Budowa i funkcjonowanie owocników u grzybów podstawkowych.
Większość podstawczaków (Basidiomycota) wytwarza owocniki, zbudowane ze zbitej, ciasno ułożonej grzybni dikariotycznej, celem ochrony hymenium wytwarzającego zarodniki przed niekorzystnym wpływem środowiska. Owocniki mogą mieć dwojaki charakter: gymnokarpiczny - (gdy zarodniki powstają na odsłoniętych częściach owocnika i czynnie oddzielają się od podstawek - owocniki kapeluszowe, huby) lub angiokarpiczny (zarodniki wewnątrz owocników na warstwie rodzajnej zwanej glebą). W przypadku owocników gymnokarpicznych typu hub (bez trzonka) możemy mówić o strukturze monomitycznej, dimtycznej i trimitycznej - w zależności od liczby typów strzępek budujących owocnik. W przypadku monomitycznej są to tylko strzępki generatywne, dymitycznej- generatywne i łącznikowe, a trimitycznej - generatywne, łącznikowe oraz szkieletowe.
W owocniku powstaje warstwa rodzajna- hymenium podstawkowe, na którym dochodzi do kariogamii i następnie wytworzenia basidiospor. W przypadku owocników gymnokarpicznych, z hymenium skierowanym na zewnątrz, następuje degeneracja podstawki i oddzielenie ich od owocnika. Owocniki angiokarpiczne po dojrzeniu rozpadają się, uwalniając zarodniki do środowiska.
Russulales- systematyka, charakterystyka, przykłady.
Królestwo: Fungi, Gromada: Basidiomycota Klasa: Basidiomycetes, Rząd: Russulales
Jest to rząd obejmujący grzyby ektomikoryzowe, saprotroficzne oraz patogeniczne, cechuje go bardzo duże zróżnicowanie owocników- resupinatowe, rozgałęzione, kapeluszowe i inne. Jest bardzo ważny dla fitopatologii leśnej, bowiem obejmuje ważne dla fitopatologii gatunki: Heterobasidion annosum (s.l.)- huba korzeni, Stereum rugosum, Stereum hirsutum -biała jednolita zgnilizna drzew liściastych.
Rdze na drzewach i krzewach leśnych - choroby i patogeny, zaznaczyć pełno/ułomno cyklowe i ½ domowe.
Rdza złotawa świerka - Chrysomyxa abietis, jednodomowa, ułomno cyklowa
Rdza jodły i goździkowatych - Melampsorella caryophyllacearum, dwudomowa, pełno cyklowa
Rdza kory sosny zwyczajnej- Cronartium flaccidum (pełno cyklowa, dwudomowa), Endocronartium pini (ułomno cyklowa, 1domowa)
Rdza kory sosny wejmutki -Cronartium ribicola, dwudomowa, pełno cyklowa
Rdza gruszy i jałowca- Gymnosporangium sabinae , dwudomowa, niepełnocyklowa
Bakterie bez ściany komórkowej będące patogenami roślin.
Bakteriami bez ściany komórkowej patogenicznymi dla roślin są fitoplazmy oraz spiroplazmy.
Powodują one wiele chorób, których objawami są najczęściej drobnienie liści, zahamowanie wzrostu, rzadziej (fitoplazmy)- czarcie miotły, proliferacje, sterylność kwiatów. Najgroźniejszą chorobą fito plazmatyczną jest nekroza łyka wiązu (żółtaczka wiązu), powodowana przez elm phloem necrosis phytoplasma, pozostałe to miotlastość jesionu, a także udział w zamieraniu dębów czy olszy.
Spiroplazmy i fitoplazmy jako patogeny roślin i ich znaczenie.
Powodują one wiele chorób, których objawami są najczęściej drobnienie liści, zahamowanie wzrostu, rzadziej (fitoplazmy)- czarcie miotły, proliferacje, sterylność kwiatów. Najgroźniejszą chorobą fitoplazmatyczną jest nekroza łyka wiązu (żółtaczka wiązu), powodowana przez elm phloem necrosis phytoplasma, pozostałe to miotlastość jesionu, a także udział w zamieraniu dębów czy olszy. Powodują także one wiele chorób drzew owocowych i roślin ozdobnych. Znaczenie spiroplazm jest praktycznie zerowe, znamy tylko kilka chorób powodowanych przez nie.
Grzybopływki patogeniczne dla roślin.
Grzybopływki patogeniczne dla roślin to gatunki z rzędu Peronosporales, odpowiedzialne za mączniaki rzekome i białe rdze, a także rząd Pythiales, zawierający gatunki odpowiedzialne za zgorzele siewek, zwłaszcza Pythium spp. i Pythophtora spp. Samo królestwo Chromista cechuje się wytwarzaniem zarodników bezpłciowych - zoospor oraz płciowych - oospor, a od królestwa Fungi odróżnia je m. in. brak chityny oraz ergosterolu.
Ochrona przed hubą korzeni wraz z uzasadnieniem postępowania
W celu ochrony drzewostanów przed hubą korzeni (Heterobasidium annosum) należy wykonywać zarówno zabiegi profilaktyczne, jak i doraźne. Bardzo ważne jest wprowadzanie domieszek drzew liściastych do drzewostanów z dominacją gatunków szczególnie podatnych (sosna, świerk) oraz wprowadzanie na grunty porolne, szczególnie dotknięte problemem H. annosum najpierw przedplonowego pokolenia drzew liściastych, odpornych na ten gatunek (brzoza, osika, wierzba), a dopiero po 30-40 latach wprowadzać sosnę i/lub świerk, stosując dobrze przygotowane i zmikoryzowane sadzonki ze szkółek kontenerowych. Mikoryzacja i produkcja kontenerowa zwiększają żywotność, a tym samym szansę sadzonki w walce z patogenem, a Mikoryzacja dodatkowo powoduje zajęcie niszy ekologicznej patogena. W drzewostanach porażonych należy usuwać obumarłe drzewa, w miarę możności z korzeniami (źródło inokulum), a pozostałe pniaki okorowywać i zabezpieczać biopreparatem zawierającym konkurencyjny grzyb Plebiopsis gigantea, celem zmniejszenia nisz ekologicznych patogena. Możliwe także chemiczne zabezpieczanie pniaków. Zabiegi pielęgnacyjne należy wykonywać zimą lub wczesną wiosną, w okresie najmniejszej sporulacji patogena.
Szkoły predyspozycjonistów i patogenistów w historii fitopatologii
W 2. poł. XX wieku, u początków rozwoju fitopatologii powstały dwa nurty, skupiające badaczy. Pierwsza z nich, reprezentowana przez ojców fitopatologii - Antonego de Bary, R. Hartiga i innych, reprezentowała podejście etiologiczne - centrum zainteresowania był patogen, jako sprawca choroby, którego wystarczyło poznać i rozpracować, by móc rozwiązać problem zwalczania choroby. Od centrum zainteresowania wzięła się nazwa- szkoła patogenistów. Druga szkoła- predyspozycjoniści - zwracali uwagę nie tylko na patogena, ale przede wszystkim na wpływ zarówno środowiska, jak i rośliny gospodarza, która musi mieć predyspozycje do bycia obiektem ataku patogena. Spór między tymi dwoma szkołami doprowadził do powstania zintegrowanej koncepcji ochrony roślin
Ochrona drzew przed mączniakiem prawdziwym dębu wraz z uzasadnienie postępowania
Ochrona przed mączniakiem (Microsphaera alphitioides) jest stosowana głównie w szkółkach, rzadziej na uprawach. Polega ona w dużej mierze na opryskach preparatami siarkowymi, na którą wrażliwy jest patogen. Stosuje się także zabiegi hylotechniczne, jak niepielenie szkółek oraz wysiewanie w międzyrzędziach łubinu żółtego, celem zacienienia siewek, ponieważ światło potrzebne jest patogenowi do wytwarzania konidiów. Należy stosować także siewy jesienne lub wczesnowiosenne - mniejsze różnice temperatur niż w pełni wiosny, które sprzyjają rozwojowi grzyba (nocna rosa i ciepły dzień) oraz unikać zakładania szkółek w pobliżu drzewostanów dębowych, stanowiących źródło inokulum
Hyphomycetes- stanowisko systematyczne, charakterystyka, przykłady.
Hyphomycetes to klasa grzybów mitosporowych, zaliczanych poprzednio do gromady Deuteromycotina królestwa Fungi. Obecnie jest to sztucznie wydzielona grupa wewnątrz królestwa, która zawiera grzyby, które w momencie opisywania poznano wyłącznie w postaci anamorfy (stadium bez rozmnażania płciowego). Charakteryzuje się tym, że nie wytwarza utworów przypominających owocników (piknidiów, warstwiaków), lecz konidia na trzonkach konidialnych. Należy do niego wiele ważnych gatunków patogenicznych: Botrytis cinerea - szara pleśń, Verticillium alboatrum - więdnięcie drzew liściastych, Fusarium spp., Alternaria spp., Rhizoctonia spp. - zgorzel siewek.
Obronność roślin przed chorobami
Na obronność (odporność) roślin przed chorobami składa się brak zdatności oraz brak skłonności. Brak zdatności to bierna obronność, polegająca na niegościnności dla patogena. Może wynikać z budowy morfologicznej lub fizjologii potencjalnego gospodarza. Jest preinfekcyjna i niespecyficzna. Cechuje się tym, że nie jest związana z pojawieniem się patogena - brak nowych cech lub procesów w roślinie gospodarzu po kontakcie z patogenem. Brak skłonności to obronność czynna, której cechy ujawniają się po kontakcie z patogenem - uruchomienie mechanizmów zapobiegających opanowaniu tkanek gospodarza przez patogena, np. przez wytwarzanie w zakażonych tkankach toksycznych dla patogena związków. Jest postinfekcyjna i specyficzna.
Budowa i funkcjonowanie owocników u grzybów workowych
Workowce Ascomycota mogą wytwarzać owocniki czterech typów, które są zbudowane ze zbitych strzępek, otaczających hymenium workowe, wytwarzające askospory, przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi. Najbardziej prymitywnym typem owocników u workowców jest otocznia zamknięta - cleistothecium, nie posiadająca otworu na szczycie, wobec czego jest niszczona przy uwalnianiu owocników. Otocznia otwarta- perithecium posiada otwór u szczytu, przy którym znajdują się peryfizy, zapobiegające cofaniu się zarodników z dna oraz wnikaniu zarodników innych grzybów. Na dnie znajduje się warstwa rodzajna, wytwarzająca ascospory oraz parafiny - podobne do peryfiz rzęsowate utwory o nieznanej funkcji. Po dojrzeniu zarodników są one wystrzeliwane w górę, skąd porywa je i rozsiewa dalej wiatr. Najdoskonalszym typem owocnika jest apothecium - miseczka, która potrafi otwierać się i zamykać, aby zapewnić zarodnikom jak najlepsze warunki środowiskowe do kiełkowania. Posiada również parafizy, może mieć różne kształty oraz posiadać lub nie nóżkę- miseczka stojąca lub siedząca. Pseudothecium to forma owocnika pomiędzy miseczką a otocznią otwartą, posiada między strzępkami wolne przestrzenie, które są otwierane i pozwalają na wyrzucenie zarodników.
Sposoby wnikania patogenów (dokonywania infekcji)
Patogen, aby wniknąć do organizmu żywiciela, wykorzystuje różne drogi infekcji - dowolne miejsca na liściu, łodydze, korzeniu, owocu, lub innym organie, podlegającym infekcji. Szczególnym przypadkiem drogi infekcji są wrota (bramy) infekcji - łatwo dostępne dla patogenów - zranienia, organy nie pokryte kutykulą oraz naturalne otwory (przetchlinki, miejsca wyrastania korzeni bocznych itp. ). Ze względu na budowę poszczególne grupy organizmów patogenicznych wykorzystują: wirusy- rany, bakterie - rany + miejsca nieokryte tkanką okrywająca, a grzyby zarówno powyższe, jak i miejsca pokryte nieuszkodzoną tkanką okrywającą.
Ochrona drzew przed opieńkową zgnilizną korzeni wraz z uzasadnieniem
Aby chronić drzewostan przed opieńką (Armillaria spp., najczęściej A. ostotyae) należy przede wszystkim dążyć do unikania monokultur gatunków podatnych (świerk, potem sosna i modrzew) - szczególnie na Podkarpaciu należy przebudowywać lite świerczyny, wprowadzając buka i jodłę. Należy stosować rodzimy materiał nasienny dobrej jakości - lepiej dostosowane sadzonki są odporniejsze oraz unikać zakładania drzewostanów iglastych po liściastych, gdyż grzyb ten najlepiej czuje się żerując na pniakach po liściastych i żywych iglastych. Należy także ograniczyć mechaniczne przygotowanie gleby, aby nie przecinać ryzomorf, które po przecięciu tworzą liczne, bardzo infekcyjne rozgałęzienia, W uprawach opanowanych przez opieńkę należy wyrywać z korzeniami chore i obumarłe drzewka, aby usuwać inokulum. W drzewostanach starszych należy usuwać chore i obumarłe, a także część zdrowych i rozluźniać d-stan, aby zapewnić pozostałym drzewom zwiększoną ilość wody i składników pokarmowych. Przy cięciach pielęgnacyjnych należy pniaki korować (aby przeschły i były mniej gościnne dla patogena) oraz zabezpieczać biopreparatami (iglaste- Phlebiopsis gigantea, liściaste - Pleurotus osteatus), a same zabiegi wykonywać późną wiosną lub latem - szybsze przesychanie pniaków.
Rozprzestrzenianie się patogena w roślinie w fazie inkubacji.
Generalizacja, czyli rozprzestrzenianie się i rozwój patogena w roślinie może odbywać się, w zależności od gatunku po drogach określonych (np. Phellinus pini - tylko w twardzieli; Ophiostoma ulmi- tylko w naczyniach wiązu) bądź bezwładnie (np. Botrytis cinerea - szara pleśń). W zależności od sposobu wyróżniamy szerzenie się w sposób aktywny (Botrytis cinerea sama wrasta i atakuje poszczególne komórki, Armillaria ostoyae, której ryzomorfy przeszukują glebę w poszukiwaniu pokarmu) lub bierny (np. wirusy, unoszone prądem płynów w rurkach sitowych albo fito plamy przenoszone przez wektory owadzie)
Objawy huby sosny z podziałem na grupy objawów roślin
Do objawów właściwych huby sosny Phellinus pini zaliczamy białą jamkowatą zgniliznę drewna oraz dziuplowatość z grupy nekroz i objawów ponekrotycznych, wycieki żywicy (objaw niespecyficzny)- z grupy wydzielin. Należy także wspomnieć o objawie zarówno właściwym, jak i etiologicznym - ślepych owocnikach, powstających, gdy grzybnia napiera na tkankę bielu, zasklepiającego sęk, w którym znalazła się grzybnia - w ten sposób tworzy się zniekształcenie plastyczne - nabrzmienie. Z objawów etiologicznych najbardziej widoczne są konsolowate, wieloletnie owocniki grzyba oraz strzępki w twardzieli.
Fizyczna metoda ochrony roślin - ogólna charakterystyka oraz zastosowanie w leśnictwie.
Metody z grupy metod fizycznych polegają na zastosowaniu czynników fizycznych (wysoka/niska temperatura, promieniowanie, regulacja wilgotności) w celu zniszczenia/ograniczenia inokulum bądź rzadziej- wyleczenia roślin. W leśnictwie stosowana w postaci termoterapii żołędzi przed przechowywaniem w celu ograniczenia grzyba Ciboria batschiana, odpowiedzialnego za zgnilizny żołędzi. Często manipulowanie wilgotnością wykorzystywane jest przy przechowywaniu drewna w celu ograniczenia rozwoju barwic, zwłaszcza sinizny drewna.
Peronosporales- stanowisko systematyczne, charakterystyka i przykłady.
Peronosporales to rząd z gromady Oomycota należącej do królestwa Chromista - grzybopływek. Od grzybów odróżnia je m.in. brak chityny oraz ergosterolu w komórkach. Wytwarzają zarodniki płciowe w postaci oospor oraz bezpłciowe - zoospory. Rząd reprezentują jedynie bezwzględnie pasożytnicze gatunki: odpowiedzialne za mączniaki rzekome z rodziny Peronosporaceae oraz odpowiedzialne za białe rdze - Albuginaceae, w tym groźny patogen roślin z rodziny Brassicaceae- Albugo candida.
Źródła infekcji - wymienić i podać przykłady
Źródła infekcji to zarówno miejsce w którym patogen przebywa i z którego dokonuje infekcji, jak i forma tego patogena. Źródłem materiału zakaźnego może być: zakażona roślina-gospodarz (np. dęby cierpiące na mączniaka prawdziwego dębu, powodowanego przez Microsphaera alphitioides - na liściach powstają zarodniki konidialne, które zarażają kolejne liście), stadium saprotroficzne patogena poza żywym gospodarzem (żyjąca w glebie Rizoctonia solani) lub stadium przetrwalnikowe patogena (skleroty Rhintisma acerinum na zeszłorocznych liściach)
Biologiczna metoda ochrony roślin przed chorobami - definicja, charakterystyka i zastosowanie.
Biologiczna metoda ochrony roślin przed chorobami opiera się na koncepcji unicestwiania bądź ograniczania aktywności czynników fitopatologicznych za pomocą czynników ożywionych nie będących sprawcami chorób roślin. Polega na redukcji gęstości inokulum lub zdolności chorobotwórczych patogena za pomocą jednego bądź więcej organizmów. Może być warunkowana naturalnie bądź poprzez manipulację środowiskiem, gospodarzem lub organizmami antagonistycznymi, a także ich introdukcją. Zastosowanie tej metody to wykorzystywanie konkurencji, amensalizmu, pasożytnictwa i nadpasożytnictwa, często w postaci biopreparatów (Phlebiopsis gigantea - do zabezpieczania pniaków przez Heterobasidion annosum oraz Armillaria spp.; Polagrocyna - przed Agrobacterium tumefaciens), a także kształtowanie warunków środowiska - w tym celu pomocna bywa metoda szeregów biotycznych, pozwalających określić wpływ środowiska na wzrost patogena i wskazać kierunek działań.
Wirusy patogeniczne dla roślin - charakterystyka
Wirusy roślinne nie są nawet zaliczane do organizmów żywych - bytują w komórkach roślinnych i namnażają się w nich. Zbudowane są z jednoniciowego RNA, zawierającego informację genetyczną pozwalającą na namnażanie się wirusa oraz z białkowej otoczki - kapsydu, który chroni RNA oraz pomaga wniknąć do komórki żywiciela. Wirusy roślinne mają kształt pałeczkowaty, baccilokształtny, nitkowaty lub kulisty, wymiary liczone w nanometrach. Przenoszone są w sposób mechaniczny, jak i przez wektory (owady, w 80-90% przez mszyce), w roślinach rozprzestrzeniają się w sposób bierny - z sokami, rzadziej przez plazmodesmy między poszczególnymi komórkami. Główne powodowane przez nich objawy to nekrozy, przebarwienia i zniekształcenia, najczęściej występujące choroby to mozaiki.
Mączniak prawdziwy dębu- systematyka i cykl rozwojowy:
Mączniak prawdziwy dębu powodowany jest przez grzyb Microsphaera alphitioides, należący do rodziny Erysiphaceae, rzędu Erysiphales z gromady grzybów workowych Ascomycota w obrębie królestwa grzybów Fungi. Patogen ten zimuje w pączkach gospodarza w postaci grzybni lub otoczni, co powoduje, że rozwijające się na wiosnę z nich liście są już opanowane przez grzybnię (zakażenie pierwotne), która zaczyna wytwarzać konidia, przenoszone przez wiatr lub wodę na inne liście, wywołują tam zakażenie wtórne, wielokrotnie w ciągu sezonu wegetacyjnego. Konidium kiełkuje w grzybnię powietrzną, która za pomocą ssawek żywi się komórkami skórki, poniżej której nie sięga. Grzybnia ta wytwarza następnie konidia, będące kolejnym źródłem zakażeń wtórnych. Część tworzących się na zimę pąków gospodarza zostaje opanowana przez grzybnię i cykl się zamyka.
Zamieranie dębów- sytuacja w Ameryce Północnej i Europie.
Zamieranie dębów w Ameryce Północnej związane jest z grzybem Ceratocystis fagacearum, będącym obiektem kwarantannowym A1 w krajach UE. Grzyb ten z klasy Ascomycota przenoszony jest przez owady z rodzaju Pseudopytiophtorus i powoduje chorobę naczyń (tracheomikozę), doprowadzając do zamarcia dęby. W Europie zamieranie dębów jest kompleksem chorobowym, wynikającym zarówno z czynników abiotycznych (mroźne zimy, obniżanie się poziomu wód gruntowych, podtapianie/zalewanie korzeni oraz susze), jak i wielu rodzajów patogenów- Armillaria spp., Collybia spp., Phythophtora spp. oraz szkodników owadzich.
Metoda chemiczna ochrony roślin - definicja + zastosowanie w leśnictwie
Metoda chemiczna polega na stosowaniu środków chemicznych (organicznych bądź nieorganicznych) powodujących zabicie patogena lub istotne upośledzenie jego rozwoju. W leśnictwie stosowane są głównie w szkółkach, rzadziej na uprawach do ochrony siewek, a także środki chemiczne do zabezpieczania pniaków podczas pielęgnacji i użytkowania rębnego. Ich liczba, z uwagi na kosztowne procedury rejestracji dla niewielkiej grupy odbiorców, jest ograniczana, aktualny ich wykaz znajduje się na stronie PGL LP.
Bakterie patologiczne dla roślin
Bakterie patologiczne dla roślin to zarówno bakterie gram dodatnie, jak i gram ujemne o kształcie pałeczkowatym jak i promieniowce, a także bakterie pozbawione ściany komórkowej - fitoplamzy i piroplazmy. Najistotniejsi z punktu widzenia fitopatologii przedstawiciele to (G-) Agrobacterium tumefaciens - powodująca guzowatość korzeni, Xanthomonas populi. powodujące raki bakteryjne topoli, Erwinia amylovora powodująca zarazę ogniową, (G+) Clavibacter spp. powodujący czarcie miotły, Streptomyces scabies powodujący parcha ziemniaków oraz elm phloem necrosis phytoplasma powodująca żółtaczkę wiązu.
Zgnilizny drewna- podział, szkodliwość, przykłady.
Zgnilizny drewna to rozpad tkanki drzewnej spowodowany rozkładem ścian komórkowych drewna. Dzielimy je ze względu na stadium zaawansowania na wczesną, średnią i późną (zaawansowaną), a przede wszystkim ze względu na rozkładany substrat: białą jamkowatą(rozkład ligniny), brunatną (rozkład celulozy) i białą jednolitą (rozkład zarówno celulozy, jak i ligniny). Zgnilizny drewna powodują ogromne szkody w drzewostanach, powodując znaczne obniżenie wartości drewna poprzez obniżenie zarówno jego wartości estetycznej, jak i właściwości mechanicznych, ograniczając możliwość jego zastosowania. Praktycznie drewno takie trafia z reguły do sprzedaży jako opał. Przykłady sprawców: zgnilizna biała jamkowata - Heterobasidion annosum, Phellinus pini; biała jednolita - Fomes iginarius, Trametes hirsuta, Armillaria ostoyae; brunatna- Daedalea quercina, Piptoporus betulinus
Objawy holenderskiej choroby wiązów z podziałem na grupy objawów.
Holenderska choroba wiązów powodowana przez Ophiostoma ulmi oraz O. novo-ulmi wykazuje objawy właściwe takie jak więdnięcie i żółknięcie liście (z grupy więdnięć), przerzedzenia korony (z grupy nekroz i objawów ponekrotycznych), przebarwienie naczyń w postaci brunatnych kresek i kropek (przebarwienia).
Barwice- podział, szkodliwość, przykłady
Barwice to zmiany naturalnego zabarwienia drewna nie związane z rozkładem ścian komórkowych. Powodują obniżenie wartości drewna z uwagi na wygląd oraz utrudniają wchłanianie przez drewno impregnatów, lakierów i farb. Dzielimy je z uwagi na barwę, jaka pojawia się na drewnie na: sinizny (Ceratocystis spp., Discula pinicola, Sclerophoma pythophila), brunatnienie (Discula brunneo-tingens) oraz zielenienie (Chlorosplenium aeruginosum)
Porównać ochronę przed opieńką i hubą korzeni
Ochrona przed opieńką, jak i hubą korzeni zakłada zarówno działania profilaktyczne, jak i doraźne. W obu przypadkach ważne jest unikanie monokultur drzew iglastych, podatnych na oba grzyby. W przypadku Armillaria spp. bardzo duże znaczenie ma unikanie zakładania d-stanów iglastych po liściastych, zaś przy Heterobasidion annosum zaleca się na gruntach porolnych wprowadzać sosnę/świerk po 30-40 latach hodowli liściastych gatunków przedplonowych. W obu przypadkach ważny jest zdrowy materiał sadzeniowy, o dużej żywotności, najlepiej zmikoryzowane sadzonki kontenerowe. W d-stanach porażonych należy w obu przypadkach usuwać porażone drzewa, a podczas zabiegów pielęgnacyjnych - zabezpieczać pniaki biopreparatami. Ważne jest też rozluźnienie zwarcia w chorych d-stanach. W przypadku Armillaria spp. duże znaczenie ma ograniczenie mechanicznego przygotowania gleby z uwagi na ryzomorfy, które po przecięciu wytwarzają dużą ilość infekcyjnych rozgałęzień. Rodzaj patogena determinuje też porę wykonywania zabiegów- w przypadku H. annosum należy wykonywać je zimą lub wczesną wiosną, w okresie minimalnej sporulacji patogenów, zaś przy opieńce lepszą porą jest lato i późna wiosna, gdyż bardzo istotne jest szybkie przesychanie pniaków, które w obu przypadkach zaleca się korować.
Kwarantanna w ochronie roślin przed chorobami
Kwarantanna to metoda mająca na celu niedopuszczenie do zawleczenia groźnych patogenów, szkodników i chwastów, zarówno pomiędzy krajami, jak i rozprzestrzeniania się ich wewnątrz kraju. W Polsce odpowiada za nią instytucja nadzoru fitosanitarnego- Państwowy Instytut Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORiN), na podstawie ustawy o ochronie roślin. Lista organizmów podlegających zwalczaniu jest podawana w rozporządzeniu „Wykaz organizmów szkodliwych podlegających obowiązkowi zwalczania”.
Nicienie jako patogeny roślin
Z uwagi na małe wymiary oraz powodowane objawy chorobotwórcze nicienie są przedmiotem zainteresowania fitopatologii. Najgroźniejszym z nich jest węgorek sosnowiec - Bursaphelenchus xylophilus, powodujący w Ameryce Północnej ogromne straty w lasach sosnowych. Jest obiektem kwarantannowym w krajach UE.
Objawy rdzy wejmutkowo-porzeczkowej + podział na grupy objawów
Powodowana przez Cronartium ribicola rdza wejmutkowo-porzeczkowa charakteryzuje się objawami właściwymi takimi jak nabrzmienia pnia i gałęzi (zniekształcenia), wycieki żywicy (wydzieliny) i zamarcie wierzchołka - suchoczub (nekrozy) - na wejmutce, oraz chlorotyczne plamy na liściach porzeczek (przebarwienia). Występują też objawy etiologiczne, związane z występowaniem różnych typów zarodników - piknidy i ecja na pędach wejmutki, uredinia i telia na liściach porzeczek.
Uredinales- stanowisko systematyczne, charakterystyka i przykłady
Uredinales to rząd grzybów należących do klasy Urediniomycetes, gromady Basidiomycota, królestwa Fungi. W jego skład wchodzą wyłącznie pasożyty bezwzględne, nie wytwarzają owocników. Są wśród nich gatunki wymagające dwóch żywicieli (rdze dwudomowe) lub rzadziej jednego. Cechują się skomplikowanym cyklem i wytwarzaniem kilku stadiów (pleomorfizm): spermogonium, ecjum, uredinium, telium i basidium, wytwarzających różne typy zarodników. Gatunki posiadające w cyklu wszystkie 5 faz wywołują rdze pełno cyklowe, zaś te, u których brak któregoś ze stadiów to rdze ułomno cyklowe. Przykłady chorób wywoływanych przez Urediniales: rdza kory sosny: Cronaritum flaccidum, Endocronartium pini; rdza kory sosny wejmutki - Cronartium ribicola, rdza jodły i goździkowatych - Melampsorella caryophyllacearum
Mikoryzy - podział na kategorie, budowa, znaczenie
Mikoryzy generalnie dzielą się na dwie kategorie: ektomikoryzy, tworzone przez grzyby z gromady Basidiomycota oraz endomikoryzy (mikoryzy arbuskularne) tworzone przez grzyby z gromady Glomeromycota. Sama mikoryza to symbiotyczny związek korzenia z grzybem zdolnym do takiego współżycia. Ektomikoryza występuje, gdy grzyb wnika międzykomórkowo do korzenia, a na zewnątrz wytwarza „opilśń”, zwiększającą grubość korzenia. Grzybnia tworzy między uległymi hipertrofii komórkami siatkę Hartiga, a włośniki zanikają. Strzępki częściowo wnikają do gleby, tworząc tzw. grzybnię ekstramatrykalną, zwiększając powierzchnie chłonną. Mikoryza arbuskularna polega na wnikaniu strzępek do środkowej i wewnętrznej warstwy kory korzenia i stworzeniu w komórkach krzaczasto rozgałęzionej struktury. Endomikoryzy występują głównie u roślin zielnych, spośród drzew leśnych głównie na jesionie, wierzbach i topolach. Ektomikoryzy występują u większości drzew leśnych i są regułą. Mikoryzy pomagają roślinom zwiększyć pobieranie składników mineralnych oraz wody, a także pełnią rolę ochronną- zabierają niszę ekologiczną w postaci miejsca oraz pokarmu patogeną, a także stanowią dla nich barierę mechaniczną, wytwarzają substancje toksyczne dla patogenów oraz poprzez dobre odżywienie powodują zwiększenie odporności roślin.
Objawy -podział, definicja każdej grupy i przykłady:
Objawy dzielimy na pierwotne (pierwsze występujące) oraz wtórne (będące wynikiem warunków stworzonych przez pierwsze); specyficzne dla danej choroby i niespecyficzne, ale przede wszystkim na objawy właściwe i etiologiczne. Właściwe to objawy będące wynikiem reakcji rośliny-gospodarza na czynnik chorobotwórczy, a etiologiczne są wynikiem działania patogena (owocniki, śluz bakteryjny, zarodniki). Objawy właściwe dzielimy na 6 grup:
Więdnięcia - spadek turgoru i plazmoliza komórek spowodowana zakłóceniem procesów pobierania, przewodzenia i transpiracji. Przykład - więdnięcie pędów przy holenderskiej chorobie wiązów (Ophiostoma ulmi)
Przebarwienia - każde odchylenia w barwie rośliny w stosunki do rośliny zdrowej, przykładem są przebarwienia nekrotyczne przy smołowatej plamistości klonu (Rhintisma acerinum)
Nekrozy i objawy ponekrotyczne - obumieranie żywej tkanki rośliny, przykład zamarcie wierzchołka przy rdzy kory sosny (Cronartium flaccidium)
Zniekształcenia - odchylenia w rozwoju rośliny, w porównaniu do rośliny zdrowej, mogą być zwykłe (bez zmiany wymiarów) lub plastyczne (zmiana wymiarów). Przykład - czarcia miotła powodowana przez Taphrina spp.
Rany - przerwanie ciągłości tkanek, wywołane zarówno czynnikiem mechanicznym (np. grad) lub biotycznym. W tym - raki drzewne. Przykład - rak bakteryjny topoli - Xanthomonas populi.
Wydzieliny -wydzielanie przez roślinę płynnych substancji. Przykład: wyciek żywiczny przy porażeniu przez opieńkową zgniliznę korzeni (Armillaria ostoyae)
Etiologia holenderskiej choroby wiązów i żółtaczki wiązów
Holenderską chorobę wiązów powodują grzyby: Ophiostoma ulmi, O. novo-ulmi, które przenoszone są przez ogłodki (Scolytus spp.), przenoszące konidia w czasie żerów uzupełniających. Żółtaczkę wiązu powoduje fitoplazma Elm phloem necrosis phytoplasma, przenoszona przez amerykańskiego skoczka wiązowego, obiekt kwarantannowy A1.