Modele cykliczno – fazowe –

wg

Anny Brzezińskiej

„

Podstawowe pojęcia: transformacja

doświadczenia i cykl rozwoju

„

Fazy w cyklu:

progresu, plateau, regresu i kryzysu

„

Nowe doświadczenia mogą zmieniać jakość

doświadczenia wcześniej opanowanego,

mogą je przekształcać, nadawać nową formę.

Modele cykliczno-fazowe

„

Zasada H.Wernera – aktywność człowieka w

różnych obszarach wykazuje tendencję do

oscylowania między biegunami progresji i regresji

„

Rozwój na kontinuum: fiksacja – mobilność

„

Powodzenie w działaniu zależy od gotowości do

progresu i regresu

„

Żeby się rozwijać, trzeba się cofać

Model cykliczno – fazowy

Osiągnięcie
rozwojowe

czas

„

FAZA PROGRESU

„

różnicowanie doświadczenia, zmiany ilościowe,

„

FAZA PLATEAU

„

porządkowanie i wstępna integracja nowego doświadczenia,

zmiany jakościowe

„

FAZA REGRESU

„

konflikt nowego ze starym, dezintegracja doświadczenia

uprzedniego z poprzedniego cyklu (dezintegracja struktury z

poprzedniego cyklu rozwojowego)

„

FAZA KRYZYSU

„

ujawnienie silnego konfliktu wewnętrznego między posiadanymi a

nowymi doświadczeniami i potem ponowna integracja

Modele cykliczne

„

Rozwój - nie jest ukierunkowany na

osiąganie coraz wyższych stanów,

„

Jest cyklem zmian stadialnych

„

wyznaczonych zmianami fizjologicznymi

„

lub zbiorem ról społecznych

„

albo zadań podejmowanych w przebiegu

życia

Modele cykliczne – cd.

Zmiany rozwojowe
konieczne w danym odcinku życia ze względu na:

„

uwarunkowania biologiczne,

„

uwarunkowania społeczne,

„

zadania rozwojowe

„

podstawowe wzory życia typowe dla

wieku

Teoria zadań rozwojowych

R. Havighursta

„

Rozwój ujmowany z punktu widzenia

zadań rozwojowych, jakie jednostka

napotyka i musi realizować

„

Doświadczenia specyficzne dla danego

okresu, z których wyłaniają się

problemy do rozwiązania

Teoria zadań rozwojowych R.

Havighursta

„

Zadania rozwojowe – pewne postawy,

umiejętności lub wiedza, jaką jednostka

powinna nabyć w danym momencie życia

„

Inaczej:

„

sprawności i kompetencje nabywane przez

jednostkę w trakcie jej kontaktów z

otoczeniem,

„

osiągające coraz wyższy poziom

mistrzostwa

Teoria ... R. Havighursta – cd.

„

Podejmowanie i rozwiązywanie zadań

rozwojowych pociąga za sobą

przemiany sprawności motorycznych,

poznawczych, emocjonalnych i

społecznych

„

Powodzenie w spełnianiu zadań w

okresach późniejszych zależy od

radzenia sobie we wcześniejszych

Teoria R. Havighursta

„

Źródło zadań rozwojowych:

„

dojrzewanie fizyczne,

„

oczekiwania kulturowe

„

osobiste standardy, wartości i aspiracje
jednostki

Teoria ... R. Havighursta – cd.

„

Rozwój trwa przez całe życie;

„

polega na przechodzeniu do kolejnych

stadiów przez rozwiązywanie

problemów typowych dla danego

okresu

Stadia

„

Niemowlęctwo i wczesne

dzieciństwo

„

Średnie dzieciństwo

„

Adolescencja

„

Wczesna dorosłość

„

Wiek średni

„

Późna dojrzałość

Niemowlęctwo i wczesne

dzieciństwo

„

Uczenie się chodzenia

„

Uczenie się przyjmowania stałego pokarmu

„

Uczenie się mówienia

„

Uczenie się kontroli nad wydalaniem

„

Uczenie się różnic płci i skromności seksualnej

„

Tworzenie pojęć i uczenie się mowy do opisu
rzeczywistości społecznej i fizycznej

„

Nabywanie gotowości do czytania

Średnie dzieciństwo

„

Uczenie się sprawności fizycznych

potrzebnych w codziennych zabawach

„

Wytwarzanie zdrowych postaw wobec

samego siebie i wzrastającego organizmu

„

Uczenie się przebywania z rówieśnikami

„

Uczenie się właściwych ról męskich lub

kobiecych

Średnie dzieciństwo

„

Rozwijanie podstawowych umiejętności

czytania, pisania i liczenia

„

Rozwijanie pojęć potocznych

przydatnych w życiu codziennym

„

Rozwijanie świadomości, moralności i

skali wartości

„

Osiąganie niezależności osobistej

„

Rozwijanie postaw wobec grup

społecznych oraz instytucji

Adolescencja

„

Osiągnięcie nowych, bardziej dojrzałych

więzi z rówieśnikami obojga płci

„

Ukształtowanie roli męskiej lub kobiecej

„

Akceptacja swojego wyglądu i

skuteczne posługiwanie się własnym

ciałem

„

Osiągnięcie niezależności uczuciowej od

rodziców i innych osób dorosłych

Adolescencja

„

Przygotowanie do małżeństwa i życia w

rodzinie

„

Przygotowanie do kariery zawodowej

(niezależności ekonomicznej)

„

Rozwijanie ideologii (sieci wartości i

systemu etycznego kierującego

zachowaniem

„

Dążenie i osiągnięcie postępowania

odpowiedzialnego społecznie

Wczesna dorosłość

„

Wybór małżonka(i)

„

Uczenie się współżycia z małżonką(iem)

„

Założenie rodziny

„

Wychowywanie dzieci

„

Prowadzenie domu

„

Rozpoczęcie pracy zawodowej

„

Przyjmowanie odpowiedzialności

obywatelskiej

„

Znalezienie pokrewnej grupy społecznej

Wiek średni

„

Akceptowanie i dostosowanie się do

fizjologicznych zmian wieku średniego

„

Wspomaganie dorastających dzieci (aby

stawali się odpowiedzialnymi i

szczęśliwymi ludźmi dorosłymi)

„

Osiągnięcie dojrzałej odpowiedzialności

społecznej i obywatelskiej

Wiek średni

„

Uzyskanie i utrzymywanie zadowalającej

sprawności w pracy zawodowej

„

Wypełnienie wolnego czasu zajęciami

typowymi dla ludzi dorosłych

„

Traktowanie małżonka(i) jako osoby

„

Przystosowanie do starzenia się rodziców

Późna dojrzałość

„

Przystosowanie się do spadku sił fizycznych

„

Urządzenie w sposób dogodny fizycznych

warunków bytu

„

Przystosowanie się do emerytury i

zmniejszonych dochodów

„

Pogodzenie się ze śmiercią współmałżonka(i)

„

Utrzymywanie stosunków towarzyskich z

ludźmi w swoim wieku

„

Przyjmowanie i dostosowanie się do

zmiennych ról społecznych

„

Pomyślne rozwiązanie zadania

rozwojowego -> przystosowanie

„

(zadowolenie i poczucie sukcesu przy

podejmowaniu kolejnych zadań)

„

Niepomyślne

-> nieprzystosowanie

„

poczucie społecznej dezaprobaty,

lękliwość i nieprzystosowanie

Teoria R. Havighursta

„

Moment wyuczalności

– określony przez czynniki

motywacyjne i fizjologiczną

dojrzałość oraz presje społeczne

– optymalny dla rozwiązania

zadania

Teoria ... R. Havighursta – cd.

Zmieniający się organizm

NACISKI BIOLOGICZNE

soma

polis

NACISKI SPOŁECZNE

Aktualne oczekiwania społeczne

psyche

NACISKI PSYCHICZNE

Nabyte wcześniej kompetencje

Zadania rozwojowe

KRYZYS

Rozwiązanie

NOWE KOMPETENCJE

Sezony życia człowieka dorosłego

D.J.Levinsona

„

Opisuje życie człowieka w terminach rytmów

oraz wzorów życia, wspólnych dla ludzi

w danym wieku

„

Uwzględnia łącznie biologiczne, społeczne i

psychologiczne aspekty życia ludzkiego

„

Szczególna waga – struktura życia, która

wyznacza wzory zachowania człowieka w

danym odcinku życia

„

Bieg życia zindywidualizowany, ale można

wyodrębnić właściwości uniwersalne

Sezony życia ... D.J.Levinsona

„

Każdy okres równie ważny dla spełnienia się

życia w całym jego cyklu

„

Rozróżnienie między

okresami stabilności

struktury życia i

okresami przejściowymi

„

W ramach głównego okresu – trzy podokresy:

„

Faza nowicjatu

„

Faza pośrednia

„

Faza kulminacyjna

I.Przeddorosłość

0 – 22 lata

II. Wczesna dorosłość

17 – 45 lat

Przejście do wczesnej dorosłości 17 –22 lata

Wejście we wczesna dorosłość 22 –28 lat
Przejście w lata 30. Życia 28 – 33 lata
Kulminacja wczesnej dorosłości 33- 40 lat

III. Średnia dorosłość

40 –65 lat

Przejście do średniej dorosłości 40 –45 lat

Wejście w średnia dorosłość 45 – 50 lat
Przejście w lata 50. Życia 50 – 55 lat
Kulminacja średniej dorosłości 55 – 60 lat

III. Późna dorosłość

60 i więcej lat

Przejście do późnej dorosłości

60-65 lat

Stadia życia rodzinnego

wg Evelyn Duvall

„

Rozwój – proces podejmowania przez

jednostkę coraz to nowych

ról społecznych

,

specyficznych dla danego wieku;

„

Rola społeczna

– zespół oczekiwań, jakie

społeczeństwo kieruje pod adresem danej

jednostki, zajmującej określoną pozycję w

hierarchii społecznej

„

Najbardziej wyraźnie zmieniają się role

rodzinne

Stadia życia rodzinnego wg

Evelyn Duvall

„

Każde stadium równowartościowe

„

Kolejność wynika z podejmowania

jednych a porzucania drugich ról

społecznych, specyficznych dla

określonego wieku w naszej

kulturze

Stadia życia rodzinnego

wg Evelyn Duvall

Stadium 1 Młodej rodziny

Podjęcie roli małżonka; mlode

małżeństwo, bezdzietne,

trwające nie dłużej niż 5 lat

Stadium 2 Rodziny opiekującej się

dzieckiem

Podjęcie roli rodzica,

najstarsze dziecko od

urodzenia do 3 lat

Stadium 3 Rodziny dziecka

przedszkolnego

Zmiana roli rodzica; najstarsze

dziecko między 3 a 6 lat

Stadium 4 Rodziny dziecka

rozpoczynającego naukę

szkolną

Zmiana roli rodzica; najstarsze

dziecko między 6 a 13 lat

Stadium 5 Rodziny dziecka

dorastającego

Zmiana roli rodzica; najstarsze

dziecko między 13 a 21 lat

Stadia życia rodzinnego wg Evelyn

Duvall

Stadium 6 Rodziny opuszczanej

Rodzice towarzyszą dzieciom w

osiąganiu przez nie

niezależności;
od momentu opuszczenia domu

przez pierwsze z dzieci do

ostatniego

Stadium 7 Opuszczonego gniazda

Dramatyczna zmiana roli rodzica

związana z faktem opuszczenia

domu przez wszystkie dzieci;
od momentu opuszczenia domu

przez ostatnie dziecko do chwili

przejścia na emeryturę

Stadium 8 Rodziny starzejącej się

Jedno lub oboje małżonków

przechodzi na emeryturę