ROŚLINY I PIERWOTNIAKI O ZNACZENIU MEDYCZNYM
Roślinne substancje toksyczne:
Alkaloidy -są metabolitami wtórnymi; są to pierścieniowe związki chemiczne zawierające azot w pierścieniu (np kofeina, solanina, kolchicyna, nikotyna)
Glikozydy cyjanogenne - związki składające się z części cukrowej i niecukrowej (zawarte w gorzkich migdałach, nasionach wiśni, brzoskwini, moreli, śliw)
Glikozydy nasercowe (np w naparstnicy)
Olejki eteryczne
Aminokwasy niebiałkowe
Peptydy
Białka (np. toksalbumina rycyna z rącznika pospolitego powoduje aglutynację i hemolizę krwinek; inhibitor trypsyny z soi; fitohemaglutyniny z roślin motylkowych)
Saponiny - obniżające napięcie powierzchniowe
Atropa belladonna L. - pokrzyk wilcza jagoda
Liście, kłącza i całe ziele są wykorzystywane w lecznictwie
Jagody są trujące
Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy i garbniki
Główne alkaloidy:
L-hioscyjamina
Atropina
Skopolamina
Belladonina
Alkaloidy te porażają nerwy przywspółczulne autonomicznego układu nerwowego, działają rozkurczowo na mięśnie gładkie (głównie oskrzela i przewód pokarmowy) - działanie parasympatykolityczne, powodują tachykardię, pobudzenie psychoruchowe, rozszerzenie żrenic, suchość w ustach, konwulsje, zaburzenia świadomości, drgawki.
Dawka śmiertelna - 10 jagód, 4 dla dzieci do lat 12
Datura stramonium L. - Bieluń dziędzierzawa
Ciała czynne: alkaloidy, flawonoidy, saponiny
Zawiera te same alkaloidy co belladonna (ma więcej skopolaminy, która poraża ośrodkowy układ nerwowy i nerwy obwodowe - działanie parasympatykolityczne)
Dawka śmiertelna - 15 nasion (znajdują się w charakterystycznej torebce nasiennej)
Działa przeciwastmatycznie, rozkurcza oskrzela i układ pokarmowy
Zatrucie belladonną/daturą
Węgiel aktywowany, powodowanie wymiotów, picie wody w dużych ilościach
Digitalis purpurea L. - naparstnica purpurowa
Zawiera glikozydy nasercowe (purpurea glikozydy A i B)
Digitalis lanata - naparstnica wełnista
Białe kwiatki
Zawiera lanatocydy A, B, C, D i E, które mają silniejsze działanie od glikozydów naparstnicy purpurowej, ale słabiej się kumulują.
Glikozydy nasercowe hamują działanie pompy sodowo-potasowej w błonie komórkowej zmieniając przez to potencjał jonowy, przez co zaburzają bodźce, a przez to rytm serca:
Efekt inotropowy i tonotropowy + (wzrost siły skurczów i napięcia mięśnia sercowego)
Efekt chromotropowy i dromotropowy - (spadek częstości skurczów i pobudliwości serca - hamowanie przewodzenia bodźców do mięśnia sercowego)
Inne glikozydy:
Scylaren z cebuli morskiej
Adonitoksyna z miłka wiosennego
Konwalotoksyna z konwalii majowej
Homatropina (pochodna atropiny, używana kiedyś w okulistyce przy badaniach dna oka)
Pasożytnicze pierwotniaki
Sposoby transmisji:
Kontakt bezposredni: rzęsistek pochwowy, rzęsistek policzkowy, ameby, lamblia
Żywiciel pośredni (przenosiciel biologiczny): zarodźce, świdrowce
Przenosiciel mechaniczny (np mucha na odnóżach): lamblia
Woda, żywność, powietrze: lamblia, ameby, Cryptosporidium
Cryptosporidium parvum:
Gatunek kosmopolityczny
Pasożytuje w jelicie cienkim rzadziej w układzie oddechowym
Niszczy enterocyty, doprowadza do atrofii kosmków i przerostu krypt
Forma inwazyjna (oocysta) występuje w wodzie pitnej, jedzeniu, powietrzu
Powoduje kryptosporidiozę, której objawy zależą od odporności
Powoduje wodniste biegunki, gorączkę, utratę masy ciała, zespół złego wchłaniania, kaszel, duszności, obfitą wydzielinę śluzową
Wykrywanie - poprzez badanie kału(oocysty), treści dwunastnicy, plwociny; bronchoskopia, testy immunologiczne
Oocysta w środowisku jest inwazyjna przez 6 miesięcy. Chlorowanie wody nie niszczy oocyst.
Trichomonas tenax - rzęsistek policzkowy
Posiada 5 wici (jedna tworzy błonę falującą), aksostyl
Nie tworzy oocyst
Kosmopolityczny wiciowiec wytepujący w postaci trofozoitu w jamie ustnej
Wywołuje rzęsistkowicę
Więcej informacji - „Zarys parazytologii lekarskiej”
Trypanosoma Brucei gambinese
Ma 2 postacie
Przenosiciel biologiczny: mucha tse-tse (glossina palpalis)
Wywołuje śpiączkę afrykańską
Okres wylęgania: 2-23 dni; rzadko 2 lata
W miejscu ukłucia powstaje odczyn albo wrzód
Pasożytuje w krwi i chłonce (napadowe dreszcze, gorączka, powiększona wątroba, sledziona i węzły chłonne, bóle głowy i stawów, nudności) a potem w płynie mózgowo-rdzeniowym (zaburzenia psychiczne, pobudzenie psychoruchowe, spiączka)
Pasożyt przechodzi przez łożysko - choroba może być wrodzona!!!
Entamoeba gingivalis - pełzak dziąsłowy
Tylko postać trofozoitu - nie tworzy cyst
Transmisja drogą bezpośrednią człowiek-człowiek
Nie udowodniono chorobotwórczości. Częściej spotykany przy stanach zapalnych jamy ustnej
Więcej informacji: „Zarys parazytologii…”