PODSTAWY RACHUNKOWOŚCI

Wykład I (27.03.2010)

Literatura:

1) B. Gierusz „Podręcznik do samodzielnej nauki księgowania” – cz. I (podręcznik), cz. II (zbiór

zadao)

2) I. Olechowicz „Podstawy rachunkowości” – cz. I (podręcznik), cz. II (zbiór zadao)
3) J. P. Matuszewicz „Rachunkowośd od podstaw” – cz. I (podręcznik), cz. II (zbiór zadao),

cz. III (rozwiązania)

4) K. Sawicki „Podstawy rachunkowości” – cz. I (podręcznik), cz. II (zbiór zadao)
5) „Rachunkowośd. Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych po nowelizacji ustawy o

rachunkowości.” Praca zbiorowa pod redakcją Teresy Kiziukiewicz – cz. I (podręcznik),
cz. II (zbiór zadao)

Cel i zakres współczesnej rachunkowości:

Głównym celem prowadzenia ksiąg rachunkowych jest pomiar wyniku finansowego.

Funkcje rachunkowości:

1) Informacyjna

a. Odbiorcy wewnętrzny – zarząd firmy, kierownicy poszczególnych komórek,

pracownicy … ( rachunkowośd zarządcza )
Głównym zadaniem rachunkowości zarządczej jest analiza kosztów, przychodów, cen,
wielkości produkcji w celu poprawy wyniku finansowego.

b. Odbiorcy zewnętrzni – urzędy skarbowe, urzędy statystyczne, kredytodawcy,

kontrahenci, inwestorzy … ( rachunkowośd finansowa )
Zadaniem rachunkowości finansowej jest:



Księgowośd – ewidencja operacji gospodarczych



Sporządzanie sprawozdao finansowych



Analiza sprawozdao finansowych

2) Analityczna – polega na badaniu głównych sprawozdao finansowych: bilansu, rachunku

zysków i strat, informacji dodatkowej, rachunku przepływów środków pieniężnych (CASH
FLOW), zestawieo zmian w kapitale własnym, sprawozdao z działalności jednostki. Badanie to
polega na:

a. Wstępnym czytaniu bilansu i rachunku zysków i strat – czytanie to polega na

obliczaniu oraz interpretacji wskaźników dynamiki oraz struktury majątku, kapitału,
kosztów i przychodów

b. Analiza wskaźnikowa – dotyczy:



rentowności



płynności finansowej



zadłużenia



efektywności gospodarowania



oceny firmy na rynku kapitałowym

c. Analiza przyczynowa – polega na zastosowaniu metod matematycznych w celu

wskazania czynników, które wpłynęły na zmianę określonej wartości

3) Kontrolna – polega na:

a. Tworzeniu bodźców do coraz bardziej efektywnej gospodarki majątkiem. W tym celu

między innymi opracowano określone systemy wynagrodzeo.

b. Zabezpieczenie majątku przed kradzieżą lub zniszczeniem. Jest to możliwe dzięki

usankcjonowanym przepisami prawa zasadom emitowania, wypełniania, kontroli i
archiwowania dowodów księgowych. Ponadto stan koocowy księgi musi byd zgodny
ze stanem rzeczywistym majątku, kapitału, kosztów i przychodów.

4) Dowodowa – polega na udzielaniu informacji organom kontroli i organom ścigania.

Cechy rachunkowości:

1) Uniwersalnośd – oznacza, że rachunkowośd prowadzona jest w każdej firmie niezależnie od

jej profilu, gdyż głównym miernikiem rachunkowym jest pieniądz

2) Elastycznośd – oznacza, że rachunkowośd prowadzona jest w każdej firmie niezależnie od jej

wielkości, różny jest tylko zakres prowadzenia ksiąg rachunkowych

a. Jeżeli przychód netto za ostatni rok obrotowy jest mniejszy niż 1200000 €, wtedy

firma może prowadzid rachunkowośd uproszczoną (głównie dla celów podatkowych):



Karta podatkowa



Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych



Podatkowa księga przychodów i rozchodów



Podatek liniowy

b. Jeżeli przychód netto za ostatni rok obrotowy jest większy niż 1200000€, wtedy firma

ma obowiązek prowadzid pełną księgę handlową. Wówczas w trakcie okresu
sprawozdawczego w dziale księgowości wykonywane są następujące czynności:



Sporządzanie bilansu otwarcia,



Otwarcie kont księgowych



Ewidencja operacji gospodarczych zgodnie z zasadą podwójnego zapisu,
mówiącą, że każda operacja gospodarcza jest księgowana:

 Dwa razy
 W równych kwotach
 Po przeciwnych stronach kont



Sporządzenie zestawienia obrotów i sald



Zamknięcie kont księgowych



Sporządzenie bilansu zamknięcia

Bilans majątkowy i zasady jego sporządzania:

Bilans to dwustronne, przeciwstawne w sumach koocowych równoważne zestawienie majątku, czyli
aktywów i źródeł jego pochodzenia, czyli pasywów na określony dzieo zwany momentem
bilansowym.

Bilans majątkowy to rachunek statyczny, a rachunkiem dynamicznym są konta księgowe.

ISTOTA BILANSU:

Środki gospodarcze

Źródła pochodzenia

środków gospodarczych

AKTYWA

PASYWA

A. Aktywa trwałe

A. Kapitał (fundusz)

własny

B. Aktywa obrotowe

B. Zobowiązania i

rezerwy

BILANS

MAJĄTKOWY

Formalne wymogi sporządzania bilansu:

1) Bilans jest sporządzany w formie uproszczonej (bieżącej), która zawiera tylko pozycje

oznaczone literami i cyframi rzymskimi
lub
w formie szczegółowej (znormalizowanej) tj. zał. 1 znowelizowanej ustawy o rachunkowości z
dn. 29.09.1004 Dz. U. z 2008 Nr 63 poz. 193 z późniejszymi zmianami

2) Nagłówek bilansu obejmuje:

a. Nazwę firmy
b. Moment bilansowy
c. Jednostki w których podane są kwoty

3) Treśd bilansu podana jest w języku polskim, a kwoty w walucie polskiej
4) Pod treścią bilansu podaje się nazwiska i podpisy osób odpowiedzialnych za sporządzenie

bilansu oraz datę zakooczenia prac nad bilansem.

Merytoryczne wymogi bilansu majątkowego:

1) Głównym kryterium klasyfikacji aktywów jest zasada wzrastającej płynności majątku, zgodnie

z nią im bardziej płynny, łatwy do zamiany na środki pieniężne jest dany składnik majątku,
tym niżej znajduje się w aktywach.

2) Głównym kryterium klasyfikacji pasywów jest zasada wzrastającej wymagalności spłaty,

zgodnie z nią im pilniejsze do spłacenia jest dane zobowiązanie, tym niżej są w pasywach.

3) Koniecznośd zachowania ciągłości bilansowej, która oznacza, że stany bilansu koocowego są

jednocześnie stanami bilansu początkowego na kolejny okres.

4) Koniecznośd zachowania równowagi bilansowej:

𝑎𝑘𝑡𝑦𝑤ó𝑤 = 𝑝𝑎𝑠𝑦𝑤ó𝑤

Charakterystyka aktywów:

Głównym kryterium podziału aktywów na trwałe i obrotowe jest czas ich użytkowania. Jeżeli jest
dłuższy niż 1 rok od dnia bilansowego to należy do aktywów trwałych, reszta to aktywa obrotowe.

A. AKTYWA TRWAŁE:
I. Wartości niematerialne i prawne

1) Wartośd firmy – opinia o firmie, renoma firmy, GOOD WILL lub BAD WILL, stanowi

ona różnicę między wartością majątku nabytego przez firmę, a obecną jego wartością
rynkową

2) Koszty zakooczonych prac rozwojowych – np. zakup nowych technologii
3) Nabyte prawa majątkowe – np. licencje, programy komputerowe, patenty, prawa

autorskie, logo firmy, znaki towarowe, z wyjątkiem prawa wieczystego użytkowania
gruntów oraz prawa do lokalu własnościowego lub spółdzielczego

II. Rzeczowe aktywa trwałe

1) Środki trwałe
2) Środki trwałe w budowie

Środki trwałe to:

 Nieruchomości (grunty i budowle)
 Maszyny i urządzenia
 Środki transportu
 Inne środki trwałe (narzędzia, meble, zwierzęta produkcyjne,

jeżeli spełniają łącznie następujące wymogi:

1. Czas ich użytkowanie przekracza 1 rok
2. Są kompletne i zdatne do użytku w chwili ich przyjęcia
3. Stanowią własnośd i współwłasnośd przedsiębiorstwa

Przykład:

Zakupiono maszynę:



Wartośd początkowa (Wp) – 1200 zł



Czas (t) – 10 lat



Zużycie środków trwałych ustala się zwykle metodą liniową:

𝑄 =

𝑊𝑝

𝑡

=

12000

10

= 1.200𝑧ł (𝑎𝑚𝑜𝑟𝑡𝑦𝑧𝑎𝑐𝑗𝑎)



Wartośd bieżąca (netto, bilansowa) środka trwałego:

12000𝑧ł − 1200𝑧ł 𝑢𝑚𝑜𝑟𝑧𝑒𝑛𝑖𝑒 = 10800𝑧ł

Amortyzację i umorzenie łączy kwota, a dzieli istota. Amortyzacja bowiem stanowi planowy koszt
zużycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, natomiast umorzenie nie jest
kosztem, a ustala się je w celu wyceny bilansowej środków trwałych i wartości niematerialnych i
prawnych zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości.

Środki trwałe w budowie, to montaż, modernizacja lub budowa środków trwałych. Ich skutkami są:

1. Zwiększenie ilości lub wartości środków trwałych

2. Pozostałe koszty operacyjne w przypadku prac przerwanych lub zaniechanych
III. Należności długoterminowe

Należności to płatności odroczone w czasie. Oznaczają one kwoty, które zostaną spłacone jednostce
po lub przed upływem 1 roku. Większośd należności to krótkoterminowe.

Należności i zobowiązania z tytułu dostaw i usług są w bilansie zawsze wykazywane jako
krótkoterminowe (niezależnie od czasu).

Należności + Zobowiązania = Rozrachunki

IV. Inwestycje długoterminowe

Inwestycje to lokaty rzeczowe (nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne) i lokaty
finansowe. Celem lokat jest osiągnięcie korzyści ekonomicznych w formie:

 Wzrostu wartości rynkowej nabytego składnika,
 Otrzymanych odsetek od lokat, zakupionych obligacji, udzielonych pożyczek
 Otrzymanych dywidend z tytułu zakupionych akcji lub udziałów

Lokaty finansowe to DAF (długoterminowe aktywa finansowe), lub KAF (krótkoterminowe aktywa
finansowe), które obejmują zakupione akcje, obligacje, udziały, bony skarbowe, …

V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Rozliczenia międzyokresowe czynne, to kwoty pozostałych do rozliczenia kosztów z tytułu wydatków
poniesionych z góry za wynajem, ubezpieczenia majątkowe, prenumeratę, …

B. AKTYWA OBROTOWE
I. Zapasy

1) Materiały (materiały podstawowe, materiały pomocnicze, opakowania, części

maszyn i urządzeo, paliwa i energia, środki czystości, materiały administracyjno-
biurowe)

2) Półprodukty i produkty w toku
3) Wyroby gotowe – to składniki wytworzone przez firmę i przeznaczone do sprzedaży
4) Towary – to składniki zakupione przez firmę w celu dalszej odsprzedaży

II. Należności krótkoterminowe – to:

1) Należności z tytułu dostaw i usług (należności od odbiorców) – powstają z tytułu

wystawionych faktur za sprzedaż

2) Należności publiczno-prawne – powstają z tytułu nadpłaconych podatków, ceł,

składek ubezpieczeniowych, opłat lokalnych

3) Należności od pracowników – powstają z tytułu wypłaconych zaliczek na

wynagrodzenia, podróże służbowe, zakupy dla firm

4) Należności dochodzone na drodze sądowej

III. Inwestycje krótkoterminowe – to KAF oraz środki pieniężne w kasie, na rachunkach

bankowych, oraz inne środki pieniężne (czeki, weksle obce).

Przykład

Podaj przynależnośd bilansową poniższych składników majątku zakładów przemysłu odzieżowego:

1) Tkaniny ubraniowe

Materiały, Zapasy, A.O.

2) Maszyny do szycia

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

3) Węgiel

Materiały, Zapasy, A.O.

4) Budynek biurowy

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

5) Długoterminowe obligacje

DAF, Inwestycje długoterminowe, A.T.

6) Podszewki

Materiały, Zapasy, A.O.

7) Nici

Materiały, Zapasy, A.O.

8) Samochody ciężarowe

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

9) Grunty pod budowę nowej hali

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

10) Igły

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

11) Nożyczki

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

12) Papier do drukarek

Materiały, Zapasy, A.O.

13) Komputery

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

14) Wieszaki

Środki trwałe, Rzeczowe A.T., A.T.

15) Środki pieniężne na rachunku bankowym

KAF, Inwestycje krótkoterminowe, A.O.

16) Należności od odbiorców

Należności krótkoterminowe, A.O.

17) Półroczna prenumerata czasopism

Krótkoter. rozl. międzyokr., A.O.

Charakterystyka pasywów:

Pasywa wskazują na źródła finansowania majątku.

A. Fundusze (kapitały) własne

Fundusze występują w przedsiębiorstwach paostwowych i spółdzielniach, natomiast kapitały
w spółkach. Istnieją dwa źródła tworzenia funduszu lub kapitału własnego:

1) Środki powierzone przez współwłaścicieli jednostki, mogą mied postad pieniężną lub

rzeczową (aporty). Poziom kapitału ze środków powierzonych może ulegad zmianom.
Wkłady te są bezterminowe.

2) Środki wypracowane, powstają z odpisów z zysków firmy.

B. Zobowiązania i Rezerwy

Głównym celem tworzenia rezerw jest zabezpieczenie spółki przed stratą. Rezerwy tworzone
są np. na nieściągalne należności.
Zobowiązania powstają z tytułu:

1) Otrzymanych faktur – zobowiązania z tytułu dostaw i usług (zobowiązania wobec

dostawców)

2) Naliczonych podatków, ceł, składek ubezpieczeniowych, opłat lokalnych –

zobowiązania publiczno-prawne

3) Sporządzanych list płac brutto – zobowiązania z tytułu wynagrodzeo
4) Przedłożonych przez pracowników rachunków np. za podróże służbowe, zakupy dla

firm – zobowiązania wobec pracowników
* Głównym zobowiązaniem długoterminowym są kredyty bankowe.
* Rozliczenia międzyokresowe bierne, to utworzone rezerwy na przewidywane
wydatki, najczęściej na remonty.

Zadanie 1 (zbiór zadao, B. Gierusz)

A. Aktywa trwałe

1.378.000zł

I.

Wartości niematerialne i prawne

3.000zł

II.

Rzeczowe aktywa trwałe

835.000zł

1) Środki trwałe

755.000zł

2) Środki trwałe w budowie

80.000zł

III.

Należności długoterminowe

0zł

IV.

Inwestycje długoterminowe

540.000zł

B. Aktywa obrotowe

82.000zł

I.

Zapasy

50.000zł

1) Materiały

30.000zł

2) Towary

20.000zł

II.

Należności krótkoterminowe

10.000zł

III.

Inwestycje krótkoterminowe

22.000zł

1) Środki pieniężne w kasie

2.000zł

2) Środki pieniężne na rachunku bankowym

15.000zł

3) Inne środki pieniężne

5.000zł

Razem AKTYWA:

1.460.000zł