piegus©

Page 1 of 3

Prelekcja 3
Wybrane organizmy o znaczeniu medycznym

1. Podział grzybów uwarunkowany morfologią i sposobem rozmnażania:



sprzężniaki (Zygomycota)



workowce (Ascomycota)



podstawczaki (Basidiomycota)

faza anamorficzna – grzyb przechodzi tylko rozmnażanie bezpłciowe
faza morficzna – zachodzi rozmnażanie płciowe

2. Choroby wywoływane przez grzyby



alergie



mikotoksykozy



grzybice – mycosis → nazwę choroby tworzy się dodając do nazwy rodzajowej po
odjęciu 1-2 ostatnich liter i dodaniu –osis, np. Candida → candidosis

3. Wybrane gatunki grzybów o znaczeniu medycznym



Candida albicans



wywołuje grzybice narządowe i uogólnione



kiełkujące blastospory wydłużają się w pseudostrzępki



chlamydospory – twory kuliste



grzybice skóry, paznokci, przewodu pokarmowego, narządów płciowych,
błon śluzowych jamy ustnej



grzybice narządowe u osób z obniżoną odpornością → kandydemia



Rhodotorula rubra



podstawczak



syntetyzuje i magazynuje karoteny



wywołuje grzybice narządowe i uogólnione



kolonie o barwie czerwonej, łososiowej; nie tworzą pseudostrzępków



Geotrichum candidum



workowiec



kolonie szarobeżowe i pomarszczone



komórki wegetatywne, strzępki prawdziwe (długie nitki z przegrodami),
artrospory (efekt rozpadu starych strzępek); czasami występują blastospory i
pseudostrzępki



geotrychoza – skóry, paznokci, przewodu pokarmowego, układu
oddechowego, narządów płciowych



Secale cornutum



sporysz = prztrwalnik workowca



buławinka czerwona (Claviceps purpurea)



sporysz zawiera alkaloidy pochodnych kwasu lizergowego (peptydowe:
ergotamina, ergotoksyna; aminowe: ergometryna)



poraża zakończenia nerwów współczulnych i pobudza do skurczów mięśnie
gładkie (macicy, naczyń krwionośnych)



zatrucie: pobudzenie OUN



wykorzystywane w farmakologii (preparaty w położnictwie, ginekologii, w
migrenach i nerwicach wegetatywnych)



objawy zatrucia: bóle brzucha, wymioty, biegunki, zawroty i bóle głowy,
drgawki, duszność, zaburzenia czucia i widzenia, porażenie oddechu



w przypadku spożycia spowodować wymioty, podać węgiel aktywowany,
przewieźć do szpitala

piegus©

Page 2 of 3

Substancje toksyczne owocników grzybów jadalnych (objawy po 24-48h):

a) działają cytotoksycznie
b) blokują metabolizm alkoholu etylowego
c) działanie: muskarynowe, atropinopodobne, halucynogenne,

gastroenterotoksyczne



muchomor sromotnikowy (Amanitia phalloides L.)



bulwa na końcu trzonu, białe blaszki, zielony kapelusz, nieruchomy pierścień,
zarodniki bezbarwne eliptyczne z wyrostkiem



amatotoksyny → uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego,
martwica komórek wątroby i kanalików nerkowych



dawka śmiertelna 0,1 mg/kg masy ciała



fallotoksyny – inhibitory enzymów wielu procesów metabolicznych



zatrucie śmiertelne – dawka 50 g grzyba (4-6h – wnikanie toksyn do
komórek)



objawy zatrucia:

 8-40h – nudności, bóle brzucha, wymioty, biegunka, odwodnienie,

wstrząs sercowo-naczyniowy, tachykardia, spadek ciśnienia
tętniczego

 3-4 dzień – uszkodzenie wątroby, żółtaczka, skaza krwotoczna

(wynaczynienia, sińce, kruchość), niewydolność nerek, kwasica
metaboliczna



często mylony z kanią, pieczarką polną (młody ma białe blaszki)



krowiak podwinięty (Paxillus involutus)



posiada podwinięte blaszki



gołąbek wymiotny (Russula emetica)



zaburzenia gastryczne



gołąbek jadalny (Russula vesca)

4. Wybrane organizmy roślinne o znaczeniu medycznym



pokrzyk wilcza jagoda (Atropa belladonna)



alkaloidy: atropina, beladonia, L-histocyjanina, skopalamina



u dzieci do lat 12 dawka śmiertelna 5-15 owoców



porażenie nerwów autonomicznych przywspółczulnych → rozkurcz mięśni
gładkich (działanie parasympatykolityczne)



przyspiesznie akcji serca



pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego



rozszerzenie źrenic



suchość w jamie ustnej



drgawki, konwulsje, zaburzenia świadomości



bieluń dzięcierzawa (Datura stramonium)



spożywanie i samo rozgryzanie nasion jest niebezpieczne



alkaloidy te same, co u Atropa, ale przewaga skopalaminy)



porażenie ośrodkowego układu nerwowego i nerwów przywspółczulnych



naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea)



zawiera glikozydy nasercowe



naparstnica wełniasta (Digitalis lanatae)



nie akumuluje glikozydów nasercowych w organizmie, brak możliwości
przedawkowania, silniejsze działanie niż purpurowej



kardenolidy (glikozydy nasercowe, lanatozydy):

 intropowe (wzrost siły skurczu) i tonotropowe (wzrost napięcia

mięśniowego)

piegus©

Page 3 of 3

 chronotropowe (spadek częstotliwości) i dromotropowe (spadek

przewodnictwa mięśnia sercowego)

5. Wybrane organizmy zwierzęce o znaczeniu medycznym



skorpion (Leiurus quinquestriatus)



kolec jadowy z jadem



komar widliszek (Anopheles maculipennis)



czyste wody, larwa z krótkim syfonem



przenosi Plasmodium



komar kłujący (Culex pipiens)



neurotoksyny, ornitozy



larwy z długim syfonem



głaszczka stanowi 1 3

⁄ długości kłujki



ścierwica (Sacophaga haemorrhoidalis)



kratownica na odwłoku



jajożyworodna



żyje w śmietnikach



mucha zielona (Lucilia sericata)



oblega padlinę, żyje w śmietnikach



wywołuje muszycę



larwoterapia – leczenie trudno gojacych sięran



pszczoła miodna (Apis mellifera)



ogólny skład jadu żądłówek:

 toksoalbuminy
 kwas mrówkowy
 histamina, acetylocholina
 liczne enzymy, np. hialuronidaza → rozpuszczanie tkanki łącznej



ząbki na żądle



2 % populacji wrażliwe



dawki śmiertelne: dorośli 245 mg = 500 użądleń; dzieci 20 mg = 40 użądleń



osa zwyczajna (Vespula vulgaris)



osłonka na żądle, brak ząbków



składniki jadu i dawki śmiertelne jak u Apis



2 % populacji wrażliwe



szerszeń (Vespa crabo)



jest to największy gatunek os



ropucha szara (Bufo bufo)



jad zawiera bufoteniny (aminy biogenne) o właściwościach nasennych i
bufogeniny (toksyny steroidowe) o budowie chemicznej i działaniu
zbliżonym do glikozydów nasercowych



żmija zygzakowata Vipera berus)



jedyna jadowita w Polsce



jad zawiera:

 hemorraginę uszkadzającą ściany naczyń krwionośnych
 neurotoksyny – zawroty głowy, nudności i wymioty
 hialuronidazę – pozwala na rozprzestrzenianie się jadu



dawka śmiertelna 100-175 mg



pierwsza pomoc: opaska założona powyżej miejsca ukąszenia



antidotum stanowi surowica przeciw jadowi żmii