GLOBALIZACJA – SZANSE I ZAGROŻENIA

Współczesny świat do pewnego stopnia się skurczył. Wraz z rozwojem postępu tech-
nicznego, który zwielokrotnił ludzkie możliwości w dziedzinie komunikacji i przepływu
informacji, staliśmy się sobie bliżsi, ale i bardziej od siebie zależni. Wydarzenia roz-
grywające się gdzieś daleko – jak w przypadku kryzysu finansowego w Azji czy wojny
w Bośni – nierzadko wpływają na nasze życie. Bardziej od siebie zależni, powinniśmy
być też za siebie bardziej odpowiedzialni. Na zajęciach uczniowie dyskutują o wyzwa-
niach, jakie stoją przed współczesnym światem, zastanawiają się, jak wspólnota mię-
dzynarodowa może rozwiązywać najbardziej palące problemy.

CELE

Po zajęciach uczniowie powinni umieć:

•

wyjaśnić, dlaczego „świat zrobił się mniejszy”;

•

omówić, na czym polega zjawisko globalizacji we współczesnym świecie;

•

podać przykłady negatywnych oraz pozytywnych przejawów globalizacji.

JAK PRZEPROWADZIĆ ZAJĘCIA?

PROWADZENIE

1.

Na lekcji poprzedzającej realizację tego tematu poproś uczniów, żeby dzień przed zaję-

ciami na temat globalizacji obejrzeli w telewizji wiadomości i wynotowali wydarzenia, które
uznali za najważniejsze czy najciekawsze. Na początku lekcji poproś, aby odczytali swoje
notatki, a następnie zastanowili się, jaką drogą i jak szybko dotarły do nich te informacje.

2.

Poproś uczniów o przeczytanie tekstu „Świat zrobił się mniejszy”. Dziennikarze, politycy

i ekonomiści spierają się obecnie na temat tego, do jakiego stopnia globalizacja odmieniła
nasze życie. Zapytaj, czy coca-cola, muzyka Madonny, perfumy Diora oraz MTV mają coś
wspólnego z globalizacją? Zaproponuj uczniom wzięcie udziału w konkursie – wygrywa
ten, kto wypisze na kartce najwięcej dowodów na wzajemne powiązania życia współczes-
nych młodych Polaków ze światem. Daj uczniom około pięciu minut na zastanowienie się
i spisanie przykładów, a następnie poproś o odczytanie ułożonych przez nich list.

3.

Poproś uczniów, by w parach przeczytali tekst „Globalna wioska”. Następnie poleć im,

by kolejno wymieniali przykłady zmian zachodzących w świecie na skutek rozwoju technik
komunikacyjnych.



4.

Poleć uczniom, by przeczytali tekst „Kultura masowa”, a następnie przystąpili do reali-

zacji ćwiczenia „Sąd nad globalizacją”. Poproś o przeczytanie instrukcji do tego zadania.
Na podstawie przeczytanego tekstu i własnej wiedzy uczniowie będą oceniać szanse
i zagrożenia, jakie niosą ze sobą różne przejawy globalizacji. Podziel uczniów na trzy grupy:
1/3 to obrońcy, 1/3 to oskarżyciele i 1/3 to sędziowie, którzy wydadzą werdykt po wysłu-
chaniu obu stron. Każda ze stron powinna mieć kilka minut na zaprezentowanie swojego
stanowiska. Uczniom w uporządkowaniu argumentów pomoże tabelka zamieszczona
w ćwiczeniu „Sąd nad globalizacją”. Zwróć uwagę uczniów na obecną w świecie opinię,
że kraje bogate rozwijają się kosztem krajów biednych, a zjawisko globalizacji pogłębia ten
proces. Wyrazem tych obaw są protesty przeciwników globalizacji podczas obrad Między-
narodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.

5.

Po zakończeniu sądu lub debaty zachęć uczniów do ułożenia manifestu w postaci kilku

krótkich postulatów dotyczących tego, w jakim świecie chcieliby żyć, np. „Chcemy żyć w świecie,
gdzie nikt nie jest prześladowany”. Powiedz uczniom, żeby zapisali swoje postulaty
na dużym arkuszu papieru i powiesili w widocznym miejscu w swojej klasie. Następnie
niech porównają zapisane przez siebie hasła z informacjami zawartymi w ramce „Wartości
na nowe tysiąclecie”. Czy ich potrzeby i „żądania” pokrywają się z tym, co ONZ uznało
za najważniejsze w swojej misji w XXI wieku.

6.

Zaproponuj uczniom wykonanie zadania „Reklama społeczna”. Zadaniem uczniów będzie

wymyślenie reklamy społecznej – plakatu, który miałby zostać umieszczony na billboardach
– adresowanej do ich rówieśników. Jej tematem powinien być jeden z palących problemów
o wymiarze globalnym. Zrób zastrzeżenie, że reklama musi być zrozumiała i nie może zawierać
drastycznych scen.

7.

Na zakończenie powiedz uczniom, że każdy z nas jest przede wszystkim obywatelem

swego kraju. Powiedz, że od niedawna jesteśmy obywatelami zjednoczonej Europy, ale każdy
z nas jest równocześnie odpowiedzialny za cały świat, w którym żyjemy. Poproś uczniów,
żeby zastanowili się, co to znaczy być „obywatelem świata”, jakie cechy i umiejętności powinien
on mieć, jakie powinności wiążą się z tą ważną, choć nie zawsze uświadamianą rolą.
Poproś uczniów o zapisanie na kartkach swoich przemyśleń, a następnie o wspólne opra-
cowanie na forum klasy portretu dobrego obywatela świata. Poproś uczniów, aby skorzystali
ze swoich wcześniejszych wypowiedzi, a także z tabelki „Wartości na nowe tysiąclecie”.



MATERIAŁY DLA UCZNIÓW

Świat bardzo się skurczył w ostatnich dziesięcioleciach. Największy wpływ miały na
to ułatwienia w podróżowaniu i rozwój środków masowego przekazu. Świat nie stał
się może – jak to przewidywano – globalną wioską, ale jest dzisiaj znacznie mniej podzielony
niż kiedyś. Więcej wiemy o innych, szybciej uzyskujemy wszystkie potrzebne (i niepotrzebne)
informacje. Młodzi ludzie na całym świecie słuchają tej samej muzyki i podobnie się
ubierają. Niektórzy niepokoją się nawet, czy tak dynamiczny rozwój kultury masowej nie
doprowadzi do zupełnego ujednolicenia świata, do zaniku wszelkich różnic kulturowych.
Na szczęście obawy te są chyba nieco przesadzone, bo rzeczywiście smutny byłby
świat, w którym wszędzie byłoby zupełnie tak samo: te same potrawy, te same stroje,
te same zwyczaje, taka sama architektura. Dzięki nowoczesnym środkom transportu
ludzie błyskawicznie przenoszą się z miejsca na miejsce. Jedni podróżują dla przyjemności
albo w interesach. Inni, niestety, są do tego zmuszeni. Z ojczyzny wypędza ich wojna,
prześladowania, bieda i głód. Osiedlają się w innych państwach, tęsknią za swym
krajem i rodziną. Uchodźcy i imigranci nie wszędzie są mile widziani – wielu ludzi
obawia się konkurencji na rynku pracy, nie rozumie i nie akceptuje obcych obyczajów
i kultury. Można mieć nadzieję, że dzięki środkom masowego przekazu takie nieżyczliwe
postawy będą pojawiały się coraz rzadziej. Telewizja, radio i prasa nieustannie przynoszą
nam informacje o krwawych i tragicznych wydarzeniach, budząc współczucie dla ofiar
klęsk żywiołowych i okrutnych wojen. Wiedza na temat nieszczęść dotykających inne
narody sprawia, że trudno dzisiaj zachować obojętność – nic dziwnego, że nigdy jeszcze
wspólnota międzynarodowa nie wkładała tyle wysiłku w pomaganie ludziom cierpiącym.

Globalizacji podlega także gospodarka – obszarem działania międzynarodowych

korporacji jest przecież cały świat, a trudności ekonomiczne w jednej części globu
natychmiast oddziałują na sytuację w innych krajach. Globalizacja gospodarki
z jednej strony sprzyja upowszechnianiu się nowoczesnych technologii, z drugiej
jednak – jak twierdzą niektórzy – pogarsza i tak już dramatyczne problemy państw
słabo rozwiniętych. Przeciwnicy globalizacji głoszą, iż obywatele tych państw padają
ofiarą gospodarczych interesów korporacji oraz rządów najbogatszych krajów świata.

Świat zrobił się mniejszy



Jak w dawnych czasach ludzie dowiadywali się o tym, co się dzieje w innych miastach
czy krajach? Najczęściej informacji dostarczali im kupcy, którzy podróżowali w interesach.
Przekazywane w ten sposób wiadomości były jednak wyrywkowe i bardzo spóźnione.
Często mijały całe miesiące, nim można się było dowiedzieć o tym, że gdzieś daleko wy-
buchła wojna albo na tron wstąpił nowy król. Dziś informacja, dzięki 00 umieszczonym nad
Ziemią satelitom, telewizji oraz internetowi, obiega świat niemal tak szybko jak myśl.
Nowe techniki komunikacyjne ułatwiły porozumiewanie się ze
sobą ludzi, wymianę myśli, idei, technologii. Z jednej strony może
to powodować chaos, z którego trudno wyłowić wiadomości na-
prawdę ważne, z drugiej utrudnia niedemokratycznym rzą-
dom kontrolę nad obywatelami. Kiedyś tyrani mogli ukrywać
zbrodnie popełniane na własnym narodzie, dziś byłoby to nie-
możliwe. Przykładem mogą być relacje z dokonanej na polecenie
władz chińskich masakry na placu Niebiańskiego Spokoju w Pe-
kinie w 199 r. Dzięki rozwojowi mediów narodziła się światowa
opinia publiczna, która wpływa na poczynania rządzących polity-
ków i w wielu sytuacjach wymusza zajęcie określonego stanowi-
ska, np. publicznego potępienia dla łamania praw człowieka, zerwa-
nia kontaktów handlowych z państwem popierającym terroryzm.

Socjolog Benjamin Barber pisze: „Sieć restauracji McDonald’s obsługuje dziennie na całym
świecie 0 mln klientów, czyli więcej niż liczy ludność Grecji, Irlandii i Szwajcarii razem”.
Myszka Miki, coca-cola, dżinsy – oto najbardziej znane symbole kultury masowej
utożsamianej najczęściej z niezwykle ekspansywną kulturą amerykańską. Bajki Disneya
jednoczą przed telewizorami dzieci z całego świata, markowe spodnie dla młodych ludzi
w biednych krajach są miarą statusu społecznego. Dla jednych kultura masowa oznacza
możliwość życia tak jak bohaterowie filmów, inni widzą w jej wytworach przejaw
zdegenerowanej kultury Zachodu i zagrożenie dla systemu władzy. W niektórych krajach
arabskich zakazane jest posiadanie prywatnych anten satelitarnych i odtwarzaczy wideo. Kultura
masowa jako przejaw globalizacji często oceniana jest bardzo krytycznie. Zdaniem Benjamina
Barbera kultura globalna „odpowiada naszej obojętności, dekoncentracji i gnuśności. Disney,
McDonald’s i MTV apelują do tego, co łatwe, szybkie i proste”. Nie pozostawia więc miejsca na wyobraźnię
czy wrażliwość. Innym argumentem wysuwanym przeciwko kulturze masowej jest zarzut,
że niszczy tradycyjne obyczaje (zmienia modę, propaguje nowe święta, jak np. walentyn-
ki) i sprawia, że wszyscy stają się coraz bardziej do siebie podobni i coraz mniej ciekawi.

Globalna wioska

Kultura masowa

9

Wolność - mężczyźni i kobiety mają prawo żyć i wychowywać swoje dzieci w godności,
wolni od głodu, nędzy i strachu przed przemocą i uciskiem. Najlepszym gwarantem
tych praw jest przedstawicielska władza sprawująca rządy w oparciu o wolę społeczeństwa.

Równość i solidarność - żaden człowiek ani żaden naród nie może być pozbawiony
możliwości czerpania korzyści z procesów globalizacji. Koszty i obciążenia związane
z zarządzaniem globalnym ryzykiem muszą być sprawiedliwie podzielone. Ci, którzy
czerpią najmniejsze korzyści, są uprawnieni do otrzymania pomocy od tych, których
korzyści z globalizacji są największe.

Tolerancja - ludzie powinni nawzajem się szanować, respektując całe światowe bogactwo
wierzeń, kultur i języków. Różnic wewnątrz i pomiędzy społeczeństwami nie należy
się obawiać ani niwelować, ale je pielęgnować.

Poszanowanie środowiska naturalnego - w obcowaniu ze wszystkimi żyjącymi
stworzeniami i w korzystaniu z zasobów naturalnych powinniśmy kierować się roztropnością
i przekazać następnym pokoleniom niezmierzone bogactwo, jakim obdarzyła nas natura.

Wspólna odpowiedzialność - państwa muszą współdziałać w celu utrzymania pokoju
i bezpieczeństwa na świecie według zasad określonych w karcie Narodów Zjednoczonych.
Zarządzanie ryzykiem i zagrożeniami, które dotyczą wszystkich ludzi, powinno opierać
się na wielostronnych uzgodnieniach.

My, Ludy: Rola Narodów Zjednoczonych w XXI wieku, raport Sekretarza Generalnego ONZ

Wartości na nowe tysiąclecie