Bajkoterapia

jako metoda radzenia sobie z lękiem

Hanna Tomaszewska

Strach

Emocja wrodzona, reakcja na zagrażający bodziec taki, jak:

ból, nagły dźwięk

•Rozszerza się w wyniku modelowania, uczenia się i

wzmacniania na inne bodźce powiązane z zagrożeniem

•Wywołana przez coś z zewnątrz

•Zmienia się z uwagi na siłę, rodzaj i znaczenia bodźca

•Mobilizuje organizm do ucieczki lub ataku

Lęk

•Proces wewnętrzny

•Wzbudzany nie przez samo zagrożenie, ale jego

antycypację

•Możliwość przygotowania się na zagrożenie

zanim ono nastąpi

•„Uwewnętrzniony” i „wyuczony” strach

Rodzaje lęku

• Lęk odtwórczy

• Lęk wytwórczy (wyobrażeniowy)

• Lęk wynikający z niezaspokojonych potrzeb

• Lęk związany z zaburzonym obrazem własnej

osoby

Rodzaje lęku

• Lęk świadomy (przedmiotowy,

sytuacyjny)

• Lęk nieświadomy

LĘK staje się patologiczny gdy jest
długotrwałym, stale towarzyszącym

dziecku uczuciem i pojawia się w

sytuacjach, które nie niosą ze sobą

obiektywnie żadnego zagrożenia

Objawy lęku

• W sferze wegetatywnej
• W sferze poznawczej
• W sferze emocji
• W sferze zachowań

Stały lęk może prowadzić do wyczerpania

organizmu i prowadzić do chorób

Strategie radzenia sobie z lękiem

• Wegetatywna ucieczka w chorobę
• Strategia nawyków (stereotypii) ruchowych
• Strategia emocjonalna (emocje przeciwstawne,

maskowanie, błaznowanie, agresja)

• Strategia poznawcza (myślenie magiczne,

marzenie na jawie, konfabulacje, regresja,
rytuały, natręctwa myślowe)

• Ucieczka w wybrane zachowanie (uzależnienia,

zaburzenia odżywiania)

Co to jest biblioterapia?

metoda psychoterapeutyczna,

oddziałującą poprzez literaturę na procesy

poznawcze jednostki; na kształtowanie się

lub przekształcanie schematów: “obrazu

siebie” i “obrazu świata”

(M. Molicka, Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w procesie

budowania zasobów osobistych i terapii

)

Dlaczego baśnie i bajki?

• Rzeczywistość baśni odpowiada

sposobom myślenia dziecka

• Jednoznaczny świat
• Jasne role
• Atmosfera emocjonalna – dostarczanie

wielu emocji

• Metaforyczny, symboliczny język
• Przezwyciężają dziecięcy egocentryzm –

stymulują empatię

Dlaczego baśnie i bajki?

• Uczą wyrażania i nazywania uczuć

• Prezentują uniwersalne sytuacje

• Pozwalają dziecku na utożsamienie się z

bohaterem

• Przedstawiają sposoby radzenia sobie z

danym problemem

• Jasność zasad moralnych

Bajkoterapia

pomoc psychologiczno-pedagogiczna

poprzez dostarczenie dziecku

korzystnego, zastępczego doświadczenia

służącego wypracowaniu efektywnych

strategii radzenia sobie w sytuacjach

emocjonalnie trudnych, co w rezultacie

sprzyja redukcji negatywnego napięcia

emocjonalnego

M. Molicka, Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w procesie

budowania zasobów osobistych i terapii

)

Cele bajkoterapii

• oswajanie z sytuacją zagrożenia i przedstawienie jej tak, że staje

się dla dziecka zrozumiała,

• zapoznanie ze słownictwem dotyczącym emocji, wyjaśnienie

związków przyczynowo-skutkowych między zdarzeniem a

doznawaniem emocji,

• racjonalizowanie problemu, pokazanie wzorów skutecznego

działania, innego myślenia o sytuacji trudnej i tym samym innego

odczuwania,

• przedstawienie różnych trudności, zachęcanie do mówienia o

problemach, poszukiwanie skutecznych rozwiązań,

• uczenie myślenia pozytywnego nastawionego na działanie.
• poczucie, że nie jestem sam, że inni podobnie czują, myślą i

zachowują się /odbudowanie w ten sposób pozytywnej

samooceny /,

• umożliwienie wyżalenia się, ekspresji uczuć, w rezultacie

dokonuje się ich redukcja,

• budowaniu nadziei.

Rodzaje bajek terapeutycznych

• Psychoedukacyjne – zmiana sposobu myślenia o sytuacji

trudnej emocjonalnie (np. pójście do dentysty) poprzez jej

oswojenie i pokazanie innych wzorców postępowania

• Psychoterapeutyczne – kompensacja niezaspokojonych

potrzeb, redukcja lęku związanego z zaburzonym obrazem

własnej osoby o obniżonym poczuciem wartości; zawiera w

sobie elementy bajki psychoedukacyjnej

• Relaksacyjne – odprężenie , regeneracja sił

Cechy wspólne bajek terapeutycznych

• Adresat
• Konstrukcja bajki opiera się na metaforze

sytuacji dziecka

• Bohater podobny do dziecka (np.

wiekiem) ale nie taki sam

• Bohater ma podobny problem i rozwiązuje go

środkami dostępnymi w życiu dziecka

• Choć mogą występować postaci bajkowe (np.

ożywione zabawki, mówiące zwierzęta) to

magia rzadko lub prawie w celu w nich nie

występuje

Cechy wspólne bajek terapeutycznych

• Bohater radzi sobie z problemami przy pomocy innych

postaci bajowych – warto wprowadzić postać tzw.

eksperta (ważny element rozmowy z nim)

• Miejsce, w którym rozgrywa się miejsce bajki powinno

być znane dziecku – nawet jeśli jest to inna planet,

bajkowa kraina to miejsca te powinny funkcjonować

wobec takich samych zasad, jak te które obowiązują w

świecie dziecka

• Bajka nie powinna mieć morału
• Bajka eksponuje uczucia, szczególnie te pozytywne,

opisuje stany emocjonalne bohatera, a postaci często

rozmawiają o tym, co czują

• Elementy humorystyczne
• Dobre zakończenie

Bajka relaksacyjna

• Krótsza niż bajki psychoedukacyjne i

psychoterapetyczne (3-7 minut)

• Opierają na wizualizacji
• Akcja toczy się w miejscu znanym, przyjaznym,

spokojnym

• Brak dynamicznej akcji, obserwacja i

przeżywanie pozytywnych emocji

• Latanie, woda, las
• Odwoływanie się do wielu zmysłów

(opisywanie dźwięków, zapachów)

• Może być czytana z towarzyszeniem muzyki

Bibliografia

• Maria Molicka,

Bajkoterapia

• M. Molicka, Bajkoterapia jako rodzaj biblioterapii w

procesie budowania zasobów osobistych i terapii

(www.abcbaby.pl)

• Maria Molicka,

Bajki terapeutyczne (2 tomy)

• www.abcbaby.pl

Zbiory bajek

Zbiory bajek

Zbiory bajek

Zbiory bajek

• Maria Molicka, Lula i Zulek
• Doris Brett, Bajki, które leczą (część 1 i 2)
• Erika Meyer-Glitza, Kiedy Pani złość przychodzi z wizytą
• Erika Meyer-Glitza, Wiadomość od taty
• Gerlinde Ortner, Bajki na dobry sen
• Anna Kozłowska, Zaczarowane bajki, które leczą dla dzieci i

dorosłych

• Jan - Uwe Rogge, Krótkie opowiadania na pokonanie strachu
• Linde von Keyserlingk, I nagle zrobiło się cicho
• Linde von Keyserlingk, Opowieści przeciwko lękom
• Linde von Keyserlingk, Nowe korzenie dla małych ludzi
• Wojciech Kołyszko, Smok Lubomił i tajemnice złości
• Katarzyna Kotowska, Jeż

i wiele innych…