Politechnika Łódzka
Wydział Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska
Katedra Inżynierii Molekularnej
Instrukcja do ćwiczeń z przedmiotu:
Energia ze źródeł niekonwencjonalnych
Ćwiczenie nr 1
Wytwarzanie wodoru w procesie elektrolizy wody
Opracował: mgr inż. Przemysław Makowski
Zatwierdził: prof. dr hab. inż. Jacek Tyczkowski
Łódź 2012
2
1. CEL ĆWICZENIA
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z procesem elektrolizy wody i budową elektrolizera typu PEM oraz
przebadanie procesu wytwarzania wodoru z wody na elektrolizerze typu PEM. Źródłem prądu stałego będzie
bateria fotowoltaiczna oraz zasilacz o stałym napięciu. Przebadana zostanie stechiometria powstawania wodoru
i tlenu w procesie rozkładu wody. Sporządzona zostanie charakterystyka napięciowo–prądowa elektrolizera
PEM
oraz
określona
zostanie
teoretyczna
i
rzeczywista
ilość
produkowanego
wodoru
na elektrolizerze, czyli tzw. wydajność Faradaya oraz wydajność energetyczna produkowanego w ten sposób
wodoru.
2. WSTĘP TEORETYCZNY
Elektrolizę można zdefiniować jako szereg reakcji utleniania i redukcji wywołanych przepływem prądu
elektrycznego pomiędzy elektrodami zanurzonymi w roztworach elektrolitów (lub ich formach stopionych).
Elektrody połączone są obwodem z zewnętrznym źródłem prądu. Elektroliza jest procesem niesamorzutnym,
więc wymuszana jest poprzez przepływ prądu.
Elektrolizę realizuje się w urządzeniach zwanych elektrolizerami. Klasyczne elektrolizery składają się
z dwóch elektrod połączonych ze sobą przewodem elektrycznym z wpiętym w niego źródłem prądu stałego
o określonym napięciu powodującym powstanie różnicy potencjałów na elektrodach. Obie elektrody zanurzane
są w tym samym roztworze zawierającym jony (zwanym elektrolitem), zamykając w ten sposób obwód
elektryczny. Elektrody nazywane są odpowiednio katodą (połączona jest ona z ujemnym biegunem źródła prądu)
i anodą (połączona jest ona z dodatnim biegunem źródła prądu). Ruch elektronów od anody do katody odbywa
się zewnętrznym przewodem elektrycznym łączącym elektrody. Kationy w roztworze poruszają się natomiast w
kierunku elektrody zwanej katodą, a ujemnie naładowane aniony przesuwają się w stronę dodatnio naładowanej
elektrody zwanej anodą. Katoda dostarcza elektrony kationom, które przyłączają elektrony (zachodzi reakcja
redukcji) i przechodzą w stan atomowy (gaz lub ciało stałe). Anoda odbiera elektrony od anionów (zachodzi
reakcja utlenienia), które przechodzą również w stan atomowy lub cząsteczkowy (gaz lub ciało stałe).
Schematycznie proces elektrolizy przedstawiony został na rysunku 1.
Ważną częścią elektrolizerów jest roztwór elektrolitu. Rozróżnia się elektrolity właściwe i elektrolity
potencjalne. Elektrolity właściwe to substancje o cząsteczkach zbudowanych z jonów (np. NaCl, NaOH),
w których po wprowadzeniu do rozpuszczalnika następuje dysocjacja wszystkich wiązań jonowych połączona
z solwatacją jonów (dysocjacja jonowa). Natomiast elektrolity potencjalne to związki, w których występują
3
N
at
ę
że
n
ie
p
rą
d
u
I
[m
A
]
spolaryzowane wiązania kowalencyjne, ulegające dysocjacji na jony dopiero w wyniku chemicznego
oddziaływania z polarnymi cząsteczkami rozpuszczalnika (np. HCl, CH
3
COOH).
Wydzielanie się produktów elektrolizy ma miejsce dopiero wtedy, gdy przyłożona różnica potencjałów
pochodząca od zewnętrznego źródła przekracza wartość zwaną napięciem rozkładowym U
rozkł
. Na rysunku 2
została przedstawiona zależność między przyłożonym napięciem a otrzymanym natężeniem prądu podczas
prowadzenia elektrolizy.
2
1
U
rozkł
Napięcie U [V]
Rys. 2. Natężenie prądu w funkcji napięcia podczas procesu elektrolizy.
W etapie początkowym (etap 1, rys. 2) wzrost napięcia nie powoduje powstawania produktów elektrolizy.
Ma to związek z tym, że katoda i anoda pokrywają się warstewkami produktów elektrolizy. Wydzielone
produkty elektrolizy powodują powstanie na elektrodach siły elektromotorycznej SEM, skierowanej przeciwnie
do przyłożonego napięcia. Dopiero kiedy przyłożone do elektrod elektrolizera napięcie (U
rozkł
) jest co najmniej
równe, a w praktyce nieco większe od siły elektromotorycznej utworzonej na elektrodach elektrolizera,
obserwujemy proces elektrolizy i stopniowy wzrost natężenia prądu wraz ze wzrostem napięcia powyżej U
rozkł
(etap 2, rys.2). W praktyce wartość napięcia rozkładowego U
rozkł.
powiększana jest o tzw. nadnapięcia
na elektrodach oraz spadek napięcia związany z oporem elektrolitu i dopiero wtedy określa się je napięciem
rozkładowym, przy którym proces elektrolizy zachodzi z optymalną prędkością. Przy napięciu rozkładowym
nie powiększonym o nadnapięcie proces elektrolizy będzie zachodził, ale bardzo wolno. Na wartość nadnapięcia
wpływają:
•
materiał elektrody oraz stan jej powierzchni,
•
gęstość prądu,
•
składu roztworu elektrolitu,
•
temperatura.
Wielkość napięcia rozkładowego niezbędnego do przeprowadzenia jonów różnych pierwiastków w obojętne
atomy zależy od położenia pierwiastka w szeregu napięciowym. Ta właściwość jest wykorzystywana
do elektrolitycznego rozdzielenia metali.
Elektrolizę opisują dwa prawa zwane prawami elektrolizy Faraday’a.
I prawo: masa substancji wydzielonej na elektrodzie w wyniku procesu elektrolizy jest wprost proporcjonalna
do ładunku przepływającego przez elektrolit:
4
m = k · I · t = k · Q
gdzie:
k - równoważnik elektrochemiczny [g/C],
I - natężenie prądu [A],
t - czas trwania elektrolizy [s],
m - masa substancji wydzielonej na elektrodzie [g],
Q - ładunek elektryczny [C].
II prawo: stosunek mas substancji wydzielonych na elektrodach podczas przepływu jednakowych ładunków
elektrycznych jest równa stosunkowi ich równoważników elektrochemicznych i stosunkowi ich mas
równoważnikowych :
m
1
=
k
1
=
R
1
gdzie:
m
2
k
2
R
2
m
1
, m
2
– masy substancji wydzielonych na elektrodach [g],
k
1
, k
2
- równoważnik elektrochemiczne substancji [g/C],
R
1
, R
2
– masy równoważnikowe [g/mol].
Z praw Faradaya można wywnioskować, że do wydzielenia jednego gramorównoważnika dowolnej
substancji potrzebny jest ten sam ładunek. Ładunek ten nosi nazwę stałej Faradaya i wynosi
F=96485 C/mol. Wstawiając tę wartość do wzoru z I prawa Faradaya w miejsce ładunku Q, a w miejsce masy
m – masę jednego gramorównoważnika m=M/z, otrzymuje się:
zatem I prawo Faradaya można zapisać jako:
k
=
M ,
z·F
m
=
M
⋅
I·t
z·F
a z tego wynika wzór:
Q = n · z · F
gdzie:
M – masa molowa substancji wydzielonej na elektrodzie [g/mol],
n – liczba moli substancji wydzielonej na elektrodzie [mol],
F – stała Faradaya [C/mol],
z – liczba elektronów biorąca udział w reakcji, w której powstaje 1 mol substancji o masie molowej M.
W praktyce obserwuje się wydzielanie mniejszej masy produktów niż wyliczona na podstawie prawa
Faradaya. Przyczynami tego mogą być:
•
nieuwzględnienie w obliczeniach reakcji ubocznych (jednoczesne wydzielanie na elektrodzie dwóch
lub więcej produktów elektrolizy),
•
reakcje wtórne pomiędzy produktami elektrolizy a otoczeniem.
5
Stosunek wydzielonej masy m rozpatrywanego produktu elektrolizy do masy wyliczonej z prawa Faradaya m
F
nazywa się wydajnością prądową elektrolizy. Wielkość tę mnoży się przez 100 % i wyraża w procentach.
Elektroliza jest procesem stosowanym na skalę przemysłową m.in. do:
•
produkcji metali: aluminium, litu, sodu, potasu,
•
produkcji rozmaitych związków chemicznych, w tym kwasu trifluorooctowego, wodorotlenku sodu
i potasu, chloranu sodu i chloranu potasu,
•
produkcji gazów: wodoru, chloru i tlenu,
•
galwanizacji - pokrywanie cienką warstwą metalu innego metalu.
Elektroliza wody to proces rozkładu wody na wodór i tlen na skutek działania prądu elektrycznego.
Zazwyczaj nie stosuje się w elektrolizie czystej wody, ze względu na stosunkowo małą zdolność
do przewodzenia prądu (mała wartość stopienia dysocjacji wody, co powoduje małą ilość jonów H
+
i OH
−
i
duże straty energii elektrycznej związane z wysokim oporem). Można używać wodnych roztworów
wodorotlenków, kwasów lub soli, ale w praktyce stosuje się wyłącznie wodne roztwory tych pierwszych
(wodne roztwory kwasów powodują korozję elektrod, a wodne roztwory soli maja niższą przewodność
właściwą). Zastosowanie w elektrolizie wody najczęściej znajdują roztwory NaOH (16-18%) i KOH (25-29%).
Należy pamiętać, że nie wszystkie elektrolity nadają się do wytwarzania wodoru.
W przypadku elektrolizy wodnych roztworów o pH >7, np. roztworów wodnych NaOH, na elektrodach
aparatu zachodzą następujące reakcje:
Katoda (-): 4 H
2
O + 4 e
−
= 2 H
2
+ 4 OH
−
Anoda (+): 4 OH
−
= 4 e
−
+ O
2
+ 2 H
2
O
Sumarycznie: 2H
2
O → 2H
2
+ O
2
Na katodzie powstaje wodór o wysokiej czystości. W przypadku roztworów o pH < 7 źródłem protonów
redukujących się na katodzie jest woda utleniająca się na anodzie. Podczas utleniania wody na anodzie oprócz
powstających protonów wydziela się również tlen. Przy pH = 7 źródłem protonów jest także woda utleniająca
się na anodzie z wydzieleniem tlenu. Na katodzie natomiast woda jest redukowana, powstają jony hydroksylowe
z jednoczesnym wydzieleniem wodoru.
Teoretyczna minimalna wartość napięcia rozkładu (przy pH = 14, nie uwzględniając nadnapięć i spadku
napięcia na elektrolicie) potrzebna do zainicjowania procesu elektrolizy wody wynosi 1,23 V. W praktyce
stosuje się wyższe napięcia w celu przyspieszenia procesu powstawania wodoru i tlenu.
Zasadniczą częścią elektrolizera typu PEM jest zespół dwóch elektrod (anody i katody), wykonanych
z materiałów o właściwościach katalitycznych, przedzielonych cienką membraną polimerową przewodzącą
protony, tj. jony H
+
– pełniącą funkcję elektrolitu. Budowa i zasada działania elektrolizera typu PEM oraz
zachodzących w nim reakcji na anodzie i katodzie przedstawia rysunek 3. Na anodzie zachodzi proces utleniania
wody, podczas którego powstają cztery protony i jedna cząsteczka tlenu, z jednoczesnym wydzieleniem czterech
elektronów. Protony te przechodzą przez polimerową membranę i trafiają na katodę, elektrony pochodzące od
zewnętrznego źródła obwodem również trafiają na katodę, gdzie łącząc się z protonami (reakcja redukcji) tworzą
dwie cząsteczki wodoru. Sprawność tego typu elektrolizerów wynosi ok. 85%.
6
Rys.3 Budowa i zasada działania elektrolizera typu PEM.
Źródło: P.Grygiel, H.Sadowski „Laboratorium Konwersji Energii”, Wydział Fizyki Technicznej i Matematyki Stosowanej
Politechnika Gdańska 2006.
Elektrolizery typu PEM dzięki elektrolitowi w postaci ciała stałego charakteryzują się prostą i zwartą
budową. Ze względu na pracę w niskich temperaturach (np. w temperaturze pokojowej), wymagają one
stosowania katalizatora reakcji (np. platyny). Cienka folia przewodząca protony (PEM) wytwarzana jest
z użyciem sulfonowanych fluoropolimerów. PEM wytwarza się z polietylenu (PTE), w którym następnie
zastępuje się wodór fluorem, tworząc politetrafluoroetylen – PTFE (zwyczajowo zwany Teflonem). Jest
on wytrzymały mechanicznie i odporny na działanie agresywnych związków chemicznych oraz silnie
hydrofobowy. Następnie PTFE poddaje się sulfonowaniu, które polega na dołączeniu bocznego łańcucha,
zakończonego grupą sulfonową –SO
3
H (przykładowa struktura PEM – rys.4). Wodór w grupie –SO
3
H jest
związany jonowo. Zakończeniem bocznego łańcucha jest więc na stałe przyłączony do niego jon –SO
3
–
i jonowo związany z nim jon H
+
. Cząsteczki łańcuchów bocznych dążą do tworzenia klasterów wewnątrz
struktury materiału. Grupy sulfonowe są wysoce hydrofilowe. Zatem membrana PEM jest materiałem
hydrofobowym (PTFE) z lokalnymi obszarami hydrofilowymi wokół klasterów sulfonowanych łańcuchów
bocznych. Obszary hydrofilowe charakteryzują się tym, że silnie pochłaniają wodę. Wewnątrz nawodnionych
regionów, jony H
+
są stosunkowo słabo związane z jonami –SO
3
–
i możliwy jest ich ruch – jak
w przypadku wodnego roztworu kwasu. W rezultacie możemy mówić o kwaśnych obszarach w silnie
hydrofobowej strukturze membrany. Typowa wartość przewodności osiągana przez nawodnione membrany PEM
to około 0,1 S · cm
−1
.
Rys.4. Przykładowa struktura PEM.
7
3. PRZEBIEG ĆWICZENIA
Ć
wiczenie składa się z trzech części:
1. Pomiar ilości powstającego wodoru i tlenu podczas rozkładu wody na elektrolizerze
PEM z użyciem ogniwa fotowoltaicznego jako źródła stałego napięcia.
Przyrządy:
- elektrolizer PEM 0-2 V,
- dwa zbiorniki z podziałką max. 30 cm
3
(na wodór i tlen),
- ogniwo fotowoltaiczne do 2V,
- źródło światła (lampa halogenowa OSRAM HALOPAR 30 75W),
- multimetr (woltomierz/amperomierz),
- przewody elektryczne i węże z tworzywa.
Wykonanie:
a. Za pomocą czterech węży z tworzywa połączyć górne i dolne wyjścia z elektrolizera PEM
z odpowiadającymi im wyjściami obu zbiorników do gromadzenia wodoru i tlenu. Umieścić dwa
węże z tworzywa z drugiej strony obu zbiorników – tzw. węże wylotowe (po jednym na zbiornik),
następnie nałożyć na nie opaski zaciskowe i zamknąć delikatnie (według rysunku 5). Nalać wodę
destylowaną do obu zbiorników do górnego poziomu zaznaczonego na zbiornikach, otworzyć
klamrę zaciskową – wraz ze spadkiem poziomu wody następuje usuwanie powietrza z obu
zbiorników. Woda powinna dostać się również na elektrolizer PEM. Zamknąć klamry, poziom
wody w obu zbiornikach powinien znajdować się na poziomie 0 cm
3
.
Rys. 5. Schemat połączenia elektrolizera PEM ze zbiornikami do gromadzenia wodoru i tlenu.
b. Do elektrolizera PEM podłączyć źródło zasilania – ogniwo fotowoltaiczne (zgodnie z opisami
biegunów znajdującymi się na elementach) - układ powinien mieć konfigurację jak na rys. 6.
Lampę halogenową umieścić w odległości kilkunastu centymetrów od ogniwa
fotowoltaicznego. Poprosić prowadzącego o sprawdzenie poprawności złożenia układu.
Włączyć lampę halogenową oświetlającą ogniwo fotowoltaiczne. Od tego momentu powinno
zostać zaobserwowane wydzielanie wodoru i tlenu. Zaraz po rozpoczęciu eksperymentu podłączyć
do ogniwa fotowoltaicznego woltomierz i sprawdzić wartość napięcia (jego wartość powinna
wynosić od 1,6 V do 1,8 V). Następnie odłączyć ostrożnie woltomierz i nie zmieniać położenia
lampy halogenowej i ogniwa fotowoltaicznego względem siebie do końca eksperymentu.
8
Rys. 6. Schemat podłączenia baterii fotowoltaicznej i układu elektrolizera typu PEM.
c. Gdy w zbiorniku, w którym gromadzi się wodór zostanie osiągnięta wartość 10 cm
3
(ok. 20 min),
szybko odłączać ogniwo od elektrolizera PEM oraz zgasić lampę, jednocześnie spisując objętość
uzyskanego tlenu ze zbiornika z tlenem oraz objętość wodoru ze zbiornika z wodorem. Następnie
odłączyć źródło zasilania, otworzyć klamrę zaciskową na wężu wylotowym - najpierw jedną,
odczekać chwilę do momentu usunięcia całej objętości jednego z gazów i zamknąć, operację
powtórzyć dla zbiornika z drugim gazem. Przed przystąpieniem do kolejnej części ćwiczenia
zadbać, aby w wężach prowadzących do zbiorników nie zalegał wodór i tlen.
2. Wyznaczenie charakterystyki napięciowo–prądowej elektrolizera PEM.
Przyrządy:
- elektrolizer PEM 0-2 V,
- dwa zbiorniki z podziałką max. 30 cm
3
(na wodór i tlen),
- ogniwo fotowoltaiczne do 2V,
- zasilacz 2V (bateria),
- źródło światła (lampa halogenowa OSRAM HALOPAR 30 75W),
- dwa multimetry (woltomierz/amperomierz),
- rezystor nastawny,
- przewody elektryczne i węże z tworzywa.
Wykonanie:
a. Złożyć układ według schematu elektrycznego zamieszczonego na rys. 7. Jako źródło napięcia użyć
zasilacza 2 V. Rezystor nastawny nastawić na opór nieskończenie duży (symbol ∞).
Do elektrolizera PEM podłączyć za pomocą węży zbiorniki na tlen i wodór. Zacisnąć węże
wylotowe z obu zbiorników za pomocą klamer zaciskowych. Zalać zbiorniki woda według zasad
z pierwszej części ćwiczenia. Poprosić prowadzącego o sprawdzenie poprawności złożenia
układu.
9
Rys. 7. Schemat podłączenia układu do wyznaczenia charakterystyki napięciowo-prądowej
elektrolizera.
b. Po złożeniu układu, załączyć zasilanie i zacząć kolejno zmniejszać opór na rezystorze
nastawnym. Po każdej zmianie oporu spisać z multimetrów wartości napięcia i odpowiadające
mu wartości natężenia prądu. Obserwować zmianę szybkości powstawania wodoru i tlenu wraz
ze zmianą zadanego oporu. Sporządzić tabelę wyników, w której umieszczone będą nastawione
wartości oporu elektrycznego, wartości napięcia i natężenia prądu. Zaznaczyć w tabeli wartość
napięcia, przy którym zaobserwowano przepływ prądu.
c. Tę sama procedurę przeprowadzić z użyciem ogniwa fotowoltaicznego jako źródło zasilania.
Podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu zaraz po rozpoczęciu eksperymentu podłączyć do ogniwa
fotowoltaicznego woltomierz i sprawdzić wartość napięcia (od 1,6 V do 1,8 V). Następnie odłączyć
ostrożnie woltomierz i nie zmieniać położenia lampy halogenowej i ogniwa fotowoltaicznego
względem siebie do końca eksperymentu.
d. Następnie odłączyć źródło zasilania, otworzyć klamrę zaciskową na wężu wylotowym - najpierw
jedną, odczekać chwilę do momentu usunięcia całej objętości jednego z gazów i zamknąć, operację
powtórzyć dla zbiornika z drugim gazem. Przed przystąpieniem do kolejnej części ćwiczenia
zadbać, aby w wężach prowadzących do zbiorników nie zalegał wodór i tlen.
3. Określenie wydajności energetycznej i wydajności Faradaya (prądowej) elektrolizera
PEM.
Przyrządy:
- elektrolizer PEM 0-2 V,
- dwa zbiorniki z podziałką max. 30 cm
3
(na wodór i tlen),
- ogniwo fotowoltaiczne do 2V,
- źródło światła (lampa halogenowa OSRAM HALOPAR 30 75W),
- dwa multimetry (woltomierz/amperomierz),
- czasomierz/stoper,
- przewody elektryczne i węże z tworzywa.
Wykonanie:
a. Złożyć układ według schematu elektrycznego zamieszczonego na rys. 8. Jako źródło napięcia użyć
ogniwa fotowoltaicznego. Lampę halogenową, po ustalaniu jej odległości od baterii
fotowoltaicznej (wartość napięcia 1,6 V – 1,8 V), wyłączyć oraz odłączyć jeden z przewodów
elektrycznych łączący baterie fotowoltaiczną z układem. Następnie do elektrolizera PEM podłączyć
za pomocą węży zbiorniki na tlen i wodór. Zacisnąć węże wylotowe z obu zbiorników za pomocą
klamer zaciskowych. Zalać zbiorniki woda według zasad z pierwszej części ćwiczenia.
10
Rys. 8. Schemat podłączenia układu do wyznaczenia wydajności energetycznej i wydajności Faradaya
elektrolizera PEM.
b. Włączyć lampę halogenową. Podłączyć ponownie ogniwo fotowoltaiczne do układu jednocześnie
uruchamiając stoper. Notować czasy, dla których objętość wodoru w zbiorniku będzie osiągać
kolejno wartości 5, 10, 15, 20, 25, 30 cm
3
oraz wartości napięcia i natężenia prądu. Sporządzić
tabelę wyników, w której podane będą kolejno: objętości wodoru w zbiorniku; czas, dla którego
zostały osiągnięte te objętości; wartości napięcia i natężenia prądu dla tych objętości wodoru.
c. Po zakończeniu ćwiczenia odłączyć źródło zasilania, otworzyć klamrę zaciskową na wężu
wylotowym - najpierw jedną, odczekać chwilę do momentu usunięcia całej objętości jednego
z gazów i zamknąć, operację powtórzyć dla zbiornika z drugim gazem. Wylać wodę
ze zbiorników i elektrolizera PEM – poprzez węże wylotowe.
4. OPRACOWANIE SPRAWOZDANIA
4.1 CEL ĆWICZENIA
Zdefiniować cel ćwiczenia.
4.2 METODYKA POMIARÓW
Zamieścić opis metodyki pomiarów dla każdej z części ćwiczenia. Umieścić schematy połączeń
układów wraz z opisem elementów oraz określić mierzone wartości dla każdej z części.
4.3 WYNIKI POMIARÓW
Umieścić wyniki i tabele pomiarów dla każdej z części wraz z prawidłowymi jednostkami.
4.4 OPRACOWANIE WYNIKÓW
Tam, gdzie to konieczne przyjąć, że ciśnienie w laboratorium wynosi p = 1000 hPa, a temperatura
T=25
o
C.
Część 1.
Określić stosunek uzyskiwanego wodoru do tlenu na podstawie zmierzonych wartości. Obliczyć
ilość moli uzyskanego wodoru i tlenu.
Część 2.
Na podstawie zgromadzonych danych sporządzić wykresy charakterystyki napięciowo–prądowej
elektrolizera PEM (I = f(U)) dla źródła zasilania w postaci zasilacza i ogniwa fotowoltaicznego.
Określić napięcie rozkładu na obu wykresach, a następnie wyliczyć średnie napięcie rozkładu.
11
Część 3.
Na podstawie zgromadzonych danych sporządzić wykres uzyskanych objętości wodoru w funkcji
czasu (V
H2
= f(t)) dla danej mocy uzyskiwanej na elektrolizerze.
Wyznaczyć wartość mocy w każdym punkcie pomiarowym oraz określić średnią moc podczas
całego pomiaru.
Obliczyć:
1.
Wydajność energetyczną:
gdzie:
E
wodoru
- energia, jaką uzyskałoby się ze spalenia 30 cm
3
wyprodukowanego wodoru
na elektrolizerze PEM [J],
wartość opałowa wodoru: 12,745*10
6
J/m
3
.
E
elektr
- energia wykorzystana do uzyskania 30 cm
3
wodoru na elektrolizerze PEM [J].
2.
Wydajność Faradaya (prądową):
gdzie:
3
V
H
2
(wyprodukowana)
– objętość wodoru równa 30 cm
3
, wyprodukowana na elektrolizerze PEM w
czasie określonym podczas ćwiczenia i przy danej wartości prądu elektrycznego oraz danych
warunkach ciśnienia i temperatury [cm
3
],
V
H
2
(obliczona)
– teoretyczna objętość wodoru, która powinna zostać wyprodukowana w tym
samym czasie w procesie elektrolizy wody przy tych samych wartościach prądu elektrycznego,
ciśnienia i temperatury [cm
3
].
W celu określenia wartości V
H
2
(obliczona)
wykorzystać należy równanie stanu gazu doskonałego
(Clapeyrona), podstawiając do niego odpowiednio przekształcone pierwsze prawo Faradaya:
m
=
M
⋅
It
zF
(opis oznaczeń znajduje się w części teoretycznej).
4.5. WNIOSKI
Sformułować odpowiednie wnioski do każdej z części ćwiczenia.
=
(
)
(
)
=
!"