Wolny Legion Indyjski: najbardziej aryjska jednostka
Wehrmachtu

Maj 1945 r., południowe Niemcy. Wśród kolumn wycofujących się żołnierzy Hitlera
słychać komendy w języku hindi, wypowiedziane przez żołnierzy w mundurach armii
niemieckiej. Kim byli ci żołnierze i skąd się w ogóle wzięli w Tysiącletniej Rzeszy?

W styczniu 1941 roku, parę miesięcy przed operacją „Barbarossa”, gdy obowiązywał jeszcze
niemiecko-radziecki pakt o współpracy i nieagresji, z Kalkuty do Moskwy przybył Subhas
Chandra Bosse, przebywający do tej pory w areszcie domowym zwolennik czynnej walki
Hindusów z Brytyjczykami. Chciał otrzymać pomoc dla planowanego powstania, które miało
wypędzić Anglików z Indii. Rosjanie zbyli go jedynie niewielkim wsparciem finansowym.
Bosse udał się więc w kwietniu do stolicy III Rzeszy, aby od Hitlera uzyskać aprobatę i
pomoc w realizacji swoich celów. Natychmiast po przybyciu do Berlina rozpoczął dyskusję i
negocjacje z niemieckimi ministrami propagandy i spraw zagranicznych.

Subhos Chandra Bosse podczas okolicznościowej parady w

Berlinie. W tle poczet sztandarowy Legionu Wolne Indie.

Ten indyjski polityk był współpracownikiem, a zarazem głównym rywalem Mahatmy
Ghandiego w staraniach o przywództwo w indyjskim ruchu niepodległościowym i Indyjskim
Kongresie Narodowym. W przeciwieństwie do Ghandiego Bosse popierał bardziej agresywną
konfrontację i walkę z brytyjskim imperializmem. Widział w wojnie w Europie możliwość
odzyskania niepodległości Indii — Wielka Brytania była wszak zajęta na kontynencie i
Atlantyku. W wyniku zbiegu okoliczności po przyjeździe Bosse dowiedział się, że w
większości nietknięta 3. (Indyjska) Brygada Zmotoryzowana została wzięta do niewoli przez
żołnierzy Afrika Korps Erwina Rommla pod El Machali w Libii. Stwierdził wraz ze swoimi
niemieckimi sponsorami, iż otwiera to przed nim możliwość eksperymentalnego zabiegu:
utworzenia jednostki indyjskiej w ramach niemieckich sił zbrojnych. Według planów miałaby
ona wziąć udział w niemieckim natarciu na Kaukaz, a stamtąd przemaszerować przez Persję,
Afganistan do Indii na czele ze swoim wodzem (Netaji) Bosse. Już 15 maja oddelegowano
oficera Luftwaffe do rozmów z mówiącymi po angielsku żołnierzami brygady. Odwołano się
do doświadczeń włoskiego sojusznika.

Włosi jeszcze w 1941 r., chcąc wykorzystać nastroje antyimperialistyczne wśród
wielonarodowościowych jednostek armii brytyjskiej w Afryce Północnej, stworzyli jednostkę
złożoną z jeńców (wrzesień 1941 – styczeń 1942). Nosiła ona nazwę „Czerwone Strzały”.
Składała się z trzech centurii (odpowiedników batalionu): Centro A (Arabowie), Centro I
(Hindusi), Centro T (Tunezyjczycy). Centuria złożona z Hindusów nosiła oficjalną nazwę

Centro I Bataglione Hazad Hinduston (Batalion Wolnych Hindusów). Miała tropikalne
umundurowanie włoskie z naramiennymi tarczami na prawym rękawie w barwach
narodowych (pomarańczowy, biały, zielony) oraz patki na kołnierzach w tych samych
kolorach. Podoficerowie i oficerowie byli Włochami. W późniejszym okresie niewielką liczbę
Tunezyjczyków i Hindusów wysłano do Włoch w ramach szkolenia spadochronowego.
Jednak ci ostatni po klęsce pod El- Alamein stracili motywację do walki, zostali więc
rozbrojeni i z powrotem przewiezieni do obozów jenieckich. Jak się okazało, nie na długo.

Flaga Komitetu Wolnych Indii w Berlinie, a tym samym Legionu

Wolne Indie.

Początkowe starania o ochotników, prowadzone we włoskich i niemieckich obozach
jenieckich, dały dość mizerny efekt. Pierwsza grupa dwudziestu siedmiu oficerów została
drogą powietrzną przewieziona do Berlina, gdzie dotarła po czterech dniach. Stopniowo do
obozu szkoleniowego w Annaburgu przetransportowano kolejne grupy ochotników. Bosse i
jego współpracownicy przez kolejne miesiące prowadzili intensywną akcję propagandową,
dzięki której w styczniu 1942 r. Ministerstwo Propagandy Rzeszy ogłosiło powstanie
Indyjskiej Armii Narodowej (Jai Hind) w Berlinie. Jednostka ta wówczas składała się jedynie
z... ośmiu przekonanych zwolenników. W niedługim czasie przeniesiono 6000 tys. najbardziej
obiecujących kandydatów na członków nowego oddziału do centrum szkoleniowego we
Frankenburgu. Odnaleźć wśród nich można było przedstawicieli prawie wszystkich
narodowości Indii, oprócz jednej — Nepalczyków, czyli sławnych Gurkhów

1

. Baktabahabur

Limbu dostał się do niewoli w Tobruku w Afryce Północnej, gdy służył w 2/7 Gurkha Rifles
(drugi batalion siódmego pułku strzelców). Razem z tysiącami jeńców został przewieziony do
Włoch, gdzie do oddziałów Gurkhów i Indusów przemówił Bosse, który próbował ich
nakłonić do przejścia na stronę niemiecką. — Wygłosił nam wykład i mówił, że my,
Nepalczycy, nic nie wiemy, że musimy pozbyć się Brytyjczyków i przyłączyć się do niego —
wspomina Limbu. — Odmówiliśmy, tłumacząc mu, że wszyscy złożyliśmy przysięgę, której
nie możemy złamać

2

. Nie wszyscy jednak odmawiali.

Żołnierze w czasie narady podczas

manewrów. Widoczne charakterystyczne niemieckie umundurowanie tropikalne.

Przysięga Legionu Wolne Indie: Składam na Boga tę świętą przysięgę, naszemu Wodzowi
Subha’asowi Chadra Bossemu, głównodowodzącemu narodowowyzwoleńczej walki Indii, i
Führerowi Rzeszy niemieckiej i narodu niemieckiego, Adolfowi Hitlerowi jako
głównodowodzącemu Wehrmachtu, że jako mężni żołnierze przyrzekamy całkowite
posłuszeństwo i gotowość w każdej chwili, aż do utraty życia. Ze względów bezpieczeństwa
nową jednostkę nazwano Arbeitskommando Frankenburg. Ochotnicy rozpoczęli szkolenie
wojskowe, choć powiedziano im, że będą wykorzystani jako batalion robotniczy. Pod koniec
lipca 300 ochotników przeniesiono do ośrodka szkoleniowego w Königsbrucku, gdzie
otrzymali niemieckie mundury z odznaką na prawym ramieniu, ukazującą skaczącego tygrysa
na tle indyjskiej flagi. Nad tarczą widniał napis „Freies Indien”. Żołnierze oficjalnie zostali
nazwani Wolnym Legionem Indyjskim, a 26 sierpnia odbyła się uroczysta legalizacja i
złożenie przysięgi. Dowódcą nowego oddziału został oberstleutnant (pułkownik) Kurt
Knappe

3

. W następnych miesiącach różnymi sposobami (w tym nacisku) zwerbowano

kolejnych kilkuset żołnierzy. Zanim nadeszła połowa 1943 r. jednostka liczyła już ok. 2 tys.
osób. Wszyscy oficerowie i podoficerowie byli Niemcami. Dopiero od grudnia 1943 r.
dopuszczono żołnierzy i nielicznych legionistów podoficerów do awansów na wyższe stopnie.
W tym samym czasie jednostka zaczęła być znana jako Infanterie Regiment 950 (indische).
Legion składał się z trzech batalionów (każdy po cztery kompanie), 13. kompanii strzelców
pieszych, 14. kompanii przeciwpancernej, 15. kompanii saperów i kompanii honorowej
(reprezentacyjnej). Na jego wyposażenie składało się 6 dział, 81 pojazdów mechanicznych i
700 koni

4

. Dwie trzecie żołnierzy było muzułmanami, pozostali to wyznawcy religii

hinduistycznych.

Żołnierze „Legionu Tygrysa” w czasie apelu.

Widać tu różnice w umundurowaniu przedstawicieli różnych narodowości, którzy zaciągnęli
się, aby walczyć z aliantami. Sikhowie z tradycyjnymi brodami i w turbanach, reszta
żołnierzy w umundurowaniu regularnym i ogolona(!)

Interesujące, że obowiązującym językiem, używanym przez personel indyjski i niemiecki, był
angielski. W lipcu 1942 r. do legionu dołączył angielski tłumacz na usługach Niemców, Frank
Chatwynd Becker

5

z jednostki tłumaczy Wehrmachtu w Dreźnie. W marcu 1943 r., jeszcze

przed wysłaniem jednostki na „pole walki”, Subhas Chandra Bosse udał się na pokładzie U-
Boota do Singapuru, aby pomóc w organizacji rządu wolnych Indii u boku Japończyków, a
także Indyjskiej Armii Narodowej, która osiągnęła liczebność 3 dywizji. Jej faktyczna
wielkość nie przekraczała ok. 10 000 tys. żołnierzy, a „dywizje” miały wielkość co najwyżej
brygad. Tam też zginął w katastrofie lotniczej. Kontrolę polityczną nad Legionem sprawował
rezydujący w Berlinie Komitet Wolnych Indii (Centrale Freies Indien), złożony z polityków i
współpracowników Bosego jeszcze z Indyjskiego Kongresu Narodowego.

Podoficer, Sikh, w charakterystycznym białym turbanie i z naszywką

na prawym ramieniu z wizerunkiem skaczącego tygrysa na tle indyjskiej flagi.

W maju 1943 r. Indyjski Legion został przeniesiony do Holandii w rejon miasta Beverlo,
gdzie zajmował się głównie konstruowaniem obrony Wału Atlantyckiego. W sierpniu
wysłano go do Francji — najpierw do Normandii, później do miasteczka Lacanau w pobliżu
Bordoux. Tu wykonywał obowiązki okupacyjne, od czasu do czasu wdając się w walki z
partyzantami francuskimi. W kwietniu 1944 r. na inspekcję przyjechał feldmarszałek E.
Rommel. „Wyzwolicielska” armia zasłynęła drastycznymi okrucieństwami wobec ludności
cywilnej.

W sierpniu 1944 r. w związku z postępami aliantów po lądowaniu w Normandii
postanowiono wycofać Legion do Niemiec. Z Lacanau pociągami jednostka została
przewieziona do Poitiers.Tu 15 sierpnia Hindusi zostali zaatakowani przez francuskich
maquis (partyzantów), kilku żołnierzy odniosło rany. Dalej dojechali przez Chatrou do Allier,
wciąż atakowani przez partyzantów. W pierwszym tygodniu września jednostka dotarła do
miasta Dun, gdzie wzięła już udział w walkach z regularnymi oddziałami francuskimi i
partyzantami. W walce od domu do domu legion poniósł pierwsze straty w postaci ofiar
śmiertelnych. Trzech legionistów — unteroffizier (podchorąży) Kaul Ram, leutnant
(porucznik) Ali Khan i gefreiter (kapral) Mela Ram — zginęło w walce. Porucznik Ali Khan
został ze wszystkimi honorami pochowany w Sancoin. Dalsze ofiary śmiertelne odnotowano
w drodze przez miasto Luzy, podczas przekraczania Loary i walk w Dijon. Jednostka odparła
jeszcze atak czołgów w rejonie Nuits St. Georges. Po pięciu dniach odpoczynku legioniści
udali się w dalszą drogę, aby po kilku dniach dotrzeć poprzez Remisemont i Colmar do
garnizonu Oberhofen, nieopodal Hagenau.

Patka na kołnierz hinduskich SS-manów, którą żołnierze mieli nosić na

prawym kołnierzu munduru. Nigdy nie weszła w użycie.

Na zimę większość legionistów została oddelegowana do domów cywilów z okolicy
Oberhofen. Na święta przeniesiono ich do pustego obozu szkoleniowego w Heuberg. W
sierpniu kontrole nad legionem przejęło Waffen SS, co wiązało się z nową nazwą: Indische

Freiwilligen Legion der der Waffen SS, jednak nie wpłynęło to ani na wyposażenie, ani na
organizację czy umundurowanie jednostki

6

. Legion powiększył się po przybyciu nowych

ochotników i na jesieni 1944 r. liczył już

2300–3000 żołnierzy (istnieje także

przekaz mówiący, iż jednostka zwiększyła swą liczebność do 3500 żołnierzy). Dowódcą
jednostki został SS–Oberführer Heinz Bertling (8 VIII 1944 – 8 V 1945)

7

. Żołnierze utrzymali

stare tropikalne mundury niemieckie i tym samym jednostka cieszyła się podobną autonomią
jak Korpus Kawalerii Kozackiej SS gen. Helmutha von Pannwitza. Korpus ten podlegał
strukturom Waffen SS, ale utrzymał umundurowanie Wehrmachtu z elementami
nawiązującymi do tradycji kozackiej (odznaki, stopnie, tradycyjne czapki — papachy).

Na poligonach jednostka pozostała do marca 1945 r. Gdy zwycięstwo sprzymierzonych było
już bliskie, legion usiłował przedostać się do neutralnej Szwajcarii. Ostatecznie musiał
skapitulować przed wojskami amerykańskimi i francuskimi w rejonie Jeziora Bodeńskiego.
Część hinduskich ochotników została z zimną krwią zastrzelona przez Francuzów, całkowitej
zagładzie zapobiegli żołnierze brytyjscy. Po wojnie brytyjskie władze kolonialne z
pobłażaniem patrzyły na indyjskich renegatów. Wszyscy schwytani żołnierze zostali
przewiezieni do Czerwonego Fortu w Delhi (więzienie), tam oczekiwali na procesy. Jednak
tylko garstka przywódców stanęła przed sądem wojskowym i została skazana za zdradę.

Egzotyka w czasie służby dla

Tysiącletniej Rzeszy..., podoficer Luftwaffe szkoli Hindusów w obsłudze 20 mm działka
przeciwlotniczego.

Umundurowanie legionu i odznaczenia

Pierwszy projekt flagi Legionu Wolnych Indii — nie wszedł do

użytku, gdyż pomysł z tygrysem na tle flagi indyjskiej wydawał się „bardziej agresywny i
bardziej bojowy”.

Mimo iż legion nigdy nie został użyty w walkach w Afryce Północnej czy regionie Morza
Śródziemnego, żołnierze tej formacji nosili typowe niemieckie umundurowanie tropikalne,
włączając w to także krótkie szorty (noszone oczywiście tylko w upalne dni). Używano
niemieckich rang, stopni i emblematów — zupełnie inaczej niż w przypadku sił hinduskich po
stronie Japończyków, które miały własne rangi i stopnie. Jedyne co odróżniało wyposażenie
ochotników od ich niemieckich towarzyszy, to tarcze naramienne przedstawiające indyjską
flagę, na niej skaczącego tygrysa (w pierwotnej wersji miało to być wrzeciono), nad nią zaś
napis po niemiecku: Freies Indien. Drugą wyróżniającą cechą były turbany, które mogli nosić
Sikhowie (tzw. pagris)

8

. Na hełmach po obu stronach widniała kalkomania w barwach

narodowych Indii. Najbardziej popularne były tradycyjne niemieckie czapki polowe wz.
1943. Umundurowanie nie zmieniło się znacząco po przeniesieniu jednostki do Waffen SS.
Zachował się jedynie projekt z lutego 1945 r., który zakładał wprowadzenia do
umundurowania czarnych patek SS (Spiegel). Jako symbol jednostki na prawej z nich miała
widnieć głowa tygrysa. W związku z tym legion nazywano także Tiger Legion (Legion
Tygrysa). Patki te nie weszły nigdy do umundurowania.

Legion posiadał także swój własny sztandar. Nieznana jest dokładna data jego nadania.
Istnieje zdjęcie z listopada 1943 r., przedstawiające poczet sztandarowy w czasie
okolicznościowej parady w Berlinie. Podpis pod nim brzmi: Nowy sztandar indyjskiego
legionu narodowego. Prawdopodobnie został on zaprojektowany i uszyty jeszcze w czasie
odbywania przez jednostkę szkolenia w Königsbrucku, nieopodal Drezna we wrześniu 1942 r.
W tym czasie legion składał także swą przysięgę na wierność Adolfowi Hitlerowi i Bosemu.
Sztandar został uszyty z jedwabiu i obszyty złotymi nićmi. Był trójkolorowy (w barwach
Indii), na środku, podobnie jak na tarczach naramiennych, widniał skaczący tygrys. Powyżej,
na pomarańczowym tle znajdował się napis AZAD, natomiast poniżej godła, na zielonym
kolorze — HIND, co razem oznacza Wolne Indie

9

.

Poczet sztandarowy Legionu Wolnych

Indii.

Dla legionistów zostały także ustanowione od końca 1942 r. specjalne medale. Pierwszy z
nich to Wielka Gwiazda Tygrysa Indii (Sher-e-Hind), kolejne dwa: Gwiazda pierwszej klasy
za postawę dowódcy w bitwie (Sarder-e-Jang) oraz Gwiazda drugiej klasy Bohater Indii
(Vir-e-Hind). Wszystkie trzy ordery miały kształt ośmioramiennej gwiazdy z wybitym w
środku wizerunkiem głowy tygrysa i napisem Azad Hind dookoła. Istniał także medal
Bohater/Męczennik dla ojczyzny _(Shahid- e-Bharat). Był to okrągły medal, na którego
awersie widniał wizerunek lwa i napis Azad Hind, natomiast na rewersie po niemiecku słowa
Indiens Freiheit Kampf (indyjska walka o wolność). Na łączeniu medalu z kokardą
znajdowały się dwa skrzyżowane ze sobą miecze. Order ten przyznawany był za udział w
regularnych walkach

10

. Prawo otrzymania go mieli zarówno Hindusi, jak i niemiecki personel.

Wszystkie odznaczenia, promocje oficerskie i nagrody były rozpatrywane i przydzielane
przez Komitet Wolnych Indii. Produkowano je w fabryczce Rudolfa Souvala w Wiedniu.

Zaświadczenie wydawane w imieniu

prezydenta Bossego i prowincjonalnego rządu Wolnych Indii (Bosse nie żył już od prawie
roku), stwierdzający nadanie medalu za postawę dowódcy w walce porucznikowi Filemu
Mutzenbescherowi z niemieckiej kadry dowódczej.

Podsumowanie

Legion Wolnych Indii w ciągu swej krótkiej historii działań bojowych u boku niemieckich sił
zbrojnych nie miał okazji wziąć udziału w walkach na pierwszej linii ze swoim głównym
wrogiem, czyli wojskami brytyjskimi. Wykorzystany jako jednostka budowlana i inżynieryjna
oraz jako część obrony Wału Atlantyckiego, pozbawiony poważnego przywództwa
politycznego (jego wódz Subhas Chandra Bosse zginął w marcu 1943 r.), niezbyt liczebny,
nawet jeśli założymy prawdziwość jego największego stanu (3 500 żołnierzy), nie był zdolny
odegrać innej roli jak tylko propagandową. A nawet to wyszło mizernie. Był swoistym
kuriozum wśród innych jednostek cudzoziemskich u boku III Rzeszy. Sami Niemcy także nie
przywiązywali do niego większej wagi. Kiedy poinformowano Hitlera o istnieniu Freies
Indien Legion, odpowiedział ze zdziwieniem: Legion hinduski! To chyba żart..