Makroekonomia Wykład 16.01.2010

Na kolokwium jedno zadanie z dochodu narodowego ☺

Zagregowany popyt = wydatki konsumpcyjne + wydatki inwestycyjne + wydatki rządowe +
export - import

ZP = C + I + G + Ex – Im

Y = C + I + G + Ex – Im

X = Ex – Im
X – export netto (nadwyżka exportu nad importem)

Y = C + I + G + X
Y – dochód narodowy

I + G + Ex = S + T + Im
I + G + Ex – Im = S + T + R
R – transfer płatności dla zagranicy

Export netto jest malejącą funkcją dochodu narodowego to oznacza, że wzrost dochodu
spowoduje spadek exportu netto.

X = Xa – KSIm * Y
Xa – autonomiczne, niezależne od poziomu dochodów
KSIm – Końcowa skrajność do importu
KSIm – mówi jak zmienia się import towarów pod wpływem zmian dochodu narodowego.

Y = Ca + KSK (Y – T) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y
T = Ta + t * y
Y = Ca + KSK (Y – (Ta + t * Y)) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y
Y = Ca + KSK (Y – Ta – t * Y) + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y
Y = Ca + KSK Y – KSK Ta – KSK t Y + Ia + Ga + Xa – KSIm * Y
Y – KSK Y + KSK t Y + KSIm * Y = Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa
Y(1 – KSK + KSK t + KSIm) = Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa / 1 – KSK + KSK t + KSIm
Y = 1 – KSK + KSK t + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa
Y = 1 / 1 – KSK + KSK t + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa
Y = 1 / 1 – KSK (1 – t) + KSIm / Ca – KSK Ta + Ia + Ga + Xa

To pogrubione - Mnożnik wydatków rządowych dla gospodarki otwartej

Taki sam jak mnożnik wydatków rządowych dla gospodarki otwartej jest mnożnik
inwestycyjny, mnożnik konsumpcyjny i mnożnik exportowy. Inny natomiast jest mnożnik
podatkowy.

Mnożnik podatkowy = -KSK / 1 – KSK (1 – t) + KSIm)
Ca – wydatki autonomiczne
KSK – krańcowa skłonność do konsumpcji
t – wielkość, stopa podatkowa

Wykład 4

Struktura wykładu:
1. Rynek pracy
2. Popyt na pracę i czynniki go kształtujące
3. Podróż pracy i czynniki ją kształtujące
4. Bezrobocie

Rynek pracy – ogół stosunków wymiennych kształtujący się pomiędzy oferującymi pracę i
reprezentującymi podaż a zgłaszającymi zapotrzebowanie na nią i reprezentującymi popyt.

Popyt na pracę
– odwrotna zależność między pracą realną a wielkością zatrudnienia w danym, przy zał.
ceteris paribas (Pozostałe czynniki są na stałym poziomie, bez zmian) Odwrotna zależność
oznacza, że jak jedno rośnie to drugie maleje. Płaca realna to ile ja mogę kupić za płacę
nominalną, płaca nominalna dochód uzyskiwany przez nas NETTO.
- pochodny charakter wobec popytu zgłaszanego na dobra i usługi. (zachowana jest
zależność)

Czynniki kształtujące popyt na pracę:

1.

Mikroekonomiczne

- krańcowa wydajność pracy (dodatkowy przychód, utarg, który uzyskuje się w wyniku
sprzedaży produktu lub usługi wytworzonych przez dodatkowego pracownika.)
- koszt pracy dla przedsiębiorstwa
- poziom techniczny maszyn i urządzeń
- opłacalność substytucji (zastępowanie, zamienianie) kapitału i pracy (na ile jest
opłacalna zamiana) a to zależy od kapitału ceny i ceny pracy
- popyt i ceny na rynku produktów i usług
2.

Makroekonomiczne

- koniunktura gospodarki
- powiązania rynku pracy z innymi rynkami
- poziom automatyzacji i komputeryzacji

Granicą zatrudnienia każdego nowego pracownika w przedsiębiorstwie jest zrównanie się
jego płacy realnej z krańcową produktywnością pracy – wówczas mówimy o końcowym
poziomie zatrudnienia, ponieważ nie generują już więcej przychodów (nadmiar zatrudnienia)

Podaż pracy – dodatnia zależność pomiędzy wielkością płac realnych a liczbą pracowników
oferowanych na rynku pracy w danym okresie (zasób siły roboczej), przy założeniu ceteris
paribus. Im wyższa jest płaca realna tym większa podaż pracy. Znowu jest to pochodna rynku
produktów i usług.

Czynniki kształtujący podaż pracy:

1.

Liczba ludności ogółem

2.

Udział zasobów siły roboczej w ogólnej licznie ludności

3.

Współczynnik aktywności zawodowej

Pierwsze 3 czynniki są to czynniki demograficzne
4.

Czynniki związane z kształtowaniem się czasu pracy (przeciętna liczba
przepracowanych godzin w ciągu roku regulowana prawnie)

5.

Wysyłek i kwalifikacje (ilość wykonanej pracy i jakość wykonywania pracy)

6.

Czynniki o charakterze socjoekonomicznym:

- ceny towarów i usług
- aktywność zawodowa innych członków gospodarstwa domowego

- preferencje w zakresie wolnego czasu i czasu pracy
- podaż towarów i usług
- dostęp do innych dochodów
- alternatywne źródła dochodu (zasiłki, świadczenia społeczne) zniechęcające do pracy
7.

Płace realne (koszt alternatywnego czasu wolnego – koszt utraconych możliwości)

Wzrost płacy realnej powoduje zwiększenie podaży na pracę – EFEKT SUBSTYTUCYJNY
Wzrost płacy realnej powoduje zmniejszenie podaży na pracę – EFEKT DOCHODOWY

Jednostka będzie gotowa zwiększyć czas pracy do momentu, w którym krańcowa użyteczność
dóbr uzyskanych w wyniku dodatkowej godziny pracy zrówna się z krańcową użytecznością
ostatniej godziny czasu wolnego.

Wzrost płacy realnej prowadzi do spadku zatrudnienia i wzrostu naturalnej stopy bezrobocia.

8.

Rodzaj populacji

9.

Podaż pracy w ograniczonym stopniu reaguje na wahania koniunktury, jest
kształtowana przede wszystkim przez czynniki instytucjonalne. (np. podatki)

10.

Podatki

Obniżka krańcowej stopy podatku dochodowego (część każdego dodatkowego dochodu, którą
państwo zabiera w postaci podatku dochodowego) =>

- wzrost płacy netto =>

- niewielki wzrost podaży pracy =>

- większy lub mniejszy spadek bezrobocia dobrowolnego

Wniosek: Ograniczenie podaży pracy w stosunku do innych czynników produkcji powoduje
to zazwyczaj wzrost płac. Natomiast zwiększenie podaży pracy, przy innych warunkach
niezmiennych, działa w kierunku obniżenia płac.

Bezrobocie – przymusowa bezczynność zawodowa

Cechy osób bezrobotnych:

•

Pozostawanie bez pracy,

•

Poszukiwanie pracy,

•

Gotowość do pracy.

Bezrobocie – zjawisko braku pracy zarobkowej wśród osób będących w pewnym przedziale
wiekowym (określonym zwykle przez granice tzw. wieku produkcyjnego bądź też przez
dolną granicę wieku produkcyjnego), które są zdolne i gotowe do pracy oraz pracy tej
poszukują.

Metody obliczania bezrobocia:

1.

Rejestracja bezrobotnych przez urzędy pracy

2.

Rejestracja osób ubiegających się o zasiłki dla bezrobotnych

3.

Badania ankietowe reprezentujące grupę ludności

Do bezrobotnych zarejestrowanych zalicza się w Polsce osoby, które spełniają
równocześnie następujące warunki:

1.

Pozostaje bez pracy

2.

Nie uczy się w systemie dziennym

3.

Są zdolne i gotowe do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy

4.

Są zarejestrowane w lokalnych urzędach pracy

5.

Ukończyły 18 lat (z wyjątkiem młodocianych absolwentów)

6.

Nie ukończyły 60 lat (kobiety) lub 65 lat (mężczyźni)

7.

Nie nabyły prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy

8.

Nie są właścicielami lub posiadaczami nieruchomości rolnej o powierzchni użytków
rolnych powyżej 2ha przeliczeniowych

9.

Nie podjęły pozarolniczej działalności gospodarczej ani nie podlegają – na podstawie
odrębnych przepisów – obowiązkowi ubezpieczenia społecznego lub zaopatrzenia
emerytalnego.

10.

Będące osobami niepełnosprawnymi, mogą podjąć pracę, co najmniej w połowie
wymiaru czasu pracy

11.

Nie są tymczasowo aresztowane ani nie odbywają kary pozbawienia wolności

12.

Nie odbywają świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego

13.

Nie odbywają szkolenia ani stażu u pracodawcy

Ludność w wieku produkcyjnym (Lwp) = Aktywni zawodowo (Sr) (zasób siły roboczej) +
Bierni zawodowo

Zasób siły roboczej (Sr) = Zatrudnieni (Z) + Bezrobotni (B)
B = Sr – Z – czyli bezrobotni to zasób siły roboczej pomniejszony o liczbę zatrudnionych

Az – współczynnik aktywności zawodowej

Az = Sr/Lwp
Sr = Az * Lwp
B = Az * Lwp – Z

Współczynnik aktywności zawodowej zależy od:

•

Poziomu i zmiany stawek płac

•

Preferencji w zakresie kształcenia

•

Modelu rodziny

•

Możliwości znalezienia pracy

Liczba ludności w wieku produkcyjnym zależy od:

•

Czynników demograficznych, zwłaszcza stopy urodzeń i stopy zgonów

Liczba zatrudnionych w gospodarce zależy od:

•

Rozmiarów produkcji

•

Wydajności pracy

•

Płac realnych

Typy bezrobocia:

1.

Bezrobocie frykcyjne

2.

Bezrobocie strukturalne -

3.

Bezrobocie cykliczne

4.

Bezrobocie równowagi

5.

Bezrobocie nierównowagi

6.

Bezrobocie krótkookresowe

7.

Bezrobocie długookresowe (sekularne)

Bezrobocie frykcyjne – związane z naturalną dynamiką rynku pracy w gospodarce rynkowej,
powstawanie i likwidowanie miejsce pracy – stale zachodzące procesy powstawania miejsca
pracy, oraz likwidacji istniejących już miejsc pracy, które implikują zwolnienia z pracy oraz
poszukiwania nowego zatrudnienia przez tych, którzy pracę utracili.

Wniosek: Zawsze istnieje pewna liczba wolnych miejsc pracy oraz pewna liczba osób
poszukujących pracy, także wtedy, gdy popyt na pracę jest zrównany z podażą pracy

Proces zajmowania dostępnych miejsc pracy przez osoby szukające pracy nie jest
natychmiastowy.

Z tych względów w dynamicznej gospodarce rynkowej zawsze istnieje pewien poziom
bezrobocia frykcyjnego. Poziom ten nie jest oczywiście stały, zmienia się.

Czynniki kształtujące poziom bezrobocia frykcyjnego

•

Tempo powstawania i likwidacji miejsc pracy

•

Liczba osób wchodzących na rynek pracy i odchodzących z rynku pracy

•

Liczba osób zmieniających miejsca pracy

•

Powszechność informacji o wolnych miejscach i osobach poszukujących pracy

•

Jakość usług pośrednictwa pracy

•

Intensywność poszukiwań pracy

Rysunek przedstawia schemat zasobów i strumieni
występujących na rynku pracy w danym momencie
poszczególne osoby należą do jednego z trzech
zasobów: Zatrudnionych, bezrobotnych bądź biernych
zawodowo. W pewnym momencie wielkości tych
zasobów

mogą

się

zmienić

pod

wpływem

odpowiednich

przepływów

osób

między

tymi

zasobami. Strzałki pokazują kierunki przemieszczania
się ludzi między zasobami

Strumień pierwszy obejmuje osoby zwolnione z pracy w trybie zwolnień grupowych i
zwolniej indywidualnych oraz osoby odchodzące z pracy dobrowolnie.

Strumień drugi to strumień napływu osób do bezrobocia z zasobów biernych zawodowo,
strumień ten obejmuje osoby wchodzące na rynek po raz pierwszy, którym nie udało się
znaleźć miejsc pracy (bezrobotni absolwenci szkół) oraz tych, którzy po pewnym okresie
pozostawania poza zasobem siły roboczej podjęli ponowne starania o miejsca pracy, ale na
razie bezskutecznie.

Strumień trzeci to strumień osób odpływających z zasobów bezrobocia i obejmuje
bezrobotnych, którzy znaleźli pracę

Strumień czwarty pokazuje, iż bezrobotni odchodzą z zasobów siły roboczej. Ten strumień
ma częściowo charakter naturalny, co jest związane z przechodzeniem bezrobotnych na
emeryturę lub rentę a częściowo może wynikać ze zniechęcenia związanego bezskutecznym
poszukiwaniem pracy przez bezrobotnych.

Strumień piąty obejmuje osoby zniechęcone, które znajdują pracę, osoby, które wracają do
pracy po wyjazdach, odpoczynku..

Strumień szósty obejmuje osoby, które rezygnują z pracy, są zmęczeni i nie chcą wykonywać
dalej pracy.

Zs – Zatrudnieni na stałe
Zap – Zatrudnieni przejściowo w
aktywnych programach rynku
pracy inicjowanych przez urząd
pracy

Czynniki, od których zależą strumienie osób przepływających między zasobami:

1.

Stan koniunktury gospodarczej.

Pogorszenie koniunktury spowoduje strumieni napływu do bezrobocia (Strumienie 1, 3, 6), a
także zmniejszenie strumienia odpływu z bezrobocia do zatrudnienia stałego (Strumień 2).
Odpływy z bezrobocia do zatrudnienia przejściowego (Strumień 4) wykazują zazwyczaj
tendencję do wzrostu w okresie pogorszenia koniunktury, gdyż trudna sytuacja na rynku
pracy wymusza rozwój aktywnych programów rynku pracy. Zwiększają się wówczas również
odpływy z bezrobocia do zasobu biernych zawodowo (Strumień 5), bądź pod wpływem
zniechęcenia bezskutecznymi poszukiwaniami pracy, bądź też pod wpływem rozwijanych
zwykle w takim okresie systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Ponadto
pogorszenie koniunktury pociąga za sobą zazwyczaj zmniejszenie strumienia 9, gdyż
uczestnikom aktywnych programów trudniej jest wówczas znaleźć stałe miejsce pracy.

2.

Wielkości strumieni osób przepływających między zasobami zależą od

Dynamiki restrukturyzacji gospodarki, od stopnia mobilności siły roboczej pod względem

kwalifikacyjnym, zawodowym i przestrzennym, oraz od stopnia niedopasowań strukturalnych
popytu na pracę i podaży pracy.

Wyższa dynamika restrukturyzacji gospodarki powoduje zwiększone przepływy

pomiędzy zawodami, gałęziami, przedsiębiorstwami i regionami. W przypadku odpowiednio
wysokiej mobilności siły roboczej przepływy te dokonują się bezpośrednio między gałęziami,
zawodami, przedsiębiorstwami i regionami. Bezpośrednio oznacza z pominięciem zasobów
bezrobotnych, zasób zatrudnionych w aktywnych programach i biernych zawodowo. Gdy
jednak siła robocza charakteryzuje się niską mobilnością wówczas procesy restrukturyzacji
pociągają za sobą utrzymywanie się niedopasowań strukturalnych popytu na pracę i podaży
pracy wywołujących zwiększone przepływy osób poprzez zasób bezrobotnych. Przy danej
mobilności siły roboczej przepływy osób między zasobami rynku pracy są zazwyczaj wyższe
w przypadku głębszej restrukturyzacji gospodarki.

3.

Zachowania i decyzje poszczególnych osób

Chodzi tutaj przede wszystkich o zachowania osób bezrobotnych, ale również o

zachowania i decyzje pracujących. Zachowania osób bezrobotnych w zakresie intensywności
poszukiwań pracy wpływają bezpośrednio na rozmiary strumieni 2 i 5. Również uczestnicy
aktywnych programów rynku pracy mogą z różną intensywnością poszukiwać stałych miejsc
pracy, co wywiera wpływ na wielkości strumieni 3, 9 i 10. Oczywiście zachowania osób w
zakresie intensywności poszukiwań pracy podlegają różnym uwarunkowaniom w tym
również zależnym od polityki państwa. Również decyzje w zachowania osób pracujących
wywierają wpływ na rozmiary strumieni na rynku pracy. Należy pamiętać iż główne
znaczenie będzie miała tutaj skłonność pracujących do podnoszenia kwalifikacji, zmiany
zawodu czy miejsca zamieszkania.