1
FORMY FRAKTALNE
Program arteterapeutyczny o profilu artystyczno – badawczo – społecznym.
Autor: mgr sztuki Julia Kaczmarczyk-Piotrowska
Projekt realizowany w ramach stypendium Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie Kultury.
Konsultacja: mgr psychologii Farida Haidar
Pozna
ń
2010
Wst
ę
p.
Program Formy fraktalne
1
opiera si
ę
na powtarzalno
ś
ci otaczaj
ą
cego nas
ś
wiata oraz wykonywanych
czynno
ś
ci, skierowany jest do ludzi młodych i ma na celu wypracowanie metody, która pomo
ż
e w gł
ę
bszy,
ś
wiadomy,
a zarazem ciekawszy sposób prze
ż
ywa
ć
emocje zwi
ą
zane z poznawaniem i nazywaniem natury. Jest uniwersalny,
skupia działania twórcze stymulowane za pomoc
ą
rytmu w sferze muzyki, kształtu, barwy w sferze plastyki. Jego
szkielet opiera si
ę
na motywie spirali.
Spirala wyst
ę
puje naturalnie w wielu formach np:. muszlach, meandrach, jej kierunek zgodny jest z ruchem
wskazówek zegara, To symbol solarny zwi
ą
zany z sił
ą
słoneczn
ą
, symbolizuje post
ę
p i harmoni
ę
, znany w prehistorii,
stosowany w sztuce przez Celtów obok wzorów plecionkowych, ewaluował w form
ę
wolutow
ą
i esownic
ę
. Rze
ź
ba,
któr
ą
zaproponowałam, stała si
ę
form
ą
pocz
ą
tkow
ą
, wynikn
ę
ła podczas zabawy z dzieckiem materiałem plastycznym;
(do wspólnego tworzenia formy mo
ż
e przył
ą
czy
ć
si
ę
ka
ż
dy nie burz
ą
c koncepcji powstaj
ą
cego dzieła). To materiał
wieloelementowy, uniwersalny dla wszystkich ludzi. Wa
ż
na cech
ą
jest łatwo
ść
i lekko
ść
wspólnego wysiłku w pracy w
grupowej. Aby zach
ę
ci
ć
młodych ludzi do szerszego kontaktu ze sztuk
ą
, forma pierwotna staje si
ę
idealna, gdy
ż
powoduje,
ż
e dostrzegamy wieloaspektowo
ść
naszych działa
ń
oraz indywidualnego odbioru, przekazu i nazywania
rzeczywisto
ś
ci.
Program nie neguje indywidualno
ś
ci, ale podnosi jej znaczenie w pracy grupowej, ma to na celu zaznaczenie
wa
ż
no
ś
ci ka
ż
dej osoby we współdziałaniu. To przykład pracy zespołowej. Nie tylko dla młodzie
ż
y, tak
ż
e twórców
ró
ż
nych dziedzin. Zmysły zostan
ą
poddane rozmaitym bod
ź
com. Wizja fotografa musi przenika
ć
si
ę
z wizj
ą
rze
ź
biarza
oraz kompozytora czy wokalistki. Forma wyj
ś
ciowa jest ascetyczna po to aby u
ś
wiadomi
ć
prymitywno
ść
, prostot
ę
. W
procesie uczenia, wł
ą
cza si
ę
do programu dodatkowe bod
ź
ce stymuluj
ą
ce rozwój. Stanowi to kontrast w stosunku
wielobarwno
ś
ci wypracowywanych przez dzieci kształtów i form, a tak
ż
e d
ź
wi
ę
ków, wyj
ś
cie od cz
ą
stkowych
archetypów
2
poprzez
ś
wiat flory, a pó
ź
niej fauny. Przy zaburzeniach i dysfunkcjach powrót do „korzeni” ma zbawienne
skutki u
ś
wiadamia o istocie problemu i uczy radzenia sobie w trudnych chwilach. Rozkładanie rzeczywisto
ś
ci i
składanie jej na nowo ze znanych materiałów. Rozbicie
ś
wiata na małe tony i stworzenie z nich „osobistej muzyki”
mo
ż
liwej do uzyskania w pracy indywidualnej, grupowej oraz poł
ą
czenie ich. To program który, ma zast
ę
powa
ć
proces
wychodzenia w nowe relacje z sytuacji krytycznych, jako pomoc przy zmianie negatywnych skutków zaznanych
do
ś
wiadcze
ń
3
.
Proces dochodzenia do akceptacji siebie, sytuacji i metoda radzenia sobie z jej skutkami odbijaj
ą
cymi si
ę
w
przyszło
ś
ci. Korygowanie tre
ś
ci urazowych przy pomocy tradycyjnych metod – kontaktu bezpo
ś
redniego, naturalnego
poł
ą
czonego z samodzieln
ą
prac
ą
w grupie.
Dodawanie poszczególnych elementów działaj
ą
cych na sensory pozwala w pracy indywidualnej dobra
ć
odpowiednie
ś
rodki wyrazu dla poszczególnej osoby. Takie działanie u
ś
wiadamia o istnieniu najprostszych form
przekazu, wyłapuje indywidualne predyspozycje, zastosowaniu podlegaj
ą
takie dziedziny jak sztuki plastyczne z
1
Maria J. Żychowska
Teka Kom. Arch. Urb. Stud. Krajobr. – OL PAN, 2006, 73-79
Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej, Samodzielny Zakład Rysunku, Malarstwa i Rzeźby
http://www.pan-ol.lublin.pl/wydawnictwa/TArch2/Zychowska.pdf
2
W teorii archetypów Junga tzw. nieświadomość zbiorowa jest dziedziczna, stanowi nie pochodzący z doświadczenia
indywidualnego, wspólny dla wszystkich wzorzec reagowania i postrzegania świata (tzw. praforma).
3
Arciszewska – Binnebesel A. – „Arteterapia. Szczęśliwy świat tworzenia”, wyd. BEA – BLEJA, Toruń 2003.
2
uwzgl
ę
dnieniem rysunku, malarstwa, form przestrzennych, grafiki, grafiki projektowej, fotografii, luminacji, muzyki, jest
te
ż
zarazem
ś
cie
ż
k
ą
do odnajdywania predyspozycji zawodowych.
O projekcie:
Program FORMY FRAKTALNE – Polski Komitet Pomocy Społecznej PKPS w Poznaniu. Placówka wsparcia dziennego –
ś
wietlica socjoterapeutyczna, projekt realizowany w ramach stypendium Marszałka Województwa Wielkopolskiego w
dziedzinie Kultury.
Program ma charakter opracowania innowacyjnego sposobu komunikacji artystycznej dla dzieci z rodzin
dysfunkcyjnych. Linia prowadzenia warsztatów opiera si
ę
na stosowaniu wielu bod
ź
ców na sensory-zmysły.
Wykorzystanie plastyki, muzyki i bajki w procesie terapeutycznym. Program ma otwart
ą
formuł
ę
pod wzgl
ę
dem kreacji.
Program FORMY FRAKTAKNE jest oparty na sztukach plastycznych z poł
ą
czeniem wiedzy muzycznej i fotografii oraz
grafiki. Projekt uzyskał rekomendacje:
1. Wielkopolskiego Zwi
ą
zku Artystów Rze
ź
biarzy reprezentowanego przez artyst
ę
rze
ź
biarza Pana Romana
Kosmal
ę
Niew
ą
tpliw
ą
zalet
ą
projektu Julii Kaczmarczyk-Piotrowskiej jest jego aspekt artystyczno – badawczo -
społeczny. Poszukiwania twórcze przekraczaj
ą
stereotypy pojmowania rze
ź
by. Ciesz
ą
cym faktem jest
zastosowanie formy przestrzennej
w realizacji d
ź
wi
ę
kowej. Projekt ten posiada walor edukacyjny skierowany do dzieci
i młodzie
ż
y. Bezpo
ś
rednio wpływa na podniesienie wiedzy z zakresu sztuk pi
ę
knych.
Wa
ż
nym elementem jest powi
ą
zanie efektu wizualnego daj
ą
cego now
ą
jako
ść
dydaktyczn
ą
. To poł
ą
czenie jest
innowacyjne w dotarciu do dziecka przez pobudzanie wyobra
ź
ni – bezpo
ś
rednio i równocze
ś
nie na zmysły.
Wnioskuj
ą
ca pragnie wykorzysta
ć
swoje do
ś
wiadczenie dydaktyczne
i jednocze
ś
nie przeprowadzi
ć
eksperyment maj
ą
cy na celu bardziej efektywne, przyst
ę
pne, atrakcyjne,
prze
ż
ywanie emocji zwi
ą
zanych
z do
ś
wiadczaniem pi
ę
kna.
Jestem przekonany,
ż
e jej do
ś
wiadczenie, ambitna i bardzo energiczna postawa, łatwo
ść
nawi
ą
zywania
kontaktów stworzy i pozwoli na efektywne i sprawne wdro
ż
enie powy
ż
szego projektu w praktyce oraz da
po
żą
dane efekty dydaktyczne oraz artystyczne.
Roman Kosmala
2. Zakład Socjologii Edukacji Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu reprezentowany przez dr nauk humanistycznych, mgr socjologii Pani
ą
Iwon
ę
Chmur
ę
- Rutkowsk
ą
Niew
ą
tpliwym walorem projektu jest ju
ż
sam pomysł, by frapuj
ą
ce i abstrakcyjne matematyczno-fizyczne
teorie fraktali i chaosu przeło
ż
y
ć
na j
ę
zyk sztuki. W zamy
ś
le Artystki sztuka fraktalna staje si
ę
okazj
ą
do
interdyscyplinarnego spotkania twórców oraz niekonwencjonalnego wykorzystania materiałów, technologii i
ś
rodków wyrazu. J
ę
zyk, a wła
ś
ciwie j
ę
zyki jakimi planuje skomunikowa
ć
si
ę
z odbiorcami Artystka wydaj
ą
si
ę
odzwierciedla
ć
skomplikowany system bod
ź
ców, którego do
ś
wiadcza przeci
ę
tny współczesny człowiek
ż
yj
ą
cy w
cywilizowanym
ś
wiecie. Z drugiej strony jest to j
ę
zyk fraktalny – pulsuj
ą
cy swoj
ą
pierwotn
ą
powtarzalno
ś
ci
ą
. Tak jak j
ę
zyk
natury: li
ś
cia paproci, budowy DNA, chmury czy uderze
ń
serca. Projekt, podobnie jak same fraktale wydaje si
ę
zatem
podlega
ć
zasadom twórczego chaosu – na efekt ko
ń
cowy b
ę
d
ą
miały wpływ wszystkie - najbardziej nawet subtelne
warunki pocz
ą
tkowe. Jest to zatem rodzaj eksperymentu.
Do podstawowych walorów projektu, nale
ż
y bez w
ą
tpienia jego innowacyjno
ść
- sztuka proponowana przez
Artystk
ę
wymaga zarówno u współtwórców, jak i odbiorców wykraczania poza konwencje. W efekcie mo
ż
na si
ę
spodziewa
ć
zupełnie nowego typu fascynuj
ą
cych wra
ż
e
ń
. Pojawia si
ę
jednocze
ś
nie szansa wypracowania nowej
metody i nowych efektów w arteterapii, w której Artystka ma niew
ą
tpliwe udokumentowane do
ś
wiadczenie. Jednak za
ow
ą
multimedialn
ą
magi
ą
i „dziko
ś
ci
ą
sztuki”, wpływaj
ą
c
ą
na ludzkie emocje kryj
ą
si
ę
przecie
ż
reguły. Byłoby wspaniale,
by ten
ś
wiat mogli odkrywa
ć
młodzi ludzie. Walor edukacyjny projektu widz
ę
tu zatem nie tylko w poszerzaniu
ś
wiadomo
ś
ci czym sztuka współczesna jest, lub mo
ż
e by
ć
i jakimi nowymi
ś
rodkami mog
ą
operowa
ć
arty
ś
ci. Sztuka
fraktalna uzmysławia,
ż
e za ka
ż
d
ą
technologi
ą
stoi człowiek, który ma wpływ na powstawanie rozmaitych wra
ż
e
ń
i
zjawisk, zarówno w sztuce, jak i we wszech
ś
wiecie. To by
ć
mo
ż
e niezły sposób aby przekona
ć
odbiorców o działaniu
znanego z teorii chaosu „efektu motyla”, który sugeruje,
ż
e ka
ż
dy człowiek, który odbiera, przetwarza i przekazuje
informacje wywołuje zmiany. Nawet subtelne uczucia i zachowania s
ą
wa
ż
ne dla innych ludzi i
ś
wiata. Tak te
ż
mo
ż
na
rozumie
ć
warto
ść
tworzenia i prze
ż
ywania sztuki.
3
Iwona Chmura-Rutkowska
Fraktal - (
łac.
fractus – złamany, cz
ą
stkowy) w znaczeniu potocznym oznacza zwykle obiekt samo-podobny (tzn. taki,
którego cz
ęś
ci s
ą
podobne do cało
ś
ci) albo „niesko
ń
czenie subtelny" (ukazuj
ą
cy subtelne detale nawet w wielokrotnym
powi
ę
kszeniu). Ze wzgl
ę
du na olbrzymi
ą
ró
ż
norodno
ść
przykładów matematycy obecnie unikaj
ą
podawania
ś
cisłej
definicji i proponuj
ą
okre
ś
la
ć
fraktal jako zbiór.
Zainteresowanie form
ą
fraktali nast
ą
piło podczas pracy nad jedn
ą
z prac pt. „Piosenka dla mojego dziecka” wynikłej z
wspólnej zabawy z dzieckiem materiałem plastycznym (2005 r). Praca ta składa si
ę
z wielu tych samych elementów
kopiowanych w ró
ż
nej skali – cało
ść
jest przestrzenn
ą
kompozycj
ą
wieloelementow
ą
, powtarzaln
ą
, fraktaln
ą
, któr
ą
mo
ż
na
układa
ć
w dowolne wzory (przy masowej produkcji) forma mo
ż
e okaza
ć
si
ę
niesko
ń
czona.
Celem mojego projektu „FORMY FRALTALNE” jest rozwini
ę
cie tej idei wzbogacaj
ą
c
ś
rodki wyrazu artystycznego o nowe
techniki, rzadko
ś
ci
ą
jest wykorzystywanie fraktali
w rze
ź
bie. Prace wykonywane wcze
ś
niej, których jestem autork
ą
zawsze skłaniały si
ę
ku emocjom. Efekt ko
ń
cowy ma
zaspokaja
ć
potrzeb
ę
emocjonalno – wra
ż
eniow
ą
.
Innowacyjno
ś
c tego projektu skupia w sobie działania ró
ż
nych twórców
4
– artystów na rzecz jednej wizji, wysoki poziom
eksperymentu, rozwoju dla szukania nowej formy wykraczaj
ą
cej poza ramy tradycyjnego pojmowania kontaktu ze sztuk
ą
.
Koordynatorem artystycznym projektu jest:
Julia Monika Kaczmarczyk – Piotrowska
Osoby zaproszone i bior
ą
ce udział w projekcie to:
-
Janusz Gliszy
ń
ski fotograf, plastyk – wystawiennik, konsultacja artysta fotograf Jarosław Klup
ś
-
Dariusz Tarczewski nowoczesny pianista, kompozytor i aran
ż
er
-
Paulina Le
ś
na wokalistka
Formy fraktalne:
Projekt odnosi si
ę
do obserwacji natury, budowie jej poszczególnych elementów. Form podstawowych
powielanych w ró
ż
nej skali. Czerpie z nawi
ą
za
ń
i obserwacji fraktali naturalnych np. budowy li
ś
cia, kamienia, chmury,
płatków
ś
niegu. Program nie wnika w geometrycznie kształtowanie zbiorów wynikaj
ą
ce z definicji odkrywcy fraktali
Benoita Mandelbrota
5
na rzecz pierwowzorów z natury, tak zwanych DENDRYTÓW (Słowo wywodzi si
ę
z greckiego
słowa "déndron", czyli drzewo) np. płatków
ś
niegu, budowie naczy
ń
krwiono
ś
nych, nerwów, ro
ś
lin – kalafior, brokuł,
systemów wodnych rzek, błyskawicy, skał, drzew.
4
Czterech autorów, których wypowiedzi w mediach twórczych różnią się ze względu na inny rodzaj artykułowania swoich emocji,
wspólna praca to poszukiwanie dialogu między dziedzinami pod jednym tematem.
Formuła stosowania eksperymentu pozwoliła na uzewnętrznienie wewnętrznego potencjału, działanie wymusiło powtarzalność jako
jakość będącą zarazem celem.
5
Benoit Mandelbrot (1924-2010) francuski matematyk, pochodzenia żydowskiego, urodzony w Polsce. Opisał zbiór Mandelbrota oraz
wymyślił słowo fraktal.
Był on twórcą tzw. geometrii fraktalnej, którą określił jako „prawdziwą geometrię natury”. Jako pierwszy opisał kształty i wzory
zwane fraktalami, które w niczym nie przypominają prostych i regularnych figur znanych ze szkolnej geometrii stworzonej przez
starożytnych Greków. Fraktali nie ma w podręcznikach – za to pełno ich w przyrodzie. "Chmury to nie kule, szczyty górskie to nie
stożki, linie wybrzeża to nie koła, kora drzew nie jest gładka, a błyskawice nie rozchodzą się po liniach prostych" – pisał w 1982 r. we
wstępie do książki "Fraktalna
geometria natury", która wywarła wielki wpływ nie tylko na matematykę, lecz także inne dziedziny nauki XX w.
Mandelbrot dotarł do prac dwóch francuskich matematyków: Gastona Julii i Pierre'a Fatou, którzy badali zachowanie się iteracji
pewnych funkcji zespolonych. Mandelbrot wykorzystał do tego celu komputery. Uzyskane przez niego wykresy zostały nazwane
fraktalami.
Iteracja (łac. iteratio – powtarzanie) – czynność powtarzania (najczęściej wielokrotnego) tej samej instrukcji (albo wielu instrukcji)
w pętli. Mianem iteracji określa się także operacje wykonywane wewnątrz takiej pętli.
4
Artetarapia
6
pozwala na „odsuniecie” od
ź
ródła problemu, powoduj
ą
cego dysfunkcje i wprowadzenie warto
ś
ci
pozytywnych dla wszystkich ludzi. Paradygmaty wiod
ą
ce i „dobre” dla ogółu społeczno
ś
ci s
ą
uniwersalne. Brak miło
ś
ci
zast
ę
pujemy miło
ś
ci
ą
, brak akceptacji – akceptacj
ą
. W szczególnym przypadku jakim s
ą
dzieci „urazowe” pomoc nie
tylko przychodzi ze
ś
wiata sztuki ale przy pomocy
ś
wiata medycyny psychologa, psychiatry. Dotarcie do prostych
plastycznie symboli czy
ź
ródeł d
ź
wi
ę
ku jest j
ę
zykiem, komunikatem do odczytania, gdzie przy informacji zwrotnej któr
ą
,
tworzy dziecko szukamy tre
ś
ci koryguj
ą
cych. Zmierzamy do tego aby młody człowiek zacz
ą
ł szuka
ć
owych rozwi
ą
za
ń
samodzielnie. To trop do dalszej pracy.
Budowanie „natury z natury” dociera do
ś
wiadomo
ś
ci pocz
ą
tkowo poprzez aktywn
ą
obserwacj
ę
, stosowanie
metod ogl
ą
dowych, odtwórczo
ś
ci po przej
ś
cie do samodzielnej twórczo
ś
ci z cechami indywidualnymi po uprzednim ich
wyszukaniu i cz
ą
stkowym kształceniu. Otaczaj
ą
ca przyroda jest pozornie idealna, mimo form samopodobnych, jest
ona asymetryczna, z ogromnym potencjałem podobie
ń
stwa. K
ą
ty proste w naturze nie istniej
ą
, s
ą
to anomalia dla
„architektonicznie” skonstruowanej matematyki. Do
ś
wiadczanie sztuki w ka
ż
dej sytuacji w warunkach plenerowych
oraz preparowanie jej za pomoc
ą
techniki czy urz
ą
dze
ń
technicznych rozwija niew
ą
tpliwie wyobra
ź
ni
ę
7
.
Najtrudniejszym momentem w opracowywaniu proponowanego programu b
ę
dzie synchronizacja wszystkich dziedzin,
w których wypowiadaj
ą
si
ę
twórcy. Zderzenie czterech ró
ż
nych osobowo
ś
ci i
ś
wiatów i pogodzenie ich w jednej
kompatybilnej rzeczywisto
ś
ci. Jest to znacz
ą
cy fakt powstania projektu rze
ź
by w projekcie muzycznym. Proces jakiemu
poddani zostali doro
ś
li twórcy przeniesiony został na działania dzieci.
Obiekty fraktalopodobne s
ą
idealnym materiałem do obserwacji natury, s
ą
łatwo dost
ę
pne, aktywizuj
ą
procesy
poznawcze. Dzi
ę
ki ich obserwacji, niewielkich cz
ęś
ci mo
ż
na kształtowa
ć
kolejne i budowa
ć
nowe obiekty, wykorzystuj
ą
c
ju
ż
zdobyte informacje. Struktura programu nie wnika w
ś
cisłe konstruowanie obiektów geometrycznych dost
ę
pnych w
programach graficznych gdzie osi
ą
gni
ę
ty efekt obrazu jest kopi
ą
w ró
ż
nej skali. Nast
ę
puje przeniesienie naturalnych
wzorów w sztuki plastyczne oraz sztuki muzyczne poddane umiej
ę
tno
ś
ciom dzieci i dorosłych. Zatem dopuszczona jest
twórcza improwizacja, odległa od przewidywalnej matematyki. Przeniesienie nast
ę
puje w sferze sztuki oraz w sferze
wypracowywanych zachowa
ń
u dzieci. Nacisk kładziony jest na obserwacj
ę
wzorów samo-podobnych i niesko
ń
czonych
oraz budowanie pozytywnych relacji,
ć
wiczenie po
żą
danych zachowa
ń
poprzez ci
ą
głe i cz
ę
ste wr
ę
cz nawykowe
powtarzanie czynno
ś
ci.
6
Maja Stańko Arteterapia z dziećmi i młodzieżą — perspektywa rozwojowa. Zakład Psychologii Ogólnej
i Psychodiagnostyki, Instytut Psychologii
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu tom 6, nr 2, 66–73
© Copyright 2009 Via Medica
„Arteterapia jest formą oddziaływania psychoterapeutycznego, która może skutecznie wspomagać terapię
farmakologiczną zaburzeń psychicznych na wszystkich etapach ich rozwoju . Pełni ona różne funkcje, począwszy od diagnozy i
terapii do aktywizacji, rehabilitacji, relaksacji, a nawet profilaktyki
zaburzeń psychicznych . Arteterapia jest terminem niezwykle szerokim. Na potrzeby niniejszego
artykułu przyjęto definicję arteterapii w jej węższym znaczeniu, w którym traktowana jest jako
psychoterapia za pomocą sztuk plastycznych, polegająca na wykorzystaniu technik plastycznych do
wyrażania i przepracowywania problemów oraz trudności pacjenta. U podłoża praktyki arteterapeutycznej leżą teorie psychologiczne,
takie jak na przykład psychoanaliza lub podejście poznawczo behawioralne oraz przekonanie o tym, że proces twórczy może mieć
właściwości terapeutyczne oraz rozwojowe”.
7
Metody pracy łączone z techniką są dla bodźcami drugoplanowymi ze względu na ich nie naturalne pochodzenie, wolę praformę i
techniki tradycyjne, to one wykształcają poczucie bliskości, intymności, wzajemnego zaufania. Potrzeba emocjonalno-wrażeniowa
może zostać zaspokojona, ale tylko przez krótki czas np. techniki komputerowe. Wyjątek stanowi odbiór muzyki – synestezja.
Artur Krynicki Emocjonalna Sztuczna Inteligencja Seminarium Sztucznej Inteligencji Emocjonalna Sztuczna Inteligencja
Emotional AI
http://www.ii.pwr.wroc.pl/~kwasnick/tekstystudenckie/emocjonalna_ai.pdf
W warunkach klinicznych możliwe są sesje kilkuminutowe wyświetlanie na monitorze zbiorów fraktalnych w ruchu wraz z
towarzyszącą muzyką osiągana jest wówczas relaksacja.
5
Fazy realizacji programu:
I. Projekt realizowany był fazowo: Pierwsza faza odnosiła si
ę
do stworzenia prostej formy przestrzennej, samo-podobnej
wzorowanej na fraktalach zaczerpni
ę
tych z natury – była to rze
ź
ba wieloelementowa. Autor Julia Kaczmarczyk-
Piotrowska.
II. Kolejnym etapem była faza eksperymentalna: planowanie przestrzeni za pomoc
ą
luster,
ś
wiateł, stosowanie układu
rze
ź
biarskiego w warunkach naturalnych i sztucznych. Sterowanie wi
ą
zka
ś
wietln
ą
i odbiciem czyli iluzyjno
ść
. Rejestracja
za pomoc
ą
fotografii. Realizacja Janusz Gliszy
ń
ski.
III. Nast
ę
pnie praca muzyków: powstały trzy zapisy: instrumentalno-wokalny, instrumentalny oraz wokalny
8
. Przy moich
zało
ż
eniach programowych nie miało to by
ć
automatyczne tworzenie utworu, ale wypracowanie formuły powtarzalno
ś
ci
d
ź
wi
ę
ków, poł
ą
czenie jej w cało
ść
z naciskiem na zało
ż
enia terapeutyczne. Do realizacji wykorzystano takie instrumenty:
smyczki, fortepian, harfa, czelesta, dzwonki orkiestrowe, kotły, instrumenty perkusyjne – etniczne. Głosu do kompozycji
Dariusza Tarczewskiego u
ż
yczyła wokalista Paulina Le
ś
na.
Fraktale czyli złamane, cz
ą
stkowe elementy, które powielane daj
ą
konkretn
ą
cało
ść
, samo-podobne pochodz
ą
z
obserwacji natury, nie dociekam sk
ą
d si
ę
bior
ą
i dlaczego, ale jak mo
ż
na je w twórczy sposób u
ż
y
ć
kształtuj
ą
c
pozytywn
ą
postaw
ę
. Jak
ą
mo
ż
na odnie
ść
do sztuki oraz terapii i uczenia si
ę
– edukacji. Stosowanie reguły podstawiania:
czyli z poznanych elementów cz
ą
stkowych stwarzamy now
ą
rzeczywisto
ść
. Odnosi si
ę
to równie
ż
do zachowa
ń
. Istotnym
etapem jest dostrze
ż
enie powtarzalno
ś
ci.
Program arteterapeutyczny został ukształtowany dla dzieci problemowych pochodz
ą
cych z rodzin alkoholowych,
gdzie aspekt powtarzania w celu wypracowywania nowych czynno
ś
ci jest wa
ż
nym czynnikiem powoduj
ą
cym w
konsekwencji zmian
ę
zachowania. Zastosowanie tak wielu artystycznych mediów wspomaga ten proces ze wzgl
ą
du na
swoj
ą
ró
ż
norodno
ść
, która musi by
ć
przekonywuj
ą
ca dla dzieci o ró
ż
nych charakterach oraz osobowo
ś
ciach
9
. Dzieci z
tym problemem wchodz
ą
w role, a s
ą
to: dziecko bohater, maskotka, kozioł ofiarny
10
, dziecko we mgle, aniołek
11
.
Działania maj
ą
wesprze
ć
dzieci, da
ć
oparcie, namiastk
ę
normalnego
ż
ycia. W niezdrowych relacjach rodzinnych,
8
Małgorzata Kuśpit Remedium MARZEC 2003 PARPA EDUKACJA, OŚWIATA, WYCHOWANIE
http://www.parpa.pl/download/remedium/arteterapia_03.pdf
„
Pod wpływem muzyki dziecko może zmieniać swoje reakcje, które stopniowo stają
się mniej chaotyczne i bardziej uporządkowane. Wyjątkowe walory muzyki w terapii najwcześniej zauważyli psychologowie. Przy jej
odbiorze, oprócz receptorów słuchowych, włączane są impulsy motoryczne, wyobraźnia,
wzrok, węch, dotyk i smak, dlatego zaliczana jest do silnie ekspresyjnie działających na człowieka
ośrodków niewerbalnych. (¯ Żychowska, 1999). Wartość terapeutyczną ma zarówno percepcja
muzyki (odbiór), jak też muzykoterapia czynna, a zatem tworzenie”.
9
Witold Skrzypczyk "Dzieci alkoholików - zdarzenia traumatyczne". Łódź 2000 r
10
Kozioł ofiarny to zbuntowane dziecko, które najczęściej eksperymentuje, to ono ma największą szansę na zostanie uzależnionym, w
pracy z takim dzieckiem należy kłaść duży nacisk na profilaktykę.
11
PARPA
http://www.parpa.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=73&Itemid=91
Dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej odgrywają cztery podstawowe role: bohatera rodzinnego, kozła ofiarnego, maskotki i dziecka
niewidzialnego. Bohaterem jest zazwyczaj najstarsze dziecko w rodzinie, które przejmuje na siebie obowiązki dorosłych i robi
wszystko co może, by naprawić istniejącą sytuację i utrzymać rodzinę w normie. Jest odpowiedzialny, troszczy się o rodzeństwo,
zajmuje się całym domem, przestrzega reguł, zawsze kończy zadaną pracę w wyznaczonym terminie. Stara się być perfekcyjny we
wszystkim co robi. Bohater żyje w stałym napięciu, wpada w panikę w spontanicznych, nie dających się przewidzieć sytuacjach.
Kozioł ofiarny odwraca uwagę od rzeczywistych problemów rodzinnych, stając się wcieleniem rodzinnych frustracji. Wdaje się w
bójki, wchodzi w konflikt z prawem, ucieka z domu. W grupie jest najbardziej przeszkadzającym dzieckiem. Kozłom ofiarnym trudno
jest funkcjonować w układach społecznych. Zachowując się w sposób nieakceptowany przez innych, ciągle spotykają się z
dezaprobatą. Dziecko maskotka odwraca uwagę od rodzinnego problemu skupiając ją na sobie, zgrywając się, przymilając, błaznując.
Jego rola polega na tym, by ulżyć rodzinie w ciężkiej sytuacji, rozweselając ją swoim humorem i żartami. Maskotka nie cofnie się
przed niczym, byle tylko rozweselić innych. W życiu społecznym maskotki są duszą towarzystwa, ale płacą za to wysoką cenę - nikt
nie traktuje ich poważnie. Dziecko niewidzialne pozostaje z boku rodziny, nigdy nie sprawiając najmniejszych kłopotów.
Odizolowane od rodziny, żyje we własnym świecie, w poczuciu samotności i krzywdy. Jest to dziecko nie dostrzegane, o którym nikt
nie pamięta. Uczestnictwo w pracy zespołowej może sprawiać mu trudność. Na zewnątrz nieśmiałe i pełne rezerwy, dziecko
niewidzialne jest niezdolne do stawiania czoła problemom.
6
stworzenie dziecku zintegrowanej grupy, w której mo
ż
e prze
ż
ywa
ć
swoje emocje i w sposób twórczy, rozładowywa
ć
nagromadzon
ą
agresj
ę
czy frustracj
ę
jest celem nadrz
ę
dnym.
Stosowanie mediów plastycznych rozwija wyobra
ź
ni
ę
, stymuluje kreatywno
ść
. Praca w grupie, zespole powoduje
tworzenie si
ę
wi
ę
zi mi
ę
dzy dzie
ć
mi oraz twórcze rozwi
ą
zywanie konfliktów. Jest przykładem pracy zespołowej, uczy
szacunku do drugiej osoby, uaktywnia obserwacj
ę
siebie, innych, pokazuje granice.
Program: Profil artystyczno-badawczo-społeczny.
POLSKI KOMITET POMOCY SPOŁECZNEJ STOWARZYSZENIE CHARYTATYWNE
Ul. Przemysłowa 45, Pozna
ń
Placówka wsparcia dziennego –
ś
wietlica socjoterapeutyczna Płomyczek
-
Profil artystyczny: stosowanie materiałów plastycznych w realizacjach dzieci
ę
cych: rysunek, malarstwo,
grafika, rze
ź
ba, oraz techniki ł
ą
czone
12
. Stymulowanie za pomoc
ą
d
ź
wi
ę
ku. Nacisk na realizacje tradycyjne.
Rysowanie, malowanie, rze
ź
bienie pomaga nam bardziej skoncentrowa
ć
si
ę
na wewn
ę
trznych prze
ż
yciach.
Techniki te daj
ą
szans
ę
na zmniejszenie napi
ę
cia i niepokoju, pomagaj
ą
uczestnikom w szukaniu nowych metod
radzenia sobie ze zmartwieniem, l
ę
kiem czy depresj
ą
. Powtarzalno
ść
dotyczy w du
ż
ej mierze zachowa
ń
, a nie
indywidualnej wypowiedzi twórczej dziecka.
-
Profil badawczy: pozwala zaobserwowa
ć
ź
ródła napi
ęć
, poddanie dziecka czynnikom stymuluj
ą
cym w celu
rozładowania emocji oraz obserwacja jego zachowa
ń
, pozwala na stworzenie „teczki” artystycznej dla jednostki i
grupy. Wpływa na dostarczenie materiałów – komunikatów dziecka wykorzystywanych w pracy obecnego w
o
ś
rodku psychologa.
-
Profil społeczny: nastawienie na rozwi
ą
zywanie problemów w rodzinie alkoholowej oraz trudno
ś
ci
wychowawczych. Stworzenie programu o nakre
ś
lonej problematyce oraz trwałe stosowanie go.
Cele:
-
Rozładowywanie negatywnych napi
ęć
, emocji i agresji.
-
Pobudzanie wszechstronnego rozwoju dzieci.
-
Rozwijanie zainteresowa
ń
i uzdolnie
ń
plastycznych.
-
Stwarzanie mo
ż
liwo
ś
ci własnych wypowiedzi za pomoc
ą
ró
ż
norodnych mediów artystycznych.
-
Podnoszenie poziomu samoakceptacji.
-
Uaktywnienie i otwarcie si
ę
dzieci maj
ą
cego problemy z nawi
ą
zywaniem kontaktów rówie
ś
niczych.
-
Zrozumienie istoty samodzielno
ś
ci i odpowiedzialno
ś
ci za wykonane zadanie,
ś
cisłe integrowanie grupy.
-
Wdro
ż
enie w proces twórczy prac i przedmiotów praktycznych, potrzebnych, estetycznych,
-
Rozwijanie sprawno
ś
ci manualnej,
-
Stosowanie bajkoterapii poł
ą
czonej z muzykoterapi
ą
,
-
Otwarcie procesu kreacji do dalszej ewaluacji.
CELE Z DZIAŁALNO
Ś
CI PLACÓWKI
Cele ogólne:
1. Zapewnienie kompleksowej pomocy dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym oraz innych potrzebuj
ą
cych,
2. Wspieranie prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka, kształtowanie pozytywnych postaw i warto
ś
ci oraz
umiej
ę
tno
ś
ci funkcjonowania w społecze
ń
stwie,
12
Małgorzata Kuśpit Remedium MARZEC 2003 PARPA EDUKACJA, OŚWIATA, WYCHOWANIE
http://www.parpa.pl/download/remedium/arteterapia_03.pdf
„
Powstające dzieło ma charakter twórczy i jest ekspresji własnych uczuć, wartości, postaw . jest zatem obrazem
osobowości autora. Pozwala dotrzeć bardzo głęboko w .wiat myśli, pragnień, marzeń, radości i smutków, dotknąć tego, co w innych
warunkach nigdy nie miałoby szansy zostało poznane. Terapia ta ma duży wpływ na rozwój
osobowości, rozumienie w³asnych stanów i zachowań. Dla niektórych osób jest to jedyna, pośrednia forma uzewnętrznienia własnego świata
przeżywanie za pomocą symboli. Umożliwia wyzwolenie się utrwalonych zachowań, kompensuje braki, realizuje zamierzenia i pragnienia,
które nie miały okazji być spełnione
w rzeczywistości (Popek, 1989). Dziecko, aby uczestniczy w zajęciach, nie musi być artystą ani poddane ocenie. Ważny jest sam proces
tworzenia, dlatego wszystko co robi dziecko jest dobre i ma sens. Ono jest ekspertem swojego
dzieła i wie o nim wszystko”.
7
3. Wspieranie rodziny w rozwi
ą
zywaniu problemów ze szczególnym uwzgl
ę
dnieniem problemu dziecka.
Cele szczegółowe:
1. Zapewnienie schronienia – miejsca sp
ę
dzania czasu wolnego,
2. Otoczenie opiek
ą
( do
ż
ywianie, dbanie o higien
ę
, pomoc odzie
ż
owa, itp.),
3. Zaspokojenie potrzeby akceptacji i bezpiecze
ń
stwa,
4. Pomoc terapeutyczna maj
ą
ca na celu odreagowanie urazów nabytych w
ś
rodowisku rodzinnym i szkolnym,
5. Wypracowanie umiej
ę
tno
ś
ci współ
ż
ycia społecznego:
-
przestrzeganie norm i zasad współ
ż
ycia w grupie
-
konstruktywne rozwi
ą
zywanie konfliktów
-
liczenie si
ę
z regułami współ
ż
ycia w grupie
6. Uczenie podstawowych czynno
ś
ci, które pozwol
ą
si
ę
odnale
źć
w
ż
yciu dorosłym,
7. Stworzenie warunków do brania odpowiedzialno
ś
ci za podejmowane działania oraz kształtowanie poczucia sprawstwa,
8. Nauka radzenia sobie w sytuacjach trudnych w konstruktywny sposób,
9. Przedstawienie atrakcyjnych sposobów sp
ę
dzania czasu wolnego,
10. Rozwijanie intelektu dzieci,
11. Pomoc rodzinom we współpracy z pracownikami słu
ż
b społecznych w celu polepszenia sytuacji
ż
yciowej dzieci,
13. Interwencje w szczególnych przypadkach
Metody pracy:
-
ć
wiczenia relaksacyjne
-
ć
wiczenia koncentracji uwagi
-
ć
wiczenia funkcji poznawczych
-
ć
wiczenia ruchowe
-
ć
wiczenia kinezjologii
13
edukacyjnej
-
praca w grupie
-
burza mózgów
-
gry i zabawy interakcyjne
-
gry i zabawy do pracy z ciałem
-
gry i zabawy przeciwko agresji
-
rozmowa indywidualna
-
rozmowa grupowa
Efekty:
Dziecko:
- wyra
ż
a swoje my
ś
li, emocje, prze
ż
ycia w sposób społecznie akceptowany,
- prze
ż
ywa sukces, czuje si
ę
zauwa
ż
one i docenione,
- nabywa wi
ę
kszej pewno
ś
ci siebie, samooceny,
- nawi
ą
zuje prawidłowe kontakty rówie
ś
nicze,
- jest wra
ż
liwe na potrzeby innych i artykułuje swoje zdanie,
- potrafi pracowa
ć
w grupie,
- rozwija własn
ą
wra
ż
liwo
ść
estetyczn
ą
,
- posiada niezb
ę
dne umiej
ę
tno
ś
ci plastyczne oraz wiedz
ę
z tego zakresu.
Warunki PROCESU ARTETERAPEUTYCZNEGO:
- dobrowolno
ść
uczestnictwa w zaj
ę
ciach,
- dwupoziomowa komunikacja: werbalna i niewerbalna,
- wyra
ż
anie emocji ujawniaj
ą
cych uczucia,
- sprzeciw wobec rywalizacji w grupie, nacisk na współdziałanie,
- stosowanie ró
ż
norodnych
ś
rodków oddziaływa
ń
(
ś
wiatło, d
ź
wi
ę
k, muzyka),
13
Świadome wykorzystywanie możliwości naturalnego ruchu fizycznego, niezbędnego do organizowania pracy mózgu i ciała w celu
rozszerzania własnych możliwości.
8
ORGANIZACJA ZAJ
ĘĆ
:
spotkania dwa razy w tygodniu,
działania ukierunkowane na odkrycie mo
ż
liwo
ś
ci,
działania skierowane do grupy dzieci ze stwierdzonymi zaburzeniami,
prowadzenie grupy 8-11 dzieci o zbli
ż
onym wieku metrykalnym,
wykorzystanie metod pracy opartych na spontanicznej aktywno
ś
ci dziecka,
dostosowanie metod pracy do mo
ż
liwo
ś
ci percepcyjnych dziecka,
konsultacja z pedagogiem, psychologiem, psychiatr
ą
,
prowadzenie zaj
ęć
zgodnie z zasadami oddziaływa
ń
wychowawczych,
indywidualizacja
ś
rodków i metod,
powolne stopniowanie trudno
ś
ci, osi
ą
gni
ę
cie zmian w zachowaniu dziecka,
systematyczno
ść
oraz ci
ą
gło
ść
oddziaływa
ń
,
Przykładowe tematy zaj
ęć
.
-
Kto siedzi obok mnie (praca rysunkowa, plastyczna, wykorzystanie owalnej formy)– dziecko rysuje „jak widzi”
koleg
ę
lub kole
ż
ank
ę
siedz
ą
cego obok obserwuje charakterystyczne dla niego cechy, przenosi na kartk
ę
, oraz
nazywa nos – jaki?, uszy – jakie?, DOBIERA ODPOWIENIE
Ś
RODKI WYRAZU W TYM STOSUJE KOLORY. Stara
si
ę
przypisa
ć
cechy jakie charakteryzuj
ą
osob
ę
.
Ć
wiczenia wykonywane s
ą
w grupie, ka
ż
de dziecko rysuje kolejno
osob
ę
, siedz
ą
wokół stołu. Nie korzystamy z szablonów – baczna obserwacja. Debata w grupie
14
, analiza prac,
wyci
ą
ganie wniosków. Stworzenie układu wieloelementowego z wyci
ę
tych owali i instalowanie go w sali.
-
O powtarzalno
ś
ci z kalafiorem na pocz
ą
tek (przygotowanie kreatywnego posiłku
☺
☺
☺
☺
) – to uczta kolorów,
smaków, form ma na celu separowanie dania. Idealnie nadaje si
ę
brokuł, kalafior, ro
ś
liny str
ą
czkowe lub inne
propozycje. Dzieci tworz
ą
posiłki, dania dla siebie, kreuj
ą
własny smak, nazywaj
ą
swoje kulinarne prepozycje a
potem wspólnie spo
ż
ywaj
ą
. Zabawie towarzyszy rozmowa na temat kształtów, faktury, struktury, powtarzania i
podobie
ń
stwa brył oraz barw. Ciekawym rozwi
ą
zaniem jest te
ż
wykre
ś
lanie r
ę
k
ą
kształtów „w powietrzu”.
-
Mo
ż
na za pomoc
ą
drobnych elementów odwzorowa
ć
form
ę
naturaln
ą
(papier, klej, ró
ż
ne ziarna – groszek, zbo
ż
a
mo
ż
e by
ć
piasek, odr
ę
czne komponowanie formy).
-
Wokół kropli – to zabawa interdyscyplinarna – krople to szklane kule z których dzieci układaj
ą
indywidualne wzory,
czerpi
ą
z
ś
wiata fauny b
ą
d
ź
fluory. Szklane kule maja ro
ż
ne kolory i zbli
ż
one kształty. Uzyskane w ten sposób
wizerunki ł
ą
cz
ą
w wspólna cało
ść
.
-
Zabaw
ę
mo
ż
na powtarza
ć
, wprowadzaj
ą
c dodatkowe wykonane przez dzieci podczas innych
ć
wicze
ń
elementy takie
jak zwierz
ę
ta (realizacja w glinie) oraz gotowe przedmioty. Uczestnicy sami ustalaj
ą
reguły wspólnej pracy, planuj
ą
cele i osi
ą
gaj
ą
je. Razem wymy
ś
laj
ą
wspólne wzory.
-
Spirala
15
– to zabawa w rysowanie
ś
limacznicy, mo
ż
na ł
ą
czy
ć
z zaj
ę
ciami ruchowymi (dzieci trzymaj
ą
si
ę
za r
ę
ce i
zawijaj
ą
na kształt
ś
limaka, u
ż
ywa
ć
linki lub sznurka, w wersji rysunkowej nakre
ś
laj
ą
„od r
ę
cznie” zapowiedzian
ą
form
ę
i koloruj
ą
j
ą
–
ć
wiczenie ma temat – Moja Bajka). Dzieci dziel
ą
spirale na kilka dowolnie wybranych elementów,
zamieszczaj
ą
tam swoj
ą
historie i opowiadaj
ą
o niej. Ka
ż
d
ą
histori
ę
mo
ż
na mówi
ć
po przerwie muzycznej w której
emitowany zostanie utwór np. Formy Fraktalne. Dzieci nazywaj
ą
spiral
ę
– w
ęż
em opowiadaj
ą
o nim i nadaj
ą
imi
ę
.
Obiekt zostaje wyci
ę
ty, osi
ą
gamy w ten sposób skr
ę
cony obiekt przestrzenny. Wszystkie zrobione przez dzieci
spirale wieszamy razem powstaje oryginalna kotara. Element do zabaw.
-
Fraktale mix – utwór muzyczny daje du
ż
a swobod
ę
twórcz
ą
, od relaksacji płyn
ą
cej podczas słuchania muzyki np. na
materacu, po tłu wokalne lub instrumentalne przy wykonywanej pracy. Ciekawym rozwi
ą
zaniem jest emitowanie
kawałka utworu i grupowe tworzenie bajki
16
, wymy
ś
lanie jej. Ka
ż
de dziecko opowiada fragment, muzyka dopełnia ten
proces. Mo
ż
na ł
ą
czy
ć
z elementami ruchowymi.
14
Maja Stańko Arteterapia z dziećmi i młodzieżą — perspektywa rozwojowa. Zakład Psychologii Ogólnej
i Psychodiagnostyki, Instytut Psychologii
Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu tom 6, nr 2, 66–73
© Copyright 2009 Via Medica
„Najważniejszym elementem w tej formie arteterapii jest koncentracja na tak zwanym „tu i teraz”, czyli
obserwacja i analiza relacji i zachowań w danej chwili. Podczas sesji część czasu poświęcona jest na twórczość,
lecz równie dużo energii przeznacza się na dyskusję. Aktywność plastyczna dostarcza dzieciom
możliwości odsłonięcia się, uwolnienia od napięcia i doświadczenia zrozumienia w komunikacji z innymi”.
15
Spirala jest prawoskrętna i lewoskrętna, można wyrysować kształt stosując prawą i lewa rękę na papierze bądź kreślić w
przestrzeni. Rysowanie w sposób jednoczesny dwoma rękoma.
16
Małgorzata Kuśpit Remedium MARZEC 2003 PARPA EDUKACJA, OŚWIATA, WYCHOWANIE
9
-
Po drugiej stronie
17
– to zabawa w odbicia (lustra, latarki). Dzieci kieruj
ą
wi
ą
zki
ś
wietlne na tafle luster, mo
ż
na
pod
ś
wietla
ć
przedmioty i prowadzi
ć
dyskusje na temat kształtów.
Wnioski:
Zaj
ę
cia cieszyły si
ę
du
ż
ym zainteresowaniem w
ś
ród dzieci, uczestniczyły w nich ch
ę
tnie. Z du
ż
ym zapałem
przyst
ę
powały do wykonywania powierzonych ich zada
ń
. Nauczyły si
ę
wła
ś
ciwie artykułowa
ć
swoje uczucia oraz
potrzeby, nazywa
ć
stany. Ciekawym do
ś
wiadczaniem było zastosowanie odbi
ć
lustrzanych do obserwacji przyrody i
zabawy w sterowaniu wi
ą
zk
ą
ś
wietln
ą
skierowan
ą
na tafl
ę
lustra, powodowało to złudny charakter gry miedzy dzie
ć
mi a
ś
wiatłem.
Uwagi:
Projekt jest otwarty pod wzgl
ę
dem kreacji, jego przebieg zale
ż
y od potencjału dzieci oraz prowadz
ą
cego zaj
ę
cia.
Budowanie z fraktali jest drog
ą
do szerszego poznania flory, fauny czyli otaczaj
ą
cej przyrody.
Ś
rodki u
ż
yte przy
stymulowaniu dzieci do gł
ę
bszego prze
ż
ywania emocji
18
były wystarczaj
ą
ce, jednak i one mog
ą
ulec ewaluacji w razie
potrzeb, wymogów zakładanych w linii prowadzenia arteterapii. Zastosowane materiały i dziedziny były adekwatne do
wymogów dzieci. Przej
ś
cia od prac rysunkowych do form przestrzennych oraz ich modyfikacja z pewno
ś
ci
ą
wpłyn
ę
ła na
poszerzenie
ś
wiadomo
ś
ci z zakresu sztuk. Wypracowanie metody, w której u
ż
yto zdobyte, spreparowane przez artystów i
dzieci materiałów stanowiło jeden z najwa
ż
niejszych celów. Wa
ż
nym czynnikiem wpływaj
ą
cym na zmian
ę
zachowa
ń
u
dzieci była cykliczno
ść
prowadzenia zaj
ęć
.
Stymulacja za pomoc
ą
wielu bod
ź
ców odpowiednio dobranych do poziomu pracy oraz mo
ż
liwo
ś
ci grupy jest
pomocna przy uzewn
ę
trznianiu stanów emocjonalnych
19
dzieci, co widoczne jest w zebranych pracach. Przeło
ż
enie
j
ę
zyka fraktalnego na szereg podobnych czynno
ś
ci przynosi po
żą
dane efekty dydaktyczne w sposobie artykulacji
wizualnej u dzieci, umiej
ę
tno
ś
ci wypowiadania si
ę
o sztuce oraz wyra
ż
ania emocji
20
. Program nie neguje indywidualno
ś
ci
uczestników na rzecz w
ą
skiego zastosowania materiałów gotowych.
Z czasem mo
ż
na wł
ą
czy
ć
do działania rodziny
21
.
http://www.parpa.pl/download/remedium/arteterapia_03.pdf
„
Do ilustracji stanów psychicznych stosuje się takie tworzenie dialogów i portretów muzycznych.
Przy ich pomocy dziecko moje przedstawia swoje uczucia, doświadczenia, obrazy, umożliwia
tworzenie symboli. Ta forma sztuki jest prawdziwym spotkaniem między osobami, gdzie każdy uczestnik jest autentyczny i szczery”.
17
Christopher Brown, Very toxic - Handle with care (Bardzo toksyczne- ostrożnie.) s. 13 – 24 INTERNATIONAL JOURNAL OF
ART THERAPY: INSCAPE, Rk 2008, vol. 13, nr 1, 42 s.
„Przykładem sprzyjającego otoczenia jest otwarte studio arteterapeutyczne. Specyficzną cechą arteterapii jest możliwość uzyskania
zmiany na drodze aktywności twórczej. Autor analizuje różne elementy terapii, które jego zdaniem umożliwiają zajście takiej
zmiany.”
18
Obserwacja zachowania dziecka i jego motywowanie pozytywne jest ważne w momencie pojawienia się emocji negatywnych.
Równie ważne jest zaspokajanie potrzeb biologicznych podczas pobytu w placówce.
19
Każde uzewnętrznienie emocji winno być nagradzane jako pożądana zmiana (oczywiście mieścimy się w normach zachowań nie
może stać się nikomu krzywda), obok arteterapii prowadzona jest w placówce socjoterapia, bajkoterapia, muzykoterapia w każdej z
nich przestrzegane są normy społeczne.
Wojciech Kostowski, Alkoholizm i Narkomania, Tom 14, Nr 2, Zakład Farmakologii Układu Nerwowego, Instytut Psychiatrii i Neurologii w
Warszawie, Katedra i Zakład Farmakologii Akademii Medycznej w Warszawie.
http://alkoholizm.eu/pub/dysfunkcja_mechanizmu_antynapedu.pd
20
Mieczysław Wojciechowski Wiedza i kompetencje wychowawcy – profilaktyka PARPA
http://www.parpa.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=109&Itemid=179
21
Maja Stańko, Arteterapia z dziećmi i młodzieżą
10
Ewaluacja Programu:
W ramach rozwoju programu mo
ż
na dodawa
ć
nowe wzory,
ś
wiadome, pomysłowe formy – mog
ą
odnosi
ć
si
ę
one
bezpo
ś
rednio do u
ż
yteczno
ś
ci, czyli wypracowywaniu przez dzieci form u
ż
ytkowych. Mo
ż
liwe jest to przeprowadzeniu
programu od podstaw i kładzeniu nacisku na poznawanie technik plastycznych i stosowaniu ich. Dałoby to mo
ż
liwo
ść
organizowania festynów i kiermaszy
22
, wł
ą
czania do aktywno
ś
ci rodzin i bliskich dzieci oraz celebrowanie w sposób
wła
ś
ciwy wa
ż
nych dni. Efekt pierwszych prób dzieci zostanie zaprezentowany na wspólnej wystawie, gdzie obok prac
dzieci pokazane zostan
ą
dzieła stworzone przez artystów dorosłych. Forma pierwotna projektu ulegnie w naturalny
sposób zmianie w praktyce pracy z dzie
ć
mi i b
ę
dzie wymagała dostosowania do ka
ż
dej grupy. Dzi
ę
ki swojej zwarto
ś
ci w
praformie mo
ż
e zosta
ć
stosowany jako materiał szkoleniowy dla ch
ę
tnych, którzy s
ą
zainteresowani prac
ą
takimi
metodami.
O autorach:
Julia KP (Julia Kaczmarczyk–Piotrowska). Absolwentka Akademii Sztuk Pi
ę
knych Wydziału Edukacji Artystycznej oraz
Liceum Plastycznego im. Piotra Potworowskiego. Dyplom z wyró
ż
nieniem w zakresie sztuk plastycznych w zakresie
pedagogiki sztuki w Pracowni Rze
ź
by w 2003 roku u prof. Jacka Jagielskiego, praca magisterska pod kierunkiem prof. dr
hab. Jolanty D
ą
bkowskiej–Zydro
ń
. Swoje prace zaprezentowała na 8 wystawach indywidualnych i 30 zbiorowych.
Pedagog, wykładowca autorka wielu wystaw prac dzieci
ę
cych, prowadziła zaj
ę
cia arteterapeutyczne. Współpracowała z
Polskim Komitetem Pomocy Społecznej, Fundacj
ą
Familijny Pozna
ń
, Przedszkolem Marii Montessori, Stowarzyszeniem
Amici oraz Stowarzyszeniem Twórców i Sympatyków Kultury przy KWP w Poznaniu, Zgromadzeniem Sióstr Pasterek.
Jest autork
ą
płaskorze
ź
b w siedzibie STiSK przy KWP w Poznaniu oraz realizacji plenerowej w Hoteliku Rozmaito
ś
ci koło
Murowanej Go
ś
liny, jako pokłosia 4 Mi
ę
dzynarodowego Pleneru Rze
ź
biarskiego. Od 2006-09 pełniła jako Członek
Zarz
ą
du funkcj
ę
sekretarza Zwi
ą
zku Artystów Rze
ź
biarzy Oddział Wielkopolski. Od 2010 jako Członek Zarz
ą
du WZAR (
Wielkopolski Zwi
ą
zek Artystów Rze
ź
biarzy), współpracuje z mediami. Laureatka VIII Salonu Wielkopolskiego,
stypendystka Marszałka Województwa Wielkopolskiego. Uko
ń
czyła studia podyplomowe w zakresie projektowania
graficznego. Realizuje takie projekty artystyczne jak: Formy fraktalne oraz pocztówki z wystaw, których jest
pomysłodawc
ą
. Autorka felietonów o sztuce. Zainteresowania o kierunku artystycznym i fascynacja botanik
ą
.
www.psychiatria.viamedica.pl
„Jak wskazuje Boronska, pionierka terapii rodzeństwa, siostry i bracia są bardzo ważnymi postaciami dla większości osób. Już sama
informacja o tym, że w rodzinie ma się pojawić kolejne dziecko kształtuje psychikę
starszego rodzeństwa. Siostry i bracia są dla siebie towarzyszami, przyjaciółmi, a nawet rywalami.
Zazwyczaj doświadczają również poczucia wzajemnej odpowiedzialności. Patologiczne relacje pomiędzy
rodzeństwem, których przejawem jest między innymi zaburzenie związane z rywalizacją w rodzeństwie, mogą mieć destrukcyjny
wpływ na funkcjonowanie dzieci. Zdaniem Boronskiej arteterapia
z rodzeństwem pomaga w kształtowaniu samoregulacji emocjonalnej pacjentów oraz ustanowieniu pełniejszych
i zarazem łatwiejszych relacji między braćmi i siostrami. Ma to szczególne znaczenie dla małych
pacjentów, którzy borykają się z doświadczeniami bólu i straty, spowodowanymi rozpadem życia rodzinnego
i rodzinnymi patologiami. Arteterapia może pomóc w zmianie szkodliwych wzorców odczuwania, myślenia
i zachowania, prowadzących do cierpienia psychicznego pacjentów. Prowadzenie arteterapii z rodzeństwem oraz przydziale rodziców
znajduje powszechne zastosowanie w przypadku zaburzeń okresu dzieciństwa i dorastania,
takich jak zaburzenia odżywiania oraz zaburzenia psychotyczne . U podłoża obydwu sposobów
przeprowadzania terapii leży systemowy sposób przeprowadzania terapii leży systemowy sposób
rozpatrywania pojawiających się u dziecka zaburzeń. Zgodnie z nim, zaburzenie nie powstaje
w próżni, ale jest wynikiem problemów w relacjach między członkami rodziny, w środowisku, w którym
wszystkie osoby wzajemnie na siebie wpływają. W związku z tym zmiany w relacjach rodzinnych są
podstawą poprawy funkcjonowania tego członka rodziny, którego stan jest powodem udziału w terapii.
Odmianą tego sposobu prowadzenia terapii jest arteterapia multirodzinna, w której uczestniczy jednocześnie
kilka rodzin borykających się z podobnymi trudnościami. Taka forma pozwala na wzajemne
uczenie się i wsparcie, co może redukować poczucie izolacji u każdej z rodzin. Okazja do interakcji
pomiędzy poszczególnymi członkami grup (matek z matkami, ojców z ojcami, córek z córkami itd.), jest
okazją do dzielenia się doświadczeniem, udzielania sobie pomocy i porad co do pozytywnych zmian
w życiu każdego z nich”.
22
Zostały zorganizowane dwa pokazy: wewnętrzny dla dzieci, rodzin oraz wychowawców gdzie zostały pokazane dzieła wykonane
przez najmłodszych. Spotkanie miało charakter stymulujący wymianę poglądów
i spostrzeżeń na temat zaistniałych prac oraz sprzyjało integracji grupy.
Wystawa zewnętrzna, która została wyeksponowana szerokiemu gronu odbiorców i wystawiona pod ocenę opinii publicznej.
Wszelkie publikacje w mediach nie ukazują danych personalnych małych autorów.
11
Zainteresowania badawcze dotycz
ą
poszukiwa
ń
form oraz metod stosowanych w arteterapii. Sposobów wywierania
wpływu oraz poj
ę
cia sztuki jako terapii, stosowanie i odczytywanie symboliki w terapii jej twórcza ekspresja przeciw
zachowaniom patologicznym. Diagnoza, komunikacja w twórczo
ś
ci plastycznej. Motywowanie i skuteczne prowadzenie
działa
ń
maj
ą
cych na celu zmian
ę
negatywnych zachowa
ń
i integracj
ę
społeczn
ą
.
Janusz Gliszczy
ń
ski ...rocznik 74, ur. w Poznaniu, z wykształcenia plastyk – wystawiennik. Z pasji fotograf. Od 13
lat w bran
ż
y. Wywodz
ą
cy si
ę
z tradycyjnej fotografii w sposób naturalny ewoluował w nowe medium cyfrowe oraz u
ż
ycie
komputera do dalszej edycji zdj
ęć
. Pasjonat poprzedniej epoki formatu 6x6 i aparatów dwuobiektowych... Od zawsze
przywi
ą
zany do marki Canon i jej nieprzeci
ę
tnej optyki. Pracuje we własnym atelier z profesjonalnym o
ś
wietleniem
studyjnym – błyskowym. Baczny obserwator zachowa
ń
ludzkich. Dobrze si
ę
czuje w plenerze – wolno
ść
przestrzeni oraz
naturalne
ś
wiatło dzienne dodaje mu skrzydeł... Ma za sob
ą
setki mniej i bardziej spektakularnych sesji zdj
ę
ciowych. Lubi
wyzwania i realizacj
ę
niebanalnych projektów. W swoim dorobku posiada zdj
ę
cia znanych twarzy z teatru, kina oraz
telewizji. Pracuje w gronie profesjonalnych fryzjerów oraz stylistów. Jego
ż
yciem jest fotografia, wi
ę
c kocha to co robi...
ma wiele osi
ą
gni
ęć
tak
ż
e w sporcie.
Darek Tarczewski to nowoczesny pianista, kompozytor i aran
ż
er. Swoj
ą
edukacj
ę
muzyczn
ą
rozpocz
ą
ł w 4 roku
ż
ycia
w Szamotułach. Uko
ń
czył Akademi
ę
Muzyczn
ą
w Poznaniu w klasie fortepianu. Jest obdarzony słuchem absolutnym.
Jego kompozycje charakteryzuje rzadko spotykana dzi
ś
melodyjno
ść
. Zr
ę
czne orkiestracje w dziełach symfonicznych,
kontrastuj
ą
z elektronicznymi brzmieniami utworów popowych, soulowych, r&b, jazzowych, etc., w których Darek
Tarczewski porusza si
ę
z jednakow
ą
swobod
ą
. Darek jest autorem i współautorem wielu projektów, m.in.: Balet
z narratorem „Zmienno
ść
Uczu
ć
” Musical „The Cherry Orchard” wraz z Robertem Robersonem (Los Angeles).
“Kobiety Tuwima Przybory i innych…” (program kabaretowy wraz z Joann
ą
Waluszko) www.milioneuro.tv – muzyka.
Jest równie
ż
zwyci
ę
zc
ą
konkursu na piosenk
ę
dla miasta Poznania z kompozycj
ą
„Poznania Czas”. Zwi
ą
zany jest
równie
ż
ze szkoł
ą
wokaln
ą
Art Of Voice Studio w Poznaniu oraz du
ż
ym warszawski wydawnictwem „Nowa Era”.
Paulina
Le
ś
na
to wokalistka,
kompozytorka,
autorka
tekstów
i aran
ż
er.
Urodziła si
ę
w Czarnkowie, jednak ju
ż
od 10 lat mieszka w Poznaniu. Paulina od wielu lat próbuje godzi
ć
zainteresowania
naukowe z muzyk
ą
, która jest jej
ż
yciow
ą
pasj
ą
. Uko
ń
czyła szkoł
ę
muzyczn
ą
I stopnia w klasie fortepianu, Policealne
Studium Piosenkarskie w Poznaniu oraz studia wokalne na kierunku Jazz i Muzyka estradowa na Uniwersytecie
Zielonogórskim. W czerwcu 2010 obroniła tak
ż
e doktorat w zakresie nauk fizycznych o specjalno
ś
ci akustyka
na Uniwersytecie w Poznaniu. Paulina od lat współpracuje z najwybitniejszymi pozna
ń
skimi muzykami jazzowymi.
Podczas 3 letniego stypendium na Uniwersytecie w Stockholmie w latach 2007-2010 współpracowała tak
ż
e
ze szwedzkimi muzykami jazzowymi, takimi jak: Jens Filipsson (www.myspace.com/jensfilipsson), Henrik Hallberg. Na co
dzie
ń
Paulina doskonale odnajduje si
ę
zarówno w roli kompozytora, autora tekstów jak i aran
ż
era. Wspólnie z pianistk
ą
Katarzyn
ą
Stroi
ń
sk
ą
stworzyła nowy autorski projekt „Paula Le
ś
na Band” – serwuj
ą
c wyborn
ą
muzyk
ę
z pogranicza
funky, soulu i jazzu. Premierowy koncert odbył si
ę
14 maja 2008 w pozna
ń
skim klubie Blue Note. Zespół jest aktualnie
w trakcie nagra
ń
i prac studyjnych, owocem czego ju
ż
niebawem b
ę
dzie ukazanie si
ę
całkiem nowego albumu Paula
Le
ś
na Band.
Paulina czynnie udzielała si
ę
w ró
ż
nych zespołach m.in:
• „More Feeling” (Czarnków 1996-2001)
• „Groove Street” (Pozna
ń
ski zespół soulowy 2003-2004)
• „Dreamland" (2004-2005)
• „Big band „Big Stan” (2004-2005)
• „Swing Control” (2006 – 2007)
• „Retro Jazz Quartet”.
B
ę
d
ą
c otwart
ą
na wszelkiego rodzaju wyzwania w 2004 roku Paula nawi
ą
zała współprac
ę
muzyczn
ą
z Liberem, owocem
czego jest kawałek Gdzie Indziej (Liber feat Paula, Kinga "Bógmacher"), a tak
ż
e od 2008 z Mezo (www.mezokracja.pl)
z którym nagrała doskonale znany publiczno
ś
ci hit "Obud
ź
si
ę
". Duet ten wyst
ą
pił w Sopocie 8 sierpnia na Sopot
Hit Festiwal 2008. Była równie
ż
współzało
ż
ycielk
ą
i jedn
ą
z trzech wokalistek zespołu „Fancy Group”, który zadebiutował
w 2006 roku na Festiwalu Piosenki w Opolu.. Wi
ę
cej na stronie www.myspace.com/paulalesna.
Informacje na stronach:
www.juliakp.pl
w zakładce formy fraktalne oraz
http://kpjulia.blogspot.com
12
BIBLIOGRAFIA:
ARCISZEWSKA-BINNEBESEL A. Arteterapia. Szcz
ęś
liwy
ś
wiat tworzenia Toru
ń
2003
GRZEBYK E. Kurs z zakresu terapii przez sztuk
ę
Wrocław 1999
GARDA-ŁUKASZEWSKA J., SZPERKOWSKI T. Współtworzenie - zaj
ę
cia plastyczne z osobami upo
ś
ledzonymi
umysłowo Warszawa 1997
red. HANEK L., PASSELA M. Arteterapia Zeszyt naukowy nr 48
KONIECZNA E. Arteterapia w teorii i praktyce Kraków 2003
KU
Ś
PIT H. Arteterapia "Remedium" 2003 nr 3 s. 6-7
PISZCZEK M. "Terapia zabaw
ą
- terapi
ą
przez sztuk
ę
", MEN, Warszawa 1997
ROZMUS L. Art Brut. Krucha nadzieja. Katalog do wystawy Legnica Pa
ń
stwowa Galeria Sztuki w Legnicy 1993
SZULC W. Sztuka i terapia Warszawa 1993
SZUMAN S. O sztuce i wychowaniu estetycznym Warszawa 1990
H. Hohensee – Ciszewska (1976), Podstawy wiedzy o sztukach plastycznych, Warszawa, WSiP
ZYGMUNT BAUMAN, TIM MAY Socjologia Pozna
ń
2004
ANDRZEJ SZCZEKLIK Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury I sztuki. Kraków 2003