1

Kalu Rinpocze

„Ostatnie pouczenie”

OSTATNIE POUCZENIE KALU RINPOCZE

Cała nieskończona przestrzeń wypełniona jest istotami, które doświadczają

egzystencji sześciu różnych obszarów. W ich obrębie egzystuje nieskończona różnorodność
istot. Np. niektóre dostrzegają wszystkie formy ożywionego życia, natomiast inne nie mają
zdolności widzenia istot z innych obszarów.

Wśród istot najbiedniejsze są te, które żyją w obszarach piekieł i głodnych duchów.

Żywoty ich są najdłuższe a cierpienia najintensywniejsze. W piekłach cierpią od nieznośnego
gorąca i zimna. W obszarze głodnych duchów doświadczają wielkiego głodu i pragnienia.
Gdybyśmy mogli je widzieć, odczulibyśmy współczucie i litość, i powiedzielibyśmy sobie:
„Koniecznie muszę coś uczynić, aby im pomóc”. Jedynym źródłem zrozumienia ich cierpienia
jest opis tych obszarów, zawarty w naukach Buddy. Nie jesteśmy w stanie ich widzieć, a
istoty przebywające tam nie są zdolne zobaczyć nas. Poza praktyką Nauk Buddy nie ma
żadnego sposobu, aby im pomóc.

Formy ożywionego życia, które w tym świecie widzimy, to różnego rodzaju zwierzęta,

tak jak ptaki, świnie, psy, krowy, żaby i insekty. Istoty, których wcześniejsze działania były
negatywne i które obecnie nie posiadają żadnej kontroli nad swoim życiem. Widzimy je i ich
Ogromne Cierpienia, których doświadczają. Jeśli chcemy im pomagać, bezużyteczne jest
tłumaczenie im Dharmy, ponieważ nie rozumieją ani jednego naszego słowa. Jakkolwiek
pewną pomocą dla nich jest słyszenie recytacji imion Buddy, mantr czy Dharani (długie
mantry), to jednak nie jesteśmy w stanie być użytecznymi dla wielu istot.

Tymi, którymi możemy przekazać nauki i co do których jest pewna nadzieja, że nas

zrozumieją i dlatego będą mogli wyciągnąć z tego jakąś korzyść, są ludzie tego świata. Lecz
jedynie niewielu ludzi jest w stanie zrozumieć Dharmę. Może w 99% ludzkość nie rozumie,
czemu Dharma służy. Niektórzy pośród tych, którzy coś o Dharmie wiedzą, nie są tym
zainteresowani; inni nie mają żadnej wiary w Dharmę co by się im nie powiedziało. Ponieważ
większość należy do tej kategorii, poza jednym na sto, który pojmuje doniosłość Dharmy,
trudno jest pomagać innym nauczaniem Dharmy.

Jest bardzo niewielu ludzi, którzy tak jak my, rozumiemy cokolwiek z pouczeń Buddy,

którzy się tym cieszą i wstąpili na ścieżkę buddyjskiej praktyki. Dla takich jednostek jak my,
niesłychanie wartościowe i niezwykle ważne jest zrozumienie Dharmy w tym życiu, ćwiczenie
się w niej oraz stanie się zdolnym, by ją praktykować. Zagadnienie Umysłu jest podstawą
zrozumienia Dharmy. To umysł krąży w kole egzystencji i to umysł doświadcza tam cierpień.
I to umysł przekracza cierpienie, tzn. osiąga stan Oświecenia i ostatecznie działa dla dobra
innych. Poza umysłem nie ma niczego innego, nawet najdrobniejszej rzeczy w kole
egzystencji lub w oświeceniu. Dlatego tak wielkie znaczenie ma zrozumienie, czym jest
umysł. Aby od tego zacząć, podam przykład: kiedy wodę zmiesza się z ziemią, to ta mulista
woda nie jest zbyt użyteczna dla nas. Natomiast przejrzysta, czysta woda może służyć wielu
celom, do picia, gotowania herbaty itd. Nieczysty umysł to fundamentalna świadomość w
stanie niewiedzy. On jest jak mulista woda. Fundamentalna mądrość, czysty umysł
uwolniony od wszystkich zanieczyszczeń, jest jak przejrzysta woda. Kiedy do pewnego
stopnia zrozumiemy naturę umysłu, pojmiemy w sposób naturalny powiązanie pomiędzy
działaniem, przyczyną i skutkiem. Rezultatem tego zrozumienia będzie to, że porzucimy
wszystkie negatywne działania i będziemy postępować moralnie, poprzez co stworzymy
dobrą karmę. Dzięki temu nasza zła karma i cierpienia stopniowo będą się zmniejszać i
zanikną. Takie zrozumienie czym umysł jest, pozwala nam rozpoznać znaczenie działania,
przyczyny i skutku.

Przyjrzyjmy się trochę bliżej związkowi pomiędzy zrozumieniem umysłu a

zrozumieniem karmy. Zacznijmy od podstawowej świadomości, którą jest nieczysty umysł:

2

ona jest jak ziemia, posiada cechy elementu ziemi. Ziemia jest twarda i masywna. Jest
wilgotna, co wskazuje na obecność elementu wody. Jej ciepło jest elementem ognia. Jej ruch
jest elementem wiatru: jej przestrzenna jakość tworząca podstawę dla jezior, drzew, traw itd.
jest elementem przestrzeni. Dlatego ziemia zawiera wszystkich pięć elementów..
Fundamentalna świadomość ma również cechy pięciu elementów. Z niej wyłaniają się
skupiska ośmiu form świadomości, pięć nagromadzeń – skand i inne aspekty naszego
doświadczenia. Są to przyczyny zasiane w „ziemi” naszej fundamentalnej świadomości. Z
przyczyn tych powstaje wiele skutków. To jest jak uprzednio opisana mulista woda i to, co
określa się jako przyczynę i skutek. Zjawiska cyklicznej egzystencji powstają z
fundamentalnej świadomości i powracają do niej. Jest to mechanizm przyczyny i skutku.
Podstawą karmicznych przyczyn są zakłócające emocje. Np. kiedy coś posiadamy, myślimy:
„To należy do mnie”. W ten sposób rozwijamy przywiązanie do tego. Kiedy martwimy się, że
inni mogliby to posiąść, stajemy się chciwi. Ta chciwość, gdy się „rozpuściła” lub wbiła w
fundamentalną świadomość, staje się przyczyną biedy i narastającej chciwości. W ten sam
sposób pozytywne i negatywne działania sprowadzają odpowiednie rezultaty.

Za najważniejsze i za podstawę wszystkich pouczeń Buddy uważa się prawo

działania, przyczyny i skutku. Powodem tego jest to, że poprzez właściwe postępowanie, w
sensie działania, przyczyny i skutku, negatywna karma zmniejsza się, a prawość narasta.
Dzięki temu możliwe jest nagromadzenie zasługi i mądrości, i ostatecznie osiągnięcie
oświecenia.

Pierwszym krokiem na tej Drodze jest przyjęcie Schronienia w Lamie i Trzech

Klejnotach. Potem rozmyśla się nad działaniem, przyczyną i skutkiem. Zgodne z tym
zrozumieniem postępowanie, zarzucające negatywne czyny a praktykujące prawość, nazywa
się ścieżką nagromadzenia. Rozwijając się na niższej, średniej i wyższej ścieżce
nagromadzenia, prawość zaczyna narastać. W końcu znacznie powiększają się pilność,
mądrość i cierpliwość. W tym punkcie osiągnięta jest ścieżka zastosowania. Na tej ścieżce
praktykuje się medytację i pilność: praktykę Dharmy. Rezultatem tego jest bezpośrednie
doświadczenie natury umysłu, do tej pory rozpatrywanego jedynie intelektualnie. Jest to
chwila wejścia na ścieżkę widzenia. Rozwijając się na niższym, średnim i najwyższym
poziomie ścieżki widzenia, posuwamy się dalej aż do szczytowego momentu najwyższego
poziomu ścieżki widzenia. W tym punkcie natura umysłu opisana w poprzednim pouczeniu,
jako jedność pustki, przejrzystości i świadomości nie napotykającej przeszkód, jest
zobaczona tak, jak bez wahania rozpoznaje się bliskiego przyjaciela.

Ścieżki nagromadzenia, zastosowania i widzenia, włączając w to zawsze niższy,

średni i najwyższy poziom, są częścią zarówno Hinajany, Mahajany jak i Wadżrajany.
Podstawa postępowania w tych trzech ścieżkach jest identyczna. Z tych pojazdów każdy jest
wspaniałym źródłem współczucia, błogosławieństwa i mocy, cennym środkiem dla
osiągnięcia oświecenia.

Istnieje jednak wielka różnica w długości tych ścieżek. Hinajana jest bardzo długą

drogą; Mahajana porównawczo dosyć krótką; Wadżrajana, którą omawiamy, jest najkrótszą
ze wszystkich. Mówi się, że Wadżrajana prowadzi do Oświecenia w ciągu jednego życia
kogoś o najwyższych zdolnościach, w okresie między śmiercią a narodzinami kogoś o
przeciętnych zdolnościach, a o małych zdolnościach w okresie od trzech do siedmiu
żywotów praktyki. Dlatego z perspektywy praktyki Wadżrajany ścieżki nagromadzenia,
zastosowania i widzenia są dosyć krótkie. Jest tak dzięki zręcznym środkom i współczuciu,
które wzbogacają praktykę Wadżrajany. Nasza obecna możliwość praktykowania jej jest
nadzwyczaj obiecująca.

Aby ten punkt objaśnić, Budda powiedział, że nie istnieje nic bardziej pomocnego od

recytacji OM MANI PEME HUNG. Pojedyncza osoba, która chce recytować mantrę sto
milionów razy, może podejść do tego na sposób Hinajany, recytując tę mantrę sama.
Jakkolwiek byłaby pilna, ukończenie recytacji zajęłoby jej ponad trzy lata. Gdyby z drugiej
strony podeszła do recytacji sto milionów mantr na sposób Mahajany, zebrałoby się 10 lub
100 osób podobnej wiary z zamiarem recytowania mantry. Nazywa się to „kolektywne sto
milionów”, przy czym sumuje się mantry każdego członka tej grupy. Jest to o wiele szybsza
droga zakończenia tej sumy. Z perspektywy Wadżrajany wizualizujemy siebie jako sto,

3

tysiąc, sto tysięcy Czenrezigów i recytując nieprzerwanie mantrę myślimy, że wszyscy są
rzeczywiście obecni. Wykonując tę praktykę z wiarą, można tę sumę uzyskać w parę godzin
lub dni. Istnieją takie różnice skuteczności tych różnych pojazdów.

Gdybyśmy mieli silną wiarę w Lamę, Jidama czy Buddę i wykonali sto tysięcy

pokłonów, to trwałoby to bardzo długo. Ta praktyka usuwa niektóre zaciemnienia i gromadzi
pewną zasługę, ale wykonalibyśmy ją, rozwijając wiarę tylko w jedną postać. W naszej
praktyce czterech przygotowawczych ćwiczeń wyobrażamy sobie, że niebo przed nami
wypełnione jest Lamami, Jidamami, Buddami, Bodhisattwami, Dakiniami, Obrońcami i
Strażnikami Dharmy, setkami, tysiącami, dziesiątkami tysięcy każdego z nich,
wypełniających dziesięć kierunków i rzeczywiście manifestujących się przed nami.
Wyobrażamy sobie, że wysyłamy setki, tysiące, setki tysięcy wypromieniowań naszego ciała,
które razem ze wszystkimi istotami kłaniają się przed nimi. Wykonując w ten sposób sto
tysięcy pokłonów, gromadzimy zasługę i usuwamy zaciemnienia, jak gdybyśmy wykonali je
niezliczoną ilość razy. To jest praktyka według Wadżrajany.

Bogata osoba może posiadać trochę złota, srebra, brokatu czy jedwabiu, albo inne

wartościowe dobra, które pragnie użyć jako środka do nagromadzenia zasługi, ofiarowując je
Lamie lub Buddzie, którym ufa. Ta osoba może utrzymywać Lamę czy Buddę, ofiarowując
coś cennego i mówiąc: „Bardzo to cenię, chciałbym, abyś to miał”. Wynikająca z takiej wiary
ofiara jest dla tej osoby środkiem nagromadzenia dużej zasługi. To jest wspaniałe.

W czasie praktyki mandali, w podobny sposób ofiarowujemy Buddom i Bodhisattwom

Dziesięciu Kierunków nieprzerwanie nasze ciało, mowę i umysł, własność, prawość
nagromadzoną w przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, radość bogów i ludzi, piękne
formy i dźwięki, wspaniałe smaki i zapachy, przyjemne odczucia. Powtarzamy to ciągle z
wiarą gromadząc w ten sposób tysiąc, dziesięć tysięcy, sto tysięcy razy większą zasługę,
aniżeli przy powyżej opisanej ofierze. Przy tak wielkim nagromadzeniu zasługi odpowiednio
zmniejszają się zaciemnienia. Dlatego droga Wadżrajany jest wyposażona w nieskończone
zręczne metody i współczucie.

Czym jest źródło wszystkich zręcznych środków Wadżrajany? Pochodzą one z

samego umysłu. Wszystkie zjawiska powstają z umysłu. Jego naturą jest pustka,
przejrzystość i świadomość nie napotykająca przeszkód. Kiedy znamy naturę umysłu,
rozumiemy wszystkie zręczne metody Wadżrajany, które z niego powstają. Gdy je już raz
zrozumieliśmy, wtedy praktyka prawości, Dharmy staje się prosta; nasza praktyka
sprowadza natychmiastowe rezultaty.

Obecnie wszystko czego doświadczamy, widoki, dźwięki, zapachy, smaki, uczucia,

traktujemy jako rzeczywiste, faktycznie istniejące. Myślimy: „Istnieję, istnieje ja, ono
rzeczywiście istnieje”. Mamy egocentryczną fiksację. Fiksacja ta jest ekstremalnie
ograniczającym i osłabiającym doświadczeniem. To tak, jak gdyby drogi w Sonadzie były
pełne małych cierni, a my bieglibyśmy boso. Za każdym razem, kiedy cierń wbiłby się w
naszą stopę, musielibyśmy się zatrzymać, aby go wyciągnąć i posuwalibyśmy się powoli i z
mozołem. Naturalnie, prościej byłoby posiadać parę mocnych butów. Sprawa przedstawia
się podobnie, kiedy rzeczywiście zrozumiemy, że wszystkie zjawiska są puste, są odbiciem
naszego wewnętrznego pomieszania, a sam umysł jest pusty. Wtedy nie doświadczamy
żadnych trudności w naszym życiu, obojętnie, co robimy.

Musimy medytować na Lamę, Jidama i Buddę, modlić się do nich i rozwijać w nich

wiarę. Bez tego wysiłku nie potrafilibyśmy kroczyć drogą do wolności. Budda istnieje, Lama
istnieje, Jidam istnieje. Ponieważ istnieją, jesteśmy w stanie otrzymać wszystkie formy
błogosławieństwa i urzeczywistnienia, których oni użyczają. Lecz to, co nazywamy Buddą,
Lamą, nie jest materialne tak jak żelazo, kryształ, złoto czy srebro. Nie powinniście nigdy
myśleć o nich z takim materialistycznym nastawieniem. Esencją Lamy czy Buddy jest pustka,
ich naturą przejrzystość, ich przejawieniem gra świadomości nie napotykającej przeszkód.
Poza tym nie mają żadnej materialnej formy, kształtu czy koloru – podobnie jak pusty blask
przestrzeni. Wiedząc, że są, możemy rozwinąć wiarę i stopić nasz umysł z ich umysłem i
pozwolić mu spokojnie spocząć. Tego rodzaju nastawienie i praktyka są niezwykle ważne.

Jest to tak decydujący punkt! Niektórzy ludzie mają wielką wiarę w Lamę czy Buddę,

lecz myślą: „Mój Lama jest rzeczywisty, ma taką formę, taki głos, takie uczucie itd. On

4

rzeczywiście istnieje, ja też jestem tą osobą. Mam wielką wiarę w mojego Lamę. Bardzo go
kocham. Jestem bardzo przywiązany do Lamy, on jest w centrum mojej uwagi. Zrobię
wszystko na co mnie stać, aby mu służyć i praktykować z oddaniem”. A kiedy Lama umiera,
myślą: „To straszne! Mój Lama odszedł”. Będą owładnięci żałobą i troską, i pomyślą: „Już
nigdy nie spotkam mojego Lamy”. I wpadną w głęboką depresję i niepokój. Pochodzi to z
błędnego traktowania Lamy jako istniejącego materialnie.

Jednym z mych rdzennych Lamów był uczony i urzeczywistniony Lama Kangjur

Rinpocze, niezwykle wspaniały człowiek. Miał bardzo mu oddaną, francuską uczennicę,
która myślała: „Kangjur Rinpocze jest moim Rdzennym Lamą, mam wielkie zaufanie i wiarę
w niego”. Podczas wskazówek medytacyjnych pouczył ją, aby swemu umysłowi pozwoliła
stopić się z jego umysłem. Wtedy pomyślała: „Od tej chwili powinnam traktować moje i jego
ciało jako nieoddzielne, nasze głosy jako nieoddzielne i nasz umysł jako nieoddzielny”. Przez
jakiś czas medytowała. Jej wiara, jak i medytacja były dobre. Ale głęboko zakorzenione
przywiązanie było intensywne. Po jakimś czasie było tak, jak gdyby nosiła Lamę wszędzie z
sobą, gdzie szła, szedł i on, gdzie siedziała, siedział i on. Ta inna obecność stała się tak
przytłaczająca, że w ciągu dnia nie mogła jeść, a w nocy spać. Była prawie szalona. Dawniej
często ją widziałem, ale teraz już dawno nie. Nie wiem, jak zakończyła się ta historia. W
takim przywiązaniu tkwi spore niebezpieczeństwo. Twierdzi się, że kiedy jesteśmy
przywiązani do Jidama, on przemienia się z bóstwa w kajdany; jeśli przywiązujemy się do
naszych urzeczywistnień, zamieniają się w przeszkody. Wielu ludzi myśli: „Mój Lama jest
stary. Z powodu jego podeszłego wieku i oddalenia już nigdy więcej go nie zobaczę. Nie
mogę otrzymać jego błogosławieństwa, ponieważ jest tak daleko”. Wielu ludzi naprawdę tak
myśli. Błędem jest nie wiedzieć, że umysł Lamy jest jak niebo. Mówiąc krótko, nie traktuj
swego ciała z krwi i kości jako rzeczywiście istniejącego. Wyobraź sobie, że twoje ciało jest
formą szlachetnego Czenrezig, puste ale wyraźnie widoczne, jak pojawiająca się w
przestrzeni tęcza. Jeśli potrafisz, wyobraź sobie wszystkie detale tej formy wyraźnie, lub
przynajmniej po prostu myśl, że masz taką formę. Podobnie każdy dźwięk powinieneś
traktować jako jedność dźwięku i pustki, jako naturalne echo sześciosylabowej mantry
Czenreziga. Wszystkie duchowe zjawiska winny być widziane jako umysł Czenreziga, jako
jedność świadomości i pustki, jako Mahamudra. Umysł przenika całą nieskończoną
przestrzeń; cały umysł przeniknięty jest tą świadomością.

Pozwól swojemu umysłowi spocząć w pustej przejrzystości świadomości bez

rozproszenia. A potem utrzymuj tę świadomość, cokolwiek robisz: gdy chodzisz, siedzisz, w
trakcie wszystkich codziennych aktywności. A twoja praktyka stopniowo się rozwinie, stan
Buddy może być uzyskany bez trudności, wszystkie zjawiska i twoje doświadczenia staną się
częścią drogi do oświecenia.

Każdego dnia na tym świecie umierają ludzie, tak się dzieje, każdy umrze, ale

każdego dnia rodzi się podobna liczba ludzi. Dlatego ten świat nigdy nie jest pusty. Zawsze
pozostaje taki sam. W tym świecie ludzie przechodzą wiele doświadczeń, ale każdy musi
przejść sam przez urodzenie, starość, chorobę i śmierć. Wszystko przemija, nic nie jest
wieczne czy rzeczywiście istniejące. Musimy być tego stale świadomi. Jest to niezbędne.

* * *

PYTANIE

: Skoro umysł sam w sobie jest czysty, skąd zatem pochodzą zaciemnienia?

ODPOWIEDŹ

: W buddyzmie nie próbujemy znaleźć źródła niewiedzy. Nie mówimy, że

umysł w jakimś określonym momencie stał się niezdolny do zobaczenia samego siebie i
utracił bezpośrednie doświadczenie swojej własnej natury. Mówimy raczej o kole życia bez
początku i akceptujemy to, że jak długo istnieje umysł, istnieje też niewiedza, która powstaje
równocześnie z umysłem (Lanchig Kyewa lhan-geig skyes-ba). Wraz z umysłem pojawia się
niewiedza i w naszym obecnym stanie nie możemy mówić o umyśle oddzielonym od
niewiedzy. Dochodzi do dalszego zniekształcenia; esencjalna pustka umysłu jest
zniekształcona w subiektywną skłonność do czegoś, co pojawia się nam jako istniejące
samo w sobie. Zamiast doświadczać bezpośrednio esencjalnej pustki umysłu,
doświadczamy jaźni.

5

Buddyjskie teksty nie przesadzają mówiąc, że naszym największym wrogiem jest

czepianie się jaźni. Dlaczego? Jesteśmy uwięzieni w sytuacji, w której umysł jest niezdolny
do doświadczenia swojej własnej, esencjonalnej pustki, a zamiast tego postuluje jaźń, której
ciągłość musi być zabezpieczona. I tak tworzymy wszystkie potrzeby i pragnienia, które
muszą zostać zaspokojone, aby tę jaźń podtrzymać. Cierpienie powstaje z nieskończonego
dążenia do zaspokojenia tego, czego się nie da zaspokoić. „Ja” prowadzi do „ja jestem”, co
prowadzi do „ja chcę” itd.

Podstawowy poziom niewiedzy, pierwszy stopień zaciemnienia umysłu to jego

niezdolność do rozpoznania swojej własnej natury. Ponadto umysł nie tylko jest pusty. Jego
kolejnym aspektem jest przejrzystość, czyli zdolność doświadczania wszystkich wrażeń
umysłowych, myśli, uczuć i wyobrażeń. Z powodu podstawowej niewiedzy ten aspekt umysłu
ujmowany jest jako coś innego. Obiekty, które postrzegamy, nie są traktowane jako
wyrażenie przejrzystości umysłu, lecz jako oddzielone od umysłu i istniejące w sobie i z
siebie. Nastąpiło dualistyczne rozdwojenie pomiędzy postulowaną jaźnią a obiektem, który
jest traktowany jako od niej oddzielony. Dualizm i przywiązanie do niego jest zaciemnieniem
nawykowych skłonności, czyli drugim poziomem zaciemnionego umysłu.

Tak więc istniejący w naszej sytuacji pewien stopień niewiedzy sprawia, że

doświadczamy jaźni jako ostatecznej rzeczywistości. W dodatku przejrzystość umysłu
została zniekształcona w coś obiektywnego, czego doświadcza się jako całkowicie
oddzielonego od umysłu i ostatecznie rzeczywistego.

Ten stan będzie ustawicznie kontynuowany, dopóki nie osiągniemy oświecenia. Nie

możemy oczekiwać, że rozwiąże się sam z siebie. Przeciwnie, jeśli nie wyjdziemy poza
zaciemnienia, które doprowadziły do tego zniekształcenia, stan taki jest trwały. Dopóki nie
osiągniemy oświecenia będzie się nadal wzmacniać. Nawet układając się do snu, zabieramy
z sobą dualizm stanu jawy. W całkowicie innym obszarze, gdzie w snach pojawiają się
projekcje umysłu, istnieje jeszcze postrzeganie „ja” i „kogoś”, jaźni i czegoś poza nią. To
rozszczepienie dopuszcza wszystkie inne zespolone aspekty stanu snu, jak zadowolenie,
szczęście, ból itd.

W przyszłości, kiedy każdy z nas dotrze do chwili śmierci i zniknie nasze fizyczne

ciało, nawet w tym bezcielesnym stanie, w którym nie może istnieć żadna fizyczna baza dla
świadomości, istnieje ciągłość wrażenia wcielenia, a dualistyczny nawyk umysłu trwa nadal:
doświadczenia wyłaniające się w umyśle projektowane są na otoczenie i odbierane jako coś
odrębnego od niego. Trzecim aspektem umysłu jest nie napotykanie przeszkód. W czystym
stanie jest to po prostu mimowolna, poznawcza aktywność umysłu. Jednak kiedy jesteśmy
uwięzieni pomiędzy przedmiotem a podmiotem, pojawia się myśl: „ten przedmiot jest dobry,
chcę go” i tak kształtują się przyciąganie i przywiązanie. Lub myślimy: „to mi zagraża, to jest
złe” i rozwijają się negacja i niechęć. Istnieje jeszcze inna możliwość, czyli skromnej głupoty
– kiedy w ogóle nie rozumie się całej sytuacji i jest się po prostu uwięzionym w iluzji.
Dochodzą do tego trzy podstawowe trucizny lub wzorce uczuciowej reakcji, przywiązanie,
negacja i głupota, a z nich rozwija się mnogość uczuć, tradycyjnie nazywanych 84 000
emocji, które mącą umysł. Zniekształcenie nie napotykającego przeszkód umysłu tworzy
trzeci poziom zaciemnienia, czyli emocjonalnego zmącenia.

Kiedy mówimy o trzech obszarach wszechświata, obszarach żądzy, formy i

bezforemnym, mówimy o zniekształconej stronie czystej natury umysłu, która sama w sobie
jest esencjalnie pusta, w swojej naturze przejrzysta i w swojej manifestacji nie napotykająca
przeszkód.

Co dotyczy wszechświata na ogólnej płaszczyźnie, można odnieść do indywidualnej,

nieoświeconej istoty: doświadczenie Jaźni jest zniekształconym postrzeganiem
bezpośredniego doświadczenia esencjonalnej pustki umysłu; doświadczenie mowy jest
zniekształconym postrzeganiem przejrzystej natury umysłu i doświadczenie fizyczne ciała
jest zniekształconym postrzeganiem manifestacji umysłu nie napotykającego przeszkód.
Poprzez owe trzykrotne zniekształcenie stwarzamy nie tylko cały samsaryczny byt, lecz
również ciało, mowę i umysł indywidualnej istoty.

Z powodu tych zniekształceń zachowujemy się w różny sposób. Fizycznie, werbalnie i

umysłowo reagujemy poprzez emocjonalne zaciemnienie, które powtarzane staje się

6

nawykiem. Gdy nawyki zostaną raz ustanowione, prowadzą do jeszcze dalszych działań,
które jak wszystkie działania, sprowadzają odpowiednie rezultaty. To jest karmiczne
zaciemnienie. W ten sposób nasze podstawowe pomieszanie, nasza niewiedza dotycząca
podstawowej natury umysłu, jest szkodliwa dla nas samych i innych.

Możemy wyobrazić sobie te cztery płaszczyzny pomieszania (podstawowa niewiedza,

dualizm, emocjonalne zaciemnienia, niezręczne działania) jako niezależne od siebie.
Podstawowa niewiedza jest utratą zdolności umysłu do postrzegania swojej pierwotnej
mądrości, która jest jego własną naturą. Z podstawowej niewiedzy rozwija się dualistyczne
przywiązanie do jaźni i innych, jako oddzielnych, niezależnych od siebie jednostek. To jest
drugi poziom zaciemnienia. Trzecim poziomem jest umysłowe zaciemnienie, wywodzące się
z dualistycznego przywiązania. Bazując na emocjonalnych zaciemnieniach rozwija się
ostatecznie czwarty poziom, karmiczne zaciemnienie, na którym wszystkie niezręczne,
negatywne skłonności wzmacniają się poprzez fizyczne, werbalne i umysłowe działania.

W naszym obecnym stanie, jako osoby nieoświecone, doświadczamy wszystkich

czterech poziomów jednocześnie. Istniejąca w umyśle czystość nie została utracona, ale
ponieważ jest zasłonięta, doświadczamy wielkiej ilości zaciemnień. Pomieszanie zakrywa
czystą naturę umysłu, jak chmury słońce. Tym co spaja wszystkie rodzaje pomieszania, jest
czepianie się rzeczywistości jaźni.

Dopóki wszystkie płaszczyzny zaciemnienia i pomieszania nie są rozpuszczone, nie

może pojawić się oświecenie. Musimy przywrócić wodzie jej pierwotną czystość i
przejrzystość, która obecnie jest zmącona przez osady; musimy rozproszyć chmury
zakrywające słońce, abyśmy widzieli jasno i doświadczali bezpośrednio jego ciepła. Jeśli
poprzez medytację raz zrozumiemy pustkę umysłu, jego przejrzystość i nie napotykanie
przeszkód, wtedy zaczynają rozpuszczać się wielkie skrępowania, stwarzane przez
przywiązanie do jaźni i zjawisk.

PYTANIE: Moje uczucia wydają się tak prawdziwe jak moje ciało i świat wokół mnie.

Zakłócają moją praktykę. Jak mogę temu przeciwdziałać?

ODPOWIEDŹ: Obecnie instynktownie jesteśmy pewni, że istniejemy i mamy umysł.

Jesteśmy mocno świadomi naszego fizycznego ciała. Myślimy „moje ciało” i skłonni jesteśmy
ciało i umysł uznać jako jedno. Zatem jesteśmy tak nastawieni, aby doświadczać uczuć na
fizycznym i umysłowym poziomie równolegle, jakby faktycznie się w nim mieściły. Faktycznie
źródło wszystkich uczuć jest duchowe i sposób, w jaki uczucia powstają w umyśle, nie ma
nic wspólnego z ciałem. Po prostu uwarunkowaliśmy umysł, aby doświadczał ich w taki
sposób, jak gdyby każde uczucie miało swoje fizyczne źródło. Jednakże w rzeczywistości
umysł jest jak surowy król, a ciało jak pokorny sługa. Funkcją ciała jest słuchać rozkazów
umysłu, co czyni bez jakiejś właściwej mu identyczności. Gdyby w umyśle nie było żądzy, nie
byłoby jej także w ciele. Gdy umysł jest wolny od gniewu, ciało jest wtedy także wolne od
niego. Nasz obecny problem polega na tym, że doświadczamy ciała i umysłu jednolicie i
dlatego wszystko, co wyłania się z umysłu, pragniemy natychmiast zamienić w fizyczne
działanie. Kiedy w umyśle pojawiają się żądza i gniew, spieszymy wyrazić je na poziomie
fizycznym. Wydaje się, że nasz jedyny sposób doświadczania polega na tym, że uczucia
wyłaniają się w umyśle i ciele równocześnie. Jednak tak nie jest. Gdyby tak było, wtedy ciało
po śmierci, oddzielone od umysłu, powinno nadal odczuwać żądzę i gniew, i odpowiednio
działać. Należy koniecznie zrozumieć, jak w umyśle powstają uczucia i jak fizyczne ciało
opiera się na projekcji umysłu. Musimy wnikliwiej zrozumieć naturę samego umysłu i
dostrzec nieuchwytność myśli i uczuć, powstających z esencjalnie pustego stanu umysłu.

Ponieważ myśli i uczucia, jak przywiązanie, negacja, zazdrość, duma itd. nie

posiadają substancji i są nieuchwytne, nie musimy ściągać na siebie wszystkich tych
trudności, wyrażać je fizycznie lub werbalnie. Nawet nie mając żadnego bezpośredniego
medytacyjnego doświadczenia można przekroczyć wiele trudności, rozumiejąc intelektualnie,
że duchowe projekcje są nieuchwytne i puste jak sam umysł. Nagardżuna, wielki indyjski
Siddha i uczony powiedział:

Wszystkie rzeczy są urzeczywistnione
gdy pustka jest urzeczywistniona

7

Nic nie jest urzeczywistnione, kiedy pustka
nie jest urzeczywistniona.

Kiedy mamy podstawowe zrozumienie pustki umysłu i jego projekcji, wtedy każda

metoda medytacyjna będzie skuteczna. Jeśli się go nie ma, żadna technika nie
zafunkcjonuje.

PYTANIE: Czy pragnienie oświecenia nie przeczy nauce, która głosi, że żądza jest

czymś złym?

ODPOWIEDŹ: Musimy pragnąć oświecenia, ponieważ musimy rozpocząć od tego,

gdzie w tej chwili się znajdujemy, zbrukani wielką ilością dualistycznego przywiązania.
Ponieważ naszym doświadczeniem rządzi uczucie „ja”, a „ja” pragnie „rzeczy”, powinniśmy
co najmniej pragnąć czegoś, co ma wartość, czyli oświecenia. Kiedy rzeczywiście zbliżamy
się do oświecenia, wtedy potrzeba tego pragnienia słabnie. Kiedy kroczymy poprzez 1-wszy,
2-gi i 3-ci poziom Bodhisattwy, poszerza się świadomość pustki jaźni i prawdziwej natury
umysłu. Powoduje to stopniowe zanikanie naszego pragnienia oświecenia. Można to dość
prosto zilustrować. Zanim dzisiaj rano, znajdując się gdziekolwiek w Nowym Jorku,
wyruszyliście tutaj, mieliście najpierw w umyśle silną myśl: „pójdę na nauki”. Im bliżej byliście
tego miejsca, tym mniej troszczyliście się o to, ponieważ znajdowaliście się już bliżej. W
końcu gdy tutaj dotarliście, nie było już żadnego powodu, by myśleć: „muszę pójść na nauki”,
ponieważ już przybyliście. Dualistyczne pragnienie oświecenia zostaje powoli rozpuszczone i
nie musi być już uznawane jako przeszkoda; w pewien sposób jest ono nawet istotne.

PYTANIE: Mam wiele obowiązków w swoim życiu i dlatego mało czasu na praktykę.

Co mogę uczynić?

ODPOWIEDŹ: Istnieje w Tybecie historia o dwóch młodych mężczyznach. Jeden był

dość inteligentny i myślał wiele o samsarze i oświeceniu oraz o tym, co te dwa stany
oznaczają. Drugi miał zasadnicze zrozumienie, że świat nie jest zbyt dobrym miejscem i że
praktyka Dharmy jest bardzo dobra. Poza tym wcale nie rozumiał tej sytuacji. Kiedyś
rozmawiał z tym inteligentnym i powiedział: „Praktyka Dharmy wydaje się trudna, jest czymś,
do czego trzeba używać swego umysłu. Wymaga to wiele wysiłku i rzeczywiście trudno i
ciężko jest zobowiązać się w ten sposób.” Jego przyjaciel odparł: „Nie jest to takie trudne.
We wszystkim, co się czyni, gromadzi się cały czas dobro i zło. Nawet kiedy się idzie, to co
się mówi czy robi, może być dobrym działaniem. Zwykłe chodzenie może zniszczyć życie
jakiejś istoty, jeśli nastąpi się na insekta i się go zabije. Zawsze jesteśmy uwikłani w dobre i
złe działania. Dobro nie musi polegać na wielkiej sprawie, po prostu w każdej chwili możesz
być świadomy tego co czynisz.”

Kiedy spacerując mijacie szczególnie piękny ogród, wtedy przeżycie tego piękna

może być darem ofiarnym dla Trzech Klejnotów lub waszego Lamy. Można go szczerze
ofiarować z intencją, aby wszystkie istoty rozwinęły zasługę, pogłębiły swoją świadomość i
kroczyły drogą. W taki sposób zwykłe estetyczne przeżycie można przekształcić w dar
ofiarny, który bardzo pogłębi i wzmocni waszą motywację. Kiedy spotkacie jakieś zwierzę,
możecie uczynić coś tak bardzo prostego, jak wypowiedzenie OM MANI PEME HUNG, aby
ono usłyszało ten dźwięk, w ten sposób zasadzone zostaje nasienie. Nie wymaga to
żadnego wysiłku poza powtarzaniem sześciu sylab, a jednak jest pożyteczne.

PYTANIE:

Jakie oznaki towarzyszą osiągnięciu wyższych poziomów

urzeczywistnienia?

ODPOWIEDŹ: Poprzez urzeczywistnienie wzrasta wolność umysłu. W istocie, jest to

wszystko, co się wydarza. Jednak ta wolność wyraża się na wiele sposobów. Wyobraźcie
sobie sto różnych obrazów Buddy, każdy wykazuje wielość kolorów, postaw itd., w stu
różnych miejscach w świecie, w Indiach, Chinach, Ameryce, Kanadzie, Francji itd.
Wyobraźcie sobie, że próbujecie równocześnie medytować na wszystkie te różne obrazy
Buddy. Byłoby już dobrze, gdybyśmy chociaż jeden z nich potrafili wyraźnie zwizualizować.
Jest tak, ponieważ nasz obecny umysł jest ograniczony. Na 1-szym z dziesięciu stopni
Bodhisattwy umysł potrafi objąć tych sto obiektów medytacji, w jednej chwili, bez
pomieszania, przy czym nie brakuje nawet jednego szczegółu. To jest wolność umysłu.

8

Kiedy owa wolność zaczyna się ujawniać, podlega jeszcze pewnym, określonym

ograniczeniom, ale jej pojemność jest o wiele większa od tej, której doświadczamy obecnie.
Pewna historia może to zilustrować. Mahasiddha imieniem Dżolandhara dzierżył specjalną
linię przekazu Tantry Hewadżry. Dał on pewnemu uczniowi upoważnienie i wskazówki
medytacyjne do wizualizacji Jidama Hewadżry. Następnie wysłał go na odosobnienie.

Hewadżra ma szesnaście ramion i jest bardzo złożoną formą. Uczeń medytował na tę

formę i identyfikował się z nią w medytacji. W tej praktyce uzyskał taki rezultat, że czuł się
Jidamem i mógłby faktycznie zamanifestować szesnaście ramion. W tym czasie pojawił się
Dżolandhara, aby zbadać, co robi jego uczeń. Przybywszy powiedział: „Umyj moje stopy.” W
Indiach jest często wielki upał i kurz. Gdy podróżny przybywa na wizytę, oznaką szacunku i
uprzejmości jest umycie stóp gościa w chłodnej wodzie. Faktycznie Lama był zmęczony i
spocony długą wędrówką. Uczeń przyniósł miskę wody, aby umyć Lamie stopy. Lama
powiedział: „Myj moje stopy w ten sposób, aby posłużyć się jedną ręką przy jednej stopie.”
Uczeń zaczął myć prawą stopę Jolandhary swoją lewą ręką, a prawą, lewą stopę. Gdy nagle
spojrzał w dół, Guru miał cztery nogi. Nie miało to jednak dla niego żadnego większego
znaczenia. Wyemanował po prostu druga parę rąk i mył cztery stopy. Potem pojawiło się
osiem nóg, znowu żaden problem, wyemanował osiem rąk. Potem było szesnaście nóg i
wtedy wyemanował szesnaście ramion. Naraz spojrzał jednak na 32 nogi i tu utknął. W
swojej medytacji odnosił się do szesnastu ramion jako do czegoś tak rzeczywistego, tak
substancjonalnego, że nie był w stanie wyjść poza tę liczbę.

PYTANIE: Czy zagadnienie pustki jest ograniczone jedynie do Mahamudry?

ODPOWIEDŹ: Nauka o pustce jest podstawowym tematem buddyjskiej nauki. W

Pradżniaparamicie, literaturze, która traktuje o doskonałości mądrości, znajdujemy
szczegółowe analizy pustki, omawiane z różnych punktów widzenia. Aby ułatwić zrozumienie
pustki zjawisk i umysłu, wylicza się osiemnaście aspektów pustki. Zarówno w japońskiej, jak i
tybetańskiej tradycji podkreśla się mocno zasadę pustki, jak i jej doświadczenie w medytacji.
W obu tradycjach śpiewana jest Sutra Serca. Języki są różne, ale zasadnicze sformułowania
te same: „Nie ma tu oka, ucha, języka, ciała i umysłu”. Jest to zaprzeczenie ostatecznej
rzeczywistości wszystkich aspektów naszego doświadczenia. Widziane powierzchownie,
wydaje się to absurdalne, kiedy mnich uroczyście recytuje, że nie posiada oka, języka, ucha
– a jednak się nimi posługuje. O czym zatem mówi?

Pomyślcie o śnie. W snach słyszymy, widzimy, smakujemy, wąchamy, dotykamy i

myślimy, a jednak nie posługujemy się żadnym organem zmysłowym. Umysł przenosi
wrażenie zmysłowego doświadczenia, ale nie są w to uwikłane żadne organy zmysłowe.
Kiedy się człowiek budzi, sceneria znika. Później traktujemy to wspomnienie jako coś, co
wymyślił umysł. Gdy tę analizę rozszerzymy na stan czuwania, zrozumiemy, że wszystkie
zjawiska i doświadczenia w istocie są jak doświadczenia we śnie, w tym znaczeniu, że
podzielają tę samą iluzoryczną naturę. Jeśli brakuje nam zasadniczego zrozumienia pustki i
nieuchwytności wyobrażeń i uczuć, wtedy w medytacji pojawiają się trudności. Dlatego
Budda dał pouczenia dotyczące doskonałości mądrości i dlatego nadal recytuje się Sutrę
Serca.

Kiedy np. pracujemy nad medytacją Czenreziga, medytujemy na jego postać i

wizualizujemy siebie samych w tej postaci. Kiedy układamy się do snu, czy Bodhisattwa
także układa się do snu? Medytujący mogą sami sobie stworzyć takie problemy, jeśli traktują
zjawiska jako substancjonalne albo istniejące same z siebie. Jednak kiedy raz pojęli pustkę
umysłu, nie powstaje tego rodzaju pomieszanie. Istnieje ogromna wolność w sposobie, w jaki
można posługiwać się umysłem, jeśli się zrozumiało, że jest esencjalnie pusty.

Sutra Serca kończy się mantrą: Tajata, Om Gate Gate Paragate Parasamgate Bodhi Soha,

mantrą Doskonałej Mądrości, mantrą, która gasi wszystkie cierpienia. Kondensuje doświadczenie
pustki w werbalnej formie. Mantra charakteryzuje doświadczenie pustki: nie ma postawy, na której
mogłoby pojawić się cierpienie, ponieważ zobaczyło się esencjalną pustkę umysłu jak i wszystkich
jego doświadczeń.
Tłumaczyła: Urszula Urbanowicz, styczeń 1990, Przesiek

9

CEREMONIE POGRZEBOWE KU CZCI KALU RINPOCZE

Umysł Kalu Rinpocze Jest Jak Niebo

Lama Lodo opowiada o odejściu Guru
I ceremonii parinirwany, w której uczestniczył w Indiach

Pewnego dnia podczas porannej medytacji otrzymałem z bardzo daleka telefoniczną

wiadomość, że mój Guru J.E. Kalu Rinpocze właśnie odszedł. Mój umysł natychmiast
poruszył się w wielu kierunkach. Moja pierwszą myślą było „to nieprawda”. Przerwałem
medytację. „Jeśli to prawda, wówczas nawet nie mogę chodzić po ziemi, ponieważ nie mam
już żadnego oparcia”. Ale poprzez te doświadczenia mój umysł spontanicznie stał się
spokojny i pusty. Potem łzy napłynęły mi do oczu. Tai Situ Rinpocze nauczał wtedy w San
Francisco. Poprosił mnie, abym poleciał do Indii. Zapytałem go po co miałbym się udawać do
Indii, skoro to co się stało już się stało. Tai Situ powiedział, że ważne jest przygotowanie
ceremonii parinirwany dla tysięcy ludzi, którzy przybędą z całego świata.

Opóźniłem swoją podróż, aby w niedzielę 14 maja poprowadzić w K.D.K. całodniową

ceremonię upamiętniającą dla sanghi. Wszyscy wyrażali wielki smutek z powodu utraty tego
światła naszego świata.

W drodze do Indii nie myślałem wiele, tak więc uczucia nie powstały. Przyjąłem, że

wszystko jest tak jak jest i czułem się bardzo spokojny. Gdy przybyłem do Sonady,
pozwolono mi w ciszy siedzieć w pokoju Rinpocze, w którym było jego ciało. Kiedy tam
siedziałem czułem niewiarygodny spokój i czystą energię jego Umysłu, głęboką i nieopisaną.
Łzy znowu napłynęły mi do oczu, jednak nie wywołały ich zwykłe emocje, lecz
błogosławieństwa głębi urzeczywistnienia Rinpocze.

Przez kilka ostatnich miesięcy Rinpocze dużo podróżował. Z Los Angeles do

Bodhgaja a potem do Sherab Ling, siedziby Tai Situ Rinpocze. Gjaltsen, asystent Rinpocze,
powiedział: „W tym czasie zdrowie Rinpocze wydawało się być dobre i uczestniczył on we
wszystkich ceremoniach, a stamtąd udał się do Dharmasali, aby spotkać się z J.Św. Dalaj
Lamą. Mówili o jego życiu poświęconym dla pożytku wszystkich czujących istot. Wydawało
się to być pożegnaniem Rinpocze z Dalaj Lamą.

Potem Rinpocze wrócił do Bodhgaja, by nadzorować prace przekładowe, które

rozpoczął dwa lata wcześniej. Stopniowo stawał się coraz słabszy. Rinpocze nigdy nie
wspominał o swojej chorobie ani o jakimkolwiek bólu. Następnie udał się do Siliguri, gdzie,
lata wcześniej, zbudował olbrzymia stupę symbolizującą umysł Buddy. W drodze Rinpocze
nie czuł się dobrze, tak więc Gjaltsen i Bokar Rinpocze przekonali go, by poszedł do szpitala.
Pozostał w szpitalu przez kilka tygodni i otoczony był szczególna opieką. Nawet w tych
warunkach przyjmował wszystkich odwiedzających, był w dobrym nastroju i jak zwykle był
kochający i dobry. Wywarło to na wszystkich ogromne wrażenie.

Gdy Rinpocze powrócił do Sonady, uśmiechał się i machał ręką do każdego.

Wydawał się zupełnie zdrowy. Zawezwał wszystkich mnichów, aby zebrali się po
błogosławieństwa. Było to czymś niezwykłym, a jednak nikt nie uświadamiał sobie
prawdziwego powodu tego zebrania.

Potem Rinpocze wezwał wszystkich zachodnich uczniów, rezydujących w okolicy

Sonady, by przyszli po nauki. W istocie było to jego ostatnie pouczenie i Rinpocze skupił się
w nim na nietrwałości.

„Wielu ludzi myśli: ‘Mój Lama się starzeje i żyje daleko. Z powodu jego wieku i

odległości, nigdy go już nie zobaczę. Jest między nami zbyt duża odległość, abym mógł
otrzymać jego błogosławieństwo’. To jest błąd. Ludzie nie wiedzą, że umysł Lamy jest jak
niebo i że ich własny umysł jest jak niebo”.

Rinpocze siedział w medytacji i nie chciał mówić. Gjaltsen szturchnął go w ramię,

krzycząc: „Rinpocze, Rinpocze, proszę cię nie śpij!” Rinpocze otworzył oczy i uśmiechnął się,

10

a syn jego serca, Bokar Rinpocze, zapytał Kalu Rinpocze jak się czuje. On odpowiedział:
„Dzień jest kultywowaniem doświadczenia iluzji. Noc jest kultywowaniem doświadczenia
snu.”

W końcu z Dardżeling przybył lekarz i pielęgniarka i poprosili Rinpocze, by się

położył, ponieważ byłoby mu łatwiej oddychać. Gjaltsen próbował pomóc lekarzowi, ale
potem uświadomił sobie, że pozycja leżąca może być przeszkodą dla parinirwany Rinpocze.
W tym momencie Rinpocze leżał w pozycji jak do snu. Wyciągnął jedną rękę do Gjaltsena a
drugą do syna swego serca, Bokara Rinpocze. Obydwaj pomogli mu usiąść. Inny syn serca,
Chadrul Rinpocze, buddyjski górski jogin, wszedł. Rinpocze przyjął wyprostowaną
medytacyjną postawę. Potem spojrzał w oczy górskiego jogina, następnie w niebo, później
jego powieki powoli, powoli zamknęły się.

Rinpocze pozostał w medytacji trzy i pół dnia, jak to zwykle jest z oświeconymi

mistrzami. Wszyscy byli wypełnieni błogością i radością, a miejsce wokół Rinpocze stało się
rajem. Wszyscy wyraźnie ujrzeli, że umysł Rinpocze naprawdę był umysłem w pełni
obudzonego Buddy. Było to nieprawdopodobne doświadczenie.

PYTANIE: Czy mógłbyś objaśnić, co działo się podczas 49-dniowej ceremonii

upamiętniającej?

ODPOWIEDŹ: W salonie Rinpocze, uczniowie jego serca, Świątobliwości i

Eminencje, każdego tygodnia odprawiali rytuały różnych tantrycznych bóstw. Pod pokojem
Rinpocze zgromadzeni byli wszyscy lamowie, którzy ukończyli trzyletnie odosobnienie i
którzy byli jego przedstawicielami na całym świecie. Oni również odprawiali wiele rytuałów
Wadżrajany. Każdego dnia przychodziło także wielu ludzi z różnych szkół Buddyzmu i z
różnych religii, którzy składali hołd na swój własny sposób. Rząd indyjski, również
powodowany szacunkiem, udzielił cudzoziemcom szczególnych pozwoleń na pobyt w
Sondzie i zapewnił ochronę i policję na czas pogrzebu.

Podczas ostatniego tygodnia lamowie z czterech głównych szkół i przedstawiciele

Dharmadhatu przybyli i odprawili rytuały. Wszyscy mieli odczucie wielkiej straty i doznawali
wielkiego smutku. U końca 49 dni, Tai Situ Rinpocze powiedział: „Powinniśmy widzieć to
tak, jakby Rinpocze odszedł na odosobnienie i wkrótce miał powrócić. Powinniśmy pamiętać,
że Rinpocze zawsze jest z nami i ważne jest, abyśmy kontynuowali jego aktywność w czasie
nieobecności jego fizycznego ciała. Rinpocze udzielił każdemu z nas indywidualnej
odpowiedzialności i to musi być prowadzone z jeszcze większą mocą i oddaniem, niż zwykle.
Bokar Rinpocze jest jego regentem i każdy powinien postępować zgodnie z jego radą i
poleceniami. Kalu Rinpocze będzie ponownie intronizowany w tradycyjny sposób.”

Podjęto decyzję, by ciała Rinpocze nie poddawać kremacji, lecz zamiast tego

zachować je dla potomnych jako ‘Mar Dung’: (ciało zachowane tak jak jest). ‘Mar Dung’
uspokaja wszystkie przeszkody w dharmie i doktryna Buddy trwa przez bardzo długi czas,
przynosząc praktykującym długie życie i pomyślność. Dla ‘Mar Dung’ Kalu Rinpocze zostanie
zbudowana marmurowa stupa. Codziennie można przychodzić i oglądać ‘Mar Dung’.
Tłumaczył: Henryk Smagacz, styczeń 1990, Przesieka

***

Jego Eminencja Kalu Rinpocze urodził się w 1905r. we wschodnim Tybecie i został

rozpoznany jako emanacja aktywności wielkiego Dziamgona Kongtrula, autora Pięciu
Wielkich Skarbnic. Nauki pobierał u swego ojca, sławnego uczonego; w wieku trzynastu lat
został wyświęcony przez Jego Eminencję Tai-Situ Padma Łangczuk, otrzymując imię Karma
Rangdziung Kunczab, co znaczy Samopowstały i Wszystko Przenikający. Mając piętnaście
lat po raz pierwszy udzielił publicznej nauki i wkrótce potem rozpoczął tradycyjne Trzyletnie,
Trzymiesięczne Odosobnienie.

W wieku osiemnastu lat Rinpocze rozpoczął naukę z kilkoma wybitnymi tybetańskimi

nauczycielami, a następnie rozpoczął okres górskiego odosobnienia. Po dwunastu latach
J.E. Tai Situ Padma Łangczuk poprosił go, by przerwał swoje ascetyczne studia i praktykę, i
objął kierownictwo ośrodka odosobnieniowego.

11

Rinpocze przez wiele lat nauczał i kierował odosobnieniami w Tybecie. Tchnął nowe

życie w linię Szangpa Kagju i w 1955 roku był wyższym lamą linii Karma Kagju, gdy
szesnasty Gjalła Karmapa wysłał go do Indii i Bhutanu, by dokonał przygotowań do
przewidywanego exodusu buddystów z okupowanego przez Chiny Tybetu. W 1962 roku w
Sondzie w Indiach Rinpocze otrzymał teren pod klasztor, ośrodek odosobnieniowy i
rezydencję.

W 1971r. Jego Świątobliwość Karmapa wysłał J.E. Kalu Rinpocze by nauczał na

Zachodzie. Od tego czasu Rinpocze odbył wiele podróży na Zachód, w czasie których
założył liczne ośrodki dharmy a także ośrodki Trzyletniego Trzymiesięcznego Odosobnienia,
służące intensywnym studiom, we Francji, Szwecji, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych.

Jego Eminencja Kalu Rinpocze zmarł wiosną 1989 roku w Sondzie.

Przekład: Urszula Urbanowicz, Henryk Smagacz
Wydawca: verbum G&G, Katowice 1990

Internetowa Biblioteka Buddyjska
www.dharma.pl