12

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

DIAGNOSTYKA

D

iagnostykę i leczenie schorzeń układu naczyniowego zaczyna
się od przeprowadzenia wywiadu i oceny klinicznej. Objawy

chorób tętnic i żył kończyn dolnych zwykle powstają na skutek
różnych mechanizmów patofizjologicznych: miażdżycy, zakrzepi-
cy, zapalenia, zatorowości i tworzenia się tętniaków, co pozwala
na różnicowanie tych schorzeń i podjęcie decyzji o właściwym
leczeniu. Jednak w wielu przypadkach obraz kliniczny jest nie-
jednoznaczny, co utrudnia postawienie diagnozy.
Dzięki postępowi technologicznemu, który dokonał się w ostat-
nich latach w chirurgii naczyniowej i radiologii (zwłaszcza
w zakresie ultrasonografii), bardzo wzrosło znaczenie badań nie-
inwazyjnych. Integralną częścią każdego badania angiologicznego
i flebologicznego jest obecnie określenie wskaźnika kostka-ramię
za pomocą aparatu Doppler typu CW (z ang.

Constant Wave – fala

Celem pracy by

áo praktyczne zapoznanie fizjoterapeutów z oceną wskaĨnika kostka-ramiĊ za pomocą badania dop-

plerowskiego fal

ą ciągáą. Zdaniem autora ocena tego wskaĨnika powinna staü siĊ standardem postĊpowania diagno-

stycznego dla specjalistów, którzy zajmuj

ą siĊ usprawnianiem ruchowym pacjentów z chorobami naczyĔ obwodowych

ko

Ĕczyn dolnych.

Ocena wska

Ĩnika kostka-ramiĊ za pomocą badania dopplerowskiego falą ciągáą – wytyczne dla fizjoterapeutów

Diagnostyka chorób
naczy

Ĕ obwodowych

ko

Ĕczyn dolnych

Fot. 1. Sposób badania t

Ċtna

na t

Ċtnicy ramiennej

Fot. 2. Pomiar ci

Ğnienia tĊtniczego na tĊtnicy ramiennej

za pomoc

ą badania dopplerowskiego

Fot. 3. Sposób badania t

Ċtna

na t

Ċtnicy piszczelowej tylnej

ciągła). Wyznaczenie wskaźnika kostka-ramię pozwala chirurgowi
naczyniowemu jednoznacznie i w prosty sposób zróżnicować
choroby żył i tętnic kończyn dolnych.

N

iestety, ocena wskaźnika kostka-ramię za pomocą badania
dopplerowskiego falą ciągłą nie jest standardem podczas

badania przedmiotowego, które przeprowadzają fizjoterapeuci,
chcąc określić program usprawniania ruchowego dla pacjentów
z zaburzeniami naczyń obwodowych kończyn dolnych. Dlatego też
głównym celem niniejszego opracowania jest zapoznanie fizjotera-
peutów (zwłaszcza specjalizujących się w przypadkach z zakresu
chirurgii naczyniowej) z niezmiernie prostym, praktycznym i obiek-
tywnym badaniem diagnostycznym. Poza tym okresowa kontrola
wskaźnika kostka-ramię pozwala na ocenę poprawy warunków

Fot. 6. Pomiar ci

Ğnienia tĊtniczego na tĊtnicy grzbietowej

stopy za pomoc

ą badania dopplerowskiego

Fot. 4. Sposób badania t

Ċtna

na t

Ċtnicy grzbietowej stopy

Fot. 5. Pomiar ci

Ğnienia tĊtniczego na tĊtnicy piszczelowej

tylnej za pomoc

ą badania dopplerowskiego

13

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

DIAGNOSTYKA

Wskaźnik kostka-ramię to iloraz wartości ciśnienia tętniczego
mierzonego na wysokości stawu skokowego i ramienia. Oblicza
się go ze wzoru:

Wartości prawidłowe dla wskaźnika K/R to 0,8-1,12 (najlepiej 1,0).
Jeśli K/R jest wyższy od 1,12, mamy do czynienia z nadciśnie-
niem żylnym (choroby żył kończyn dolnych), jeśli jest niższy od
0,8 – z niedokrwieniem (choroby tętnic kończyn dolnych).
Wyznaczenie wskaźnika kostka-ramię pozwala również na
obiektywną weryfikację skali Fountaina szeroko stosowanej
w usprawnianiu ruchowym osób z zaburzeniami naczyń obwo-
dowych w obrębie nóg (tab. 1).

‰

D

R MED

. J

AKUB

T

ARADAJ

Kierownik Katedry Fizjoterapii WSPS

w D

ąbrowie Górniczej

hemodynamicznych pod wpływem ćwiczeń i zabiegów fizykalnych
(analiza skuteczności procesu usprawniania ruchowego).

D

o badań należy używać przenośnych aparatów dopple-
rowskich typu CW (przepływomierzy) z podłączoną sondą

ultradźwiękową o kształcie ołówkowym i częstotliwości 8 MHz.
Pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się w oparciu o sygnał
dźwiękowy z głośnika aparatu lub za pomocą podłączonych
słuchawek. W niektórych urządzeniach dodatkowo można
obserwować zapis amplitudy zmian ciśnienia tętniczego na cie-
kłokrystalicznym wyświetlaczu. Poniżej przedstawiono schemat
postępowania podczas wyznaczania wskaźnika kostka-ramię za
pomocą Dopplera fali ciągłej:
1. Ułóż pacjenta w pozycji leżenia tyłem.
2. Zmierz ciśnienie skurczowe na kończynie górnej przy użyciu

aparatu dopplerowskiego:
•załóż mankiet uciskowy na ramię (3-4 cm powyżej zgięcia

łokciowego),

•wyszukaj ręcznie tętno na tętnicy ramiennej (fot. 1),
•nałóż żel ultradźwiękowy na skórę w miejscu wyczuwalne-

go tętna,

•przyłóż głowicę ultradźwiękową pod kątem 45-60

0

(w miej-

scu najlepiej słyszalnego sygnału w głośniku Dopplera),

•przy pomocy gruszki zwiększaj ciśnienie w mankiecie

uciskowym do poziomu 150-160 mmHg (kiedy przy próbie
zmniejszenia ciśnienia z mankietu od razu słychać sygnał,
należy dokonać pomiaru ponownie dla wartości 180-
-200 mmHg lub wyższej – maksymalnie do 230 mmHg),

•spuszczaj powietrze z mankietu uciskowego za pomocą

zaworu przy gruszce z prędkością około 2-3 mmHg na
sekundę (fot. 2),

•zapamiętaj wartość ciśnienia na manometrze, przy której

pojawił się sygnał w głośniku Dopplera,

•powtórz pomiar na przeciwnej kończynie górnej.

3. Zmierz ciśnienie skurczowe na kończynie dolnej przy użyciu

aparatu dopplerowskiego:
•załóż mankiet uciskowy na podudzie (nad stawem skoko-

wym),

•wyszukaj ręcznie tętno na tętnicy piszczelowej tylnej (fot. 3)

lub grzbietowej stopy (fot. 4) – wybierz jedną z tętnic do
dalszego badania,

•nałóż żel ultradźwiękowy na skórę w miejscu wyczuwalne-

go tętna,

•przyłóż głowicę ultradźwiękową pod kątem 45-60

0

(w miej-

scu najlepiej słyszalnego sygnału w głośniku Dopplera),

•przy pomocy gruszki zwiększaj ciśnienie w mankiecie

uciskowym do poziomu 150-160 mmHg (kiedy przy próbie
zmniejszenia ciśnienia z mankietu od razu słychać sygnał,
należy dokonać pomiaru ponownie dla wartości 180-
-200 mmHg lub wyższej – maksymalnie do 230 mmHg),

•spuszczaj powietrze z mankietu uciskowego za pomocą

zaworu przy gruszce z prędkością około 2-3 mmHg na
sekundę (fot. 5 i 6),

•zapamiętaj wartość ciśnienia na manometrze, przy której

w głośniku Dopplera pojawił się sygnał,

•powtórz pomiar na przeciwnej kończynie dolnej.

K/R =

ciśnienie skurczowe na tętnicy pisz-

czelowej tylnej lub grzbietowej stopy

ciśnienie skurczowe

na tętnicy ramiennej

T

he purpose of this report was practical acquainting the
physiotherapists with evaluation of ankle-brachial pres-

sure index using CV Doppler method. In author’s opinion the
following index should be a standard diagnostic procedure
for specialists, who look after the patient rehabilitation with
peripheral vessel disorders of lower limbs.
Key words: ankle-brachial pressure index, Doppler, arterial
and vein disorders.

Stopie

Ĕ niedokrwienia

wed

áug Fountaina

Wska

Ĩnik

kostka-

rami

Ċ

Objawy niedokrwienia

I

0,8-0,6

brak

II

0,6-0,4

chromanie przestankowe

III

0,4-0,2

ból spoczynkowy

IV

poni

Īej 0,2

ból spoczynkowy i martwica

Tab. 1. Powi

ązanie wartoĞci wskaĨnika kostka-ramiĊ ze skalą Fountaina