Warunki ujścia deltowego i lejkowego rzek.

a) Warunki sprzyjające powstawaniu delty:

-słabe prądy morskie,

-brak pływów morskich,

-materiał skał nagromadzony u ujścia rzeki.

-rzeka uchodzi do zbiornika wodnego (morza lub jeziora), który charakteryzuje się nieznacznymi wahaniami poziomu wody

- duża ilość transportowanego i akumulowanego materiału

Wyróżnia się delty wysunięte (wychodzące w morze) i wsteczne (wypełniające zatoki).

Np. Amazonka, Ganges, Orinoko, Nil, Pad, Wołga, Wisła, Dunaj, Niger, Huang-He

b) Warunki powstawania ujścia lejkowatego inaczej estuarium:

-silne prądy morskie,

-duże pływy morskie,

- brak bądź mała ilość nagromadzonego materiału skalnego.

- przypływy i odpływy działają erozyjnie, wydzierając w stronę morza akumulowany przez rzekę materiał, i w związku z tym poszerzają ujście rzeki, jednocześnie uniemożliwiając utworzenie się delty z materiału akumulowanego z biegiem rzeki.

Estuaria dzielą się na otwarte (uchodzące do otwartego morza) i przegrodzone (czyli uchodzące do zamkniętej laguny).

Np. Odra, Loara, Tamiza, La Plata, Tag, Sekwana, Gambia, Łaba

Pływy morskie (przypływy i odpływy) – regularnie powtarzające się podnoszenie i opadanie poziomu wody w oceanie. Wywołuje je zjawisko pływowe, którego przyczyną są siły grawitacyjne Księżyca i Słońca.

Warunki geologiczno inżynierskie na obszarach akumulacji eolicznej.

Obszary wydmowe charakteryzują się bardzo zróżnicowaną rzeźbą terenu, gdyż oprócz wydm mogą występować na nich nisze deflacyjne różnych rozmiarów.

*w obrębie obszaru nadbudowanego wydmami można zaobserwować dość znaczne deniwelacje powierzchni terenu. *Skałą, z której zbudowane są wydmy, są piaski drobno- i średnioziarniste o bardzo wysokim stopniu selekcji. Piaski te są luźne lub bardzo słabo zagęszczone.

*Dobra selekcja ziarn i słabe zagęszczenie powodują, że jako podłoże budowlane są one raczej niekorzystne.

*Przepływ strumienia wody powierzchniowej po powierzchni piasku wydmowego może spowodować w krótkim czasie bardzo silne rozmycie podłoża. W związku z tym należy unikać przy pracach inżynierskich swobodnego wypływu wody.

*Występujące w wydmach przewarstwienia, jakie tworzą gleby kopalne, stanowią dodatkowe osłabienie podłoża.

*Duża zmienność podłoża oraz rzeźba terenu mogą zmuszać do stosunkowo częstych zmian w technologii budowy.

Rodzaje osuwisk, problemy budowlane, sposoby zapobiegania.

Klasyfikacja osuwisk:

a) Spływy:

- Płynięcie – przy dużej ilości wody. Upłynnieniu łatwo ulegają gliny i iły. Trwa krótko i jest szybkie, obejmuje niewielkie przestrzenie.

- Spełzywanie – bardzo powolny, najczęściej stały ruch przypowierzchniowy warstw skalnych leżących na zboczach.

- Osypywanie – szybkie przemieszczanie się po zboczu materiału luźnego lub sypkiego. Występuje w górach.

b) Zsuwy:

- Zsuwanie – najczęściej spotkany rodzaj ruchów mas skalnych. Rezultatem tego są zsuwy posiadające bardzo wyraźną powierzchnię, po której nastąpiło przemieszczenie mas po zboczu.

Rodzaje powierzchni poślizgu:

a) naturalna - przesunięcie następuje wzdłuż powierzchni o największej wytrzymałości na ścinanie albo powierzchni naturalnej struktury skalnej,

b) powierzchnia powstała ze ścięcia wskutek przekroczenia wytrzymałości w materiale jednorodnym.

*Osuwisko konsekwentne – powierzchnia poślizgu rozwija się wzdłuż naturalnej płaszczyzny

*Osuwisko asekwentne – tworzą się w jednorodnych i najczęściej nie warstwowanych utworach np. gliny, iły, lessy. Powierzchnia poślizgu ma kształt wklęsły, cylindryczny.

*Osuwisko insekwentne – powierzchnia poślizgu rozwija się niezależnie od istniejących powierzchni skalnych. Powierzchnia wzdłuż której nastąpiło przemieszczenie mas jest wklęsła.

c) Obrywy:

Obrywanie – oderwanie i bardzo szybkie przemieszczanie się mas skalnych, najczęściej skał litych. Obrywy skalne najczęściej są w górach.

Problemy budownictwa na obszarach osuwiskowych:

- unikać posadawiania obiektów na terenach, gdzie występują lub mogą wystąpić powierzchniowe ruchy masowe

- w analizach brać pod uwagę koszty badań geologicznych i prac związanych z zabezpieczeniem stateczności zbocza

Podstawowe czynności przy zabezpieczaniu osuwisk:

- odwodnienie wód powierzchniowych jak i podziemnych.

- regulacja zboczy polegająca na zmniejszeniu kąta nachylenia

- podparcie zbocza, np. palami, ścianami oporowymi, gwoździowanie itp.

SKAŁY MAGMOWE - powstają wskutek krystalizacji lub zakrzepnięcia magmy w głębi skorupy ziemskiej lub lawy na powierzchni Ziemi.

• Granit - kwaśna skała głębinowa (plutoniczna).

skład mineralny : kwarc, skalenie, plagioklazy, ortoklazy, biotyt, miki, rzadziej amfibole i pirokseny

struktura : jawno krystaliczna, średnio- lub gruboziarnista

tekstura : zbita, bezładna

barwa : Skały jasne, jasnoszare (granity sudeckie) lub różowawe (granity skandynawskie)

zastosowanie : do produkcji: kamienia budowlanego, kamienia drogowego, grysów twardych, płyt okładzinowych

występowanie : Dolny Śląsk

• Obsydian – kwaśna skała wylewna (wulkaniczna), złożona niemal wyłącznie ze szkliwa

struktura : hialitowa - szklista

tekstura : zbita, bezładna

twardość : 5-6

rysa : biała

przełam : muszlowy

połysk : szklisty

barwa : brunatna, ciemnoszara, czarna

zastosowanie : Dzisiaj używany jako kamień dekoracyjny, ozdobny i jubilerski. Popularny surowiec rzeźbiarski.

występowanie : Meksyk, Górny Śląsk, Kaukaz

• Pegmatyt - kwaśna skała żyłowa

skład mineralny : Kwarc, skalenie alkaliczne, muskowit

struktura – jawno krystaliczna, gruboziarnista

tekstura : zbita, bezładna

barwa : jasna, różowawa

zastosowanie: jako kamień drogowy, budowlany, elementy wykończeniowe -okładziny.

Stopnie złożenia warunków geotechnicznych.

Proste warunki gruntowe:

- jednorodne, genetyczne i litologiczne równoległe warstwy gruntów dobrej nośności,

- poziom wody gruntowej poniżej projektowanego poziomu posadowienia,

- brak niekorzystnych zjawisk geologicznych

Złożone warunki gruntowe:

- niejednorodne, nieciągłe warstwy zmienne wykształcenie genetyczne i litologiczne,

- występowanie warstw gruntów słabych w tym organicznych i nasypów niekontrolowanych,

- poziom wody gruntowej w poziomie posadowienia lub wyżej,

- brak niekorzystnych zjawisk geologicznych (czynnych procesów geologicznych).

Skomplikowane warunki gruntowe:

- występowanie niekorzystnych zjawisk geologicznych (zjawiska i formy krasowe, osuwiskowe, sufozyjne),

- szkody górnicze,

- obszary delt.

Kategorie geotechniczne.

- I Kategoria – lekkie budynki, jedno lub dwu-kondygnacyjne budynki, budynki rolnicze, wały przeciwpowodziowe, ściany oporowe i zabezpieczenia wykopów, płytkie wykopy powyżej zwierciadła wody gruntowej i niewielkie nasypy (do 3m)

- II Kategoria – proste lub złożone warunki gruntowe, wymagające ilościowej oceny warunków geotechnicznych i analizy takie jak : fundamenty bezpośrednie lub głębokie, ściany oporowe, wykopy i nasypy, budowle ziemne, przyczółki i filary mostowe oraz nabrzeża.

- III Kategoria – *nietypowe – obiekty budowlane niezależnie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych, których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać zagrożenia dla użytkowników i środowiska. Np. obiekty energetyki jądrowej, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne

*wszystkie obiekty posada wiane w skomplikowanych warunkach gruntowych

*obiekty zabytkowe i muzealne

Podstawowe zasady dokumentowania geologiczno-inżynierskiego :

Dok. geo-inż. podlega innym przepisom w porównaniu z dok. geotechniczną, która nie wymaga zatwierdzenia. Dok. geo-inż. poprzedzona jest szczegółowym projektem robót geologicznych, w których opisany jest zakres prac terenowych i laboratoryjnych.

Dokumentacja geotechniczna dla I i II kategorii w prostych warunkach gruntowych.

Dok. geot. + dok. geol-inż. w przypadku II i III kategorii (złożone warunki gruntowe).

Kategoria geotechniczna – określa zagrożenie bezpieczeństwa obiektu wynikające ze stopnia skomplikowania projektowanej konstrukcji, jej fundamentów i oddziaływań oraz warunków geotechnicznych, mająca wpływ na zaprogramowanie rodzaju i zakresu badań geotechnicznych, obliczeń projektowanych i kontroli konstrukcji.

Definicje zwierciadła swobodnego i naporowego.

Zwierciadło wód podziemnych może być napięte lub swobodne.

- Swobodne - pozostające pod ciśnieniem atmosferycznym, co oznacza, że nad zwierciadłem wody w tej samej warstwie przepuszczalnej występuje przestrzeń bez wody umożliwiająca jego podnoszenie się.

- Napięte - pozostające pod ciśnieniem wyższym od atmosferycznego. Jego położenie jest wymuszone przez wyżej leżące utwory nieprzepuszczalne, które uniemożliwiają wzrost poziomu zwierciadła wody. Występuje na granicy warstwy wodonośnej i warstwy nieprzepuszczalnej.

Genetyczne typy wód podziemnych :

*infiltracyjne, powstałe wskutek przesiąkania do skał opadów atmosferycznych; ich zapasy zależą od ilości opadów, rzeźby terenu i zdolności skał do przewodzenia wody;

*kondensacyjne, powstałe wskutek skraplania pary wodnej bądź to na samej powierzchni ziemi, bądź też w powietrzu glebowym; ilość powstającej w ten sposób wody jest na ogół niewielka, jedynie na obszarach charakteryzujących się dużymi dobowymi wahaniami temperatury (stepy, pustynie) może być znaczna;

*juwenilne, powstałe w ostatnim etapie krzepnięcia magmy; tworzy ona lokalne zbiorniki lub zasila już istniejące wody podziemne;

*reliktowe, występują na znacznych głębokościach już poza strefą aktywnej wymiany i nie biorą udziału w globalnym obiegu wody; są to wody sedymentacyjne albo infiltracyjne wyłączone z obiegu hydrologicznego przez procesy geologiczne;

*metamorficzne, powstałe w czasie metamorfozy termicznej minerałów nietrwałych.

SUFOZJA - zjawisko geologiczne i hydrodynamiczne polegające na mechanicznym wypłukiwaniu ziaren (cząstek minerałów) z osadu przez wody podziemne wsiąkające w skałę lub glebę. (jest mechaniczna i chemiczna)
KOLMATACJA - wmywanie cząstek w pierwotną skałę porowatą drobniejszych cząstek mineralnych. Tekstura staje sie mniej porowata, co zmniejsza przewodność hydrauliczną skały.

SALTACJA skokowe przemieszczenie ziaren piasku w strefie przypowierzchniowej (do 2 m wysokości) na znaczną odległość (najpowszechniejszy sposób transportu);

- przy oddziaływaniu lodowca występuje glacitektonika a przy oddziaływaniu wydmy nie
- w wyniku nacisku jaki wywiera wydma na podłoże jest ono konsolidowane, czyli zagęszczane
Poza tym lodowiec powoduje wyrywanie fragmentów skał z podłoża (detrakcja), wygładzanie i polerowanie podłoża skalnego (abrazja lodowcowa), wyrywanie i ścieranie skał przez czoło lodowca prowadzące do żłobienia terenu (egzaracja lodowcowa). 

Omów przyczyny ruchów kontynentów.

Przemieszczanie się płyt litosfery - ruchy płyt litosferycznych są spowodowane powstającą w płaszczu Ziemi konwekcją. Płyty mogą się poruszać biernie, w wyniku działania prądów konwekcyjnych lub same mogą być częścią strumienia konwekcyjnego, płyty podlegające subdukcji.

Subdukcja – w teorii tektoniki płyt, proces polegający na wciąganiu lub wpychaniu jednej płyty litosferycznej (płyty oceanicznej) pod drugą (oceaniczną lub kontynentalną). Strefy subdukcji są jednym z rodzajów granic zbieżnych płyt litosfery.

Wydmy paraboliczne powstają na terenach o nieco większej wilgotności, gdzie roślinność lub wilgoć podłoża unieruchamia ramiona wydm. Wydmy nieregularne powstają przy zmiennie wiejących wiatrach. Na obszarach o dużej ilości piasku przy umiarkowanych wiatrach barchany łączą się ramionami, tworząc wydmy poprzeczne, zaś przy silnych wiatrach łączą się tworząc wydmy podłużne, biegnące zgodnie z kierunkiem wiatru.

Wydma gwieździsta jest to połączenie kilku wydm, najczęściej wydmy parabolicznej i barchanu. Zazwyczaj  powstaje na obszarach  o zmiennym  kierunku wiatrów.

Korazja (rodzaj abrazji eolicznej) – proces polegający na szlifowaniu, żłobieniu, zdzieraniu i wygładzaniu powierzchni skał (podłoża skalnego) wskutek uderzeń ziaren piasku niesionego przez wiatr.

Transport eoliczny to przemieszczanie materiału przez wiatr. Jest to proces powierzchniowy, który może odbywać się w  kierunku  niezgodnym ze spadkiem terenu,  prostolinijnie lub ruchem wirowym, równoczesny z procesem sortowania  przenoszonego  materiału. Proces ten wywołany jest naporem powietrza lub uderzaniem przez poruszające sie ziarna. 

Suspensa - transport drobnego piasku i pyłu w zawieszeniu na znacznych  wysokościach (kilka km) z prędkością równą średniej  prędkości wiatru,  o zasięgu tysięcy kilometrów.

Grunty eoliczne – powierzchnia matowa. Piasek pochodzenia eolicznego ma najdrobniejsze frakcje, ziarna matowe i obtoczone. Tworzy riplemarki - charakterystyczne formy powstałe na powierzchni pokrytej piaskiem w wyniku akumulacyjnej działalności wiatru. Swoim kształtem przypominają równomiernie rozmieszczone zmarszczki.)

Grunty rzeczne – powierzchnia gładka.

[[[Rodzaje osuwisk:

- ze względu na kształt powierzchni poślizgu:

Rotacyjne- o cylindrycznej powierzchni poślizgu

Ześlizgowe- o płaskiej powierzchni poślizgu

- ze względu na układ warstw podłoża:

Asekwentne, Konsekwentne, Insekwentne, Subsekwentne, Złożone

- ze względu na czas występowania:

Periodyczne- występuje przy obfitych geodach

Chroniczne- są w ciągłym ruchu, dopóki nachylenie stoku nie stanie się minimalne.

- ze względu na sposób rozwoju:

Delapsywne- rozwój od dołu w górę stoku, podmycie podstawy przez wodę, walcowa powierzchnia poślizgu.

Detruzywne- rozwój od góry w dół stoku, pionowe rozwarstwienie gruntu,jeżeli w szczeliny dostanie się woda to następuje spływ całej masy osuwiskowej.

Deluwialne- odklejanie mas skalnych np. przez deszcz, materiał przyklejony na powierzchni przycyzną spływu masy np. woda opadowa powodująca poślizg (na zasadzie suchego mydła polanego wodą)]]]

Warunki geologiczno inżynierskie.

Na terenach akumulacji lodowcowej:

Przy rozpatrywaniu osadów lodowcowych jako podłoża budowlanego zwrócić uwagę czy analizowany teren znajduje się w zasięgu ostatniego zlodowacenia, (północnopolskiego, bałtyckiego) bowiem grunty te mają stosunkowo młody wiek i charakteryzują się większa odkształcalnością w porównaniu z osadami starszych zlodowaceń. Dotyczy to przede wszystkim osadów spoistych. W osadach sypkich różnice te nie są tak istotne.

Na obszarze zwietrzelinowym

Utwory zwietrzelinowe pokrywają na południu Polski znaczny obszar . Występują zarówna na ternach płaskich jak i na stromych zboczach. Biorąc pod uwagę schemat profilu zwietrzelinowego widać, że nośność podłoża będzie wzrastać wraz z głębokością wraz ze zwiększeniem się zawartości okruchów skały macierzystej. Wraz z głębokością prace będą coraz trudniejsze).

[[[Składniki eoliczne : Głównym czynnikiem powodującym ich powstanie jest wiatr. Zaliczamy do nich wydmy i lessy. Procesy korozji i deflacji odgrywają także dużą rolę.

Deflacja to proces wywiewania najdrobniejszych części minerałów skał z podłoża.

Korazja to niszczenie powierzchni skał w wyniku uderzania unoszonych przez wiatr części mineralnych.]]]

Kategorie geologiczne:

Ustalenie obejmuje dwa etapy Projektowanie: określenie calu badań; analiza materiałów archiwalnych i literatury; analiza zdjęć lotniczych i satelitarnych; przegląd terenu; projekt prac geologicznych; określenie zakresu badań. Dokumentowanie: roboty geologiczne, badania polowe, badania laboratoryjne

Rodzaje wód podziemnych i powierzchniowych:

*Podział wód podziemnych

- wody zaskórne

- wody głębinowe, na bardzo dużych głębokościach, wody z dawnych epok.

- wody gruntowe- do głębokości izolującej.

*Wody mineralne- woda krążąc wokół skał reaguje z minerałami i wzbogaca je w związki chemiczne

*Cieplice- wody zalegające na dużych głębokościach, mają często podwyższoną temperaturę, ponieważ ogrzewane są ciepłem wewnętrznym ziemi.

*Wody krasowe- co dostaje się do wody i rozpuszcza się w niej.

*Gejzery- ciepłe fontanny, pod wpływem ciśnienia pary wodnej woda gwałtownie wydostaje się na powierzchnię.

Wody powierzchniowe:

* Rzeki: -rzeki główne;- dopływy; - dorzecza, systemy rzeczne, dział wód, zlewisko

* Jeziora: -naturalne; -sztuczne; - zbiorniki retencyjne; -pojezierze; -rynnowe jeziora; -oczka; -jeziora morenowe

* Bagna

* Lodowce i lądolody: -paki lodowe; - czapy lodowe - lodowce górskie

.