GLOBALIZACJA – SZANSE I ZAGROŻENIA

Współczesny świat do pewnego stopnia się skurczył. Wraz z rozwojem postępu tech-
nicznego, który zwielokrotnił ludzkie możliwości w dziedzinie komunikacji i przepływu
informacji, staliśmy się sobie bliżsi, ale i bardziej od siebie zależni. Wydarzenia roz-
grywające się gdzieś daleko – jak w przypadku kryzysu finansowego w Azji czy wojny
w Bośni – nierzadko wpływają na nasze życie. Bardziej od siebie zależni, powinniśmy
być też za siebie bardziej odpowiedzialni. Na zajęciach uczniowie dyskutują o wyzwa-
niach, jakie stoją przed współczesnym światem, zastanawiają się, jak wspólnota mię-
dzynarodowa może rozwiązywać najbardziej palące problemy.

CELE

Po zajęciach uczniowie powinni umieć:

•

wyjaśnić, dlaczego „świat zrobił się mniejszy”;

•

omówić, na czym polega zjawisko globalizacji we współczesnym świecie;

•

podać przykłady negatywnych oraz pozytywnych przejawów globalizacji.

JAK PRZEPROWADZIĆ ZAJĘCIA?

PROWADZENIE

1.

Na lekcji poprzedzającej realizację tego tematu poproś uczniów, żeby dzień przed zaję-

ciami na temat globalizacji obejrzeli w telewizji wiadomości i wynotowali wydarzenia, które
uznali za najważniejsze czy najciekawsze. Na początku lekcji poproś, aby odczytali swoje
notatki, a następnie zastanowili się, jaką drogą i jak szybko dotarły do nich te informacje.

2.

Poproś uczniów o przeczytanie tekstu „Świat zrobił się mniejszy”. Dziennikarze, politycy

i ekonomiści spierają się obecnie na temat tego, do jakiego stopnia globalizacja odmieniła
nasze życie. Zapytaj, czy coca-cola, muzyka Madonny, perfumy Diora oraz MTV mają coś
wspólnego z globalizacją? Zaproponuj uczniom wzięcie udziału w konkursie – wygrywa
ten, kto wypisze na kartce najwięcej dowodów na wzajemne powiązania życia współczes-
nych młodych Polaków ze światem. Daj uczniom około pięciu minut na zastanowienie się
i spisanie przykładów, a następnie poproś o odczytanie ułożonych przez nich list.

3.

Poproś uczniów, by w parach przeczytali tekst „Globalna wioska”. Następnie poleć im,

by kolejno wymieniali przykłady zmian zachodzących w świecie na skutek rozwoju technik
komunikacyjnych.

4.

Poleć uczniom, by przeczytali tekst „Kultura masowa”, a następnie przystąpili do reali-

zacji ćwiczenia „Sąd nad globalizacją”. Poproś o przeczytanie instrukcji do tego zadania.
Na podstawie przeczytanego tekstu i własnej wiedzy uczniowie będą oceniać szanse
i zagrożenia, jakie niosą ze sobą różne przejawy globalizacji. Podziel uczniów na trzy grupy:
1/3 to obrońcy, 1/3 to oskarżyciele i 1/3 to sędziowie, którzy wydadzą werdykt po wysłu-
chaniu obu stron. Każda ze stron powinna mieć kilka minut na zaprezentowanie swojego
stanowiska. Uczniom w uporządkowaniu argumentów pomoże tabelka zamieszczona
w ćwiczeniu „Sąd nad globalizacją”. Zwróć uwagę uczniów na obecną w świecie opinię,
że kraje bogate rozwijają się kosztem krajów biednych, a zjawisko globalizacji pogłębia ten
proces. Wyrazem tych obaw są protesty przeciwników globalizacji podczas obrad Między-
narodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.

5.

Po zakończeniu sądu lub debaty zachęć uczniów do ułożenia manifestu w postaci kilku

krótkich postulatów dotyczących tego, w jakim świecie chcieliby żyć, np. „Chcemy żyć w świecie,
gdzie nikt nie jest prześladowany”. Powiedz uczniom, żeby zapisali swoje postulaty
na dużym arkuszu papieru i powiesili w widocznym miejscu w swojej klasie. Następnie
niech porównają zapisane przez siebie hasła z informacjami zawartymi w ramce „Wartości
na nowe tysiąclecie”. Czy ich potrzeby i „żądania” pokrywają się z tym, co ONZ uznało
za najważniejsze w swojej misji w XXI wieku.

6.

Zaproponuj uczniom wykonanie zadania „Reklama społeczna”. Zadaniem uczniów będzie

wymyślenie reklamy społecznej – plakatu, który miałby zostać umieszczony na billboardach
– adresowanej do ich rówieśników. Jej tematem powinien być jeden z palących problemów
o wymiarze globalnym. Zrób zastrzeżenie, że reklama musi być zrozumiała i nie może zawierać
drastycznych scen.

7.

Na zakończenie powiedz uczniom, że każdy z nas jest przede wszystkim obywatelem

swego kraju. Powiedz, że od niedawna jesteśmy obywatelami zjednoczonej Europy, ale każdy
z nas jest równocześnie odpowiedzialny za cały świat, w którym żyjemy. Poproś uczniów,
żeby zastanowili się, co to znaczy być „obywatelem świata”, jakie cechy i umiejętności powinien
on mieć, jakie powinności wiążą się z tą ważną, choć nie zawsze uświadamianą rolą.
Poproś uczniów o zapisanie na kartkach swoich przemyśleń, a następnie o wspólne opra-
cowanie na forum klasy portretu dobrego obywatela świata. Poproś uczniów, aby skorzystali
ze swoich wcześniejszych wypowiedzi, a także z tabelki „Wartości na nowe tysiąclecie”.

MATERIAŁY DLA UCZNIÓW

Światbardzosięskurczyłwostatnichdziesięcioleciach.Największywpływmiałyna
toułatwieniawpodróżowaniuirozwójśrodkówmasowegoprzekazu.Światniestał
sięmoże–jaktoprzewidywano–globalnąwioską,alejestdzisiajznaczniemniejpodzielony
niżkiedyś.Więcejwiemyoinnych,szybciejuzyskujemywszystkiepotrzebne(iniepotrzebne)
informacje.Młodziludzienacałymświeciesłuchajątejsamejmuzykiipodobniesię
ubierają.Niektórzyniepokojąsięnawet,czytakdynamicznyrozwójkulturymasowejnie
doprowadzidozupełnegoujednoliceniaświata,dozanikuwszelkichróżnickulturowych.
Na szczęście obawy te są chyba nieco przesadzone, bo rzeczywiście smutnybyłby
świat,wktórymwszędziebyłobyzupełnietaksamo:tesamepotrawy,tesamestroje,
tesamezwyczaje,takasamaarchitektura.Dziękinowoczesnymśrodkomtransportu
ludziebłyskawicznieprzenosząsięzmiejscanamiejsce.Jednipodróżujądlaprzyjemności
albowinteresach.Inni,niestety,sądotegozmuszeni.Zojczyznywypędzaichwojna,
prześladowania, bieda i głód. Osiedlająsięwinnychpaństwach,tęskniązaswym
krajemirodziną.Uchodźcy i imigranciniewszędziesąmilewidziani–wieluludzi
obawiasiękonkurencjinarynkupracy,nierozumieinieakceptujeobcychobyczajów
ikultury.Możnamiećnadzieję,żedziękiśrodkommasowegoprzekazutakienieżyczliwe
postawybędąpojawiałysięcorazrzadziej.Telewizja,radioiprasanieustannieprzynoszą
naminformacjeokrwawychitragicznychwydarzeniach,budzącwspółczuciedlaofiar
klęskżywiołowychiokrutnychwojen.Wiedzanatematnieszczęśćdotykającychinne
narodysprawia,żetrudnodzisiajzachowaćobojętność–nicdziwnego,żenigdyjeszcze
wspólnotamiędzynarodowaniewkładałatylewysiłkuwpomaganieludziomcierpiącym.

Globalizacjipodlegatakżegospodarka–obszaremdziałaniamiędzynarodowych

korporacjijestprzecieżcałyświat,atrudnościekonomicznewjednejczęściglobu
natychmiastoddziałująnasytuacjęwinnychkrajach.Globalizacja gospodarki
z jednej strony sprzyja upowszechnianiu się nowoczesnych technologii, z drugiej
jednak–jaktwierdząniektórzy–pogarszaitakjużdramatyczneproblemypaństw
słaborozwiniętych.Przeciwnicyglobalizacjigłoszą,iżobywateletychpaństwpadają
ofiarągospodarczychinteresówkorporacjiorazrządównajbogatszychkrajówświata.

Świat zrobił się mniejszy

Jakwdawnychczasachludziedowiadywalisięotym,cosiędziejewinnychmiastach
czykrajach?Najczęściejinformacjidostarczaliimkupcy,którzypodróżowaliwinteresach.
Przekazywanewtensposóbwiadomościbyłyjednakwyrywkoweibardzospóźnione.
Częstomijałycałemiesiące,nimmożnasiębyłodowiedziećotym,żegdzieśdalekowy-
buchławojnaalbonatronwstąpiłnowykról.Dziśinformacja,dzięki00umieszczonymnad
Ziemiąsatelitom,telewizjiorazinternetowi,obiegaświatniemaltakszybkojakmyśl.
Nowe techniki komunikacyjne ułatwiły porozumiewanie się ze
sobąludzi,wymianęmyśli,idei,technologii.Zjednejstronymoże
topowodowaćchaos,zktóregotrudnowyłowićwiadomościna-
prawdęważne,zdrugiejutrudnia niedemokratycznym rzą-
domkontrolęnadobywatelami.Kiedyśtyranimogliukrywać
zbrodnie popełniane na własnym narodzie, dziś byłoby to nie-
możliwe.Przykłademmogąbyćrelacjezdokonanejnapolecenie
władzchińskichmasakrynaplacuNiebiańskiegoSpokojuwPe-
kiniew199r.Dziękirozwojowimediównarodziłasięświatowa
opinia publiczna,którawpływanapoczynaniarządzącychpolity-
kówiwwielusytuacjachwymuszazajęcieokreślonegostanowi-
ska,np.publicznegopotępieniadlałamaniaprawczłowieka,zerwa-
niakontaktówhandlowychzpaństwempopierającymterroryzm.

SocjologBenjaminBarberpisze:„SiećrestauracjiMcDonald’sobsługujedziennienacałym
świecie0mlnklientów,czyliwięcejniżliczyludnośćGrecji,IrlandiiiSzwajcariirazem”.
MyszkaMiki,coca-cola,dżinsy–otonajbardziejznanesymbolekulturymasowej
utożsamianejnajczęściejzniezwykleekspansywnąkulturąamerykańską.BajkiDisneya
jednocząprzedtelewizoramidziecizcałegoświata,markowespodniedlamłodychludzi
wbiednychkrajachsąmiarąstatususpołecznego.Dlajednychkultura masowaoznacza
możliwośćżyciatakjakbohaterowiefilmów,inniwidząwjejwytworachprzejaw
zdegenerowanej kultury Zachoduizagrożeniedlasystemuwładzy.Wniektórychkrajach
arabskichzakazanejestposiadanieprywatnychantensatelitarnychiodtwarzaczywideo.Kultura
masowajakoprzejawglobalizacjiczęstoocenianajestbardzokrytycznie.ZdaniemBenjamina
Barberakulturaglobalna„odpowiadanaszejobojętności,dekoncentracjiignuśności.Disney,
McDonald’siMTVapelujądotego,cołatwe,szybkieiproste”.Niepozostawiawięcmiejscanawyobraźnię
czywrażliwość.Innymargumentemwysuwanymprzeciwkokulturzemasowejjestzarzut,
żeniszczytradycyjne obyczaje(zmieniamodę,propagujenoweświęta,jaknp.walentyn-
ki)isprawia,żewszyscystająsięcorazbardziejdosiebiepodobniicorazmniejciekawi.

Globalna wioska

Kultura masowa

9

Wolność - mężczyźniikobietymająprawożyćiwychowywaćswojedzieciwgodności,
wolniodgłodu,nędzyistrachuprzedprzemocąiuciskiem.Najlepszymgwarantem
tychprawjestprzedstawicielskawładzasprawującarządywoparciuowolęspołeczeństwa.

Równość i solidarność -żadenczłowiekaniżadennaródniemożebyćpozbawiony
możliwościczerpaniakorzyścizprocesówglobalizacji.Kosztyiobciążeniazwiązane
zzarządzaniemglobalnymryzykiemmusząbyćsprawiedliwiepodzielone.Ci,którzy
czerpiąnajmniejszekorzyści,sąuprawnienidootrzymaniapomocyodtych,których
korzyścizglobalizacjisąnajwiększe.

Tolerancja -ludziepowinninawzajemsięszanować,respektująccałeświatowebogactwo
wierzeń,kulturijęzyków.Różnicwewnątrzipomiędzyspołeczeństwaminienależy
sięobawiaćaniniwelować,alejepielęgnować.

Poszanowanie środowiska naturalnego - wobcowaniuzewszystkimiżyjącymi
stworzeniamiiwkorzystaniuzzasobównaturalnychpowinniśmykierowaćsięroztropnością
iprzekazaćnastępnympokoleniomniezmierzonebogactwo,jakimobdarzyłanasnatura.

Wspólna odpowiedzialność -państwamusząwspółdziałaćwceluutrzymaniapokoju
ibezpieczeństwanaświeciewedługzasadokreślonychwkarcieNarodówZjednoczonych.
Zarządzanieryzykiemizagrożeniami,któredotycząwszystkichludzi,powinnoopierać
sięnawielostronnychuzgodnieniach.

My, Ludy: Rola Narodów Zjednoczonych w XXI wieku, raport Sekretarza Generalnego ONZ

Wartości na nowe tysiąclecie