SZKOŁA PODSTAWOWA nr 3

im. OBROŃCÓW WESTERPLATTE

w GOSTYNINIE

PROGRAM PROFILAKTYKI

ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH

I PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ

"

Dzieci i młodzież mają prawo do

wzrastania w bezpiecznym środowisku,

wolnym od przemocy,

a obowiązkiem dorosłych

jest im to zapewnić."

Program profilaktyki

- 1 -

Zgodnie z obowiązującymi przepisami oświatowymi szkoła określa warunki pobytu

uczniów w placówce zapewniając im bezpieczeństwo oraz edukację w zakresie problemu agresji
i przemocy rówieśniczej.

CELE PROGRAMU:

1. Cel bezpośredni – odnoszący się do ucznia:

W wyniku realizacji programu uczeń ma posiąść zdolność samodzielnego dokonywania

wyboru zachowań właściwych dla bezpieczeństwa i zdrowia własnego i innych ludzi.

Cel ten może być osiągnięty przez:

nauczanie dzieci jak ze sobą żyć dobrze, jak dostrzegać, reagować i nie być obojętnym na
krzywdy innych;

kształtowanie inteligencji emocjonalnej jako drogi do osiągnięcia sukcesu życiowego
i przeciwdziałania agresji rówieśniczej;

wypracowanie skutecznych sposobów przeciwdziałania agresji w celu zapewnienia
bezpiecznych warunków pobytu w szkole;

informowanie o różnych rodzajach zagrożeń bezpieczeństwa i zdrowia człowieka
i możliwości ich minimalizowania;

wyrobienie postawy odpowiedzialności za swoje bezpieczeństwo wraz z umiejętnością
przewidywania skutków własnych zachowań dla bezpieczeństwa własnego i innych ludzi;

kształtowanie postawy tolerancji wobec ludzi i nauka nie używania przemocy w kontaktach
z innymi.

2. Cel pośredni – odnoszący się do środowiska domowego i szkolnego ucznia:

W wyniku realizacji programu zostanie podniesiona jakość działań podejmowanych na
rzecz bezpieczeństwa ucznia przez osoby sprawujące nad nim opiekę (rodziców,
pedagogów).

Cel ten może być osiągnięty poprzez:

uzupełnienie i wzbogacenie wiedzy na temat bezpieczeństwa w życiu człowieka oraz jego
zagrożeniach;

ukazanie możliwości wspomagania dziecka (ucznia) w działaniach na rzecz bezpieczeństwa
i niwelowaniu stanów zagrażających temu bezpieczeństwu;

przedstawienie możliwości zmian otoczenia na otoczenie bezpieczniejsze.

Działania podejmowane w programie zmierzają do poprawy bezpieczeństwa wszystkich osób

funkcjonujących w szkole ze szczególnym uwzględnieniem troski o dobre samopoczucie ucznia.

Zajęcia profilaktyczne powinny mieć co najmniej dwa poziomy:

1. Poziom świadomości – Wszyscy członkowie społeczności szkolnej powinni to samo rozumieć

przez pojęcia: agresja, przemoc, znęcanie. Powinni znać rodzaje
przemocy i ich przyczyny. Wiedzieć, czym różni się przemoc chłopięca
od dziewczęcej. Wiedzieć i rozumieć, dlaczego trzeba przeciwdziałać
przemocy, dlaczego przemoc jest zła.

2. Poziom umiejętności – Dotyczy działań wobec dzieci i ich rodziców. Nabycie takich

umiejętności, które pozwolą uczniowi lepiej funkcjonować w grupie

Program profilaktyki

- 2 -

rówieśniczej. Nauczenie rodziców postępowania wobec dzieci, które
doświadczają przemocy albo ją stosują.

Program profilaktyczny w zakresie zachowań agresywnych i przemocy rówieśniczej

powinien objąć całe środowisko szkolne – rodziców, uczniów i nauczycieli.

I. Edukacja rodziców

1. Zapoznanie z formami agresji w szkole, jej przyczynami oraz skutkami w świetle

przeprowadzonych wśród uczniów ankiet oraz literatury (spotkanie nauczycieli, rodziców
i uczniów);

2. Agresja w świetle ankiet przeprowadzonych wśród rodziców – analiza ankiet, dyskusja

(spotkanie z wychowawcą);

3. Dyskusje na temat atmosfery w klasie, wspólne omawianie zachowań dzieci, próby

rozwiązywania klasowych problemów;

4. Poinformowanie rodziców o szkolnych procedurach postępowania wobec dzieci, które

zachowają się agresywnie lub używają przemocy;

5. Uświadomienie, jaka pomoc zostanie skierowana do uczniów poszkodowanych;
6. Sprecyzowanie zasad współpracy z rodzicami w takich sytuacjach;
7. Pedagogizacja: „Jak radzić sobie z agresją własną i innych”. „Jak uczyć zachowań

asertywnych”.

II. Edukacja uczniów

Działania edukacyjne w klasach mogą obejmować:

1. Tworzenie norm klasowych, które obowiązują wszystkie dzieci i są egzekwowane przez

wychowawcę.

2. Zajęcia warsztatowe dotyczące wiedzy o problemie i konkretnych umiejętności (GDDW):

- wiedza o zjawisku agresji i przemocy;
- budzenie empatii;
- konstruktywne radzenie sobie ze złością;
- sposoby radzenia sobie z agresją i przemocą rówieśników (obrona bez agresji);
- pomaganie słabszym w sytuacjach przemocy;
- przeciwdziałanie izolowaniu innych uczniów;
- informowanie dorosłych o sytuacjach przemocy wśród dzieci;
- rozwiązywanie konfliktów;
- asertywność;
- prawa dziecka, prawa człowieka;
- budowanie poczucia własnej wartości.

Kształtowanie postaw tolerancji wobec ludzi i nauka nie używania przemocy

w kontaktach z innymi wymaga ciągłego powracania do tematu przemocy.

Działaniom w klasach mogą towarzyszyć działania ogólnoszkolne:

Dni przeciw przemocy – prezentacja utworzonych przez klasy programów (wiersze,

opowiadania, audycje radiowe, przedstawienia teatralne, prace plastyczne, układy taneczne,
piosenki), wręczenie dyplomów za udział w dniu przeciwko przemocy, podsumowanie
przez dyrekcję całego wydarzenia i podkreślenie wspólnych celów w zmniejszaniu
przemocy w szkole.

Program profilaktyki

- 3 -

Pojedyncze akcje

– konkurs plastyczny;
– konkurs piosenki „antyprzemocowej”;
– specjalne wydanie gazetki poświęconej zjawisku przemocy w szkole i sposobom jej

zmniejszania;

– marsz szkolny przeciwko przemocy rówieśniczej (transparenty, przebrania);
– dzień integracji i poznawania się (tańce integracyjne, odwiedziny w innych klasach,

poczęstunki, konkursy);

– dzień teatru (przedstawienia klasowe);
– apele poświęcone wynikom ankiet i informacjom na temat przemocy;
– „urodziny szkoły” (spotkanie nauczycieli, uczniów i rodziców – poczęstunek,

wystawa prac).

III. Działania skierowane na nauczycieli

1. Spotkanie z kuratorem Sądu Rejonowego:

- uczeń jako ofiara i jako sprawca agresji i przemocy w świetle prawa;
- formy ochrony przed przemocą.

2. Szkolenie rady pedagogicznej:

- prawidłowości i niepokój w rozwoju dzieci w wieku szkoły podstawowej;
- jak radzić sobie z emocjami;
- umiejętność rozwiązywania problemów.

3. Zajęcia warsztatowe:

- jak uczyć się umiejętności empatycznego słuchania;
- uczenie zachowań asertywnych;
- spójrz inaczej na agresję;
- zasady mediacji.

4. Stworzenie systemu interwencji wobec sprawców i ofiar przemocy oraz kwestionariusze ankiety

diagnozującej zjawisko w szkole.

Załączniki nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7.

IV. Inne działania związane z realizacją programu

1. Wzmożenie dyżurów na przerwach. Szybka i zdecydowana interwencja nauczyciela

w sytuacjach przemocy.

2. Uruchomienie tzw. „poczty zaufania” dla mniej śmiałych uczniów i ich rodziców (w formie

skrzynki lub spotkań w określonych godzinach).

3. Zakupienie nowych książek, poradników pedagogicznych i psychologicznych do biblioteki

szkolnej.

4. Analizowanie przypadków agresji i przemocy przez zespół wychowawczy.
5. Ewidencjonowanie przypadków przemocy na terenie szkoły (wychowawcy klas).
6. Zorganizowanie większej liczby ciekawych zajęć pozalekcyjnych.
7. Zdecydowane reagowanie wszystkich pracowników szkoły na obecność w placówce osób

obcych, które swoim podejrzanym zachowaniem stwarzają zagrożenie dla uczniów.

Program profilaktyki

- 4 -

Program profilaktyki

- 5 -

Załącznik 1

Temat: Agresja, jej przejawy, określenie zachowań agresywnych

Cel zajęć: Osiągnięcie przez uczniów umiejętności rozróżniania agresywnych zachowań.

Pomoce: Arkusz pt. “Co to jest agresja”, test diagnozujący.

Czas: 3-godzinny cykl zajęć

Przebieg zajęć:

1. Rozmowa wprowadzająca – zastanowienie się nad agresją jako określonym zjawiskiem,

o którym często się słyszy w programach radiowych, czyta w prasie i które ogląda się
w programach telewizyjnych. Nauczyciel wyjaśnia, czym charakteryzuje się zachowanie
agresywne. Np. w przypadku zachowań agresywnych sytuacje postrzegane są w kategoriach
„ja wygrywam – ty przegrywasz”. Ton głosu w zachowaniach agresywnych bywa hałaśliwy,
pobrzmiewa pogróżkami. Towarzyszy mu odpowiednie zachowanie niewerbalne –
mierzenie rozmówcy wrogim spojrzeniem, grożenie palcem, naruszanie granicy przestrzeni
prywatnej (sfery intymnej). Często myli się pojęcie złości i agresji. Złość jest uczuciem,
natomiast agresja jest sposobem wyrażania złości.

2. Praca w grupach; poszukiwanie odpowiedzi na pytania związane z tematem lekcji. Każdy

z uczniów otrzymuje arkusz pt. „Co to jest agresja” (załącznik). Na arkuszu własnymi
słowami określa, co rozumie pod tym pojęciem oraz na odwrocie arkusza pisze własną
definicję agresji.

3. Uczniowie zapoznają się z przykładami zdań, wyodrębniając zdania dotyczące przejawów

agresji - numery tych zdań zaznaczają kółkiem ( praca indywidualna).

4. Przedyskutowanie parami wybranych przez siebie przykładów zdań i zaznaczenie

podwójnym kółkiem „wspólnych” typów.

5. Głośne odczytywanie poszczególnych przykładów przez nauczyciela i uzasadnianie przez

uczniów ich wyboru – dlaczego dane zdanie jest lub nie jest przykładem agresji?

6. Uczniowie podają swoje przykłady zdań obrazujące zachowania agresywne, pisząc je na

odwrocie arkusza „Co to jest agresja”. Następnie przykłady te głośno odczytują.

7. Przeprowadzenie „minitestu” diagnozującego, w jakim stopniu uczniowie klasy zetknęli się

w życiu codziennym z omawianym problemem.

Przykładowe pytania „minitestu”:

- czy spotkałem się z jakąkolwiek agresją w ogóle ? TAK NIE

- czy spotkałem się z agresją w szkole?

TAK NIE

- czy spotkałem się z agresją w domu?

TAK NIE

(Jeżeli TAK, to w jakich okolicznościach agresja wystąpiła.)

- czy i w jaki sposób walczę z agresją osobiście?

- co należałoby Twoim zdaniem uczynić, aby przeciwdziałać agresji np. w szkole, jak

z nią walczyć?

Realizacja scenek odzwierciedlających zachowania agresywne i ich ocena przez uczniów
i nauczyciela – scenki realizują grupy 4-5 osobowe.

8. Omówienie przez nauczyciela przeprowadzonego testu.

Program profilaktyki

- 6 -

9. W ramach podsumowania nauczyciel pomaga młodzieży w sformułowaniu odpowiedzi na

poniższe pytania, dzięki czemu powinni odkryć, że agresja narusza prawa i godność
drugiego człowieka.

czy agresja jest potrzebna, czy jest szkodliwa?

kiedy i jaka agresja jest potrzebna?

jakie są rodzaje agresji, np. atakująca, obronna, słowna, fizyczna, psychiczna itp.

Załącznik: ARKUSZ „Co to jest agresja? ”

1. Janek zbił siostrę, bo mu przeszkadzała oglądać film.
2. Zosia powtórzyła plotki o Hani trzem koleżankom.
3. Jacek napisał na murze: “ Jurek jest głupi ”.
4. Martyna zabiła mrówkę idącą po ścieżce.
5. Mariusz rzucał kamieniami w błoto.
6. Babcia zabiła kurę i ugotowała z niej rosół.
7. Monika na treningu judo rzuciła Roberta na matę.
8. Wojtek złamał swoją rakietę tenisową, gdy przegrał z Jurkiem.
9. Joasia ze złością waliła ręką w poduszkę, gdy mama nie pozwoliła jej pójść na dyskotekę.
10. Kuba niechcący popchnął kolegę, gdy ścigał się na rolkach.
11. Wilk zagryzł owcę pasącą się na hali.
12. Ilona zabrała Kasi list od przyjaciółki i podarła go.
13. Pielęgniarka zrobiła zastrzyk dziecku, które krzyczało i wyrywało się.
14. Michał zaniósł chorego psa do weterynarza, aby ten go uśpił.
15. Marek sfaulował Michała podczas gry w piłkę.
16. Mama zabiła komara, który siedział na jej ręce.
17. Dawid złapał motyla, uśpił go i szpilką przypiął w gablocie.
18. Pies pogryzł dziewczynkę.
19. Tomek krzyczał głośno ze złości, gdy nikt go nie słyszał.
20. Basia wyjęła z plecaka Bożeny jej pamiętnik i śmiejąc się głośno czytała go w klasie.
21. Janek wydrapał na ławce rysunki i napisy.
22. Andrzej powiedział do brata: “Ty idioto!”.

Program profilaktyki

- 7 -

Załącznik 2

Temat: Agresja w naszym otoczeniu

Czas: 2-godzinny cykl zajęć (90 minut)

Cele:

- poznanie różnorodnych znaczeń słowa “agresja” i rodzajów agresji
- poznanie cech ofiary i agresora
- kształtowanie umiejętności pracy w grupie
- rozwijanie umiejętności rozpoznawania u siebie pozytywnych i negatywnych cech

osobowości

Metody: “burza mózgów”, dyskusja, inscenizacja

Forma: poznawcza, twórcza , zabawowa , praca indywidualna i zespołowa

Środki: arkusze papieru, pisaki, kartki , kapelusz

Przebieg lekcji:
1. Przywitanie z grupą i zapoznanie z tematyką zajęć. (2 minuty)

2. Zabawa integracyjna. (5 minut)

Wychowawca proponuje, aby wszyscy opowiedzieli co dobrego spotkało ich w minionym
tygodniu. Rundka na ten temat.

3. Sieć skojarzeń.(5 minut)

Prowadzący zapisuje na środku tablicy słowo „agresja”. Uczniowie metodą „burzy mózgów”
podają swoje skojarzenia z tym pojęciem. Wszystkie hasła zostają zapisane na tablicy.

4. Rodzaje agresji. (10 minut)

Wychowankowie przy pomocy prowadzącego ustalają ile jest rodzajów agresji. Każdy rodzaj
agresji zapisany jest na oddzielnym arkuszu papieru. Dalsza praca polega na znalezieniu i zapisaniu
cech charakterystycznych rodzajów agresji.

5. Scenki dotyczące rodzajów agresji. (15 minut)

Podział klasy na trzy grupy (podstawą tworzenia grup jest odliczanie do trzech).

Grupa pierwsza układa scenkę do agresji słownej, grupa druga do samoagresji, a trzecia
przedstawia agresję przemieszczoną.

6. Prezentacja i krótkie omówienie scenek. (10 minut)

7. Agresja w szkole – miniankieta. (15 minut)

Wychowawca zadaje pytania dotyczące agresji na terenie szkoły:

“Czy w szkole występuje agresja?”

Program profilaktyki

- 8 -

„W jakich sytuacjach dochodzi najczęściej do agresji?”

„Kto przeważnie jest ofiarą, a kto agresorem?”

Prowadzący rozdaje kartki, na których uczniowie odpowiadają anonimowo na zadane pytania.
Złożone kartki wrzucane są do kapelusza. Wychowawca czyta głośno losowo wybrane kartki.

8. Przyczyny agresji. (5 minut)

Wychowankowie metodą „burzy mózgów” podają powody, dla których ludzie są agresywni. Jeden
z uczniów zapisuje to na arkusz papieru, a następnie umieszcza go w widocznym miejscu w klasie.

9. Cechy ofiary i agresora. (15 minut)

Wychowawca dzieli klasę na dwie grupy. Jedna z grup pracuje nad cechami ofiary, a druga nad
cechami agresora.

W każdym zespole jeden z wychowanków rysuje na dużym arkuszu papieru sylwetkę człowieka,
w którą wpisuje odpowiednie cechy. Na zakończenie ćwiczenia następuje prezentacja prac
z odczytaniem cech.

10. Hasło przeciw agresji. (5 minut)

Podział klasy na 5-6 osobowe zespoły. Każda grupa układa hasło przeciwko agresji i zapisuje je na
kartce papieru. Kartki zostają przyklejone do tablicy, a hasła odczytane głośno.

11. Podsumowanie zajęć i pożegnanie z grupą. (3 minuty)

Program profilaktyki

- 9 -

Załącznik 3

Temat: Przeciwdziałanie agresji

Cele:

- poznanie różnych sposobów radzenia sobie z agresją , uzyskanie informacji na temat

asertywności

- kształtowanie umiejętności panowania nad własnymi negatywnymi emocjami
- kształtowanie umiejętności wyrażania siebie bez agresji, w sposób asertywny
- rozwijanie postawy tolerancji dla inności

Metoda: „burza mózgów”, dyskusja, wizualizacja, muzykoterapia.

Forma: praca twórcza, grupowa i zespołowa

Środki: arkusze papieru, pisaki, magnetofon, kaseta z nagraniami muzyki barokowej

i dyskotekowej, kolorowe paski i kolorowe karteczki, kartki A-4.

Czas: 45 minut

Przebieg lekcji:

1. Powitanie i wprowadzenie w temat zajęć. (2 minuty)

2. Jak radzić sobie z agresją? – burza mózgów. (10 minut)

Wychowankowie dzielą się na 5-6 osobowe zespoły i dyskutują jak radzić sobie z agresją. Podają
różne pomysły do zapisania na tablicy.

3. Zabawa w “Urodzinowe przyjęcie”. (15 minut)

Wychowawca proponuje zabawę, która odbywa się za pomocą wizualizacji.

Wychowankowie wyobrażają sobie, że zostali zaproszenie na urodzinowe przyjęcie, na którym
nikogo nie znają. Mają za zadanie podejść do wybranych przez siebie kolegów i próbować
porozmawiać. Stoją w grupach, w których jedna osoba celowo jest agresywna, przeszkadza
w rozmowie. Wykorzystują swoje umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Po
zakończeniu zabawy dzielą się wrażeniami. Z ćwiczenia wypływają wnioski, że agresję można
złagodzić i nie trzeba odpowiadać agresją.

4. Ćwiczenia w parach dotyczące zachowań asertywnych. (10 minut)

Wychowawca mówi o możliwości wyrażania własnych myśli, poglądów, uczuć w sposób
asertywny. Podaje przykłady mówienia „NIE” w sposób respektujący prawa własne i innych.
Wychowankowie ćwiczą proponowane sytuacje:

„Nie oddałeś mi pożyczonej kasety. Przypominałam ci już trzykrotnie.”

„Jestem wściekła na ciebie. Nie podoba mi się sposób, w jaki żartowałeś przed chwilą.”

Po zakończeniu ćwiczeń dzielą się przeżyciami i wrażeniami z rozmów.

Program profilaktyki

- 10 -

5. Muzykoterapia. (5-10 minut)

Wychowankowie siedzą swobodnie, zamykają oczy, słuchają muzyki relaksacyjnej i sugestii
prowadzącego zajęcia.

„Weź kilka głębokich oddechów, zapomnij o swoich kłopotach i problemach. Teraz jesteś tylko ty
i muzyka. Pozwól się jej poprowadzić. Pomyśl o czymś przyjemnym, co ciebie cieszyło. Niech to
wspomnienie wróci do ciebie. Posłuchaj swoich myśli, o czym marzysz, co zrobić, żeby to
marzenie się spełniło. Czujesz jak muzyka przenika ciebie całego, jak odpręża i rozluźnia. Daj się
ponieść. Teraz leżysz na kocu, który powoli unosi się lekko do góry jak obłoczek. Teraz płyniesz
wśród chmur. Możesz podziwiać piękne widoki w dole. Powolutku dywan opada na ziemię. Jesteś
na łące pełnej kwiatów, niedaleko szemrze strumyk. „Powoli idziesz w jego stronę, zanurzasz
w nim dłonie i przemywasz oczy”. Czujesz się rześko i zdrowo. Teraz wrócisz do klasy, będziesz
się czuć wypoczęty i zrelaksowany. Powoli doliczę do trzech i otworzysz oczy.

6. Podsumowanie zajęć. (3 minuty)

Program profilaktyki

- 11 -

Załącznik 4

TEMAT: AGRESJA W ŻYCIU - 90 min

CEL:

poznanie sposobów radzenia sobie z własną i cudzą agresją

kształcenie umiejętności wyrażania siebie bez agresji

kształcenie umiejętności panowania nad własnymi negatywnymi emocjami

METODA: zadaniowa, burza mózgów, dyskusja, wizualizacja, mini wykład

POMOCE: kartki, markery, kreda, tablica, foliogramy

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Wprowadzenie (zajęcia z rysowaniem)
2. Burza mózgów – „Jak radzić sobie z własną i cudzą agresją"
3. Dyskusja – „Karta wyrażania złości"
4. Mini wykład – „Przeżywanie i wyrażanie złości"
5. Ćwiczenie - przeprowadzenie rozmowy tak, aby nie popaść w konflikt
6. Pokaz – „Proces rodzenia się agresji"
7. Burza mózgów – „Rodzaje agresji"
8. Podsumowanie - uzyskanie informacji zwrotnej

1. Nauczyciel przypomina hasła: 10 min

„Agresja rodzi agresję"

„Każdy ma w sobie agresję"

Nauczyciel proponuje uczniom, aby wyrażali swoją agresję za pomocą rysunku.

Uczniowie otrzymują kartki i kolorowe markery, wypowiadają się na temat swoich przeżyć
przedstawionych na rysunku kolorów, jakich użyli.

Dochodzą do wniosku, że trzeba szukać sposobów radzenia sobie z własną i cudzą agresją.

2. Burza mózgów - "jak radzić sobie z agresją" (10 min)

Klasę dzielimy na 6 grup, uczniowie dyskutują jak radzić sobie z agresją, różne rozwiązania

są zapisywane na tablicy. Formułują zasady panowania nad agresją.

ZASADA I - Mów o trudnych uczuciach, które przeżywasz

ZASADA II - Jeśli wiesz, że jakaś sytuacja Cię złości spróbuj jej uniknąć

ZASADA III - Nie daj się sprowokować

ZASADA IV - Jasno określaj, czego potrzebujesz od innych.

3. Dyskusja – „Karta wyrażania złości" (10 min)

Uczniowie opowiadają o własnych doświadczeniach związanych z kontrolowaniem własnej
złości.

Program profilaktyki

- 12 -

Jak opanować swoją złość, co o tym zadecydowało, jak się czuli i czy są zadowoleni ze
sposobu, jakiego użyli.

4. Mini wykład (5 min)

Nauczyciel wyjaśnia, że przezywanie i wyrażanie złości ma duże znaczenie.

Przeżywając złość otrzymujemy informację, że coś nas frustruje lub przeraża. Zdawanie sobie
sprawy, że coś nas złości oznacza, że czegoś się boimy, lub czegoś nie chcemy robić. Złość
daje nam energię do działania.

Gdy nie możemy zmienić jakiejś sytuacji, możemy się zrelaksować, albo opowiedzieć
o swoich uczuciach komuś, kto w sytuację nie jest zaangażowany, albo zrobić coś, przez co
„wypuścimy" energię, np. pobiegać - zadbać o siebie.

5. Ćwiczenie - przeprowadzenie rozmowy tak, aby nie popaść w konflikt (15 min)

Uczniowie łączą się w pary, mają przeprowadzić rozmowę, aby nie popaść w konflikt.
Proponowane sytuacje:

Nie oddałeś mi pożyczonej kasety. Prosiłem Cię o to dwukrotnie.

Jesteś wulgarny. Źle czuję się w twoim towarzystwie.

Kilka par odgrywa scenkę, po czym dzielą się wrażeniami na temat powodzenia lub
niepowodzenia w rozmowach, wskazują na przyczyny.

6. Uczniowie poszukują symbolicznego sposobu przedstawienia procesu rodzenia się agresji, np.

nadmuchiwanie balonika aż pęknie. (10 min)

Nauczyciel podsumowuje wykonane zadania prezentując etapy powstawania agresji
(foliogram). (5 min)

I etap - pojawia się cel, który chce ktoś osiągnąć. Na tym etapie nie ma pobudzenia agresji, bo

poziom pobudzenia jest niski.

II etap - pojawia się pobudzenie emocjonalne zwiększające chęć osiągnięcia celu. Możliwość

pojawienia się agresji jest nadal mała.

III etap - pojawia się szeroko rozumiana przeszkoda w osiągnięciu celu, powodując frustrację.

Pojawia się ryzyko zachowania agresywnego.

IV etap - pobudzenie i frustracja. Zostają spotęgowane przez złość. Istnieje wysokie ryzyko

agresji.

7. Burza mózgów - rodzaje agresji. (20 min)

Uczniowie wymyślają rodzaje agresji i wypisują je na tablicy.

Rodzaje agresji

Charakterystyka

8. Na zakończenie próba uzyskania informacji zwrotnej od uczniów: (5 min)

Czy dowiedzieli się czegoś o sobie samych?

Program profilaktyki

- 13 -

Załącznik 5

TEMAT: DLACZEGO LUDZIE UŻYWAJĄ PRZEMOCY.

CEL:

zapoznanie z problemem przemocy,
przyczyny przemocy,

sposoby wyrażania i obrony przed przemocą,

METODA: dyskusja, zabawa, burza mózgów, wizualizacja.

POMOCE: tablica, kreda

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Dyskusja – „Dlaczego ludzie używają przemocy"
2. Zabawa w sąd – „Orzeczenie sądu - czy jest przemoc"
3. Burza mózgów – „Ustalamy sposoby obrony przed przemocą"

DYSKUSJA - 10 min

Uczniowie poszukują odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego ludzie używają przemocy"
Na polecenie nauczyciela podchodzą do tablicy i zapisują swoje wypowiedzi.
Nauczyciel porządkuje i uzupełnia listę na tablicy.

1. ZABAWA W SĄD. (20 min)

Klasę dzielimy na trzy grupy:

I grupa - oskarżyciele - wysuwają argumenty przeciw przemocy,

II grupa - obrońcy - przedstawiają przemoc jako zjawisko obojętne, pozytywne, a wręcz konieczne,

III grupa - sędziowie - orzekają wyrok w sprawie, który jest następujący:
"Przemoc jest zjawiskiem negatywnym, które współcześnie ciągle narasta. Należy podając wszelkie
możliwe środki obrony przed rozprzestrzenianiem się i skutkami przemocy"

2. BURZA MÓZGÓW. (15 min)

Uczniowie ustalają sposoby obrony przed przemocą i zapisują je na tablicy, np.

nie tolerować i nie praktykować zachowań agresywnych,

zwalczanie rozpowszechniania filmów tzw. brutalnych, propagujących przemoc i agresję,

przestrzeganie prawa,

poszanowanie wartości,

uznanie autorytetów społecznych,

zainteresowanie nauką,

silna więź emocjonalna z rodzicami,

przynależność do pozytywnej grupy rówieśniczej,

Program profilaktyki

- 14 -

Załącznik 6

TEMAT: PRZEMOC - JAKA JEST I JAK SOBIE Z NIĄ RADZIĆ.

CELE:

zapoznanie uczniów z problemem przemocy w szkole,

rozwijanie umiejętności radzenia sobie z przemocą.

METODA: zadaniowa, wizualizacyjna, pogadanka

PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. Rundka – „Gdzie i w jakich sytuacjach uczniowie najczęściej spotykają się z przemocą".
2. Katalog „antyprzemoc" – „Szkoła bez przemocy".
3. Wołanie o pomoc - Lista telefonów i adresów.

1. RUNDKA. (20 min)
Uczniowie po kolei odpowiadają na pytanie: „Czy zetknęli się kiedykolwiek z przemocą, jeżeli tak,

to co wtedy czuli"

Każdy z uczniów podchodzi do tablicy i wypełnia tabelkę:

Przemoc fizyczna

Przemoc psychiczna

Uczucia

Po zapisaniu wypowiedzi na tablicy, nauczyciel stawia pytania podsumowujące:

1. Jaka jest różnica między przemocą fizyczną, a psychiczną.
2. W czym przejawia się ból osoby doświadczonej przemocą.
3. Czy strach bierze górę nad milczeniem.

2. Katalog "antyprzemoc". (20 min)

Uczniowie mają za zadanie wyobrazić sobie, że są w stanie uchronić szkołę przed przemocą
tylko wcześniej muszą sporządzić katalog "antyprzemoc", który będzie wisiał w centralnym
miejscu szkoły i wszyscy będą go przestrzegać.

Katalog ma mówić o tym jak należy się zachować, co należy robić i jak, aby przemoc
i agresja nie istniały w szkole. np. fala - słabsi, młodsi jako obiekty przemocy.

3. Do kogo można się zwrócić o pomoc. (5 min)

Nauczyciel pokazuje foliogram z nr telefonów i adresami.

1. Osoby dorosłe, którym ufam,
2. Instytucje państwowe:

ośrodki pomocy społecznej

policja

sądy rodzinne

Państwowe Pogotowie Opiekuńcze

Telefon zaufania dla młodzieży 987

Program profilaktyki

- 15 -

Załącznik 7

Temat: Przyczyny, przejawy i skutki agresji

3-godzinny cykl zajęć

Cel zajęć: Przekazanie podstawowych informacji o przyczynach, przejawach i skutkach agresji.

Metody pracy: Burza mózgów, kojarzenia, praca w parach, praca w grupach, mini wykład,
dyskusja.

Środki dydaktyczne: Papier, mazaki, tekst z historyjką.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel na środku tablicy pisze hasło zajęć AGRESJA. Polecenie dla uczniów: Proszę

podchodzić do tablicy i pisać słowa, kojarzące się z hasłem na tablicy, łącząc je z nim
strzałką. Pracujemy do wyczerpania pomysłów (10 min).

2. Na tej podstawie podejmujemy próbę dojścia poprzez dyskusję (przy ew. dyskretnym

pokierowaniu) i pomocy nauczyciela do roboczej definicji agresji: działanie mające na celu
zaszkodzenie komuś lub czemuś (5 min).

3. Burza mózgów: W jaki sposób ludzie wyrażają swoją agresję? Z jakimi różnymi rodzajami

agresji można się spotkać? Jakie przybiera ona formy? (różne formy znęcania się, przemoc
fizyczna i psychiczna, agresja słowna: wyzwiska, ironia, pogarda…) (10 min)

4. Praca w parach: przypominamy sobie sytuacje ( najlepiej z terenu szkoły, chociaż

niekoniecznie), w których zareagowaliśmy agresywnie lub odczuwaliśmy taką ochotę
(osoby A i B na zmianę). Następnie pary łączą się w ósemki i na dużych arkuszach papieru
wypisują sytuacje i okoliczności wyzwalające agresję. Z arkuszy tych tworzymy jedną,
wspólną listę (25 min)Nauczyciel odczytuje historyjkę- zwrócenie uwagi na rolę alkoholu i
ewentualnych innych czynników zewnętrznych ułatwiających występowanie negatywnych
emocji, w tym agresji. Podsuwanie tej części zajęć (10 min).

5. Praca w parach. „Przypomnij sobie sytuację, w której Ty byłeś ofiarą agresji. Jak się wtedy

czułeś, jakie uczucia w Tobie przeważały i jak się wtedy zachowałeś?” (na przemian osoby
A i B). Dalej analogicznie jak w punkcie 4 (15 min).

6. Powtórnie czytamy historyjkę. “Jak się czuły ofiary agresji”, a następnie krótkie

podsumowanie cz. II (10 min).

7. Jak się czują agresorzy w czasie agresji, a jak po pewnym czasie?- praca w 3-osobowych

grupach, spisanie wniosków na tablicy (15 min).

8. Praca w grupach – uczniowie dostają kartki z wypisanymi wartościami (poczucie godności

osobistej, akceptacja, miłość, wolność, przyjaźń, sprawiedliwość, dobro, prawda, zaufanie)
i każda grupa wybiera spośród nich 5 kartek, które uznaje za najważniejsze. Potem
porównujemy wyniki grup: kładziemy kartki z tym samym hasłem na stosiki, podliczamy
i na tej podstawie wypisujemy na tablicy 5 wartości, które uzyskały najwięcej wyborów
(10 min).

9. Nadal praca w tych samych grupach, ale w odniesieniu do wartości wypisanych na tablicy:

„Które z ich zostają naruszone w wyniku agresji – A: u ofiary, B: u agresora?” Wyniki
pracy każda grupa zapisuje na dużych arkuszach papieru (odpowiednio w kolumnach A i B)
(10 min).

10.

Przedstawiciele grup odczytują wyniki pracy, po czym następuje dyskusja – omówienie
wyników oraz krótkie podsumowanie lekcji przez nauczyciela (15 min).