Świątynia Artemidy w Efezie

1

Świątynia Artemidy w Efezie

Ruiny świątyni Artemidy w Efezie

Artemida Efeska

Świątynia Artemidy w Efezie (Artemizjon

w Efezie) – dla starożytnych Greków jeden z

siedmiu cudów świata. Znana pod nazwą

Artemizjonu stanowiła największą ozdobę

Efezu w Azji Mniejszej (obecnie Turcja).

Była to świątynia o wymiarach 130 m na 69

m, zbudowana przez króla Lidii Krezusa

około 560 p.n.e.

[1]

Najprawdopodobniej

stanęła na miejscu wcześniejszej budowli

zniszczonej podczas najazdu Kimmerów

(zdaniem Pliniusza świątynia była dziewięć

razy budowana i burzona). Jońska świątynia

została zaprojektowana przez Chersifrona i

Metagenesa z Knossos, przy współpracy

Teodorosa z Samos. Do jej budowy użyto

doskonałej jakości marmuru i cedru

libańskiego. Świątynia została

zaprojektowana jako dipteros otoczony

podwójną kolumnadą złożoną z ośmiu

kolumn przed elewacją frontową i tylną

(tzw. oktastylos) i dwudziestu kolumn

wzdłuż boków świątyni. Pozostałe kolumny,

a było ich w sumie 127, umieszczono w

pronaosie i wewnątrz świątyni. Kolumny o

wysokości ok. 18,0 m miały średnicę w

dolnej części 2,5 m. Zdobiły je w dolnej

części płaskorzeźby. Rzeźby zdobiły także

fryz i najprawdopodobniej tympanon oraz

dach świątyni. W jej wnętrzu umieszczono

cedrowy posąg Artemidy. Wśród rzeźbiarzy

zaangażowanych do prac przy budowie

należeli między innymi: Fidiasz, Poliklet,

Kresilas. Ukończenie budowli zajęło 120

lat.

W 356 p.n.e. świątynię spalił szewc Herostrates w nadziei, że ten występek unieśmiertelni jego imię. Świątynię

chciał odbudować Aleksander Wielki. Mieszkańcy Efezu nie przyjęli jego warunku, jakim było umieszczenie w

świątyni inskrypcji sławiących jego imię. Propozycja została odrzucona słowami: "Aleksandrze, nie wypada, żeby

jeden bóg stawiał świątynię drugiemu bogu", bowiem wyznawcy Artemidy nie widzieli możliwości oddawania w

jednej świątyni hołdu dwóm bogom. Aleksander, mimo iż nie przyjęto od niego pieniędzy na pokrycie kosztów

odbudowy, zlecił swojemu architektowi, Dejnokratesowi, sporządzenie projektu świątyni. Koszt prac został

sfinansowany ze składek mieszkańców Efezu i z kwot uzyskanych ze sprzedaży niektórych, niewykorzystanych przy

odbudowie elementów spalonej świątyni. Odbudowa świątyni trwała od 334 p.n.e. do 260 p.n.e.. Budowla stanęła na

fundamentach poprzedniej świątyni i miała identyczne z nią wymiary. Dodano nową krepidomę złożoną z 13 stopni.

Świątynia Artemidy w Efezie

2

Przy odbudowie pracowali Skopas, który wykonał płaskorzeźby w dolnej części kolumn, Praksykles i Apelles.

Świątynia z IV wieku została zniszczona podczas najazdu Gotów w 262 i już nigdy jej nie odbudowano.

W roku 1869 ekspedycja zorganizowana przez British Museum odkryła miejsce, gdzie znajdowała się świątynia.

Niektóre elementy wystroju efeskiego Artemizjonu można obecnie obejrzeć w tym muzeum. Poniżej rysunki

płaskorzeźb z kolumnady Artemizjonu.

Oryginalny posąg Artemidy, nie zachowany, był wykonany ze złota, srebra, kości słoniowej i czarnego kamienia

(chryzelefantyna). Można się jedynie domyślać, jak wyglądał, na podstawie opisów i zachowanej kopii. Uwagę

zwraca niezwykły sposób przedstawienia bogini, przypominający bardziej rzeźby egipskie, niż greckie.

Artemida, której cześć oddawano w Efezie przyjęła wiele cech frygijskiej bogini Kybele. Kult bogini – matki

opiekującej się ziemią, powietrzem i wodą, dającej życie i urodzaj, a jednocześnie rządzącej cywilizacją, był

rozpowszechniony w Anatolii jeszcze przed przybyciem greckich kolonistów. Wraz z powstawaniem miast jońskich

i wzajemnym przenikaniu się kultur, Artemida została najważniejszą boginią Jonii. W Efezie każdego roku w maju

odbywały się trwające przez cały miesiąc obchody ku jej czci.

Efeskie posągi Artemidy przedstawiają ją ubraną w suknię ozdobioną miejskimi wieżami, które są atrybutem jej

władzy nad cywilizacją. Ozdoby z wyobrażeniami zwierząt są symbolem jej władzy nad nimi. Efeska Artemida

nazywana była też Pszczelą Boginią, a bite w mieście monety na awersie miały symbol bogini – wizerunek królowej

pszczół.

Przypisy

[1] Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 14. ISBN 83-85001-89-1.

Na mapach: 37°56'59″N 27°21'50″E37.94972, 27.36389 (http:/

/

toolserver.

org/

~geohack/

geohack.

php?language=pl&

pagename=ŚwiÄ tynia_Artemidy_w_Efezie&

params=37_56_59_N_27_21_50_E_)

Źródła i autorzy artykułu

3

Źródła i autorzy artykułu

Świątynia Artemidy w Efezie  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=22500406  Autorzy: Beno, Brave heart, Derbeth, Dixi, Ented, Gładka, HanselGretchen, IMPERATOR, Janmad,
Kauczuk, Kpjas, LION, Mix321, Mzopw, Picus viridis, Piotr967, Pjahr, Radomil, RansoN, Selena von Eichendorf, Silthor, Slawojar, Stoigniew, Tomekpe, Trismegistos, 5 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Ac artemisephesus.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Ac_artemisephesus.jpg  Licencja: GNU Free Documentation License  Autorzy: Bdk, Bibi Saint-Pol, Butko,
Denisutku, Duesentrieb, G.dallorto, Nuno Tavares

Plik:ArtemisEphesus.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:ArtemisEphesus.jpg  Licencja: GNU Free Documentation License  Autorzy: Butko, DenghiùComm, G.dallorto,
Jastrow, Y440

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/