Przyczyny i skutki inflacji
Inflacja w przeszłości pojawiała się stosunkowo rzadko i zwykle towarzyszyła nadzwyczajnym zdarzeniom, np. wojnom czy poważnym kryzysom. Na gruncie teorii łączona była zwykle z nadmierną emisją pieniądza papierowego, co powodowało jego deprecjację. Dopiero po II wojnie światowej inflacja stała się zjawiskiem towarzyszącym nieodłącznie procesom gospodarczym. Jej rozumienie jest też dziś odmienne niż w wieku XIX.
Przez inflacje rozumie się obecnie wzrost przeciętnego poziomu cen w określonym czasie, zwykle w ciągu roku. Wzrost ten wyrażany jest w postaci procentowego wskaźnika i nosi nazwę stopy inflacji.
Inflacja może przybierać różne rozmiary i w zależności od jej wielkości wyróżniamy:
-inflację pełzającą (do kilku % w skali rocznej), niepowodującą zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddająca się kontroli;
-inflację kroczącą (z reguły do kilkunastu % rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli;
-inflacje galopującą (powyżej 20%), powodująca narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie życia społecznego;
-mega inflację (powyżej 100%), to taki poziom inflacji, w którym rząd i Bank Centralny nie ma żadnej kontroli nad podażą pieniądza, a uruchamia się czarna strefa gospodarcza.
ŹRÓDŁA POWSTANIA I TYPY INFLACJI
W literaturze przedmiotu wyróżnia się trzy główne źródła powstania inflacji:
-inflację popytową, która jest wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Jej źródłem mogą być nadmierne wydatki państwa, nieznajdujące pokrycia w dochodach (inflacja budżetowa), nadmierna kreacja pieniądza kredytowego (inflacja kredytowa) lub nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost cen (inflacja płacowa);
-inflację kosztową związaną ze wzrostem kosztów produkcji;
-inflacje strukturalną - źródło powstania wynika ze zmian struktury gospodarczej danego kraju w określonym czasie w szczególności dotyczące gospodarek tych krajów, które przechodzą od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej.
PRZYCZYNY INFLACJI
Określenie inflacji przez zmiany cen nie wyklucza jednak jej pieniężnego charakteru. Stąd też poszukiwania przyczyn inflacji najczęściej koncentrują się dziś na związkach między podażą pieniądza a poziomem cen. Jeśli podaż pieniądza wzrasta ponad potrzeby gospodarki związane z danym poziomem produkcji, uczestnicy rynku zwiększają swoje wydatki, podczas gdy realny poziom produkcji określony jest przez warunki techniczne i nie zmienia się. Presja popytu powoduje wzrost cen, który w efekcie doprowadza do równowagi na rynku pieniężnym. To uproszczone wyjaśnienie ilościowej teorii pieniądza, którą współcześnie propagują monetaryści, pozwala wskazać jako przyczynę nadmierne wydatki z budżetu, prowadzące do deficytu budżetowego i długu publicznego oraz zbyt tanie kredyty, zakłócające równowagę na rynku pieniężnym.
SKUTKI INFLACJI
Inflacja zwłaszcza dwu i więcej cyfrowa bywa zabójcza dla gospodarki danego państwa. Rodzi niepewność w przewidywaniu zysków, zniechęca do podejmowania inwestycji, jej wzrost powoduje wzrost stopy procentowej, spadek zainteresowania kredytami, co wpływa niekorzystnie na inwestycję. Inflacja na dłuższą metę prowadzi do dewaluacji waluty i podrożenia importu, co powoduje dalszy wzrost cen krajowych. Wpływa również negatywnie na rynek papierów wartościowych i zakłóca tym samym działalność całego systemu finansowego państwa. Obniża też realne dochody ludności, wprowadza niepewność jutra.
Mniejsze znaczenie ma inflacja pełzająca, czyli jedno cyfrowa, w ograniczonych ilościach jest nie do uniknięcia i może stymulować dodatnio rynek krajowy, a nadmierne jej zwalczanie może doprowadzić do recesji.
Dużo gorsze efekty może budzić inflacja galopująca, czyli dwu cyfrowa, może się ona wymknąć spod kontroli państwa i Banku Centralnego i wejść w fazę hiperinflacji trzycyfrowej, co działa destrukcyjnie na gospodarkę i destabilizująco na stosunki społeczno-polityczne.