Trwanie świeckie i czas święty:
- czas dla człowieka religijnego nie jest jednorodny i ciągły: istnieją interwały czasu sakralnego 
(święta) oraz czas świecki - między tymi dwoma rodzajami czasu zachodzi przerwanie ciągłości 
jednak człowiek jest w stanie za pomocą obrzędów religijnych przechodzić bezpiecznie z okresu 
trwania czasowego do czasu sakralnego.
czas święty: z natury jest czasem odwracalnym - w swej istocie jest uobecnionym praczasem 
mitycznym - wszelkie święto religijne polega na reaktualizowaniu jakiegoś sakralnego wydarzenia,
które dokonało się w mitycznym momencie - na początku - uczestniczenie w święcie zakłada 
włączenie się w czas mityczny reaktualizowany przez to święto - daje się więc bez końca 
odzyskiwać i powtarzać. jest to czas ontologiczny, parmenidejski ( nie płynie) tożsamy z sobą - nie 
wyczerpuje się ani nie zmienia - czas uświęcony przez Boga - aspekt czasu okrężnego. człowiek 
religijny chce odzyskać czas święty - nie interesuje go prawda historyczna
świat: dla kultur archaicznych świat odnawia się co roku, z każdym rokiem odzyskuje swoją 
świętość pierwotną - archit. sanktuariów - miejsce święte i obraz świata - uświęca kosmos i życie 
kosmiczne – głód sacrum, tęsknota za bytem
Doroczne powtarzanie kosmogonii:
- o powstaniu świata
- reaktualizacja dokonuje się w obrzędach, a także formułach wypowiadanych w trakcie ceremonii
- wydarzenie mityczne staje się teraźniejsze
NOWY ROK: podjęcie czasu u jego początku, odrestaurowanie praczasu. czasu czystego 
istniejącego w chwili stworzenia – oczyszczenia (OBRZĘDOWE), wypędzanie grzechów - 
unicestwienie minionego roku i czasu, który upłynął, nie chodzi o zawieszenie jednego interwału i 
rozpoczęcie drugiego
- poprzez uczestnictwo w unicestwieniu i odrodzeniu świata człowiek sam stwarzał się na nowo - 
co roku staje się czystszy i silniejszy - odzyskuje czas mityczny - święty - przeistoczony przez 
obecność bogów, mocny wielki akt stworzenia : KOSMOGONIA była najwyższym przejawem 
boskości. wzorcowym gestem siły, obfitości i mocy twórczej
Regeneracja przez powrót do czasu początków
1) przez doroczne powtarzanie kosmogonii czas ulegał regeneracji, rozpoczynał się od nowa jako 
czas święty ponieważ zbiegał się z illud tempus, gdy świat zaistniał po raz pierwszy
2) uczestnicząc w obrzędach “końca świata” i jego odrodzenia, człowiek stawał się współczesnym 
owego czasu, rozpoczynał swe istnienie z całym zapasem sił witalnych, które dano mu przy 
urodzeniu
- człowiek usiłuje okresowo odzyskać ten czas początku ( kosmogonii) - osobliwy i mocny - święto 
nie jest zatem upamiętnieniem, ale raczej reaktualizacją wydarzenia mitycznego. - wzorcowy model
wszelakiego tworzenia
Czas świąteczny i struktura świąt

1) Czas początków ma wartość  i funkcję wzorcową – człowiek stara się go reaktualizować  - a

skoro „pierwsze objawienie” = stworzeniu jakiejś rzeczywistości przez bogów jest to po 
prostu obrzędowe powtarzanie ich twórczego działania – kalendarz święty, całokształt świąt

2) Święto odbywa się zawsze w czasie początków  - to czas wyjątkowy dla człowieka 

religijnego, który wierzy, że żyje wtedy w innym czasie, kiedy można „odzyskać mityczny  
illud tempus”, kiedy staje się współczesny bogom.

3) Na poziomie cywilizacji prymitywnych wszystko, co człowiek robi, ma swój wzorzec 

pozaludzki ( nawet poza czasem świątecznym) – naśladowanie to jest narażone jest na coraz

większe nieścisłości – potrzeba reaktualizacji (święta) – pouczenie o świętości wzorców

4) czynności wykonywane podczas świąt są dokładniejsze i bliższe boskiemu wzorcowi – nie 

chodzi o czynność empiryczną, ale o akt religijny (imitiatio dei)  - czas obrzędowy zbiega 
się z praczasem(przynależy wieczności), a wykonywana czynność staje się archetypem 
mitycznym

5) czas początków – nie płynie, gdyż nie uczestniczy w świeckim trwaniu czasowym – 

ukonstytuowany przez wieczystą teraźniejszość, która daje się odzyskiwać w 
nieskończoność. Ten czas, sakralny, dla człowieka wierzącego umożliwia istnienie czasu 
zwykłego. Ustanawia on również czas egzystencjalny, historyczny ponieważ jest jego 
wzorcem.
*hierogamia – mityczne zaślubiny bogów/bóstw ( zwykle Nieba i Ziemi)

Stawać się okresowo współczesnym bogów

1) Symbolika kosmologiczna domów,miast i świątyń  wiąże się z ideą środka świata – 

człowiek stara się umiejscowić w przestrzeni „otwartej” ku górze powiązanej ze światem 
boskim – życie najbliżej środka oznacza jak najbliżej bogów.

2) W perspektywie istnienia świeckiego istnieje odpowiedzialność wobec siebie i 

społeczeństwa – wszechświat to suma zasób naturalnych itp. o które trzeba się troszczyć by 
się nie wyczerpały. Człowiek prymitywy przyjmuje odpowiedzialność kosmiczną.

Mit – wzorzec

1) Człowiek religijny głosi, że wierzy tylko w byt, iw to, że udział w nim ma zapewniony 

dzięki praobjawieniu, którego jest strażnikiem. Na sumę preobjawień składają się mity.

2) Mit – opowiada historię sakralną( prawydarzenie), która dokonała się na początku czasu, ab

inito. Opowiadanie o sprawach sakralnych jest równoznaczne z objawianiem tajemnicy. - 
bohaterami są bogowie czy bohaterzy kulturowi – misteria). Czyli: ab initio, in illo tempore.

3)  Raz opowiedziany mit staje się prawdą apodyktyczną – stanowi prawdę absolutną „ Tak, bo

tak i już”, obwieszcza wystąpienie nowej sytuacji kosmicznej albo prawydarzenia – jest to 
zawsze opowieść o dziele stworzenia ( dlatego wiąże się z ontologią, „mówi o 
rzeczywistościach, o tym co stało się rzeczywiście, co w pełni się przejawiło”

4) Mit objawia „sakralność absolutną”  - odsłania sakralność dzieł stworzonych przez bogów, 

opisuje niekiedy dramatyczne wkroczenie sacrum w świat, wkroczenie w świat energii 
twórczej, której bogowie mają w nadwyżce( dlatego nie zawsze mogą być (mity) 
recytowane byle gdzie i kiedy, ale w obrzędowo bogatszych porach roku( jesień, zima) lub 
w czasie ceremonii religijnych)

5) Mit staje się wzorcem wszystkich zachowań i obrzędów. Dzięki temu człowiek 1) utrzymuje

się w sferze sacrum – w rzeczywistości, 2) Świat uświęca się dzięki nieustannemu 
reaktualizowaniu wzorcowych gestów boskich

Reaktualizowanie mitów

1) Człowieczeństwo – ma wzorzec transcendentny, ponadludzki. Człowiek religijny uważa się 

za człowieka o tyle, o ile naśladuje bogów. Tworzy sam siebie, zbliżając się do wzorców 
boskich, przechowywanych przez mity. Człowieka świeckiego tworzy historia ludzka, 
religijnego – święta.