Ludzie Bezdomni

Stefan Żeromski

Obraz nędzy warszawskiej i dom lekarza ludzi bogatych

•

akcja utworu: 1890-1899

•

Judym wychował się na Ciepłej i Krochmalnej – obraz nędzy, biedy, przeludnienia, braku higieny, plebsu,
żebraków, dziwek, handlarzy, cierpienia i upodlenia. Roznosicielka wody prawie nada, w podartych ciuchach.
W sklepach nędza i brud, zza okien wyglądają chorzy ludzie, zostawieni samym sobie.

•

W fabrykach warszawskich panują paskudne warunki pracy – ciasnota, zaduch, mordercze tempo, wychudli
robotnicy, nędzni z czerwonymi oczami. Podobnie rzecz się ma, jeżeli chodzi o hutę stali.

•

W salonach lekarzy warszawskich, ludzi bogatych, widnieje przepych, bogactwo, piękne szaty; W domu
lekarza Czernisza odbywają się przyjęcia w każdą środę – raz dla lekarzy, raz dla inteligencji.

Nędza mieszkańców dworskich czworaków i środowisko ziemiańskie w Cisach

•

nędzne, czworaki w Cisach położone na podmokłych gruntach, mają problem z malarią, która się wylęga o
nieopodal w stawach, które są utrzymywane dla ładnych widoków. Przepełnione chaty, wielodzietne rodziny
mieszczące się w małych izbach.

•

Żydzie zamożnego ziemiaństwa w Cisach, jego beztroska, dobrobyt; reprezentowane przez panią
Niedzwiedzką wraz z dwiema wnuczkami oraz jej goście, bogaci kuracjusze tamtego ośrodka leczniczego.

Środowisko robotnicze i życie przemysłowców Zagłębia

•

nory zamiast mieszkań, zadymione, wylęgarnia gruźlicy, a ich dzieci to przedwczesne trupy. Nędza,
zaniedbanie, bieda.

•

Życie przemysłowców – dostatnie, wygodne, wystawne, bogate. Gabinety Kalinowicza urządzone z
przepychem. Na widok nędzy warszawskich dzielnic, paryskich przytułków, chorowitych chłopów z Cis
ogarniają go szlachetne porywy; inteligentny, samotny, heroiczny.

Społeczna działalność Judyma

•

syn warszawskiego szewca – pijaka, nędza w domu, matka chora, ojciec ciągle pijany

•

ciotka wzięła go na wychowanie podczas gdy jego matka zmarła. Z początku pomywacz i chłopiec na posyłki.
Wynajęła tanio pokój studentowi, który miał go przygotować do gimnazjum. Miał łóżko w przedpokoju, które
rozkładał, kiedy już wszyscy poszli spać. Był bity przez Ciotkę, służącą, stróża. Za młodu niepewny, samotny
– lecz ukończył szkołę średnią oraz wyuczył się na lekarza. Oddzieliło go to od środowiska w którym się
wychował, lecz nie zniknęła jego świadomość, iż musi ludziom takim pomagać. Zakompleksiony.

Poglądy i plany Judyma wyrażone u dr Czernisza

•

ogarnięty pasją pracy społecznej, poprawy życia i losu biedoty. Wykonuje odczyt wśród kolegów, opisuje
nędze i biedę, niesprawiedliwość, czuje taką potrzebę. Uważa, że powinnościom lekarza jest szerzyć higienę,
że nie powinni jedynie służyć gronu najbogatszych, propaguje idee. Powinni zwalczać przyczyny choroby i
starać się, aby nie powracali tam kuracjusze.

•

Przedstawia utopijny program pomocy bezdomnym, buntuje się warstwą bogatym.

Oportunizm zebranych lekarzy

•

grono lekarskie wyśmiewa poglądy Judyma, uznają je za bezcelowe, a jego samego za marzyciela i idealistę.
Mają mu za złe, że ubolewa nad sytuacją Żydów i parobków, choć to nie ich problem, nie docenia tego, że
organizują wystawy higieniczne jak i organizują przytułki noclegowe. Uznają to za bezpośredni atak.

•

Aspekty ideowo-moralne decydujące o powstaniu lekarzy – przyzwolenie na istniejące warunki społeczne,
praca społeczna, która nie jest obowiązkiem

•

konflikt ten jest między oportunizmem a zobojętnieniem, a bezkompromisową służbą społeczną.

Praktyczna działalność Judyma i jego walka w Cisach

•

pracuje tam jako lekarz w zakładzie uzdrowiskowym, organizuje od podstaw szpitalik dla plebsu – w ramach
możliwości otworzenia prywatnej praktyki medycznej na warunkach pracy w Cisach.

•

Proponuje zapobiegać ogniskom choroby w czworakach, chce je przenieść na suchy teren – odmowa.

•

Chce podnieść zdrowotność Cis – osuszyć sadzawki, baseny, łąki – spotyka się z nienawiścią i odmową. Chce

zniszczyć krajobraz Cis, dla zdrowia mieszkańców jak i też samych kuracjuszy. Zostaje urażona ich ambicja i
autorytet, przez młodego lekarza – dla nich plebejskiego intruza.

•

Judym w przypływie złości, na działania Krzywosąda (wrzucanie zgnilizny do wody pitnej), wrzuca go do
jeziora – niszczy całkowicie stosunki. Nie chce się rozstawać z Joasią, chce się nawet pogodzić i przeprosić –
lecz jednak pozostaje zdecydowany. Jeszcze tego samego dnia pozostaje zwolniony.

Decyzja całkowitego poświęcenia się dla bezdomnych

•

decyzja dojrzewa w Zagłebiu w nim, z czasem wdaje się obojętności, bunt przygasa, lecz wraz z przyjazdem
Joasi zaczyna się wszystko na nowo. Wg niego, ma obowiązek pomagać biedocie, jest to jego powinność,
czuje się winny wobec tej klasy społecznej. Solidaryzuje się z nimi, obecnie należy do inteligencji, lecz
wychował się jako syn szewca. Czuje się odpowiedzialny sam za siebie.

•

Przeżywa dramat wewnętrzny: możliwość szczęścia osobistego a obowiązek wobec idei – wybiera
wyrzeczenie się swojego szczęścia, na rzecz tej klasy społecznej z której sam wyszedł. Potrzebuje tego by czuć
się spełniony. Chce zostać samotny, aby najlepiej wypełniał swoją charytatywę. Nie myśli o niepowodzeniu,
boi się założyć rodzinę, ponieważ może go to odciągnąć od celu i zacząć z czasem troszczyć się o swój
majątek. Dochodzi do wniosku, ze misja ta będzie wadzić z jego życie osobistym – na co nie może pozwolić.
Ponadto czuje przepaść społeczną między nim, a Joasią. Sam czuje się cząstką motłochu oraz marzy, aby był
on szczęśliwszy.

•

Zostaje sam jak rozdarta przez huragan sosna, na zawalisku kopalnianym. Sosna jest symbolem rozdartej
duszy po tym rozstaniu.

Sens i cel życia Judyma oraz jego walka wewnętrzna

•

szuka sensu, zostaje lekarzem, społecznikiem, aby pomagać i walczyć o lepsze jutro dla plebsu i nędzy.
Walczyć ze złem na świecie, niesprawiedliwością i wyciskiem klasy bogatej nad plebejską warstwą. Ma
poczucie obowiązku, potrzebę poświęcenia się dla dobra drugiego. Toczy go konflikt wewnętrzny o dalsze
starania, a zobojętnieniem.

Judym jako bohater romantyczny

•

szuka właściwej drogi życia (niczym Kordian), wrażliwy, czuły na czyjeś nieszczęście (Konrad Wallenrod),
bierze odpowiedzialność za innych, ich losy na siebie (Konrad z 3 części), chce samotnie toczyć tą walkę.

Awans społeczny Judyma

•

syn szewca, pijaka, matka chora, umiera – pochodzi z niższych warstw społecznych. Zostaje lekarzem, czuje
związek z tym środowiskiem, chce leczyć za darmo.

•

Nie kryje się ze swoim pochodzeniem – najbliżsi uważają, iż los go wywyższył.

•

Autokrytyka i obserwuje samego siebie, po Cisach się zawahał, bał się, że zobojętnieje i porzuci swoją misje,
na rzecz majątku

Konflikt z otoczeniem

•

traci aprobatę warszawskich lekarzy, ponieważ, chciał na nich wymusić prowadzenie misji humanitarnej –
wyśmiali go.

•

Wchodzi w konflikt z dyrekcją uzdrowiska w Cisach, chodzi o osuszanie stawów i terenów podmokłych

•

powodem jest jego pasja, misja, cel życiowy, bezkompromisowa postawa, chęć pomocy przy wymaganiu tego
od otoczenia, pomoc ogółowi. Szybko staje się wrogiem otoczenia, przez swoją szewską pasje jaka go ogarnia
w szczytowych momentach.

Bezdomność dosłowna

•

bezdomność postaci utworu (Judym, Joasia Korzecki), , nie posiadają swoich mieszkań, zasiedlają chwilowe
mieszkania lub wynajęte izby. Prawie bezdomność – straszne warunki mieszkalne, nory – mieszkania biedoty
warszawskiej, izby w Cisach, budy robotniczej w Zagłebiu

•

brak mieszkań – żebracy, uliczni nędzarze sypiający pod gołym niebem lub w noclegowniach.

Bezdomność w znaczeniu przenośnym

•

poczucie samotności, wyobcowania w społeczeństwie, brak stałego miejsca w świecie – dramat jednostek
najszlachetniejszych, które sprzeciwiają się złu i niedoli na świecie.