Pakiet komputerowy Bliss for Windows(1)

Pakiet komputerowy

Bliss for Windows

w pracy z osobami niepełnosprawnymi ruchowo ze specjalnymi potrzebami w zakresie

porozumiewania się

Dla osób niepełnosprawnych z jednoczesnym poważnym uszkodzeniem aparatu mowy, braku rozwoju mowy lub niemożności jej przywrócenia (w afazji),
komputer umożliwia zastosowanie specjalistycznych programów wspieraj ących komunikację. Dzięki temu także użytkownik symboli Bliss`a może pisać
teksty, korespondować z innymi osobami korzystającymi z tego systemu porozumiewania si ę, a także ćwiczyć technikę pisania i czytania. Na rynku
europejskim dost ępne s ą komputerowe programy edukacyjne umo żliwiające wprowadzanie do czynnego s łownika u żytkownika nowych znaków
i symboli, utrwalanie symboli już umieszczonych na indywidualnej tablicy do porozumiewania się, a także korzystanie z gier i zabaw opartych na danym
systemie komunikacji. Oprogramowanie tego typu projektowane jest jako narz ędzie wspierające proces terapii i edukacji (a tak że reedukacji)
w zakresie ogólnego rozwoju, s łuży budowaniu i doskonaleniu umiej ętności porozumiewania si ę z otoczeniem oraz jest pomoc ą w nauce czytania
i pisania.

Oferta oprogramowania i urządzeń peryferyjnych, ułatwiających dostęp do komputera w Polsce
dla potrzeb osób ze znaczn ą niepełnosprawnością ruchową, które nie mog ą korzystać ze
standardowych urządzeń jest wciąż bardzo ograniczona. Praktyka zawodowa na każdym kroku
pokazuje jak niezb ęd n e s ą specjalistyczne urz ądzenia jak i programy komputerowe
umożliwiające zmian ę opcji tak, by szybki dost ęp do zasobów komputera pozwala ł na
indywidualizację zaję ć p o d k ąt e m m o żliwości intelektualnych i motorycznych
niepełnosprawnego użytkownika.

Przykładem takich rozwiązań jest dostępny w naszym kraju program BOARDMAKER, oferujący
bibliotekę 3.500 symboli PCS (Picture Communications Symbols) w wersji polskoj ęzycznej
oraz BLISS FOR WINDOWS.

Producentem Bliss for Windows ‐ specjalistycznego programu komputerowego ‐ jest
holenderska firma „Handicom”. Program zawiera standardowy słownik 3200 symboli Bliss`a.
Obecnie używany w krajach Europy Zachodniej i cieszy si ę dużym zainteresowaniem zarówno
samych u żytkowników ( „blissowców”) jak i nauczycieli i terapeutów mowy. Obecnie jest
dostępny w 6 wersjach j ęzykowych: angielskiej, duńskiej, fi ńskiej, niemieckiej, norweskiej

i szwedzkiej.

Moduły programu Bliss for Windows

Oprogramowanie jest zestawem 6 niezale żnych modułów do pracy z graficznym systemem symboli Bliss`a. Każda z części spełnia inną rolę, ale składa
się na spójną całość programu. Opisane poniżej moduły przedstawiają wybrane, acz najważniejsze możliwości programu:

1. Symbol Editor ‐ służy do modyfikacji istniejących symboli B1iss`a, budowania nowych symboli z 26 elementów podstawowych kszta łtów

(zaawansowani użytkownicy Bliss`a mogą potrzebować symboli, których nie ma w słowniku standardowym np. „pisanka”, „bierzmowanie”),
modyfikacji napisów nad lub pod symbolami Bliss`a (wielkość, grubość, kolor czcionki) oraz budowania submenu ‐ podstron zawierających
symbole do określonego tematu np. „religia”, „zielona szkoła”, „wakacje”, itd.

2. Document Maker ‐ umożliwia projektowanie i budowanie dokumentów oraz „pisanie” tekstów z użyciem symboli Bliss`a. Jest to szczególnie

przydatne dla uczniów, którzy uczą się czytać i pisać, bowiem u osób z zaburzeniami mowy proces ten trwa często wiele lat i nie zawsze pozwala
na opanowanie umiejętności czytania. Uczniowie, którzy nie potrafią czytać mogą pisać i drukować wyrażenia, teksty, własne wypowiedzi
czy pytania zbudowane z symboli Bliss`a (to spore ułatwienie w komunikacji). Użytkownik korzystający z programu Bliss for Windows może
posługiwać się specjalistyczną klawiaturą, wszelkimi rodzajami wyłączników, trackballi i joystików. W funkcji skanowania istnieje także
możliwość zmiany tempa kursora, co dla osób z niedowładami rąk, słabą kontrolą ruchów docelowych, z trudnościami w koordynacji wzrokowo‐
ruchowej ma szczególne znaczenie.

3. Export Program ‐ to bardzo użyteczny moduł pozwalający przygotowywać symbole do przenoszenia (eksportowania) do innych programów

pracujących w środowisku Windows. Można przenosić symbol np. do dokumentów pisanych w edytorze Microsoft OfficeTM, lub do tworzonych
w programie Power Point TM slajdów i prezentacji multimedialnych.

4. Paper Chart Maker ‐ moduł wykorzystywany do budowania tablic komunikacyjnych dostosowanych do indywidualnych potrzeb osób

niemówiących. W programie tym można zaplanować wygląd określonej tablicy i wprowadzić każdy symbol z bazy danych (ze słownika
standardowego zawierającego wszystkie istniejące symbole), umieścić symbole kombinowane dla indywidualnych potrzeb użytkownika, a także
łączyć symbole z systemem piktogramów, albo systemem Picture Communications Symbols (system PCS). Podprogram Paper Chart Maker daje
także możliwość:

tworzenia biblioteki zawierającej osobisty leksykon (słownictwo) użytkownika,

drukowanie zaprojektowanych uprzednio kolorowych matryc z symbolami.

5. Personal Communicator ‐ ułatwia użytkownikom Bliss`a porozumiewanie się poprzez wykorzystywanie słów pochodzących z ich ojczystego

języka. Program umożliwia współpracę z syntezatorem mowy i kartą dźwiękową komputera. Łączenie obrazu z czytanym tekstem ‐ uprzednio
nagranym w języku polskim ‐ ułatwia zapamiętywanie całościowe nie tylko symboli składających się często z kilku elementów, ale i całych
wyrazów umieszczonych nad lub pod symbolami Bliss`a.

6. Vocabulary Maker ‐ tworzy bazę danych złożoną ze wszystkich zawartych w słowniku podstawowym symboli Bliss`a. Można tworzyć indywidualny

słownik użytkownika systemu (słownik dla konkretnej osoby zawiera tylko jej znane symbole i pojęcia). Ponadto program posiada funkcje
pozwalające na dobieranie wielkości i kolorów symboli umieszczanych na tablicach w zależności od tego jaką częścią mowy jest dany symbol
(zgodnie z zasadami umownymi: czasowniki ‐ zielone, rzeczowniki ‐ żółte, przymiotniki ‐ niebieskie).

Szczególne walory i niedostatki programu Bliss for Windows

Atrakcyjnoś ć programu z ca ł ą pewnością oddziałuje na sfer ę emocji podnosz ąc trwa łość
i skuteczność efektów nauczania symboliki Bliss`a. Program zapewnia autokontrol ę pozycji
siedzącej, utrzymywania głowy w osi środkowej, a także usprawnianie manualne i doskonalenie
funkcji r ęki osoby niepe łnosprawnej. Ponadto wp ływa na zwi ększenie koncentracji uwagi,
zapewnia rado ś ć z odnoszonych sukcesów, co doskonale motywuje u żytkownika do
sukcesywnego zwiększania wysiłku.

Program pozwala na aktywne wypełnianie czasu wolnego sp ędzanego g łównie w domu, a co
ważniejsze wyzwala tzw. sprawczo ś ć działania, dokonywanie samodzielnego wyboru przy
podejmowaniu decyzji. Mo żliwoś ć interakcyjnej pracy dziecka z komputerem pozwala
w wyjątkowy sposób uatrakcyjni ć proces nauki, u łatwiając i przy śpieszając przyswajanie
nowych wiadomości i opanowanie podstawowych technik szkolnych.

Najcenniejszymi zaletami programu są:

wzmocnienia pozytywnie (nagroda) ‐ rezultat prawidłowo wykonanego zadania widoczny na ekranie,

stwarzanie możliwości stopniowania trudności i zmiany tempa pracy,

wyrazista grafika, kontrast, możliwość wyboru kolorystyki,

możliwość zmiany wielkości elementów,

wybór ilości elementów na ekranie od nielicznych do wielu szczegółów,

możliwość autokontroli ‐ interakcja użytkownika,

możliwość wyboru jednego z wielu zadań,

natychmiastowy wydruk rezultatów pracy użytkownika,

gwarancja wyboru w menu opcji pracy przy pomocy klawiatury standardowej, specjalistycznej, myszy lub trackballa, włącznika (opcja
skanowania, czyli samoistnego przesuwania kursora po ekranie w zmiennym, wybranym przez użytkownika tempie),

możliwość użycia dźwięku (melodii lub głosu),

opcja transportowania obrazów z innych programów i eksportowania symboli.

Niedostatki: brak wersji polskojęzycznej i wysoka cena programu.

Wprowadzenie programu w naszym kraju wymaga:

przetłumaczenia leksykonu (słownika, tzw. bazy danych) oraz menu programu (tzw. nakładek) na
język polski,

adaptacji i naukowej weryfikacji z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb oraz możliwości
niemówiących użytkowników Bliss`a,

opracowania metodyki wykorzystania programu w edukacji dzieci z specjalnymi potrzebami
w zakresie porozumiewania się.

Szczęśliwie si ę składa, że wymienione wyżej dzia łania zosta ły ju ż podjęte przez zespó ł znakomitych
pedagogów ze Szko ły Podstawowej Nr 327, ul. Radomska w Warszawie. W 2000 roku program
w angielskiej wersji językowej został zakupiony przez w/w Szkołę i Centrum Komunikacji Ośrodek Bliss`a
(Zarząd G łówny TPD). Jest wykorzystywany do pracy z dzie ćmi niemówiącymi, które porozumiewają się
przy pomocy symboli Bliss`a. Przetłumaczono bazę danych na język polski i zacz ęto stosować program
w praktyce i codziennej pracy nad rozwojem umiejętności komunikacyjnych uczniów.

Istnieje potrzeba udostępnienia tego narzędzia również w polskiej wersji językowej. Zastosowanie całego
programu lub jego poszczególnych części przez użytkowników symboli Bliss`a może zwiększyć ich szanse
na porozumiewanie się z otoczeniem i pomóc w miarę niezależnie funkcjonować we własnym otoczeniu.

Autor: Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Strona główna

Wykorzystanie komputera

Oprogramowanie