2010-10-28

1

Morfologia grzybów

Nina Chrzanowska
Zakład Biologii Wydziału Inżynierii Środowiska PW

Królestwo: Grzyby

Podział
 ze względu na rozmiar
•

grzyby mikroskopowe

• grzyby makroskopowe

 tradycyjny
•

drożdże (jednokomórkowe)

• grzyby strzępkowe (nitkowate, mycelialne, pleśniowe)

Podział ten jest nieprecyzyjny - ten sam gatunek, zależnie od warunków, może
rosnąć w postaci pojedynczych komórek lub rozgałęzionej grzybni

• drożdżaki – wytwarzają strzępki, mogą rozmnażać się tylko wegetatywnie

Grzyby (Mycota)

•

Organizmy eukariotyczne;

•

Nie posiadają barwników asymilacyjnych- nie prowadzą procesu
fotosyntezy;

•

Chemoorganoheterotrofy;

•

Tlenowce- zdobywają energię dzięki utlenianiu związków
organicznych;

•

Posiadają ścianę komórkową zbudowaną z celulozy lub chityny;

•

Podstawową część ciała stanowi plecha- wewnątrz znajdują się
liczne jądra;

•

Grzybnia (u większości grzybów) zbudowana ze strzępek-
nitkowanych organów wegetatywnych;

•

Magazynują tłuszcze i glikogen;

Rozmnażanie grzybów

Wegetatywnie

•

Przez pączkowanie- drożdże
Saccharomyces, Candida;

•

Przez podział (rozszczepienie)-
Schizosacchcaromyces;

•

fragmentację grzybni;

Bezpłciowo

•

dzięki tworzeniu zarodników:

-zoospory - ruchliwe z wiciami;
-aplanosopry - zoospory, które utraciły wici;
-sporangiospory- obłonione, nieruchliwe
powstają w zarodniach in. sporangiach;
-konidia- zarodniki konidialne;
-chlamydospory (grubościenne komórki)-
fragmenty strzępek wypełnione gęstą plazmą
z kroplami tłuszczu;

Płciowe

•

Połączenie się dwóch
protoplastów i połączenie się
ich jąder;

•

Dwa typy procesu płciowego:

- pomiędzy plechami lub ich

częściami;

- między jednojądrowymi

gametami, które są
zarodnikami o zmienionych
funkcjach;

Pleśnie- grzyby strzępkowe

•

Grzyby tworzące na powierzchniach stałych grzybnię
napowietrzaną w postaci puszystych kolonii;

•

Są to organizmy jednokomórkowe z wieloma jądrami
lub wielokomórkowe podzielone ścianami
poprzecznymi (septami- w nich pory, przez które
może przepływać cytoplazma);

•

Kształt komórek pleśni jest zazwyczaj rurkowaty.
Ściana komórkowa zbudowana jest z chityny, glukanu,
mannanu, białek i lipidów. Pod nią znajduje się błona
cytoplazmatyczna otaczająca cytoplazmę, w której
zawieszone są wszystkie organelle komórkowe
charakterystyczne dla komórki eukariotycznej.

•

Wyróżniamy więc: jądro komórkowe z jąderkiem,
mitochondria, lizosomy, rybosomy, aparaty Golgiego,
wakuole u dojrzałych komórek oraz retikulum
endoplazmatyczne.

Rys. Penicillum

Rys. Aspergillus

Create PDF

files without this message by purchasing novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2010-10-28

2

Rozmnażanie pleśni

•

Rozmnażają się płciowo (tylko sprzężniaki)- polega na kopulacji
dwóch komórek o haploidalnej liczbie chromosomów z
utworzeniem komórki diploidalnej. W procesie można
wyróżnić trzy etapy: plazmogamię, kariogamię oraz mejozę- w
wyniku której dochodzi do ponownego powstania
haploidalnych komórek potomnych – zarodników. Ze względu
na ilość zarodników i sposób ich powstawania wyróżniamy:
askospory (klasa Ascomycetes), zygospory (klasa Zygomycetes);

•

bezpłciowo poprzez sporangiospory powstające w zarodniach
wyrastających na trzonkach zarodnionośnych-
sporangioforach-nazywa się je endosporami- Mucor i Rhizopus;
bądź przez konidia czyli egzospory gdyż powstają na trzonkach
konidialnych (konidioforach) np. Penicillum, Aspergillus;

Morfologia grzybów strzępkowych

A, B – konidiofory Aspergillus i Penicillium;
C – tworzenie artrospor poprzez fragmentację strzępek Geotrichum;
G - sporangiofory Rhizopus ;

Drożdże

•

Organizmy jednokomórkowe;

•

Kształt, wielkość uzależniona od m.in. gatunku,
warunków i wieku hodowli i stanu odżywienia;

•

Wewnątrz komórki wyróżnia się ścianę
komórkową, błonę cytoplazmatyczną, cytoplazmę,
jądro, jąderko, wodniczki i substancje zapasowe jak
wolutyna, glikogen, tłuszcze;

•

Niektóre drożdże mają zdolność do wytwarzania
pseudogrzybni i grzybni. Są to struktury nitkowate
złożone z komórek wytworzonych podczas
pączkowania lub przez podział poprzeczny;

Rozmnażanie drożdży

•

Rozmnażają się poprzez:

•

pączkowanie (Saccharomyces);

•

rozszczepienie- podział (Schizosaccharomyces);

•

rozmnażanie płciowe (powstają worki- askus i zarodniki

askospory, Workowce)-W populacji drożdży występuje
zjawisko przemiany pokoleń, czyli następowania po sobie
pokolenia haploidalnego (o pojedynczym garniturze
chromosomów) i pokolenia diploidalnego;

•

zarodniowanie;

Rozmnażanie wegetatywne- podział i pączkowanie

Tworzenie grzybni i pseudogrzybni

 Grzybnia (mycelium) - wydłużone, nitkowate struktury, często

rozgałęziające się, złożone z komórek posiadających poprzeczne
przegrody ;

 Pseudogrzybnia (pseudomycelium) – wydłużone, nitkowate struktury,

często rozgałęziające się, złożone wyłącznie z komórek pączkujących
lub pojedyncza, nitkowata komórka, mogąca rozgałęziać się, nie
posiadająca przegród poprzecznych ;

A – pseudogrzybnia, B i C - grzybnia

Create PDF

files without this message by purchasing novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)

2010-10-28

3

Rozmnażanie wegetatywne

Tworzenie wegetatywnych form przetrwalnych

A – blastospory
B – balistospory
C – artrospory
D - chlamydospory

Klasyfikacja drożdży

3 klasy drożdży (ok. 90 000 gatunków)

Ascomycetes

Basidiomycetes

Deuteromycetes

Rodzina:

Rodzina:

Rodzina:

Ascoidiaceae

Spermophtoraceae

Endomycetaceae

Schizosaccharomycetaceae

Saccharomycodaceae

Lipomycetaceae

Saccharomycetaceae

Filobasidiaceae

Teliosporaceae

Sirobasidiaceae

Trichosporoideae

Cryptococcoideae

Rhodotoruloideae

Sporobolomycetoideae

Morfologia komórek drożdży

 Wielkość: 1-8 μm długości; 1-6 μm szerokości
 Kształt: kulisty, elipsoidalny, cytrynkowaty, butelkowaty

(gruszkowate), cylindryczny, nitkowaty

Wielkość i kształt komórek zależy od rodzaju drożdży, warunków

środowiska, stanu fizjologicznego, funkcji komórki w populacji.

Przemysłowe zastosowanie drożdży

 Tradycyjne biotechnologie
•

produkcja wina

•

produkcja piwa

•

produkcja spirytusu

•

produkcja kefirów

•

produkcja pieczywa i ciast

 Nowoczesne biotechnologie
•

produkcja antygenów szczepionkowych

•

produkcja enzymów

•

produkcja przeciwciał monoklonalnych

•

produkcja bioetanolu ???

Przemysłowe zastosowanie pleśni

 Produkcja antybiotyków
•

Penicylina (Penicillium notatum, Penicillium chrysogenum)

•

cyklosporyna A (Trichoderma polysporum)

 Produkcja enzymów
•

α-amylaza, glukoamylaza, pektynaza, celulazy, proteazy, lipazy, katalaza
(Aspergillus, Penicillium, Mucor, Rhizopus, Trichoderma)

 Produkcja kwasów organicznych
•

kwas cytrynowy (Aspergillus niger)

•

kwas itakonowy (Aspergillus itaconicus, Aspergillus terreus)

•

kwas mlekowy (Rhizopus oryzae)

 Produkcja stymulatorów wzrostu roślin
•

gibereliny (Giberella fujikuroi)

 Produkcja lipidów
• kwas γ-linoleinowy (Mucor favanieus, Mucor rouxii)
 Produkcja chityny i chitozanu (Aspergillus giganteus, Phycomyces

blakesleanus)

 Produkcja serów pleśniowych (Penicillium roqueforti, P. camemberti,

P. candidum, P. glaucum)

Wady grzybów

•

Grzyby pasożytnicze zakażają rośliny i zwierzęta; zatrucia,
choroby układu oddechowego, skórnego, infekcje paznokci,
włosów, choroby alergiczne (gł. Alternaria);

•

Niszczenie materiałów; drewno, beton;

•

Psucie żywności-

aflanotoksyny z Aspergillus są

rakotwórcze!!!

Create PDF

files without this message by purchasing novaPDF printer (

http://www.novapdf.com

)