2012-03-04

1

Prawo cywilne

Pojęcie własności

Stratyfikacja własności
Treść prawa własności

Własność

• Kategoria ekonomiczna

– Władanie częścią przyrody
– Osiąganie korzyści ekonomicznej z

przedmiotu władania

• Kategoria prawna

– Pełne władztwo nad rzeczą
– Fakt + prawo
– Instytucja interdyscyplinarna

Mienie i majątek

• Mienie

– Własność
– Inne prawa majątkowe

• Majątek

– Aktywa
– Pasywa
– Pojęcie szersze od mienia

2012-03-04

2

Modele prawa własności

• Indywiduwlistyczny
• Solidaryzm: własność jako funkcja

społeczna, „własność zobowiązuje”

• Socjalizacja prawa własności
• Własność socjalistyczna

– Społeczna
– Indywidualna
– osobista

Własność w gospodarce

socjalistycznej

• Prymat własności społecznej

(socjalistycznej)

• Państwowy monopol środków produkcji,

w tym ziemi

• Nacjonalizacja własności
• Kolektywizacja
• Słabsza ochrona własności prywatnej

Przemiany prawa własności

po 1989 r.

• Zniesienie prymatu własności

społecznej

• Ograniczenie przywilejów państwa jako

właściciela

• Prywatyzacja
• Reprywatyzacja
• Problem nieusuwalnych skutków

przemian prawa własności

2012-03-04

3

Własność prywatna

• Jej podmiotami są

– Osoby fizyczne i prawne
– Niepaństwowe i nie-samorządowe

• Ze względu na cel:

– Własność indywidualna
– Własność społeczna (organizacji

społecznych)

– Własność kościelna

Własność publiczna

• Własność państwowa

– Skarbu Państwa
– Agencji Skarbu Państwa
– Innych państwowych osób prawnych

• Własność samorządowa

– Jednostki samorządu terytorialnego
– Samorządowe osoby prawne

Cechy

• Skupienie w jednym podmiocie

Imperium i dominium

• Potrzebna do wykonywania zadań
• Szczególne zasady zarządu

– Ustawowe ograniczenia sposobu

wykonywania prawa własności

– Zarząd wykonywany przez osoby prawne

• Osobiście
• Przez wykonywanie praw udziałowych

2012-03-04

4

Zarząd własnością państwową

• Skarb Państwa jako państwo w

stosunkach cywilnoprawnych

• Agencja Nieruchomości Rolnych

– „Rolny Skarb Państwa”
– Powiernik ustawowy

• Państwowe osoby prawne

– Fundacje (szkoły wyższe, przeds. Państw)
– Korporacje

Własność samorządowa

• Przysługuje

– jednostkom samorządu terytorialnego

• Gminie
• Powiatowi
• Województwu

– Samorządowym osobom prawnym

• Związki gmin i powiatów
• Stowarzyszenia samorządowe
• Spółki samorządowe

Cechy własności

samorządowej

• Gwarancja samodzielności jednostek

samorządu terytorialnego

• Własność powiązana z różnymi

podmiotami (inaczej niż własność
państwowa)

• Społeczno – gospodarcze

przeznaczenie

– Realizacja zadań publicznych
– Wyjątkowo innych zadań

2012-03-04

5

Źródła własności państwowej

• Nacjonalizacja

– Bezpośrednia
– Pośrednia

• Wywłaszczenie
• Dochody fiskalne
• Źródła związane ze zwykłym obrotem
• Dziedziczenie

Żródła własności

samorządowej

• Pierwotne wyposażenie nowopowstałej

jednostki

– Komunalizacja
– Uwłaszczenie

• Dochody fiskalne
• Wywłaszczenie
• Obrót cywilnoprawny
• Dziedziczenie

Treść prawa własności

• Strona pozytywna

– Uprawnienie do korzystania z rzeczy
– Uprawnienie do rozporządzania rzeczą

• Strona negatywna

– Swoboda korzystania z własności z

wyłączeniem innych osób

– Uprawnienia zakazowe

2012-03-04

6

Strona pozytywna

• Uprawnienia do korzystania z rzeczy

– Ius possidendi
– Ius utendi – fruendi
– Ius abutendi

• Uprawnienie do dysponowania

– Wyzbycie się rzeczy
– Obciążenie rzeczy

Strona negatywna

• Uprawnienia zakazowe
• Ograniczenia uprawnień właściciela
• Pozytywne obowiązki właściciela

(wątpliwe)