowanego, czy sam dokonał przestępstwa, czy zna osoby, które dokonały przestępstwa.

Ciemna liczba - to stosunek przestępczości rzeczywistej do przestępczości zarejestrowanej.

W latach 60 - 70 pojawiły się badania, które mają za zadanie przybliżyć nam wiedzę o statystyce przestępczości, ukrócić ciemną liczbę.

Kryminologia w opisie posługuje się liczbami, procentami, (np. jaki procent kobiet popełnia przestępstwo), wskaźnikami (miara nasilenia przestępczości w określonej grupie np. wiekowej)

Podstawowe pojęcia w badaniach przestępstwa

PRZESTĘPCZOŚĆ (w rozumieniu kryminologicznym) - zbiór zdarzeń (czynów zabronionych) uznanych przez ustawodawcę za przestępstwa i wykroczenia.

Rozróżnia się:

• przestępczość rzeczywista - zbiór wszystkich zdarzeń, które istnieją, są liczbą rzeczywistą, w danym czasie i miejscu.

• przestępczość ujawniona - zbiór zdarzeń (przestępstw) o których informacje dotarły do organów ścigania i zostały przez te organy zarejestrowane za czyny przestępcze.

• przestępczość nieujawniona - zbiór zdarzeń, które są przestępstwem, ale nie dotarły do organów ścigania i nie zostały zarejestrowane.

CIEMNA LICZBA - stosunek przestępczości rzeczywistej do przestępczości zarejestrowanej.

STATYSTYKA KRYMINALNA

*Policyjna (Komendant Główny Policji)

- postępowanie przygotowawcze,

- postępowanie stwierdzone,

- podejrzany.

*Sądowa(Ministerstwo Sprawiedliwości )

- sprawa (która wpłynęła do sądu),

- osądzenie,

- skazanie (prawem sankcji)

*Penitencjarna (Centralny Zarząd Służby Więziennej)

- osoba tymczasowo aresztowana,

- podejrzany.

- skazanie,

- ukaranie.

Badania przestępczości ujawnionej są prowadzone metodą rejestrowania w statystykach kryminalnych (tabelka). Są to dane urzędowe. Powołane są specjalne instytucje, których zadaniem jest zbieranie danych o przestępczości i o zmianach na przestrzeni jakiegoś przedziału czasowego.

STATYSTYKA POLICYJNA jest sporządzana rocznie i publikowana w biuletynach przez KGP. Dane, które uzyskujemy z tej statystyki:

*dane o postępowaniu przygotowawczym (długość postępowania, sposób działania, kto zgłosił, kto pobrał informacje i w jakich komendach, tok postępowania); poprzedza postępowanie sądowe. Wyróżniamy dwie formy, które zależą od rodzaju czynu: dochodzenie (sądy rejonowe, prowadzi policja) i śledztwo ( sprawy trudniejsze, sądy okręgowe, prowadzi prokuratura. Celem jest wykrycie przestępstwa i wykrycie jego sprawcy.

*Przestępstwo stwierdzone - dane o czynach uznanych za przestępstwo przez tego, który rejestruje (policja, prokuratura) i zakończone postępowaniem przygotowawczym (czyli może to być stwierdzenie, ze jest brak zaistniałych znamion czynu zabronionego (umorzenie) lub skierowanie sprawy do sądu).

*dane o podejrzanym - podejrzanym jest osoba, której postawiono zarzut popełnienia przestępstwa. Statystyki policyjne uznawane są za bardzo znaczące, bo w większym stopniu niż sądowe ukazują obraz przestępczości, bo np. są tam dane na temat osób według których nie zastosowano kary.

STATYSTYKA SĄDOWA rozliczanie z toku postępowania- ministrowi, MSW

Jednostki obliczeniowe:

-sprawa np. czy została zakończona czy nie, kiedy wpłynęła, kiedy zakończono

-osadzenie - rodzaj decyzji sądowej w przedmiocie rozstrzygnięcia sprawy

-skazanie - ukazanie sposobów rozstrzygnięcia sprawy, wymiaru kary zastosowanej wobec sprawców.

Zawiera informacje dotyczące spraw z oskarżenia publicznego i prywatnego. Statystyka sądowa zawiera również dane o przestępstwach i o wykroczeniach, przede wszystkim dane dotyczące dorosłych sprawców (którzy ukończyli 17 lat), ale też o nieletnich (ukończyli lat 13 a nie ukończyli lat 17 i popełnili czyn karalny), są też dane pierwszej kategorii nieletnich, wykazujący przejaw demoralizacji. Statystyka sądowa (dane wybiórcze) wydawane są przez MS w rocznikach statystycznych.

W statystyce policyjnej też są dane odnośnie nieletnich ale tylko tej drugiej kategorii (od 13 do 17). Statystyka sądowa ujawnia więcej danych niż policyjna.

STATYSTYKA PENITENCJARNA- wydawana jest przez Centralny Zarząd Służby Więziennej, dane w rocznikach statystycznych. Dotyczy więźniów oraz kary pozbawienia wolności (na ile trafiają do więzienia). Obejmują trzy rodzaje osób:

-tymczasowo aresztowanych

• -skazanych na karę pozbawienia wolności

• -skazanych na zastępczą karę pozbawienia wolności (izolacyjną)

• -ukarani - wymierza karę aresztu, zastępczą, przebywających w zakładach karnych

Statystyki te pokazują ilość, nasilenie skazań w określonym przedziale czasowym, rodzaje czynów jakie zostały zarejestrowane przez policję lub prokuraturę, które uznano za przestępstwo, intensywność spraw. Operują liczbami, procentami (np. dziewcząt wobec chłopców) lub wskaźnikami (np. bada się nasilenie ile osób w danym wieku popełnia przestępstwo). Pokazują tez dynamikę np. jak zmienia się z roku na rok

Do statystyk trzeba podchodzić z dużą ostrożnością, bo jest szereg ograniczeń i obraz przestępczości rzeczywistej jest trudny do zbadania.

Zjawiska wpływające na obraz przestępczości i wynik statystyk kryminalnych (co wpływa na taki obraz przestępczości):

1.-proces stanowienia prawa- kryminalizacja - zwiększenie katalogu czynów uznanych za przestępstwa albo wykroczenia (kryminalizacja) np. art. 202 KK znowelizowany w 2005 r. - wprowadzono karalność posiadania treści pornograficznych nieletnich poniżej lat 15. Określenie nowego czynu jako przestępstwo lub uznanie znanego czynu do rangi przestępstwa np. jazda po alkoholu, posiadanie treści pornograficznych z udziałem dzieci

Penalizacja - zaostrzenie kary albo sankcji, a depenalizacja odwrotnie (obniżenie).

Zjawiskiem odwrotnym jest dekryminalizacja - zniesienie karalności, czy bezprawność danego czynu np. bigamia.

2.-Stopień gotowości obywateli do informowania organów o zaistniałych czynach czyli zgłoszenie przestępstw. W Polsce ta gotowość jest mała w porównaniu z innymi krajami. Jest to obowiązek moralny. Art. 304 KPK, wyjątkiem jest - art. 240 KK. Stan gotowości zależy od różnych czynników np. człowiek może nie wiedzieć, że jest to przestępstwo, może współczuć sprawcy, ze strachu, nastawienie do policji (nie wiara wykrycia sprawy przez policje), uniknięcie kłopotów.

3.-Sposób funkcjonowania i efektywność organizacji policji i sądów, ich sprawność, czy przyjmują zgłoszenie, długość procesowania itp.

Metody badań przestępczości:

1.analiza statystyk kryminalnych- w oparciu o różne metody statystyczne, analiza danych, które znajdują się w tych statystykach kryminalnych, analizowanie i opis przestępstw ujawnionych.

2.obserwacja osób (ich zachowania) albo grupy zorganizowanej- potencjalnych sprawców - to zaplanowane działanie badacza, które dokonuje się w warunkach naturalnych funkcjonowania osoby lub grupy.

- badacz wchodzi do grupy jawnie, osobiście, pełniąc jakoś role w grupie. Grupa jest poinformowana.

3. badania kwestionariuszowe - zbiór pytań pisanych, na które chcemy uzyskać odpowiedzi. Może służyć jako podstawa do badania akt

4. badania ankietowe - mogą być przesyłane droga mailową, pocztową, zachowana anonimowość

5. badania psychologiczne - przy użyciu testów, bada się stan osobowości człowieka

6. badania biologiczne, medyczne - bada się stan zdrowia

7. eksperyment - wywołanie jakiegoś stanu rzeczy albo zmianie i wprowadzeniu nowego czynnika i obserwowanie tego zjawiska; następnie pozoruje się przestępstwo i w ten sposób uzyskuje się informacje o rozmiarach przestępstwa. Polega również na zmianie istniejącej sytuacji i obserwowanie, co w wyniku tego faktu wyniknie.

Przestępczość dorosłych w świetle statystyki policyjnej (obraz przestępczości):

I w latach 2000-2007 nasilenie przestępczości było o 50% większe niż w latach 90-tych, a 3,5-krotnie większe niż w latach 70-tych. Na przestrzeni lat obserwuje się w latach 90-tych poważny wzrost przestępczości ale jednocześnie utrzymuje się pewien spadek od roku 2005. Spadek ten badacze wyjaśniają niżem demograficznym, wyjazdem ludzi za granicę (szczególnie młodych mężczyzn). Liczby przedstawiały się następująco: lata 70 - czynów było 424 217, w roku 1990 - 883 346, w 2000 (albo w 2007) roku - 1 152 993, a w 2003 roku- 1 466 643.

II przestępstwo, a miejsce jego popełnienia (miasto czy wieś?) - przestępczość występuje w 80% w miastach, a w 20% na wsi. Jednak obecnie obserwuje się wzrost przestępczości na wsi, bo na wsi przybywa dóbr, które są interesujące dla przestępców. Nasilenie przestępczości jest w dużych aglomeracjach miejskich. Najniższe nasilenie przestępczości jest na wschodzie ( bo jest słabo zurbanizowane itp.) - woj. lubelskie, podkarpackie, podlaskie, Natomiast największe nasilenie przestępczości występuje w woj. - śląskie, dolnośląskie, lubuskie pomorskie.

III struktura przestępczości (jakie rodzaje przestępstw występują najczęściej?) - do 1990r. około 85% stanowiły przestępstwa przeciwko mieniu. Od 2007r. obserwuje się zmiany w strukturze przestępczości - 53% przestępstwa przeciwko mieniu, zmniejszyły się włamania - 23%, rozboje, kradzieże i włamanie do samochodów, a pojawiły się nowe takie jak: przestępstwa bankowe, internetowe, kradzieże programów komputerowych, skarbowe, fałszerstwa dokumentów, oszustwa księgowe, oszustwa w centrach handlowych. Wzrosły pobicia, bójki, przestępstwa narkotykowe i drogowe.

Zabójstwo- obserwuje się tendencje spadkową , od 2001r. zabójstwa staja się mniej groźne

Zwiększyła się wykrywalność przestępstw. W 1999r. była najniższa i wynosiła 45%, a w 2007r. wynosiła 65%

Dane dotyczące podejrzanych:

W latach 1990 - 2007 liczba podejrzanych wzrosła 2,5krotnie. Przestępstwa popełniają głownie mężczyźni - 90%, 10% - kobiety (w 2007r.). Obecnie obserwuje się wzrost przestępczości kobiet - napady, pobicia, agresywność pod wpływem alkoholu.

Przestępstwo, a ich wiek:

Osoby w wieku 17 - 21 lat (młodociani) stanowią największą populację przestępczą.

Poprzednia karalność:

2/3 - pierwszy raz karani, 1/3 - recydywiści (3 razy większa u mężczyzn niż u kobiet, na ogół to nie zabójcy są recydywistami).

Badania przestępczości nieujawnionej

Badanie przestepczość ujawnionej opiera się na podstawie statystyk: policyjnej, sadowej. Nie pokazują przestępczości rzeczywistej, ale poznanie zakresu ciemnej liczby przestępczości nieujawnionej.

Badania ciemnej liczby dokonywane jest przy pomocy 3 rodzajów badań:

1. badanie polegające na skierowaniu do wybranej populacji pytań tj, czy popełniły przestępstwo, czy było ono zgłaszane, czy odpowiadali za nie karnie; przeprowadzane jest to w formie ankietowej oraz self report, dzieki czemu dostarczają wtedy danych o liczbie i o pracy policji; prowadzona jest również metoda wywiadu kwestionariuszowego lub przez ankietę (wysyłana także pocztą)

2. badanie ofiar przestępstw - badania victimizacyjne (survey - pomiar) powstałe w latach 60 USA

• ofiar - pytanie czy dokonano na dobie przestępstwa; byłeś ofiarą?

3. zbieranie informacji w stylu, że wiemy o innych osobach jako o ofiarach, opierając się na metodzie kwestionariuszowej ale także na podstawie doświadczenia.

Badania 2 i 3 typu często łączone w jeden kwestionariusz.

Przestepczość ujawniona w świetle statystyk kryminalnych.

• -statystyka policyjna- zajmuje zawiera dane o ilości czynów podejrzanych

• -polegajaca dalej na rozstrzygnieciu i osądzeniu sprawcy umorzenia, warunkowe umorzenia, skazania, wymiar kary, rodzaje - statystyka sadowa

• ostatnim etapem jest bezwzględna kara pozbawienia wolności, tymczasowe aresztowanie- statystyka penitencjalna (dot. Osób skazanych na kare pozbawienia wolności)

Obraz przestępczości ujawnionej: w okresie 1990 do roku 2005 nastąpil wzrost 2,5-krotny przestępczości.

Od 2005 r obserwuje się spadek przestępczości dorosłych.

Przyczyny spadku:

• Czynniki demograficzne - głównie populacja przestępców to mężczyzny 16-24 lata i ze względu na przyrost naturalny ta populacja się zmniejsza

• Czynniki tj.: wyjazd za pracą za granice młodej populacji

• Stwierdzono poprawę pracy policji.

• Zmiana struktury dokonywanych przestępstw

Zwiekszyła się przestępczość nieletnich, głównie dziewcząt.

Porównując polskie statystyki dotyczące popełnianych przestępstw, w odniesieniu do innych krajów europejskich, najbezpieczniejsze są państwa zachodnie tj: Hiszpania, Portugalia i Węgry

Polityka karania (wymiar kary):

Osądzenia - ustabilizowała się polityka rozstrzygania spraw, wynosi ona teraz około 90% skazania, a 10% uniewinnienia. Natomiast zwiększają się rozstrzygniecia sądowe dot. form uproszczonych (polegających na skazaniu bez rozprawy, nastapił tym samym wzrost warunkowych umorzeń

Na przestrzeni lat do 2000 r znacząco wzrosła liczba skazań z oskarżenia publicznego. Modyfikacje w latach podyktowane były amnestiami, powodując zwiększenie skazań na skutek nowelizacji kodeksu karnego i wprowadzenia czynu jako przestępstwa.

Odnosząc się do Art. 170a (prowadzenie pojazdów w stanie nietrzeźwości)- w związku z tym art populacja młodocianych wzrosła 4-krotnie w porównaniu z rokiem 90. Dominują osoby miedzy 17 a 24 rokiem życia. Stanowią 1/5 wszystkich skazanych.

Obniżył się odsetek osób aresztowanych wśród osądzonych (17 % w 1990r do 3% w 2006)-Było to związane z polityką kryminalną.

Stałe zmniejszanie się kary bez względu na pozbawienie wolności, ale następuje zarazem stopniowe zwiekszanie się orzekania kary z warunkowym zawieszeniem, oraz karą ograniczenia wolności. Jeżeli chodzi o karę grzywny to pozostaje na stałym poziomie.

Struktura przestępczości ze wzgl. na ilość popełnianych przestępstw:

- zmniejszył się 2-krotnie udział przestępstw przeciwko mieniu.

- zwiekszyły się skazania za przestępstwa przeciwko falszowaniu dokumentow i narkotykowe.

Długość kary:

-Systematycznie obniża się średnia długości kary pozbawienia wolności.

W 1990 - (z 26 m-cy na 18 m-cy) niemniej jesteśmy w tyle za szeregiem krajów europejskich

-Kary elektroniczne wynoszą do 1 roku.

-Wzrost kar krótkoterminowych do 1 roku także do 2 lat.

-Wzrost skazań na kary najsurowsze 25 lat i dożywocie

-Uwięzienie w świetle statystyki penitencjarnej

Rodzaj populacji więziennej:

Ostatnio wzrosła liczba uwięzionych na przestrzeni 10 lat liczba ta wzrosła z 50 000

Rodzaje zjawisk społecznych, które mają wpływ na przestępczość:

1. zmiany demograficzne - wielkość, zróżnicowanie populacji - czy wpływa na przestępczość; zmiany demograficzne powodują takie jak: przemieszczanie się ludzi ze wsi do miasta, mniejsza liczba urodzeń; zmiany populacji związane mogą być z większą lub mniejszą liczbą urodzeń, a także z migracjami

2. zmiany funkcjonowania podstawowych instytucji społecznych (zmiany ustrojowe, gospodarcze, systemu władzy, oświaty)

3. zmiany w stratyfikacji (uwarstwowienie) społecznej - powstanie rozdziału i podziału dóbr.

Hipoteza: istnieje związek między zmianami społecznymi a przestępczością i szereg badań potwierdziło taki związek np. między przestępczością a ubóstwem. Stwierdzono że dobra koniunktura ekonomiczna też wpływa na przestępczość - nastapiła zmiana struktury przestępstwa - rosną przestępstwa przeciwko mieniu, a także przeciwko osobie.

4. urbanizacja i industrializacja - wyniki badan wskazały na to że istnieje związek między industrializacją i urbanizacją a wzrostem zachowań patologicznych w pierwszym okresie ich funkcjonowania.

Zmiany w zjawisku przestępczości w krajach postkomunistycznych (Europy Środkowej i Wschodniej):

1. nastapił gwałtowny i skokowy wzrost rozmiarów przestępczości ujawnionej (1989/1990) - 2, 3-krotnie; po 2005 spadek przestępczości (Polska); w latach 2000-2007 nasilenie przestępczości było większe niż w latach 90.

1970 - czynów było 424.217

1990 - 883.364

2007 - 1.152.993

2. zmiana w strukturze przestępczości (różnica w rodzajach czynów) - pojawiły się nowe czyny i nowe sposoby dzialania sprawców

3. brutalizacja działań przestępczych

4. nasilenie przestępczości zorganizowanej, a nawet powstanie przestępczości mafijnej (przest. Mafijna ma powiązania polityczne)

5. umiędzynarodowienie przestępczości.

Przestępczość agresywna - przede wszystkim miejska, ludzie mają do 21 r.ż., głównie mężczyźni, pojawia się również u kobiet. Stwierdza podobieństwo między sprawcą a ofiarą (te same kręgi).

Charakterystyka przestępczości nieletnich po zmianie społecznej - aktualny obraz przestępczości nieletnich:

1. na przestrzeni ostatnich lat przestępczość nieletnich wzrasta i prognozuje się jej dalszy wzrost az trzykrotnie; wzrasta udzial czynow nieletnich w ogolnej liczbie czynow popełnianych w kraju. W 2008r 7% czynow ujawnionych to czyny nieletnich. Rosna przestępstwa z uzyciem przemocy i przestępczość agresywna. Nieletni popełniają az ok. ¼ czynow z uzyciem przemocy.

2. nieletni w zasadzie nie popełniają czynow groźnych, waga tych czynow nie jest wielka w porównaniu z czynami młodocianych lub dorosłych.

3. nieletni popełniają przestępstwa przeciwko mieniu: kradzieże, kradzieże z włamaniem, narkotykowe, rozboje, powodujące uszczerbek na zdrowiu, udzial w bojce. Nastąpiło zmniejszenie przestępstw kradzieży, kradzieży z włamaniem, ale nadal jest ich najwięcej w wykonaniu młodzieży. Ok. 15% to przestępstwa narkotykowe - nastepuje ich staly wzrost. Zwiększyła się znacznie liczba przestępstw rozboju; wzrastaja bojki i przestepstwa z uszczerbkiem na zdrowiu.

4. przestępczość nieletnich jest bardziej zroznicowana, pojawiaja się przestępstwa narkotykowe, drogowe, pojawilo się paserstwo, kradzieże drobnych rzeczy dla przyjemności.

5. przestępczość grupowa - przestępstwa popełniane w szkole lub w otoczeniu szkoly

6. zwieksza się udzial dziewcząt w przestępczości nieletnich; w większym stopniu sa to przestępstwa agresywne; staja się prowodyrami; głównym sprawca jest alkohol (albo po alkoholu, albo żeby go zdobyc)

7. nieletni pochodza z rodzin mniej wykształconych, gdzie wystepuje problem z alkoholem, bieda, rózne patologie

8. nieletni to osoby, u których pojawiaja się trudność szkolne - powoduja one odrzucenie młodzieży, brak pomocy ze strony szkoly i rodziny - proces narastania negatywnych zachowań

9. najwięcej nieletnich w wieku 15-16 lat; obniża się wiek - 14letni stanowia nastepna grupe, ich liczba rosnie.

Srodki stosowane wobec nieletnich przez sąd:

- Upomnienia -30%

- Zobowiązanie do zachowania np. przeproszenie poszkodowanych, naprawienie szkody

- nadzor kuratora

- zakład poprawczy

- umieszczenie w placówkach całodobowych

---