INFLACJA

Inflacja

jest do zjawisko długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w

gospodarce.

Inną jej definicją może być też długotrwały proces obniżania się wartości pieniądza w

gospodarce.

Pomiar inflacji

Inflacja mierzona jest jako procentowa zmiana indeksu cen. Procent ten jest
określany jako stopa inflacji lub indeks wzrostu cen. Najpopularniejszym okresem

pomiarowym dla inflacji jest okres 1 roku. W Polsc

e najczęściej używanym indeksem

inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Inflacja nie jest z reguły mierzona na wszystkich produktach dostępnych w
gospodarce. Oszacowuje się ją na podstawie mniejszej grupy dóbr, która w swojej
budowie ma reprezentować ogół dóbr występujących w gospodarce. Tę grupę dóbr
nazywamy koszykiem dóbr.

Przyczyny inflacji



nadmierne zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję przez bank

centralny lub

kreację w bankach komercyjnych



niespodziewany i

gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców

energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży



wzrost zagregowanego popytu w gospodarce



niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)



przeinwestowanie gospod

arki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego

finansowanego przez państwo)



ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w

rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.



wadliwa struktura gospodarki



import inflacji (wraz ze wzroste

m cen artykułów importowanych przez dany

kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)



długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad

importem)



monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą

przenosić na cenę)



zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze

Inflacja na świecie

Inflacja powszechnie występuje w światowej gospodarce. W różnych krajach
występuje ona z różnym natężeniem. Niski poziom inflacji (kilkuprocentowy)

uznawany

jest przez większość ekonomistów za korzystny dla gospodarki, dlatego

też banki centralne na świecie próbują utrzymywać inflację na takim właśnie niskim

poziomie.

Rodzaje inflacji ze względu na jej przyczyny:



Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt) – Ten rodzaj inflacji powstaje,
gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może
powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego,
nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe. Zjawisko inflacji
ciągnionej przez popyt bardzo wyraźnie widoczne jest w gospodarkach,
których rządy finansują wydatki budżetowe przez nadmierną emisję pieniądza
– tzw. „drukowanie pieniędzy”.



Inflacja kosztowa (pchana przez koszty)

– Ten rodzaj inflacji powstaje w

wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być

wielorakie

– kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje

przy imporcie itp.



Inflacja wbudowana

– wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według

teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło:
Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej
inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają
tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do
żądania podwyżek płac.

Rodzaje inflacji ze względu na jej nasilenie



Inflacja pełzająca – jest to stały niski poziom inflacji. Ten rodzaj inflacji
występuje w większość krajów wysokorozwiniętych. Inflacja pełzająca nie
zakłóca niekorzystnie na procesów gospodarczych oraz jest kontrolowalna
poprzez narzędzia polityki monetarnej. Cel inflacyjny większości banków
centralnych w rozwiniętych gospodarkach to właśnie inflacja pełzająca w

okolicach 1-3%



Inflacja krocząca – jest to podwyższony poziom inflacji (5-15%). Inflacja
krocząca jest pierwszym momentem wymykania się inflacji spod kontroli.
Oczekiwania inflacyjne w gospodarce wzmagają się, co dodatkowo wspomaga
proces inflacyjny. Inflacja zaczyna się systematycznie nasilać.



Inflacja galopująca – z inflacją galopującą mamy do czynienia, gdy stopa
inflacji wynosi powyżej 15%. W takich warunkach podejmowanie decyzji i
planowanie przez przedsiębiorstwa staje się utrudnione, narastają zakłócenia
w przebiegu procesów gospodarczych, a wzrost gospodarczy zaczyna
wyhamowywać.



Hiperinflacja

– wstępuje, gdy stopa inflacji osiąga kilkadziesiąt procent. W

takich warunkach racjonalne gospodarowanie i planowanie staje się
niemożliwe. Przedsiębiorstwa nie są w stanie prowadzić rachunku
ekonomicznego. Skutkuje to załamaniem w gospodarce.

Według kryterium przyczyny:



wewnętrzna - inflacja, której przyczyny tkwią w gospodarce danego kraju – w

instytucjonalnych i strukturalnych zjawiskach, charakterystycznych dla tej

gospodarki.



importowana

-

rodzaj

inflacji, której przyczyny znajdują się poza

granicami

kraju. Wzrost cen produktów importowanych powoduje wzrost cen

produkt

ów krajowych.

Inflacja importowana jest to zjawisko przenoszenia wzrostu cen z jednego

kraju do innych, przy braku ograniczeń administracyjnych w kształtowaniu się

kursów walutowych



endogeniczna

-

rodzaj inflacji

wywołanej przez reakcję łańcuchową,

spowodowaną reakcją poszczególnych grup społecznych na zmiany

relacji

wynagrodzeń.



egzogeniczna - to rodzaj inflacji

, którą wywołują czynniki zewnętrzne,

niezależne od układu gospodarczego. Przez czynniki zewnętrzne należy tu

rozumieć na przykład klęskę nieurodzaju, powodującą ograniczenie bądź

zmniejszenie

podaży, co wpływa na wzrost cen.



pieniężna

-

to

termin

używany

przez ekonomistów szkoły

austriackiej,

monetarystów i

szkoły

neoklasycznej,

pozwalający

na

odróżnienie inflacji tego typu od inflacji cenowej, będącej, według wyżej

wymienionych szkół, jedynie następczynią omawianego rodzaju inflacji w

procesie kształtowania się zjawiska. Początkowo w teorii ekonomii termin

inflacja był utożsamiany właśnie z inflacją pieniężną, obecnie jednak, pod tym

pojęciem rozumie się inflację cenową. Inflacja pieniężna to inflacja wywołana

przez niekorzystną relację strumienia pieniężnego na rynku do innych

strumieni gospodarczych (nadmierna

emisja pieniądza).



budżetowa - to inflacja generowana przez nadmierny wzrost wydatków rządu,

niemający pokrycia w dochodach budżetu. Synonimem inflacji budżetowej jest

inflacja skarbowa, emisyjna, rządowa.



kredytowa - to inflacja

, za którą odpowiedzialne są podmioty kreujące

nadmierny poziom strumienia pieniężnego (kredytowego).



płacowa - inflacja, której przyczyną jest wzrost płac bądź naciski związków

zawodowych

na wzrost płac lub świadczeń socjalnych. Przeforsowanie

nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych związków

zawodowych prowadzi do wzrostu kosztów wytwarzania, to zaś skutkuje

wzrostem cen (spirala „wzrost płac – wzrost cen”).

Według kryterium przejawiania się oraz skutków:



otwarta (cenowa)

–

przejawia

się

ona

nieskrępowanym

żadnymi

ograniczeniami wzroście cen do poziomu równoważącego na bieżąco

strumienie popytu i

podaży.



tłumiona - inflacja, którą charakteryzują przymusowe oszczędności wywołane

niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu. Wzrost cen jest

tłumiony odgórnie. Synonimem inflacji tłumionej jest inflacja zasobowa,

odłożona, odroczona.



jawna -

objawia się wzrostem cen rynkowych, występuje w krajach

o

gospodarce rynkowej, gdzie ceny kształtują się pod wpływem ścierania

się popytu z podażą.



ukryta -

różni się od inflacji jawnej tym, że trudności z nabyciem produktów nie

są spowodowane wzrostem ich cen, lecz brakiem towarów w sklepach i

niemożliwością ich zakupu. Jest to zjawisko dość powszechne w krajach

centralnie kierowanych (również w Polsce do1989 r.), w których ceny były

ustalane przez państwo i zjawisko wzrostu cen i inflacji jawnej nie

występowało tak jak w krajach wolnorynkowych.

W przypadku inflacji

ukrytej występuje nadwyżka pieniądza przy

jednoczesnym niedoborze dóbr i usług na rynku. Jest to spowodowane

niedostosowaniem

podaży do szybko wzrastającego popytu. Różnica

mogłaby zostać ograniczona przez mechanizm wolnorynkowy, który

spowodowałby podniesienie cen i ograniczenie popytu, ale w gospodarce

centralnie kierowanej, nie było takiej możliwości, gdyż ceny były ustalane

przez państwo.

Skutkiem inflacji ukrytej są długie kolejki, nierównowaga na rynku, kupowanie

na zapas, spekulacja, nielegalne zaopatrzenia, przekupstwo. Inflacja ukryta

bywa też nazywana tłumioną lub zasobową.

Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych:



stratoinflacja -

jest pewną odmianą inflacji galopującej (powyżej 20% rocznie),

przejawiającą się w dużych wahaniach indeksu cen z okresu na okres.

Towarzyszy dużym wahaniom koniunktury. Jest zależna od innych kategorii

makroekonomicznych.



stagflacja (stagnacja + inflacja) zjawisko makroekonomiczne

, polegające na

jednoczesnym

występowaniu

w

gospodarce

państwa

zarówno

znaczącej inflacji, jak i stagnacji gospodarczej (inflacja zwykle wiąże się z fazą

wzrostu w cyklu koniunkturalnym).

Przyczyn tego zjawiska upatruje się w

negatywnym szoku podażowym, który powoduje zarówno wzrost cen, jak też i

ograniczenie produkcji.



slumpflacja - zjawisko makroekonomiczne

, polegające na jednoczesnym,

paradoksalnym

występowaniu

w

gospodarce

państwa

zarówno

znaczącej inflacji, jak i spadku produkcji i dochodu narodowego w ujęciu

bezwzględnym.

Według kryterium czynnika czasu:



sekularna - chroniczna

– występuje ciągle, jest to głównie inflacja

antycypowana (oczekiwana)

– idealna ok. 2%



okresowa -

występują okresowe nasilenia, między którymi występuje

stabilizacja cen.

Ogólny podział – wyróżniamy:



inflację cywilizowaną – pozwala prowadzić zrównoważoną gospodarkę,



inflację barbarzyńską – degeneruje mechanizm ekonomiczny, rodzi liczne

patologie.

Skutki inflacji

Negatywne skutki inflacji to:



Redystrybucja

siły

nabywczej

na

korzyść

emitującego pieniądz

fiducjarny

(zwykle rządu bądź podległej mu organizacji) kosztem reszty

użytkowników. Stąd też inflacja nazywana bywa także "ukrytym podatkiem"



Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają

waloryzacji; w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie

się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne

konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując

odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.



Tzw. koszty zdartych (lub zdzieranych

) zelówek – są związane z tym, że w

warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów

gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu

do bankomatu.



Tzw. k

oszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w

warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się

z dodatkowymi kosztami

– przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać

jadłospisy.

Inne skutki inflacji



Poniew

aż siła nabywcza pieniądza maleje, konsumenci chcą się go pozbyć,

zakupując dobra, których wartość nie maleje. Tym samym napędzają te

sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny,

biżuterię, złoto itp.).



Ponieważ rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki.

Na przykład, gdy drożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg, a kiełbasa z 5 zł/kg do

6 zł/kg (oba produkty po 20%), to osoby, których już nie stać na zakup szynki,

kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększą dochody, a

producenci szynki

– zmniejszą.



Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych

towarów. Jeżeli wzrasta cena benzyny (także np. przez nakładanie podatków,

w tym akcyzy

), rosną koszty transportu i ceny wszystkich towarów, które są

transportowane. Tym samym wzrost ceny benzyny może spowodować wzrost

cen chleba.

Osobnym problemem jest niepewność co do przyszłej wartości inflacji.

Podnosi to ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Uważa się, że

niepewność co do wartości inflacji jest tym większa, im wyższy jest poziom

inflacji.

Najpopularniejszą miarą inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług

konsumpcyjnych (CPI). W Polsce

inflacja w cenach płaconych przez

konsumentów wyniosła 0,9% w roku 2003 (w grudniu 2010 wyniosła 3,1%).

Prócz całorocznego indeksu wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych

podawany jest także indeks dla poszczególnych miesięcy roku – np. inflacja

grudzień do grudnia – procentowy wzrost poziomu cen towarów i usług w

grudniu danego roku w stosunku do poziomu cen w grudniu roku

poprzedniego.

Kontrola inflacji

Za kontrolowanie inflacji w większości krajów odpowiedzialne są banki

centralne. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP). NBP wyznacza cel
inflacyjny, do którego chce dążyć – stopę inflacji, którą uważa na najbardziej
korzystną dla gospodarki. Następnie wpływa na poziom inflacji poprzez
odpowiednie dostosowywanie stóp procentowych – tak, aby jak najbardziej
zbliżyć go do celu inflacyjnego.