Knap Marek Profilowanie kryminalne nieznanych sprawcow przestępstw

Profilowanie kryminalne nieznanych

sprawców przestępstw

Agnieszka Knap
Damian Marek

Listopad 2008

www.knpk.pl

„Profilowanie to dochodzenie do krótkiej,

dynamicznej, charakterystyki zwi

ęźle

ujmuj

ącej najważniejsze cechy

nieznanego sprawcy i przejawy jego

zachowa

ń."

KTO zrobi

ł TO w TAKI sposób?

Zadaniem profilującego jest przeprowadzenie
trafnego wnioskowania min. na temat: motywacji,
prawdopodobnego rejony zamieszkania, biografii
kryminalnej, cech osobowości czy umiejętności n/ni
sprawcy.

Najważniejsze pytania:

- Czy ofiara i sprawca znali się?
- Jakie emocje ich łączyły?
- Czy sprawca znał miejsce w jakim

dokonano przestępstwa?

- Jaka była możliwa motywacja czynu?
- Jakie zachowania sprawca może

przejawiać w przyszłości?

 W literaturze, anglojęzycznej:

„behavioral profiling”, „crime scene profiling”,
„criminal personality profiling”, „psychological
profiling”, „criminal profiling

”, „profile analysis”;

 W Polsce mamy zaś do czynienia z:

“profilowaniem psychologicznym”, “sporządzaniem
portretów psychologicznych”, “typowaniem cech
nieznanego sprawcy na podstawie modus operandi

”,

„analizą modus operandi jako odbicia osobowości sprawcy”
„tworzeniem charakterystyki osobowościowej/psycho-fizycznej
sprawcy

” “opracowywanie sylwetki psychofizycznej sprawcy”;

Paradygmat profilowania:

W każdym swym działaniu człowiek

przejawia indywidualne cechy fizyczne i

psychiczne

Hipoteza projekcyjna w psychologii:

„wszelkie obserwowalne zachowania się

człowieka są ujawnianiem jego osobowości”

Sherlock Holmes mawiał:

„człowiek musi pozostawić na każdym przedmiocie

codziennego użytku swoje indywidualne piętno,

które oko doświadczonego obserwatora potrafi odczytać”

Początki…

• Pierwsza charakterystyka, którą można określić jako profil

nieznanego sprawcy to portret zabójcy powszechnie znanego jako
„Kuba Rozpruwacz" (1888);

• Amerykańscy specjaliści na zamówienie Biura Służb Strategicznych

USA sporządzili portret psychologiczny Adolfa Hitlera;

• Pierwsze profilowanie nieznanego przestępcy zamówione przez

organy ścigania to sprawa „Szalonego Bombowca", gdzie ekspertem
profilującym był psychiatra dr James Brussel, wydał on następującą
opinię:

"Szukajcie mocno zbudowanego mężczyzny w średnim wieku,
katolika, cudzoziemca, mieszkającego z bratem lub siostrą,
a gdy go znajdziecie, może nosić garnitur zapięty na guziki."

Rodzaje profilowania

Podejście indukcyjne

Profilowanie w tym ujęciu zakłada, że
sprawcy dokonujący podobnych czynów
są do siebie podobni

Podejście dedukcyjne

Podejście statystyczne

Informacje zbierane na podstawie baz danych

Rekonstrukcja specyficznego

wzorca zachowania się sprawcy

Nacisk położony na wiktymologie

i analizę miejsca zdarzenia

Profilowanie geograficzne

Kim Rossmo

(np. brutalne seryjne przestępstwa)

Profilowanie geograficzne opiera się na tzn.
„przestrzennym” zachowaniu przestępcy
oraz na poszukiwaniu związków i zależności
pomiędzy różnymi miejscami popełnienia
przestępstwa.

Szkoły profilowania

Obecnie w światowej psychologii śledczej

wyróżnia się trzy główne szkoły:

Podejście Federalnego Biura Śledczego (Crime Scene Analysis, USA);

Psychologia śledcza Davida Cantera (Investigative Psychology, Wielka Brytania);

Analiza śladów behawioralnych– Brent Turvey (Behavior Evidence Analysis, USA).

David Canter

Robert Ressler

Brent Turvey

Instytut Ekspertyz Sądowych im. Jana Sehna

w Krakowie

(dr Maciej Szaszkiewicz)

M. Szaszkiewicz

Profilowanie w Polsce:

Komenda Wojewódzka Policji w Katowicach

(nadkom. Bogdan Lach)

Komenda Stołeczna Policji w Warszawie

Zakład Neuropsychologii UMCS

(mgr Paweł Krukow)

P. Krukow

B. Lach

J. Gierowski

Modus Operandi

• Modus operandi (MO) sposób dzia

łania

„

Jest to szczególny charakterystyczny i z regu

ły

powtarzalny sposób zachowania si

ę sprawcy, w którym

odbijaj

ą się indywidualne cechy, właściwości i możliwości

łowieka, który ten sposób stosuje”

-jak?
-czym?

MO jest dynamiczne

Modus operandi

Podpis –zachowania specyficzne

zachcianki seksualne

- tortury
- złożone wiązanie
- krepowanie ofiary
- wymyślne rany
-specyficzna pora

Spośród zabójców można wyodrębnić podgrupy sprawców,
które można wyodrębnić ze względu na motyw i są nimi
zabójcy dokonujący przestępstwa:

• O podłożu emocjonalnym
• O podłożu urojeniowym
• O podłożu seksualnym
• O podłożu ekonomiczno-rabunkowym

Każde z zabójstw, które zostały popełnione z danych
powodów wygląda inaczej, ma inną strukturę dynamiczną,
inne jest kryterium doboru ofiary i inny jest modus operandi.

Motywacja emocjonalno-urojeniowa

Motywacja seksualna

Motywacja ekonomiczna

Ofiara znaleziona w miejscu zabójstwa

Sprawca miał zaburzenia psychotyczne lub osobowości

Ofiara – obrazenia głowy i twarzy

Socjalizacja sprawcy przebiegała nieprawidłowo

Zabójstwa o podłożu emocjonalno-

urojeniowym

, które nie mają cech

planowania i popełniane są wyniku sytuacji

konfliktowej na osobie znanej sprawcy.

Sprawca posługuje się przedmiotem

znajdującym się na miejscu zbrodni, jego

celem jest odreagowanie silnych

negatywnych emocji.

Motywacja emocjonalno-urojeniowa

Motywacja seksualna

Motywacja ekonomiczna

Ofiara miała zasłonięte oczy

Sprawca był krewnym

Relacja intymna

Sprawca miał niskie wykształcenie

Rany zadane tępym przedmiotem

Rany zadane nożem

Sprawca probował popełnic samobójstwo,
Po czynie lub w związku z nim;

Ciało w mieszkaniu ofiary

Obrażenia tułowia/brzucha

Sprawca znał ofiarę

Sprawca mieszkał z ofiarą

Zabójstwa o podłożu seksualnym,

których sprawcy – dążąc do zaspokojenia

przeżywanych fantazji – poszukują

obiektów spełniających określone kryteria;

traktują swoje ofiary w sposób

instrumentalny i mają tendencje do

popełniania serii podobnych zabójstw.

Bezpośrednią przyczyną śmierci ofiary

jest zwykle uduszenie.

Motywacja emocjonalno-urojeniowa

Motywacja seksualna

Motywacja ekonomiczna

Sprawca zabił kilka ofiar

Sprawca ułożył ciało w nienaturalnej pozycji

Sprawca ponownie ubrał ofiarę

Inne obiekty w ciele ofiary

Obecnosc spermy w/na ciele

Ofiara była kobieta

Ofiara była część. rozebrana/
zniszczoneubranie

Uraz genitaliów

Sprawca zabrał przedmioty osobiste

Ofiara była duszona

Ofiara była naga

Ofiara była związana

Zabójstwa o podłożu ekonomicznym,

których sprawcy – w przeszłości karani

często już jako nieletni – wybierają swoje

ofiary spośród osób znanych lub zupełnie

obcych. Użycie: broni palnej, noży, pięści,

kija, itp.

Motywacja emocjonalno-urojeniowa

Motywacja seksualna

Motywacja ekonomiczna

Sprawca karany przed pełnoletnościa

Obrażenia ramion, dłoni

Sprawca przebywał w zakładzie karnym

Obrażenia tułowia, plecow

Sprawca bezrobotny

Obrażenia nóg

Charakterystyka sprawcy:

zorganizowany

zdezorganizowany

√

Inteligencja poni

żej przeciętnej

√

Spo

łecznie nieprzystosowany

√

Niewykwalifikowany zawodowo

√

Wypaczone zaspokajanie pop

ędu

seksualnego

√

Pochodzi z ni

ższej warstwy społecznej

√

Traci kontrole podczas dokonywania

przest

ępstwa

√

Nie pije alkoholu

√

Mieszka sam

√

Mieszka lub pracuje w pobli

żu miejsca

zbrodni

√

Nie interesuje si

ę postępowaniem

śledztwa

√

Ma trudno

ści ze zmiana swego stylu życia

√ Inteligencja przeciętna i powyżej
√ Społecznie przystosowany
√ Posiada kwalifikacje zawodowe
√ Rozwój seksualny w normie
√ Pochodzi z tzn. dobrej rodziny
√ Ojciec posiadał stała pracę
√ Wychowany niekonsekwentnie
√ Zachowuje kontrolę podczas
dokonywania przestępstwa
√ Pije alkohol przed morderstwem
√ Mieszka z partnerką
√ Jeździ samochodem
√ Śledzi doniesienia z mediów
√ Może zmienić pracę lub opuścić miasto

MODEL TWORZENIA PROFILU

• KTO zrobił TO w TAKI sposób?
• Odkrycie motywu  motywacja steruje

człowiekiem i jego czynnościami.

• Doprowadza do określonej czynności,

która ma doprowadzić do określonego
wyniku.

ANALIZA DANYCH

• Okoliczności odkrycia zwłok
• Analiza informacji wiktymologicznych
• Analiza danych z miejsca zdarzenia
• Analiza zachowania
• Analiza danych odnosząca się do czasu, w

jakim zdarzenie miało miejsce i w jakim
przebiegało

ANALIZA WIKTYMOLOGICZNA

• Określenie czynnika ryzyka stania się

ofiarą przestępstwa

• Relacja sprawca – ofiara (informacje

medyczne)

• Poprzez dokładną analizę danych o

ofierze, można zdobyć informację o
sprawcy. Zatem dane wiktymologiczne
powinny być wyczerpujące.

DANE Z MIEJSCA ZDARZENIA

• Miejsce wybrane przez sprawcę. Dlaczego to miejsce ?

Czy tu nastąpił atak?

• Przy zaplanowaniu sprawca musiał wziąć pod uwagę

szereg okoliczności, stopień bezpieczeństwa, możliwość

wyboru otwartego terenu lub pomieszczenia

zamkniętego, musiał dostosować swoje zachowanie do

charakterystyki terenu.

• Czy znał teren, czy nie?
• Co zabrał ofierze?
• UWAGA ! Sprawcy mogą pozorować miejsce zdarzenia
• Czy są zniszczenie przedmioty w domu ? Skąd było

narzędzie zbrodni ?

• Czy są ślady włamania?

ANALIZA ZACHOWANIA

• Sposób pochwycenia ofiary
• Korelacja między zadanymi ranami

ofierze a motywacją sprawcy.

• Narzędzia zbrodni a rodzaj ran.
• Odróżnienie samobójstwa od zabójstwa.

ANALIZA PRZEJAWÓW

ZACHOWANIA

•

Planowanie

• Strategie panowania nad ofiarą
• Inscenizowanie okoliczności przed zdarzeniem
• Narzędzie zbrodni
• Personalizacja <–> depersonalizacja
• Mutylacja – wycinanie narządów po śmierci
• Zabieranie „pamiątek” - trofea
• Nadzabijanie
• Emocjonalne zadośćuczynienie

REKONSTRUKCJA ZDARZENIA

ETAPY ZABÓJSTWA:
- Przed zabójstwem
- Akt zabójstwa
- Dysponowanie ciałem ofiary
- Zachowania sprawcy bezpośrednio po

zabójstwie

- Późniejsze zachowania sprawcy

Nowe nurty

• W zakresie profilowania sprawcy:

 Profilowanie grup przestępczych i kultów

religijnych;

 Profilowanie w przypadkach zaginięć osób;
 Profilowanie w sytuacjach zakładników;
 Profilowanie w cyberprzestrzeni (przestępstwa

internetowe)

Gdzie szukać wiedzy?

Gierowski, J., Jaśkiewicz-Obydzińska T. (2003).
Zabójcy i ich ofiary

. Kraków: Wydawnictwo Instytutu

Ekspertyz Sądowych.

Gdzie szukać wiedzy?

Gołębiowski, J. (2008). Profilowanie kryminalne.
Wprowadzenie do sporządzania charakterystyki
psychofizycznej nieznanych sprawców przestępstw.
Warszawa: Wydawnictwo Logos.

(www.profilowaniekryminalne.net)