POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA

EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY GOSPODARCZEJ

àukasz Kolatorski

Wydzia

á BezpieczeĔstwa Narodowego, Akademia Obrony Narodowej w Warszawie

al. Gen. A. Chru

Ğciela 103, 00-910 Warszawa, [e-mail]

Streszczenie. Praca przedstawia charakter i proces rozwoju Euroazjatyckiej Wspólnoty
Gospodarczej. Ukazuje implikacje wynikaj

ące z posiadanego przez EaWG potencjaáu

energetycznego oraz odpowiada na pytanie, czy pa

Ĕstwa prowadzą koherentną politykĊ

energetyczn

ą wzglĊdem paĔstw importerów. Metodologia badaĔ opiera siĊ na analizie opisowej

przedstawiaj

ącej potencjaá energetyczny i podjĊte dziaáania w ramach EaWG do utworzenia

uwspólnotowionej polityki energetycznej.

S

áowa kluczowe: Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza, polityka energetyczna, potencjaá ener-

getyczny

WST

ĉP

Utworzenie koherentnej polityki energetycznej

1

w ramach pa

Ĕstw wspóá-

tworz

ących Euroazjatycką WspólnotĊ Gospodarczą jest jednym z wiodących

celów organizacji. G

áównym zainteresowanym jest Federacja Rosyjska, dla

której odpowiednie wykorzystanie potencja

áu energetycznego jest konieczne

dla modernizacji pa

Ĕstwa i poprawy pozycji na arenie miĊdzynarodowej. Obec-

nie wspó

ápraca energetyczna krajów w ramach Wspólnoty opiera siĊ na dwóch

dokumentach, które obejmuj

ą swym zakresem podstawy polityki energetycznej.

Dlatego mo

Īna stwierdziü, Īe obecnie nie mają jeszcze wielkiego znaczenia.

Jednak

Īe, postrzegając wspóápracĊ energetyczną przez pryzmat rozwijającej siĊ

sytuacji na rynku surowców energetycznych oraz zg

áaszanego zapotrzebowa-

nia na nie, nale

Īy spodziewaü siĊ dynamicznego rozwoju regionalnego rynku

surowcowego. Wynika to ze zmieniaj

ących siĊ uwarunkowaĔ miĊdzynarodo-

wych.

1

Koherentna polityka energetyczna – pod tym poj

Ċciem moĪemy rozumieü ustanowienie

konsekwentnej, logicznej, zwartej i spójnej polityki energetycznej pa

Ĕstw czáonkowskich Euro-

azjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej.

Teka Kom. Politol. Stos. Mi

Ċdzynar. – OL PAN, 2014, 9, 211–226

Polityka energetyczna zaczyna zajmowa

ü jedną z wiodących skáadowych

przy ustalaniu priorytetów i celów poszczególnych pa

Ĕstw na Ğwiecie. Dzieje

si

Ċ tak, poniewaĪ paĔstwa ustalając priorytety i cele muszą podejmowaü

dzia

áania, mając na uwadze posiadane surowce, bądĨ dostĊp do korzystnych

Ĩródeá importu surowców z zagranicy. Wzrost gospodarczy i bezpieczeĔ-
stwo pa

Ĕstwa są skorelowane z posiadaniem bądĨ dostĊpem do surowców

energetycznych.

Obecnie w sferze polityki i bezpiecze

Ĕstwa energetycznego stykamy siĊ

z takimi problemami jak:

– o g r a n i c z o n o

Ğ ü z a s o b ó w – co czyni je dobrem rzadkim i poĪąda-

nym;

– c i

ą g á y w z r o s t z a p o t r z e b o w a n i a – nieodzownie wpáywający na

rozwój gospodarczy i spo

áeczny paĔstw;

– o c h r o n a

Ğ r o d o w i s k a, nierzadko wydobycie surowców powoduje

degradacj

Ċ Ğrodowiska, stąd wiele paĔstw decyduje siĊ na import surow-

ców;

– d o s t

Ċ p d o t e c h n i k i t e c h n o l o g i i w y d o b y w c z y c h – koszty

zwi

ązane z wydobyciem i obróbką oraz brak dostĊpu do najnowszych

osi

ągniĊü nauki i techniki powodują obranie dyskursu opierającego siĊ

na imporcie surowców;

– z a l e

Ī n o Ğ ü e n e r g e t y c z n a – z powodów ograniczonoĞci zaso-

bów surowców energetycznych oraz braku infrastruktury przesy-

áowej, niektóre paĔstwa są uzaleĪnione od importu od okreĞlonego
dostawcy (np. Europy

ĝrodkowej i Wschodniej – od dostaw z Federacji

Rosyjskiej);

– w s p ó

á z a l e Ī n o Ğ ü e n e r g e t y c z n a – przykáadem jest Republika

Bia

áorusi w peáni uzaleĪniona od dostaw surowca od Rosji, dodatkowo

po sprzedaniu Bie

átransgazu w 2012 roku, infrastruktura biaáoruska jest

w posiadaniu Rosjan;

– n i s k i e k o s z t y u z y s k a n i a e n e r g i i – pomimo wielu inicja-

tyw, nowinek technicznych oraz osi

ągniĊü nauki; nadal najtaĔszymi

Ĩródáami energii są te pozyskiwane z gazu, wĊgla i ropy

2

, natomiast

wszelkie odnawialne

Ĩródáa pocháaniają bardzo duĪe koszty uzyskania

energii;

– o d k r y c i e z

á ó Ī s u r o w c ó w e n e r g e t y c z n y c h w r e j o n i e

A r k t y k i – szacuje si

Ċ Īe záoĪa te mogą stanowiü ok. 10–10,5% w przy-

padku ropy naftowej oraz 25–29% w przypadku gazu ziemnego, w tym

2

Zob. http://poznajatom.pl/poznaj_atom/czy_paliwo_jadrowe_jest_bardzi,186/ (dost

Ċp:

06.07.2013); wyst

ąpienie prof. Mariana Harasimiuka na konferencji BezpieczeĔstwo energe-

tyczne w Europie, pt.: Europejskie i polskie spojrzenie na bezpiecze

Ĕstwo energetyczne, wygáo-

szone 27.05.2013 r. w Lublinie.

212

àukasz Kolatorski

pochodz

ącego z wĊglowodorów gazu áupkowego

3

; w momencie uznania

przez Organizacj

Ċ Narodów Zjednoczonych rosyjskich roszczeĔ w spra-

wie nowego podzia

áu terytorialnego Arktyki, blisko 50% jej terytorium

mo

Īe znaleĨü siĊ w rosyjskim posiadaniu

4

, to z kolei mo

Īe przeáoĪyü siĊ

na wzmocnienie pozycji Rosji jako potentata energetycznego

5

;

– b e z p i e c z e

Ĕ s t w o e n e r g e t y c z n e – posiadanie surowców

b

ądĨ niezagroĪony dostĊp do importu surowców jest skáadową bez-

piecze

Ĕstwa paĔstwa i gwarantem jego rozwoju gospodarczego

i spo

áe cznego;

– w s p ó

á p r a c a p a Ĕ s t w p o s i a d a c z y i p a Ĕ s t w t r a n z y t o w y c h

– jest ostatnim punktem, o którym warto wspomnie

ü, poniewaĪ paĔstwa

s

ąsiadujące, których interesy są w pewnym sensie zbieĪne i toĪsame,

kooperuj

ą ze sobą na gruncie polityki energetycznej, która prowadzi do

wspó

ápracy politycznej, gospodarczej, technologicznej.

Tabela 1.

ĝwiatowe zasoby surowców energetycznych

Surowiec

Ilo

Ğü zasobów

Gaz ziemny

208,4 bln m

3

W

Ċgiel kamienny

860,9 mld ton

Ropa naftowa

165,0 mld ton

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie, BP Statistical Review of World Energy. June 2012, BP, Londyn
2012.

Obecnie mówi

ąc o polityce energetycznej powinniĞmy siĊ liczyü z tym,

Īe jest ona postrzegana jako integralna czĊĞü szeroko pojmowanej polityki
zagranicznej i bezpiecze

Ĕstwa paĔstwa sensu largo. Dzieje siĊ tak, poniewaĪ

rozwój spo

áeczno-gospodarczy najwiĊkszych konsumentów i producentów

no

Ğników energii jest mocno powiązany z sytuacją na rynkach surowców ener-

getycznych. Jedn

ą z gáównych przyczyn tego stanu rzeczy jest niewątpliwie

niestabilno

Ğü i chwiejnoĞü Ğwiatowych rynków gazu ziemnego i ropy nafto-

3

Zob. T. Kijewski, Rywalizacja o surowce energetyczne w Arktyce, „Bezpiecze

Ĕstwo

Narodowe”, t. 1–2, nr 9–10, Warszawa 2009, s. 276–282; http://www.ssb.no/a/english/publika-
sjoner/pdf/sa84_en/kap3.pdf (dost

Ċp: 06.07.2013).

4

http://www.wiadomosci24.pl/artykul/rosyjska_ekspedycja_naukowa_plynie_na_pod-

boj_arktyki_151500.html (dost

Ċp: 06.07.2013).

5

Eksploatacja z

áóĪ surowców energetycznych z rejonu Arktyki jest obecnie utrudniona

przez wzgl

ąd na ograniczenia technologiczne i panujące tam trudne warunki atmosferyczne.

Jednak

Īe, mając na wzglĊdzie postĊpujący rozwój nowych technologii oraz prowadzone w tym

zakresie badania, to co dzisiaj wydaje si

Ċ nieosiągalne dla czáowieka, za kilka lat moĪe byü stan-

dardem.

213

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

wej. Dodatkowo pejoratywny wp

áyw na caáą sytuacjĊ ma zjawisko wystĊpowa-

nia zaburzenia równowagi w relacjach mi

Ċdzy Ğwiatowym popytem i podaĪą.

Wywo

áywane są one na skutek rosnącego gwaátownie zapotrzebowania na

surowce energetyczne, zg

áaszanego przez kraje azjatyckie, przede wszystkim

Chiny. Kolejnym powodem jest niestabilna sytuacja polityczna lub spo

áeczna

w miejscach istotnych z punktu widzenia globalnych rynków energetycznych,
takich jak Bliski Wschód. Wszystkie powy

Īsze determinanty sprawiáy, Īe

najwi

Ċksi konsumenci (Stany Zjednoczone, Unia Europejska, Chiny i Japo-

nia) zacz

Ċli zauwaĪalnie dąĪyü do dywersyÞ kacji dostaw, celem zapewnienia

sobie mo

Īliwie jak najwiĊkszego bezpieczeĔstwa dostaw Ĩródeá potrzebnej

energii.

Wymienione powy

Īej uwarunkowania są determinantami, przyczynia-

j

ącymi siĊ do wzrostu rangi Rosji, a tym samym Wspólnoty, jako globalnego

dostawcy surowców, która jest zarazem potencjaln

ą przeciwwagą dla wciąĪ

niestabilnego Bliskiego Wschodu. Je

Ğli sytuacja nie ulegnie zmianie to w efek-

cie (zarówno w perspektywie

Ğrednio-, jak i dáugookresowej) Wspólnota moĪe

si

Ċ staü jednym z najwaĪniejszych eksporterów surowców w skali global-

nej. Zjawisko to mo

Īe zaowocowaü wytworzeniem sytuacji, w której gáówni

odbiorcy mog

ą zacząü ze sobą rywalizowaü z uwagi na rosnące potrzeby ich

rynków. Wytworzenie stanu rywalizacji pomi

Ċdzy gáównymi odbiorcami moĪe

sta

ü siĊ dodatkowym czynnikiem umacniającym pozycjĊ EaWG i Federacji

Rosyjskiej

6

.

Przysz

áy ksztaát polityki energetycznej Wspólnoty zaleĪy w duĪej mierze

od polityki Federacji Rosyjskiej wobec pozosta

áych czáonków wspólnoty oraz

zaakceptowania dominuj

ącej pozycji Rosji. Rzeczywiste uwspólnotowienie

polityki energetycznej mo

Īe mieü realny wpáyw na poziom regionalnego bez-

piecze

Ĕstwa paĔstw Wspólnoty. Podejmowana analiza obecnego stanu koope-

racji, jak równie

Ī jej przyszáe perspektywy obligują do dokonania syntezy

uwarunkowa

Ĕ, zarówno na páaszczyĨnie miĊdzynarodowej, jak i wewnĊtrz-

nej, determinuj

ącej dziaáania gáównego podmiotu Organizacji – Federacji

Rosyjskiej

7

.

6

Zob. E. Wyciszkiewicz, Perspektywy wspó

ápracy energetycznej regionie Azji Póánocno-

-Wschodniej, „Materia

áy studialne PISM” 2006, nr 2, s. 7–8,

7

Ibidem, s. 7.

214

àukasz Kolatorski

GENEZA POWSTANIA I ETAPY ROZWOJU EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY

GOSPODARCZEJ

G

áówną ideą, która przyczyniáa siĊ do utworzenia struktur Euroazjatyc-

kiej Wspólnoty Gospodarczej by

áa k o n c e p c j a i n t e g r a c j i n a r ó Ī -

n y c h p r

Ċ d k o Ğ c i a c h, ogáoszona przez byáego ministra spraw zagranicznych

Rosji, Jewgienija Primakowa. Jej meritum by

áo stworzenie realnie funkcjo-

nuj

ącej organizacji miĊdzynarodowej, opartej na integracji subregionalnej

pa

Ĕstw tworzących wspólnotĊ interesów. Organizacja ta miaáa w rzeczywisty

sposób wp

áywaü na ksztaátowanie siĊ obszaru przestrzeni poradzieckiej oraz

jego aktywizacj

Ċ w dziedzinie integracji ekonomicznej. ZawĊĪona integracja

mia

áa uáatwiü osiągniĊcie konsensusu dla przyjĊcia realnych rozwiązaĔ oraz

wdro

Īenia ich w Īycie, a co za tym idzie, zacieĞnienia wspóápracy pomiĊdzy

podmiotami z obszaru poradzieckiego, wchodz

ącymi w skáad organizacji.

Dodatkowo przy

Ğwiecaá temu cel zwiĊkszenia efektywnoĞci organizacji na

gruncie podejmowania i wdra

Īania decyzji podejmowanych na szczeblu miĊ-

dzynarodowym. Aktualnym kursem, jakim pod

ąĪa organizacja, jest powoáa-

nie do

Īycia Unii Euroazjatyckiej do 2015 roku – analogicznej organizacji do

dzia

áającej na gruncie europejskim Unii Europejskiej, na wzór której i opierając

si

Ċ na jej standardach, miaáaby dziaáaü jej odpowiedniczka w regionie Euro-

azji. Cel, który determinuje rozwój integracji we wspólnocie EaWG-u oddaj

ą

w pe

áni sáowa ówczesnego premiera Rosji, a obecnego prezydenta – Wáadimira

Putina, który stwierdzi

á: „Proponujemy model potĊĪnej ponadnarodowej wspól-

noty, która mo

Īe staü siĊ jednym z biegunów wspóáczesnego Ğwiata i odgry-

wa

ü rolĊ efektywnego áącznika miĊdzy Europą a dynamicznym regionem Azji

i Oceanu Spokojnego”

8

. Wskaza

á on takĪe merytoryczną podstawĊ podejmo-

wanego przedsi

ĊwziĊcia: „Tylko razem nasze kraje bĊdą w stanie wejĞü do

grona liderów globalnego wzrostu i cywilizacyjnego post

Ċpu, osiągnąü sukces

i rozkwit”

9

.

Do utworzenia EaWG istniej

ą przesáanki:

– e k o n o m i c z n e – z których wynika potrzeba rekonstrukcji przestrzeni

ekonomicznej, funkcjonuj

ącej w ramach byáego ZSRR, w celu zdyna-

mizowania rozwoju spo

áeczno – gospodarczego paĔstw EaWG, a takĪe

WNP;

– p o l i t y c z n e – maj

ące na celu utworzenie na bazie wspóápracy

gospodarczej organizacji o charakterze politycznym, zdolnej wyko-
rzysta

ü do dziaáania wiĊzi áączące juĪ podmioty na obszarze pora-

dzieckim w wymiarze gospodarczym, politycznym, historycznym
i kulturowym;

8

http://forsal.pl/artykuly/553245.putin_utworzy_unie_euroazjatycka_zamiast_dawnego_

zsrr.html (dost

Ċp: 06.07.2013).

9

Ibidem.

215

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

– p r a w n o - m i

Ċ d z y n a r o d o w e – dotyczące wzmocnienia pozycji

pa

Ĕstw wspóátworzących organizacje, jak równieĪ krajów caáej Wspól-

noty na arenie mi

Ċdzynarodowej; EaWG ma zająü jedno z czoáowych

miejsc w globalnym uk

áadzie policentrycznym oraz wykorzystywaü

dzi

Ċki temu swą pozycjĊ do wywierania formalnego nacisku na pozosta-

áych uczestników multilateralnych stosunków, za pomocą posiadanych
atrybutów

10

.

Punktem wyj

Ğcia de facto dla utworzenia Euroazjatyckiej Wspólnoty

Gospodarczej by

áo podpisanie miĊdzynarodowego porozumienia o powoáaniu

do

Īycia organizacji, podczas spotkania w Astanie 10 paĨdziernika 2000 roku

przez prezydentów Bia

áorusi, Kazachstanu, Kirgistanu, Rosji, TadĪykistanu

11

.

Organizacja jest de iure cz

ĊĞcią miĊdzynarodowej przestrzeni od 30 maja 2001

roku, kiedy to ostatni parlament narodowy z pa

Ĕstw czáonkowskich wyra-

zi

á zgodĊ na ratyÞ kacjĊ ustaleĔ astaĔskich. JednakĪe geneza funkcjonowania

organizacji oraz podstawy instytucjonalizacji w

áaĞciwej organizacji nastĊpo-

wa

áy etapami. Asumptem byáo podpisane porozumienie z 6 stycznia 1995 roku,

w którym Rosja i Bia

áoruĞ ustanowiáy pomiĊdzy sobą UniĊ Celną, nastĊpnie

20 stycznia 1995 roku, zosta

áa ona poszerzona o Kazachstan. NastĊpny krok

to podpisanie Uk

áadu o pogáĊbieniu integracji gospodarczej z 29 marca 1996

roku, pomi

Ċdzy Biaáorusią, Kazachstanem, Kirgistanem i Rosją. Celem ukáadu

by

áa odpowiedĨ na niezadowalające, wolne tempo integracji struktur WNP. Jako

ostatnie pa

Ĕstwo do struktur doáączyá TadĪykistan – 6 lutego 1999 roku. Tego

samego dnia wymienione pa

Ĕstwa, podpisaáy pomiĊdzy sobą ukáad o unii celnej

i wspólnej przestrzeni ekonomicznej, ustalaj

ąc przy tym jednolity tryb regulo-

wania handlu zagranicznego oraz likwidacj

Ċ ograniczeĔ w systemie wolnego

handlu

12

.

Kolejnym krokiem, a jednocze

Ğnie punktem zwrotnym w historii integracji

gospodarczej przestrzeni poradzieckiej by

áo podpisanie w Astanie 10 paĨdzier-

nika 2000 roku, dokumentu za

áoĪycielskiego, powoáującego do Īycia Euro-

azjatyck

ą WspólnotĊ Gospodarczą (EaWG)

13

. Zinstytucjonalizowanie struktur

nast

ąpiáo oÞ cjalnie 30 maja 2001 podczas szczytu gáów paĔstw Wspólnoty

w Mi

Ĕsku. Aktualnie status obserwatorów posiadają Ukraina i Moádowa (od

maja 2002 roku), oraz Armenia (od stycznia 2003 roku). W grudniu 2003 roku
organizacja uzyska

áa status obserwatora przy Zgromadzeniu Ogólnym ONZ.

Nast

Ċpnym etapem byáo zasymilowanie w paĨdzierniku 2005 roku struktury

EaWG ze strukturami Centralnoazjatyckiej Organizacji Wspó

ápracy. Decy-

10

W. Czy

Īowicz, Unia Celna Biaáorusi – Rosji – Kazachstanu i jej skutki dla polskich

przedsi

Ċbiorców, Warszawa 2009, s. 5.

11

http://www.evrazes.com/docs/view/3 (dost

Ċp: 06.07.2013).

12

W. Oniszczuk, Czynniki zewn

Ċtrzne transformacji gospodarki Rosji. Handel zagra-

niczny, kapita

á zagraniczny, transfer technologii, Warszawa 2002, s. 136.

13

W literaturze przedmiotu funkcjonuj

ą takĪe nazwy: Euroazjatyckie Stowarzyszenie

Gospodarcze oraz Euroazjatycki Sojusz Ekonomiczny.

216

àukasz Kolatorski

zja taka zapad

áa jako wyraz toĪsamoĞci interesów oraz analogii czáonkowskiej

i strukturalnej obydwu organizacji. Pa

Ĕstwem, które czasowo naleĪaáo do orga-

nizacji by

á Uzbekistan, który staá siĊ skáadową organizacji 26 stycznia 2006

roku, a w niespe

ána dwa lata póĨniej (w paĨdzierniku 2008 roku) rząd w Tasz-

kencie zawiesi

á czáonkostwo, uzasadniając swoją decyzjĊ wątpliwoĞciami, doty-

cz

ącymi efektywnoĞci i celowoĞci dziaáania Wspólnoty

14

. Celem EaWG by

áo

przej

Ċcie roli fundamentu integracji gospodarek narodowych sygnatariuszy,

który mia

á stanowiü zarazem podwaliny pod integracjĊ z globalnym systemem

ekonomicznym. Docelowo s

áuĪyáby przystąpieniu paĔstw do struktur ĝwiatowej

Organizacji Handlu (WTO). Zasadnicza ró

Īnica pomiĊdzy EaWG a innymi for-

mami integracji obszaru poradzieckiego polega na posiadaniu przez ni

ą statusu

organizacji mi

Ċdzynarodowej

15

.

Jednym z wa

Īniejszych etapów rozwoju Wspólnoty byáa wydana decyzja

Rady Mi

ĊdzypaĔstwowej EaWG nr 313 o dąĪeniu do utworzeniu unii celnej

w ramach organizacji z 16 sierpnia 2006 roku. Nast

Ċpnie, 6 paĨdziernika 2007

roku Rada wyda

áa rezolucjĊ o zorganizowaniu Unii Celnej pomiĊdzy Biaáorusią,

Kazachstanem i Rosj

ą. Nowoutworzona Unia Celna miaáa pozostaü otwarta dla

pozosta

áych paĔstw czáonkowskich – jako warunek przystąpienia postawiono

dostosowanie si

Ċ do wypeánienia i sprostania stawianym wymaganiom eko-

nomicznym i legislacyjnym. Dokument ustanawiaj

ący UniĊ Celną Biaáorusi,

Kazachstanu i Rosji oraz wspóln

ą importową taryfĊ celną podpisano w MiĔ-

sku 27 listopada 2009 roku. Postanowienia zacz

Ċáy obowiązywaü z dniem 1

stycznia 2010 roku. Ustanowiono Komisj

Ċ Unii Celnej – jako ponadnarodowy

organ, któremu przypisano kompetencje do formu

áowania taryf celnych Unii.

Wspólny Kodeks Celny zacz

ąá obowiązywaü od 1 lipca 2010 roku na terenie

Rosji i Kazachstanu. Natomiast 6 lipca 2010 roku jego jurysdykcja obj

Ċáa tery-

torium Bia

áorusi. PodjĊta instytucjonalizacja UC zaowocowaáa wycofaniem

kontroli transportowej na granicy pa

Ĕstw wspóátworzących ją, od 1 kwietnia

2011 roku. Kolejny krok zaw

ĊĪenia integracji trójki to utworzenie Wspólnej

Przestrzeni Gospodarczej. Ide

Ċ jej utworzenia zapoczątkowano podczas nie-

formalnego spotkania prezydentów Bia

áorusi, Kazachstanu i Rosji w grudniu

2009 roku w A

ámaty. Zaakceptowany zostaá plan formowania WPG w latach

2010–2011. Ostatecznie utworzono WPG 1 stycznia 2012 roku, w ramach
trzech pa

Ĕstw EaWG. Wydarzenie to moĪna uznaü za przeáomowe w procesie

integracji gospodarczej przestrzeni poradzieckiej. Dzi

Ċki powziĊtym dziaáa-

niom na wschodzie organizuje si

Ċ realna przeciwwaga dla Unii Europejskiej.

Dodatkowo na korzy

Ğü organizacji przemawia bogaty bagaĪ doĞwiadczeĔ wáa-

snych i Zachodu, które wykorzystane w odpowiedni sposób umo

Īliwią zbu-

14

J. Dziugiewicz, Unia Celna– nowe narz

Ċdzie integracji przestrzeni poradzieckiej, „Biu-

letyn Wschodni” 2011, nr 5, s. 2.

15

Organizacja, jak i personel dyplomatyczny dysponuj

ą przywilejami i podlegają ochronie

na podstawie konwencji ONZ o przywilejach i immunitetach z 13 lutego 1946 r.

217

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

dowanie trwa

áej struktury. Warto zwróciü uwagĊ takĪe na fakt, Īe organizacja

stale ewoluuje w obranym w pa

Ĩdzierniku 2000 roku kierunku, permanentnego

rozwoju

16

.

POTENCJA

à EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY GOSPODARCZEJ

Terytorium Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej obejmuje 20 374 tys.

km

2

, na którym zamieszkuje 182,6 mln mieszka

Ĕców, którzy stanowią 2,7%

ludno

Ğci ziemi. Wedáug danych za 2011 rok, EaWG produkuje 4% Ğwiatowego

PKB oraz posiada ogromne zasoby strategicznych minera

áów i surowców, m.in.

na jej terytorium znajduje si

Ċ okoáo 7,5–10% Ğwiatowych zasobów ropy nafto-

wej, 22–25%

Ğwiatowych zasobów gazu ziemnego oraz 23% zasobów wĊgla

kamiennego. Wspólnota generuje 5,5% produkcji energii elektrycznej w skali
globalnej, 5,1% produkcji stali oraz 5,9%

Ğwiatowej produkcji zbóĪ. Dodat-

kowo Federacja Rosyjska wytwarza 6,5%

Ğwiatowej energii atomowej

17

. Pa

Ĕ-

stwa cz

áonkowskie wspólnie zajmują wysokie miejsca na Ğwiecie pod wzglĊdem

posiadania i wydobycia m.in.: uranu, surowych diamentów, platyny, z

áota, sre-

bra, cyrkonu, licznych pierwiastków i innych minera

áów uĪytecznych. Kraje

EaWG s

ą wiodącymi eksporterami surowców mineralnych i metali oraz ropy

naftowej, gazu ziemnego, chromu, manganu, aluminium, niklu, miedzi i suro-
wych diamentów

18

. Wi

Ċcej informacji o opisie i posiadanych surowcach przez

pa

Ĕstwa wspóátworzące organizacjĊ jest dostĊpnych na stronie Ministerstwa

Gospodarki RP

19

.

16

M.in.: A. Wierzbicki, Integracja gospodarcza w ramach Wspólnoty Niepodleg

áych

Pa

Ĕstw, w: SpoáeczeĔstwo i Polityka, red. K. Wojtaszczyk, W. Jakubowski, Warszawa 2007,

s. 1061.; A. Bryc, Rosja w XXI wieku .Gracz

Ğwiatowy czy koniec gry?, Warszawa 2009,

s. 89–90.; EurAsEC Today, Moskwa 2011, s. 28–31.

17

EurAsEC Today 2011, s. 4.

18

EurAsEC Today 2013, s. 14.

19

M.in.: Notatka informacyjna o Federacji Rosyjskiej i polsko-rosyjskiej wspóápracy

gospodarczej, Departament Promocji i Wspó

ápracy Dwustronnej Ministerstwo Gospodarki

RP, Warszawa 2012; Republika Kazachstanu, Informacja o wspó

ápracy gospodarczej Polska

– Kazachstan, Departament Promocji i Wspó

ápracy Dwustronnej Ministerstwo Gospodarki

RP, Warszawa 2013; Kirgistan, Informacja o stosunkach gospodarczych Polski z Kirgistanem,
Departament Promocji i Wspó

ápracy Dwustronnej Ministerstwo Gospodarki RP, Warszawa 2013;

Tad

Īykistan, Informacja o stosunkach gospodarczych z Polską, Departament Promocji i Wspóá-

pracy Dwustronnej Ministerstwo Gospodarki RP, Warszawa 2013; Bia

áoruĞ, Informacja o sto-

sunkach gospodarczych z Polski z Bia

áorusią, Departament Promocji i Wspóápracy Dwustronnej

Ministerstwo Gospodarki RP, Warszawa 2013.

218

àukasz Kolatorski

Tabela 2. Potencja

á energetyczny i procentowy udziaá zasobów w skali globu na przykáadzie

pa

Ĕstw czáonkowskich EaWG – Federacji Rosyjskiej i Republiki Kazachstanu

Federacja Rosyjska

Republika Kazachstanu

Ropa naftowa

ok. 8,8 mld ton – 5,3%

ok. 3 mld ton – 1,8%

Gaz ziemny

ok. 44,6 bilionów m

3

– 21,4%

ok. 1,9 bilionów m

3

– 0,9%

W

Ċgiel kamienny

ok. 157 mld ton – 18,2%

ok. 33,6 mld ton – 3,9%

Energia elektryczna

4,7%

0,2%

Energia atomowa

6,5%

bd

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie: BP Statistical Review of World Energy. June 2012. BP, Londyn
2012.

UREGULOWANIA POLITYKI ENERGETYCZNEJ EUROAZJATYCKIEJ

WSPÓLNOTY GOSPODARCZEJ

W ramach EaWG pa

Ĕstwa czáonkowskie podpisaáy dwa dokumenty odno-

sz

ące siĊ stricte do wspólnotowej polityki energetycznej:

– Uchwa

áa Rady MiĊdzypaĔstwowej nr 103 z dnia 28 lutego 2003 roku,

okre

Ğlająca podstawy polityki energetycznej Wspólnoty EaWG-u

20

;

– Umowa podpisana w ramach EaWG-u z dnia 27 wrze

Ğnia 2005 roku,

o wypracowaniu wspólnego bilansu energetycznego pa

Ĕstw czáonkow-

skich Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej

21

.

Pierwszym dokumentem w zakresie polityki energetycznej, podpisanym

przez pa

Ĕstwa czáonkowskie, który jest zarazem fundamentem w tej dziedzi-

nie by

áa uchwaáa Rady MiĊdzypaĔstwowej EaWG. Zawiera ona podstawowe

tendencje dotycz

ące uregulowania polityki energetycznej, jak równieĪ jej cele

i kierunki rozwoju, jakie obra

áy paĔstwa Wspólnoty.

Nadrz

Ċdnym celem uchwaáy jest podjĊcie dziaáaĔ na rzecz racjonalnego

wykorzystania surowców oraz utworzenie wspólnego, uzupe

ániającego siĊ

rynku energetycznego w ramach Wspólnoty. Pobocznym celem jest poprawa
skuteczno

Ğci funkcjonowania systemów energetycznych, rozbudowa sieci tran-

zytowych oraz rozwój potencja

áu energetycznego w ramach EaWG, a takĪe

20

http://www.evrazes.com/docs/view/152 (dost

Ċp: 06.07.2013).

21

Ibidem.

219

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

polepszenie jako

Ğci dostaw do wszystkich odbiorców, z naciskiem na tereny

górzyste. Wymienione priorytety maj

ą w efekcie przyczyniü siĊ do stworzenia

korzystnych warunków wspó

ápracy i dostaw pomiĊdzy stronami Wspólnoty.

Meritum ma by

ü utworzenie wspólnego rynku energetycznego, który zapewni

pa

Ĕstwom EaWG niezaleĪnoĞü i bezpieczeĔstwo energetyczne oraz przyczyni

si

Ċ do reaktywacji i rozwoju wzajemnych powiązaĔ gospodarczych, a w efekcie

b

Ċdzie podstawą stabilnego wzrostu gospodarczego.

Priorytety polityki energetycznej pa

Ĕstw EaWG zakáadają podejmowanie

dzia

áaĔ w takim zakresie, jak:

– rozwój wzajemnie korzystnej wspó

ápracy w sektorze energetycznym

i dzia

áania na rzecz utworzenia uwspólnotowionego rynku surowców

energetycznych;

– nasycenie wewn

Ċtrznego rynku energetycznego oraz intensyÞ kacja

dostaw surowców do krajów trzecich;

– racjonalne wykorzystanie zasobów surowców energetycznych: ropy naf-

towej, gazu ziemnego, w

Ċgla kamiennego oraz energii wodnej;

– utworzenie wspólnego rynku energii elektrycznej;

– rozszerzenie wspó

ápracy w zakresie polityki energetycznej o nowy

rodzaj surowca energetycznego, jakim jest w

Ċglowodór (gáównie záoĪa

na Arktyce), w tym jego przeróbki oraz przygotowanie infrastruktury
przesy

áowej do transportu;

– rozwój potencja

áu tranzytowego;

– zapewnienie bezpiecze

Ĕstwa energetycznego i stworzenie warunków dla

stabilnego wzrostu gospodarczego.

Polityka energetyczna Wspólnoty opiera si

Ċ na przyjĊtych przez paĔstwa

cz

áonkowskie zasadach, które swym zakresem obejmują m.in.:

– zasad

Ċ wzajemnego poszanowania suwerennoĞci i interesów narodo-

wych;

– zasad

Ċ kompleksowej wspóápracy na rzecz utworzenia wspólnej, kom-

plementarnej polityki energetycznej;

– zasad

Ċ odpowiedzialnoĞci za podejmowane dziaáania na szczeblu krajo-

wym, maj

ące na celu zabezpieczenie interesów narodowych oraz rozwój

sektora energetycznego, z uwzgl

Ċdnieniem interesów bezpieczeĔstwa

energetycznego pa

Ĕstw Wspólnoty EaWG;

– zasad

Ċ uznania pierwszeĔstwa obowiązywania i stosowania rezolucji

oraz aktów prawnych, powsta

áych na gruncie EaWG, dotyczących dzie-

dziny bezpiecze

Ĕstwa energetycznego.

Uchwa

áa bĊdąca podstawą polityki energetycznej EaWG okreĞla dodat-

kowo podstawowe tendencje, które opieraj

ą siĊ na czterech zaáoĪeniach:

1. Za p e w n i e n i e b e z p i e c z e

Ĕ s t w a e n e r g e t y c z n e g o p a Ĕ -

s t w o m c z

á o n k o w s k i m E a W G – w tym celu paĔstwa zobowiązaáy siĊ

do ujednolicenia przepisów w sektorze energetycznym oraz stworzenia pod-
staw prawnych do utworzenia uwspólnotowionego rynku energii. Dodat-

220

àukasz Kolatorski

kowo, podj

Ċte mają byü dziaáania zmierzające do zaspokojenia wewnĊtrznego

rynku, a tak

Īe rozwoju potencjaáu eksportowego na zewnątrz. PaĔstwa Wspól-

noty zadeklarowa

áy gotowoĞü ustanowienia wspólnej ceny oraz utworzenia

wspólnej polityki celnej i podatkowej na surowce energetyczne w ramach
EaWG.

2. Us t a n o w i e n i e w s p ó l n e g o r y n k u e n e r g e t y c z n e g o – ma

temu sprzyja

ü m.in. poprawa wzajemnych relacji pomiĊdzy systemami ener-

getycznymi pa

Ĕstw Wspólnoty. Utworzenie wspólnej sieci tranzytowej dla

energii elektrycznej oraz skoordynowanie pracy równoleg

áych systemów ener-

getycznych, dla poprawy efektywno

Ğci wykorzystania energii. Kolejnym dzia-

áaniem zmierzającym do realizacji tego celu jest zwiĊkszenie wydajnoĞci, juĪ
istniej

ących systemów tranzytowych oraz budowa nowych, w celu zapew-

nienia bezpiecze

Ĕstwa energetycznego oraz optymalizacji kosztów wytwo-

rzenia i przesy

áu energii. Dodatkowo, paĔstwa mają podejmowaü wspólne

przedsi

ĊwziĊcia w zakresie wytwarzania, przesyáu i tranzytu energii elek-

trycznej oraz budowie nowych urz

ądzeĔ elektromagnetycznych. Strony zobo-

wi

ązaáy siĊ takĪe do prowadzenia wspólnych badaĔ naukowych w dziedzinie

energetyki.

3. Us t a n o w i e n i e w s p ó l n e g o r y n k u g a z u z i e m n e g o i r o p y

n a f t o w e j – ma si

Ċ odbywaü poprzez stworzenie wspólnych programów geo-

logicznych w ramach EaWG, nakierowanych na poszukiwanie nowych

Ĩródeá

surowców energetycznych, gazu i ropy. Zrekonstruowane i zmodernizowane
b

Ċdą zostaü dotychczasowe drogi przesyáu gazu ziemnego. Uwspólnotowienie

polityki energetycznej, dla optymalizacji zarz

ądzania zasobami ropy naftowej

i efektywnemu ich wykorzystaniu. Branie udzia

áu we wspólnych przedsiĊwziĊ-

ciach przetwarzania surowców i wytwarzania nowego sprz

Ċtu do wydobycia,

przetwarzania i transportu. Rozwijanie korzystnej, wzajemnej wspó

ápracy,

budowa nowych dróg tranzytowych dla surowców na terenie wszystkich pa

Ĕstw

cz

áonkowskich. Dodatkowo, paĔstwa zadeklarowaáy uniÞ kacjĊ przepisów regu-

luj

ących politykĊ energetyczną i przesyáową oraz dostĊp stronom do rurociągów

gazowych i ropowych. Uzgodniono zoptymalizowanie dróg transportu, podej-
mowanie dzia

áaĔ mających na celu racjonalizacjĊ wykorzystania gazu i ropy

oraz prowadzenie uzgodnionej polityki eksportowej dla rozwoju rynku surow-
ców energetycznych.

4. Ut w o r z e n i e w s p ó l n e g o r y n k u w

Ċ g l a – w tym zakresie strony

postanowi

áy dąĪyü do wspólnego rozwoju w zakresie: wydobycia, poprawy

jako

Ğci produktów wĊglowych oraz prowadzenia wspólnych badaĔ naukowych.

Podejmowane b

Ċdą dziaáania mające na celu odbudowĊ i modernizacjĊ górni-

czych przedsi

Ċbiorstw, a takĪe produkcjĊ nowych maszyn górniczych. DąĪenie

do rozwoju wspó

ápracy gospodarczej i handlowej pomiĊdzy paĔstwami EaWG

oraz wzrost dostaw poza pa

Ĕstwa wspólnoty. Dodatkowo uzgodniono zoptyma-

lizowanie stawek na wewn

Ċtrzny i zewnĊtrzny transport surowca oraz utrzyma-

nie obecnych rynków zbytu i pozyskiwanie nowych.

221

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

Uchwa

áa Rady MiĊdzypaĔstwowej stanowi fundament koherentnej poli-

tyki energetycznej. Nadzór nad jej wykonaniem powierzono Radzie Polityki
Energetycznej, dzia

áającej w ramach Komitetu Integracyjnego EaWG, radzie

przys

áugują równieĪ uprawnienia powoáywania dodatkowych komisji i grup

zadaniowych, których celem jest podejmowanie dzia

áaĔ na rzecz utworze-

nia wspólnego rynku energii w ramach EaWG. Aby osi

ągnąü zaplanowany

cel realizowane s

ą skoordynowane dziaáania polityki energetycznej w ramach

Wspólnoty. Finansowanie celów realizowanych w ramach EaWG odbywa si

Ċ ze

Ğrodków krajowych, jak równieĪ wspólnotowych, które powinny byü uwzglĊd-
nione w corocznych bud

Īetach.

Drugim wa

Īnym dokumentem odnoszącym siĊ do polityki energetycznej,

zawartym w ramach EaWG by

áa umowa pomiĊdzy paĔstwami o wypracowa-

niu wspólnego bilansu energetycznego, podpisana w 2005 roku. Dokument ten
okre

Ğla deÞ nicjĊ, zarówno wspólnotowego, jak i narodowego bilansu energe-

tycznego

22

oraz okre

Ğla kroki, jakie paĔstwa zobowiązują siĊ podjąü, aby wypra-

cowa

ü koherentny bilans energetyczny dla paĔstw czáonkowskich. Umowa

okre

Ğla, jakie ministerstwa po stronie paĔstw czáonkowskich są odpowiedzialne

za realizacj

Ċ jej zaáoĪeĔ:

– Ministerstwo Gospodarki i Ministerstwo Energetyki – Bia

áorusi;

– Ministerstwo Energetyki i Zasobów Mineralnych – Kazachstanu;

– Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego, Przemys

áu i Handlu oraz PaĔ-

stwowa Agencja Energetyczna – Kirgistanu;

– Ministerstwo Przemys

áu i Energetyki – Federacji Rosyjskiej;

– Ministerstwo Energii – Tad

Īykistanu.

Wed

áug zapisów umowy paĔstwa Wspólnoty zobowiązaáy siĊ do opraco-

wywania wspólnego bilansu energetycznego w perspektywie

Ğredniookresowej

na okres od 3 do 5 lat, co pozwoli na optymalizacj

Ċ doboru sposobów i metod

zaspokojenia popytu na rynkach krajowych wspólnoty oraz zrównowa

Īenie

jej poprzez mechanizmy popytu i poda

Īy. Opracowanie wspólnego bilansu

ma wp

áynąü na ustanowienie pomiĊdzy stronami korzystniejszych warun-

ków dostaw surowców energetycznych. Pa

Ĕstwa w ramach umowy są zobli-

gowane do ustalania odr

Ċbnego bilansu dla kaĪdego rodzaju paliwa i Ĩródáa

energii.

Instytucj

ą odpowiedzialną po stronie Wspólnoty za nadzór nad projektem

dotycz

ącym wspólnego bilansu energetycznego mianowano Sekretariat Komi-

tetu Integracyjnego EaWG wraz z podleg

áą mu Radą ds. polityki energetycz-

nej, ustanowion

ą przy Komitecie EaWG. Rada ma za zadanie opracowywaü

22

Wspólny bilans energetyczny – to system wska

Ĩników charakteryzujących produkcjĊ,

konsumpcj

Ċ krajową, eksport i import energii i paliw osiąganych wspólnie przez paĔstwa czáon-

kowskie EaWG. Narodowy bilans energetyczny – to system wska

Ĩników charakteryzujących

produkcj

Ċ, konsumpcjĊ krajową, eksport i import energii i paliw przez kaĪde paĔstwo czáonkow-

skie EaWG z osobna.

222

àukasz Kolatorski

wspólny bilans energetyczny dla pa

Ĕstw EaWG oraz przedstawiaü propozycje

dotycz

ące zaspokajania potrzeb czáonków Wspólnoty na krajowych rynkach

energetycznych. Natomiast Sekretariat ma za zadanie koordynowanie pracy
w

áaĞciwych organów po stronie sygnatariuszy umowy.

Przewidziano tak

Īe moĪliwoĞü modyÞ kowania umowy w postaci

do

áączanych do niej odrĊbnych protokoáów. Ustalono, Īe umowa jest niĪ-

sza rang

ą od dotychczas podpisanych przez paĔstwa czáonkowskie umów

mi

Ċdzynarodowych i nie ma prawa w nie ingerowaü. Zapisano takĪe, Īe

w przypadku niejasnych lub w

ątpliwych kwestii, powstaáych na drodze inter-

pretacji zapisów umowy, pa

Ĕstwa czáonkowskie zobligowaáy siĊ do poszu-

kiwania konsensusu na drodze kompromisu i wzajemnych negocjacji.
W przypadku niemo

ĪliwoĞci osiągniĊcia kompromisu, wáaĞciwym organem

do rozwi

ązania sporu bĊdzie Wspólnotowy Sąd EaWG. Warto zwróciü uwagĊ

na zapis,

Īe sygnatariusze mogą odstąpiü od niniejszej umowy poprzez zasto-

sowanie okre

Ğlonej procedury, w terminie 6 miesiĊcy od daty zgáoszenia chĊci

wyst

ąpienia.

KONKLUZJE I PROGNOZA

D

ąĪenia paĔstw wspóátworzących Euroazjatycką WspólnotĊ Gospodarczą

do utworzenia koherentnej polityki energetycznej uwarunkowane jest wieloma
pobudkami. Nadrz

Ċdnym celem jest umocnienie pozycji organizacji na arenie

mi

Ċdzynarodowej, poprzez umiejĊtne wykorzystanie posiadanego potencjaáu

energetycznego. Podejmowane dzia

áania w tym kierunku mogą w efekcie Þ nal-

nym przyczyni

ü siĊ do wytworzenia miĊdzynarodowej równowagi oraz mul-

tipolarnego

áadu Ğwiatowego. Tym samym EaWG stanie siĊ przeciwwagą dla

ekspansji Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Unii Europejskiej w regionie
Europy Wschodniej i Azji

ĝrodkowej.

Przywódcy pa

Ĕstw Wspólnoty dostrzegają, Īe wszelakie próby skutecznego

oddzia

áywania na pozostaáych uczestników stosunków miĊdzynarodowych sta-

wiaj

ą przed paĔstwami coraz wiĊksze wymagania. Prowadzenie polityki zagra-

nicznej w pojedynk

Ċ jest maáo efektywne. Aby prowadziü skuteczną politykĊ

zagraniczn

ą, powinny integrowaü siĊ paĔstwa, które mają podobne cele, two-

rz

ąc tym samym swoistą wspólnotĊ interesów. Pozwala to na mocniejsze arty-

ku

áowanie swojego stanowiska oraz oddziaáywanie na pozostaáych uczestników

multilateralnych stosunków.

Za uwspólnotowion

ą polityką energetyczną paĔstw dziaáających na páasz-

czy

Ĩnie EaWG przemawiają, bĊdące w posiadaniu paĔstw surowce ener-

getyczne, które s

ą jednymi z kluczowych skáadników dla funkcjonowania,

nap

Ċdzania i rozwoju gospodarki. NaleĪy pamiĊtaü takĪe o zasobach wĊglo-

wodorów, których poziom wydobycia na chwil

Ċ obecną jest znikomy, jednakĪe

patrz

ąc na nie przez pryzmat ciągáego wzrostu zapotrzebowania na surowce

223

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

zg

áaszane na Ğwiecie oraz rozwoju techniki i technologii wydobywczych, w nie-

d

áugim czasie mogą stanowiü o sile Wspólnoty.

EaWG podj

Ċáa dziaáania zmierzające do utworzenia wspólnej polityki ener-

getycznej w ramach organizacji, wspólnego rynku surowców energetycznych
oraz uregulowania kwestii z nimi powi

ązanych. De facto podjĊtych dziaáaĔ nie

mo

Īna okreĞliü mianem wystarczających, jednakĪe nie moĪna ich nie zauwaĪyü.

Wspólnota, w tym przede wszystkim Federacja Rosyjska zdaj

ą sobie sprawĊ

z potencja

áu drzemiącego w umiejĊtnym wykorzystaniu surowców energetycz-

nych. Nie nale

Īy bagatelizowaü pozostaáych paĔstw wspóátworzących organi-

zacj

Ċ, choü posiadany przez nie potencjaá w skali ogóáu jest znikomy. Trzeba

jednak zwróci

ü uwagĊ, Īe są one czĊĞcią infrastruktury tranzytowej poza obszar

organizacji. Bezpiecze

Ĕstwo energetyczne nie opiera siĊ tylko na posiadaniu

lub dost

Ċpie do surowców, ale takĪe na gwarancji bezpieczeĔstwa dostaw, które

musz

ą odbywaü siĊ przez sąsiednie paĔstwa. NaleĪy takĪe pamiĊtaü o posia-

danych przez Kazachstan z

áoĪach uranu, które są Ĩródáem energii wytwarzanej

przez elektrownie atomowe

23

.

Nale

Īy takĪe pamiĊtaü, Īe poprzez odkrycie i coraz wiĊkszą eksploata-

cj

Ċ gazu pochodzącego z wĊglowodoru, tzw. gazu áupkowego, znaczenie

i potencja

á organizacji moĪe w niedáugim czasie ulec zwiĊkszeniu. Dodatkowo

sprzyja temu rosn

ący wzrost zapotrzebowania na surowce oraz rozwój techno-

logii wydobywczych, dzi

Ċki którym eksploatacja innych Ĩródeá energii staje

si

Ċ taĔsza. Trzeba takĪe mieü na uwadze (bĊdące w posiadaniu Rosji) záoĪa

surowców znajduj

ące siĊ w rejonie Arktyki, których blisko poáowa, wedáug

szacunkowych danych, mo

Īe byü w posiadaniu Rosji

24

. Ca

ákowitą iloĞü

z

áóĪ znajdujących siĊ w rejonie Arktyki szacuje siĊ na blisko 25% zasobów

Ğwiatowych

25

.

Poddaj

ąc analizie prowadzoną politykĊ energetyczną przez Euroazjatycką

Wspólnot

Ċ Gospodarczą naleĪy przedstawiü takĪe jej negatywne strony, do któ-

rych mo

Īemy zaliczyü:

– p r o b l e m d y w e r s y f i k a c j i d o s t a w – g

áównym odbiorą surow-

ców pochodz

ących z obszaru EaWG, są paĔstwa Europy ĝrodkowej

i Wschodniej, a nale

Īy pamiĊtaü, Īe jednym z gáównych Ğwiatowych

importerów surowców energetycznych s

ą Chiny;

23

Z

áoĪa uranu, które są w posiadaniu Kazachstanu stanowią 25% zasobów Ğwiatowych

ocenianych na 470 tys. ton. Maj

ą one niezwykle waĪne znaczenie militarne jak i energetyczne,

wykorzystywane przy produkcji broni masowego ra

Īenia oraz przy produkcji energii elektrycz-

nej w elektrowniach atomowych.

24

http://www.ssb.no/a/english/publikasjoner/pdf/sa84_en/kap3.pdf (dost

Ċp: 06.07.2013).

25

http://www.wiadomosci24.pl/artykul/rosyjska_ekspedycja_naukowa_plynie_na_pod-

boj_arktyki_151500.html (dost

Ċp: 06.07.2013).

224

àukasz Kolatorski

– polityka energetyczna w du

Īej mierze o p i e r a s i Ċ n a p o t e n c j a l e

F e d e r a c j i R o s y j s k i e j, która jest pa

Ĕstwem wiodącym w dzie-

dzinie surowców energetycznych, to z kolei zagra

Īa dobrym relacjom

pomi

Ċdzy paĔstwami, które w znacznej mierze są od Rosji uzaleĪnione

w sferze surowców energetycznych;

– p r o b l e m k o n k u r e n c y j n o

Ğ c i d o s t a w s u r o w c ó w e n e r g e -

t y c z n y c h – pomimo zwi

Ċkszającego siĊ zapotrzebowania na surowce,

rynek odbiorców relatywnie nie zwi

Ċksza siĊ;

– surowce energetyczne s

ą fundamentem potencjaáu gospodarczego, przez

co g o s p o d a r k a p a

Ĕ s t w W s p ó l n o t y w d u Ī e j m i e r z e j e s t

u z a l e

Ī n i o n a o d a k t u a l n e j s y t u a c j i n a Ğ w i a t o w y c h r y n -

k a c h e n e r g e t y c z n y c h oraz zg

áaszanego aktualnie na nie zapotrze-

bowania;

– b r a k s t r a t e g i i j e d n o l i t e j p o l i t y k i e n e r g e t y c z n e j w s t o -

s u n k u d o p a

Ĕ s t w o d b i o r c ó w.

Pa

Ĕstwom wspóátworzącym EaWG udaáo siĊ stworzyü podstawy wspól-

nego zarz

ądzania zasobami surowców energetycznych oraz podstawy uwspól-

notowionego bilansu energetycznego. Jednak

Īe nadal brakuje wspólnej

strategii wobec g

áównych odbiorców surowców energetycznych oraz dziaáaĔ

maj

ących poprawiü konkurencyjnoĞü surowców oraz zdywersyÞ kowaü grono

odbiorców.

Z posiadaniem surowców energetycznych oraz dost

Ċpem do nich związany

jest immanentnie rozwój gospodarczy pa

Ĕstw. Dlatego paĔstwa EaWG, dyspo-

nuj

ące znacznym potencjaáem surowców energetycznych znajdują siĊ de facto

w kr

Ċgu podmiotów miĊdzynarodowych, które mają znaczący gáos na arenie

mi

Ċdzynarodowej. NaleĪy takĪe zwróciü uwagĊ na fakt, Īe czáonkowie EaWG

wypadaj

ą gorzej na tle lepiej rozwiniĊtych paĔstw Zachodu i Wschodu, pomimo

posiadanego potencja

áu. Wynika to z uwarunkowaĔ historycznych, poniewaĪ

przez blisko 70 lat funkcjonowa

áy one w socjalistycznej rzeczywistoĞci radziec-

kiej. Trzeba tak

Īe zauwaĪyü, Īe poprzez umiejĊtnie prowadzoną politykĊ ener-

getyczn

ą oraz odpowiednie wykorzystanie posiadanego potencjaáu, paĔstwa

Wspólnoty mog

ą dokonaü transferu technologii, potrzebnego do rozwoju paĔ-

stwom poradzieckim.

Nasuwaj

ą siĊ konstatacje. NiepodwaĪalnym faktem jest dáuga droga, jaka

pozosta

áa przed Wspólnotą do peánego ustanowienia i wdroĪenia koherentnej

polityki energetycznej. Id

ąc obranym kursem EaWG jest na jak najlepszej dro-

dze do osi

ągniĊcia zamierzonych celów. ZaleĪy to przede wszystkim od woli

politycznej wszystkich uczestników, w tym szczególnie Rosji, która jest g

áów-

nym inspiratorem regulacji na gruncie EaWG, a propozycje w d

áuĪszej perspek-

tywie mog

ą przynieĞü wymierne korzyĞci, zarówno dla poszczególnych paĔstw

jak i ca

áej Wspólnoty.

225

POTENCJA

à I POLITYKA ENERGETYCZNA EUROAZJATYCKIEJ WSPÓLNOTY...

POTENTIAL AND ENERGY POLICY EURASIAN ECONOMIC COMMUNITY

Summary. This paper examines the nature and process of development of the Eurasian Economic
Community, the implications of its energy potential, and answers the question of whether its
members pursue a coherent policy of country importers. The research methodology is based on
a descriptive analysis showing the energy potential and the actions taken within the framework of
EurAsEC to set up a communitarianized energy policy.

Key words: Eurasian Economic Community, energy policy, energy potential

226

àukasz Kolatorski