Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

Organizacja opieki pielęgniarskiej

nad chorymi po zabiegach operacyjnych

Wstęp

1. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych po operacji przewodu pokarmowego

1.1. Pielęgnowanie po operacjach przełyku, żołądka, dwunastnicy

1.2. Pielęgnowanie po operacjach wątroby i trzustki

1.3. Pielęgnowanie po operacjach jelit

2. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych po operacji tarczycy

3. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorego po operacji klatki piersiowej

4. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych oparzonych

Słownik

Bibliografia

Literatura

1

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

Wstęp

Opieka pielęgniarska nad chorym po zabiegu chirurgicznym jest ważnym elementem

sukcesu terapeutycznego. Jest ona trudna z uwagi na specyficzne problemy pielęgnacyjne

chorego po operacji, dotyczące tego, jak poradzi sobie z bólem w okresie pooperacyjnym,

jaka będzie jego samodzielność i aktywność po operacji, jak poprawi się funkcjonowanie

chorego i jaki będzie z nim kontakt w bezpośrednim okresie po operacji? Problemy mogą

wystąpić również u rodziny chorego, szczególnie w sytuacji złego rokowania. Zarówno chory,

jak i jego rodzina muszą pozostawać pod opieką pielęgniarki — opieką skuteczną,

bezpieczną, etyczną, udokumentowaną i edukacyjną, wspartą psychoterapią elementarną.

Tak zaplanowane pielęgnowanie jest wyzwaniem dla pielęgniarki i dla zespołu, dla ich

wiedzy, doświadczenia zawodowego i mądrości życiowej. Rozwiązanie tych problemów

i podjęcie działań pielęgniarskich jest ważne z uwagi na podtrzymanie dobrego

samopoczucia chorego i jego rodziny, wyprowadzania ich z kryzysu, jakim była wcześniejsza

choroba i przebyta operacja.

Takie działania wymagają dobrej organizacji opieki pielęgniarskiej. Wiąże się to

z organizacją obsługi stanowiska pracy pielęgniarki, wyposażeniem w środki i materiały do

pielęgnowania, w sprzęt do przemieszczania i podnoszenia chorych (bez dźwigania przez

pielęgniarki), zapewnieniem liczby pielęgniarek na dyżurze, dostosowanej do liczby

pacjentów pozostających pod ich opieką, w zależności od ich stanu zdrowia, według systemu

kategoryzacji.

Bezpośrednio po operacji chory powinien pozostać w sali wybudzeń pod opieką pielęgniarek

anestezjologicznych. Przebywa on tam do momentu powrotu wszystkich czynności

życiowych do normy: ciśnienia, tętna, oddechu i stanu świadomości. Oceny świadomości

i zachowania się pacjenta dokonuje się stosując parametry skali Glasgow: otwieranie oczu,

odpowiedź słowna i reakcje ruchowe. Reakcje egzekwuje się od chorego poleceniami

słownymi, a przy ich braku — bodźcem bólowym. Po uzyskaniu normalizacji stanu chory

zostaje przewieziony na oddział chirurgiczny, na sale pooperacyjne. W czasie pobytu jest on

monitorowany w zakresie parametrów w pierwszych 12 godzinach po zabiegu:

— ciśnienie tętnicze krwi — co 15, 30, 60 minut, potem co 2 godziny,

— tętno z oceną jego cech — co 15, 30, 60 minut, potem co 2 godziny,

— oddech z jego jakością — co 15, 60 minut, jakość co 5 minut,

2

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— temperatura — 1 raz po popołudniu (gdy w wywiadzie występują choroby tarczycy — co

60 minut),

— diureza,

— stan chirurgiczny (stan opatrunków na ranie operacyjnej, dreny i zestawy ssące, cewniki,

ilość wydzieliny) — co 60 minut i zawsze po kaszlu i wymiotach.

Pielęgnowanie chorych ma na celu ochronę życia pacjentów w okresie bezpośrednio po

operacji oraz ochronę przed wystąpieniem powikłań w okresie dalszym od zabiegu

operacyjnego. Wśród powikłań, które mogą wystąpić po zabiegu chirurgicznym należy

wymienić:

— krwotok pooperacyjny — zewnętrzny, wewnętrzny,

— zaburzenia pooperacyjne:

• oddechowe,
• funkcji przewodu pokarmowego,
• układu moczowego,

— zakażenia rany operacyjnej,

— zapalenie żył powierzchownych,

— żylną chorobę zakrzepowo-zatorową:

• zakrzepicę żył głębokich,
• zator tętnicy płucnej,

— ból pooperacyjny: lekki, umiarkowany, ostry, dręczący.

Pielęgniarka z sali wybudzeń przekazuje chorego z dokumentacją pielęgniarską pielęgniarce

z sali pooperacyjnej oddziału chirurgicznego. Dokumentacja odzwierciedla stan zdrowia

chorego w bezpośrednim okresie przekazywania podopiecznego i od tej chwili

monitorowanie chorego jest kontynuowane przez pielęgniarkę intensywnego nadzoru

chirurgicznego.

3

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

1. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych

po operacji przewodu pokarmowego

1.1. Pielęgnowanie po operacjach przełyku, żołądka, dwunastnicy

Po operacji przełyku, żołądka czy dwunastnicy u chorego mogą wystąpić następujące

problemy pielęgnacyjne:

— ból pooperacyjny utrudniający:

• samodzielną zmianę ułożenia w łóżku,
• swobodne oddychanie, odksztuszanie wydzieliny z dróg oddechowych,

— założone dreny:

• sonda żołądkowa założona przez nos, utrudniająca oddychanie, zmieniająca drogę

oddychania,

• elektrody do monitorowania czynności serca,

— suchość w jamie ustnej, utrudniająca porozumiewanie się, dyskomfort w jamie ustnej

związany z głodówką — niesmak, przykry zapach z ust,

— niepokój przed załatwianiem potrzeby wydalania w łóżku,

— kontakt z najbliższymi w celu odzyskania dobrego samopoczucia psychicznego,

— zakłócony wypoczynek, spowodowany częstym wykonywaniem zabiegów, obecnością

innych pacjentów, hałasem pracującej aparatury medycznej,

— niepokój spowodowany zagrożeniem życia,

— niebezpieczeństwo zakażenia rany operacyjnej.

Cele opieki pielęgniarskiej nad chorymi po operacji przełyku, żołądka i dwunastnicy to:

— ochrona chorych przed powikłaniami, pogorszeniem się stanu zdrowia,

— walka z bólem,

— przywrócenie zdolności samodzielnego funkcjonowania,

— zniesienie niepokoju i zapewnienie bezpieczeństwa,

— łagodzenie nieprzyjemnych skutków założonej przez nos sondy,

— wyjaśnianie i tłumaczenie konieczności zastosowania drenów i elektrod,

— zapewnienie kontaktu z rodziną,

— edukacja i doprowadzenie do samoopieki.

Pielęgniarka, która przejmuje opiekę nad chorym po operacji musi znać wskazania do

operacji, z powodu których chory był operowany. Operacje przełyku wykonywane są

4

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

z powodu: kurczu wpustu, uchyłku przełyku, zwężenia i guzów, z których najczęściej

spotykanym jest rak tego narządu. Wskazaniem do operacji żołądka i dwunastnicy jest

owrzodzenie tych narządów i choroba nowotworowa żołądka.

Osiągnięcie celów pielęgnowania i zrealizowanie opieki pielęgniarskiej nad chorymi po

operacji sprowadza się do przestrzegania następujących zasad postępowania

pielęgniarskiego:

— płaskie ułożenie chorego, z głową na boku do momentu odzyskania pełnej świadomości,

potem chorego należy ułożyć w pozycji półwysokiej, łóżko, na którym leży chory powinno

być zaopatrzone w uchwyty do podnoszenia, powinno być również sterowane, co

umożliwia bierną zmianę ułożenia pacjenta, po wycięciu części wpustowej przełyku

często występują nudności i wymioty wywołane podrażnieniem błony śluzowej przełyku

przez sok żołądkowy — chorego należy wówczas ułożyć w pozycji wysokiej, głowa i barki

powinny być ułożone wysoko na poduszkach, aby wydzielina z żołądka nie

przedostawała się do przełyku;

— dbanie o higienę jamy ustnej, płukanie roztworami płynów odkażających, odświeżających

i poprawiających smak w jamie ustnej;

— łagodzenie pragnienia przez zwilżanie ust, ssanie kostek lodu, z których powstaje

znikoma ilość wody, przynosi znaczącą ulgę choremu, ułatwia mu mówienie, znosi

dyskomfort, łagodzi cierpienie;

— natłuszczanie warg i utrzymanie ich wilgotności;

— utrzymanie drożności wkłucia dożylnego, zachowanie czystości opatrunku, stosowanie

sterylnych koreczków do portu iniekcyjnego i portu głównego igły;

— monitorowanie parametrów życiowych z oceną ich wartości;

— monitorowanie poziomu elektrolitów, białka, morfologii krwi;

— monitorowanie ilości wydzieliny z drenów, zgłębnika żołądkowego, w początkowym

okresie po operacji wydzielina jest żywoczerwona, następnie jej ilość powinna

zmniejszać się i przyjmować barwę fizjologiczną, dreny asekuracyjne pozostawia się na

24–48 godzin, natomiast sondę do czasu zagojenia zespolenia; na zlecenie lekarza

podaje się choremu 30–60 ml płynu (np. 0,9% roztworu NaCl o temperaturze ciała),

w celu sprawdzenia szczelności zespolenia i wyeliminowania przecieku do śródpiersia,

którego objawami są: gwałtowny ból, utrudnione oddychanie i wzrost ciepłoty ciała; jeżeli

nie wystąpią niepokojące objawy sondę można usunąć;

— uruchamianie chorego w łóżku, pomoc w zmianie ułożenia, sadzanie chorego ze

spuszczonymi nogami, stawianie go na nogi przy łóżku, w granicach możliwości

bólowych chorego;

5

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— wspieranie chorego w działaniach, w których zwiększa się jego aktywność; akceptacja

zachowań i reakcji obronnych z jego strony;

— pozajelitowe żywienie chorego — po usunięciu sondy, powrocie perystaltyki jelit, odejściu

gazów jelitowych wprowadzane są płyny obojętne; jeżeli chory dobrze się czuje, żywienie

zostaje rozszerzone o posiłki lekkostrawne, papkowate, potem płynne; jama ustna, przy

takim żywieniu wymaga szczególnej troski, ponieważ nie występuje jeszcze mechaniczne

jej oczyszczanie; chory po operacji żołądka może spodziewać się wystąpienia objawów

zespołu poresekcyjnego, czyli zaburzeń pasażu, prowadzących do szybkiego

przerzucenia pokarmu z kikuta żołądka do jelit (są one przykre dla chorego, ustępują po

kilku miesiącach do roku);

— żywienie chorego przez przetokę żołądkową — gastrostomia;

— pielęgnowanie skóry wokół przetoki, ochrona przed maceracją, edukacja rodziny

chorego; chory przed wypisem do domu musi zdobyć umiejętność samoopieki

w zakresie pielęgnowania gastrostomii, podawania pokarmów i płynów przez przetokę,

doboru ubrań maskujących przetokę;

— podtrzymywanie chorego na duchu, wspieranie, okazanie zrozumienia w chwilach złości

i bezsilności;

— prowadzenie profilaktyki zaburzeń oddechowych, wykonywanie inhalacji ze sterylnych

płynów obojętnych, oklepywanie pleców i mobilizowanie chorego do odkrztuszania

wydzieliny z drzewa oskrzelowego, prowadzenie gimnastyki oddechowej bezoporowej,

podawanie tlenu w przepływie 4 litrów na minutę, gdy chory tego potrzebuje;

— prowadzenie profilaktyki zakażenia rany operacyjnej, zmiana opatrunku w warunkach

pełnej aseptyki, całkowite usunięcie opatrunku z rany w 24 godziny po operacji,

przemywanie rany środkami odkażającymi na bazie alkoholu;

— wykonywanie zleceń lekarskich, podawanie leków przeciwkrzepliwych w ramach

profilaktyki zakrzepowej, podawanie leków przeciwbólowych, nasennych, szczególnie

w początkowym okresie, kiedy aktywność chorego jest ograniczona sondą

i występującym bólem;

— zwiększanie aktywności chorego, wykonywanie prostych ćwiczeń kończyn dolnych,

górnych, głowy (w łóżku), mobilizowanie do wstawania; bardzo dobrym momentem do

pozwolenia na samodzielność jest przeniesienie chorego do sali ogólnej.

6

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

1.2. Pielęgnowanie po operacjach wątroby i trzustki

Wskazania do zabiegu operacyjnego wątroby czy trzustki to: kamica żółciowa, zapalenie

pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, ropień wątroby, torbiele wątroby, nowotwory

wątroby i dróg żółciowych, ostre i przewlekle zapalenie trzustki oraz rak trzustki.

Problemy pielęgnacyjne chorego po operacji dotyczą: ograniczenia samodzielności,

utrzymywania się bólu, utrudnionego oddychania z powodu drenów i bólu w nadbrzuszu,

dyskomfortu w jamie ustnej, braku poczucia bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego,

dyskomfortu z powodu obecności drenów, sondy, elektrod, wkłucia żylnego, niepokoju przed

nocą, braku kontaktu z bliskimi i ich obecności, bieżącego informowania o stanie zdrowia

i wynikach badań pooperacyjnych.

Opieka pielęgniarska ma na celu:

— prowadzenie opieki kompensacyjnej chorego w bezpośrednim okresie po operacji,

— zapobieganie powikłaniom i pogorszeniu stanu zdrowia,

— utrzymywanie z chorym relacji terapeutycznej, znoszenie niepokoju, zapewnienie

bezpieczeństwa,

— znoszenie i łagodzenie cierpienia fizycznego,

— dążenie do utrzymania chorego w dobrej kondycji psychicznej,

— edukacja chorego i rodziny, doprowadzenie do samoopieki.

Procedura przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego w obrębie wątroby czy trzustki

wymaga założenia choremu w dniu operacji zgłębnika do żołądka przez nos. Działanie takie

ma zahamować wydzielanie przez wielkie gruczoły przez odciąganie treści żołądkowej.

Dodatkowo chory, u którego stwierdza się jakiekolwiek zmiany w obrębie żył kończyn

dolnych, wymaga założenia elastycznych pończoch tuż przed przewiezieniem na blok

operacyjny. O tych działaniach chory musi być poinformowany, musi rozumieć ich

konieczność. Utrzymywanie z chorym stałego kontaktu sprzyja łagodzeniu niepokoju

i wspieraniu jego oraz jego rodziny.

Zasady pielęgnowania chorego po operacji to:

— po pełnym wybudzeniu — ułożenie półwysokie, które ułatwia ruchy klatki piersiowej,

— obserwowanie świadomości chorych, szczególnie po operacji trzustki (mogą wystąpić

objawy psychozy somatycznej),

— zabezpieczenie chorego przed utratą ciepła,

7

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— monitorowanie parametrów życiowych i wczesne wykrywanie objawów powikłań,

— monitorowanie morfologii krwi, poziomu elektrolitów, pH krwi i równowagi

kwasowo-zasadowej oraz innych badań na zlecenie lekarza,

— kontrolowanie stanu chirurgicznego rany, drenów, sondy, poziomu i jakości wydzielania

do układu drenującego, opisanie worków i drenów (który z nich, jaką przestrzeń drenuje),

wymiana worków i butli,

— bezwzględne przestrzeganie reżimu aseptycznego,

— całkowite znoszenie bólu metodą farmakologiczną; ból ogranicza aktywność chorego w

łóżku, zmniejsza ruchomość klatki piersiowej, co z kolei może być przyczyną niedodmy

płuc,

— obserwowanie temperatury ciała, która może wzrastać w sytuacji przecieku z drenu

asekuracyjnego do przestrzeni międzyotrzewnowej,

— pielęgnowanie jamy ustnej, języka i warg,

— pomoc choremu podczas wymiotów,

— prowadzenie gimnastyki oddechowej rozprężającej płuca, wymieniającej powietrze

w przestrzeni martwej, nauczenie chorego oddychania torem brzusznym, co zmniejsza

ból; w sytuacji, gdy chory nie chce gimnastykować klatki piersiowej, należy zachęcać go

do wymawiania przedłużonego rrrrrrrrr lub erererererer,

— wykonywanie inhalacji ze sterylnych płynów obojętnych lub leków mukolitycznych na

zlecenie lekarza, bardzo delikatne oklepywanie pleców metodą pediatryczną, pomoc przy

kaszlu, zachęcanie chorego do kasłania,

— pomoc w zmianie ułożenia i namawianie chorego do samodzielności w tym zakresie

(z wykorzystaniem uchwytów), okazywanie uznania dla zachowań sprzyjających

powrotowi do zdrowia,

— monitorowanie perystaltyki jelit i brzucha pod kątem wzdęcia, wysłuchiwanie skarg

chorego i reagowanie, pomoc w przypadku wystąpienia zatrzymania gazów jelitowych,

obserwowanie barwy stolca i moczu u chorych po operacji dróg żółciowych,

— okresowe zaciskanie drenów i obserwowanie reakcji chorego, wydłużanie czasu zacisku,

— przygotowanie chorego do usunięcia sondy, drenów,

— uruchamianie chorego, początkowo w obrębie łóżka — zmiana ułożenia (z wyjątkiem

pozycji na prawym boku po operacji w obrębie dróg żółciowych), zachęcanie do

wykonywania prostych ćwiczeń izometrycznych, ćwiczeń stóp na zasadzie

„hamulec–sprzęgło”, stopniowe pionizowanie i opuszczanie lóżka,

— wprowadzanie żywienia doustnego, zgodnie z dietą leczniczą,

— utrzymanie drożności wkłucia żylnego obwodowego lub centralnego, przestrzeganie

czasu podawania leków, przetaczania płynów nawadniających i preparatów odżywczych,

8

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— prowadzenie profilaktyki przeciwzakrzepowej i antybiotykowej,

— zaspokajanie potrzeb chorego,

— zapewnienie warunków do wypoczynku, komasowanie czynności zabiegowych,

troszczenie się o chorego w czasie wykonywania zabiegów, utrzymywanie z nim

kontaktu, informowanie o tym, co będzie robione, czy ma się spodziewać bólu,

zachęcanie do aktywnej współpracy z zespołem,

— umożliwienie choremu kontaktu z rodziną i bliskimi,

— wspieranie chorego, okazywanie mu zrozumienia, współczucia, gotowości do pomocy,

czuwanie przy nim,

— pomoc psychiczna rodzinie pacjenta,

— dokumentowanie działań pielęgniarskich, stanu zdrowia chorego, postępów

w dochodzeniu do dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego albo opisywanie

stanu chorego, który pogarsza się i zmierza w niepomyślnym kierunku,

— edukowanie chorego przy każdym podejściu do niego, pouczanie, pokazywanie,

wyrabianie nawyków i zachowań pożądanych dla jego zdrowia.

1.3. Pielęgnowanie po operacji jelit

Wskazania do wykonania zabiegu operacyjnego w obrębie jelit to: przewlekłe choroby jelita

cienkiego, wśród których wymienia się chorobę Leśniowskiego-Crohna, uchyłek jelita krętego

Mackela i nowotwory. Choroby jelita grubego, które kwalifikują chorego do operacji to: rak

jelita grubego i odbytu, żylaki odbytu, ostre zapalenie wyrostka robaczkowego.

Problemy pielęgnacyjne chorego przed operacją wyrostka robaczkowego dotyczą silnych

dolegliwości bólowych, utrudniających chodzenie, niepokoju o własne zdrowie i życie,

niepokoju spowodowanego szybkim działaniem personelu, koniecznością natychmiastowego

podjęcia decyzji, udzielenia zgody na zabieg operacyjny, brakiem obecności bliskich,

wzrostem poczucia zagrożenia bezpieczeństwa.

Chory w izbie przyjęć musi być szybko zdiagnozowany i dopóki to nie nastąpi, nie wolno

podać mu leków przeciwbólowych, natychmiast wstrzymuje się także żywienie enteralne.

Dolegliwości bólowe można złagodzić podając choremu lód na okolicę prawego dołu

pachwinowego, układając go płasko lub na boku z podkurczonymi nogami. Po uzyskaniu

wyników badań, potwierdzających ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, choremu można

podać, na zlecenie lekarza, leki przeciwbólowe i rozpocząć przygotowanie do operacji

9

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

w trybie nagłym. Chory, zdiagnozowany, oczekujący na zabieg powinien przebywać już na

sali pooperacyjnej.

Celem opieki pielęgniarskiej jest:

— łagodzenie niepokoju, wyjaśnienie choremu jego sytuacji zdrowotnej,

— pomoc w nawiązaniu kontaktu z rodziną,

— zapobieganie powikłaniom pooperacyjnym i ochrona przed dodatkową infekcją,

— ścisłe monitorowanie stanu zdrowia chorego, szczególnie przed operacją,

— znoszenie bólu operacyjnego i wczesne uruchamianie chorego,

— dążenie do samoopieki,

— pielęgnowanie przez edukację chorego i jego rodziny.

Realizowanie opieki pielęgniarskiej nad pacjentem po operacji wycięcia wyrostka

robaczkowego wymaga przestrzegania następujących zasad postępowania:

— typowe ułożenie chorego po operacji, monitorowanie jego stanu zdrowia i stanu

chirurgicznego jest indywidualne i zależy od tego, czy nie doszło do rozlania wyrostka

(mogą być wówczas założone dreny asekuracyjne na 24 godziny),

— poinformowanie chorego, po odzyskaniu przez niego pełnej świadomości, o obecności

drenu i konieczności jego założenia,

— podawanie choremu leków przeciwbólowych, płynów nawadniających, pielęgnowanie

wkłucia żylnego, pobieranie krwi do diagnostyki pooperacyjnej,

— zapewnienie choremu dobrych warunków do wypoczynku po operacji (ciszy, spokoju),

delikatne wykonywanie czynności zabiegowo-monitorujących, komasowanie ich,

— mobilizowanie do wykonywania westchnień lub wymawiania przedłużonego erererer oraz

oklepywanie pleców,

— pielęgnowanie jamy ustnej oraz zwilżanie ust i jamy ustnej przez delikatne pojenie wodą

destylowaną z ampułki 5 lub 10 ml,

— monitorowanie perystaltyki jelit przez osłuchiwanie brzucha, badanie palpacyjne, wywiad

dotyczący odejścia gazów jelitowych,

— mobilizowanie chorego do wstawania z łóżka, nauka wstawania z pozycji bocznej (tak jak

kobieta w ciąży),

— stopniowe i jak najwcześniejsze wprowadzanie żywienia doustnego,

— pomoc choremu w wykonaniu czynności dnia codziennego i przechodzenie na opiekę

podtrzymująco-edukacyjną, zgodnie z teorią D. Orem,

10

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— troszczenie się o chorego, szanowanie jego racji, czuwanie przy nim, utrzymywanie z nim

i jego rodziną relacji terapeutycznej, wyjaśnianie wszelkich działań, postępowanie

zdecydowane,

— prowadzenie dokumentacji pielęgniarskiej z oceną skuteczności podjętych działań; brak

dokumentacji (poza lekarską) jest uprawianiem rzemiosła, pracą na zlecenie, a nie

samodzielną pracą profesjonalnej pielęgniarki.

Pielęgnowanie chorego po operacji jelita grubego z wytworzeniem stomii

W tej części modułu omówione zostanie postępowanie pielęgniarskie z chorym po operacji

jelita grubego z powodu nowotworu tego narządu. Stanowi on znaczny problem leczniczy

i pielęgnacyjny, a także problem psychosocjologiczny. Leczenie polega na usunięciu guza

z bezpiecznym marginesem zdrowych tkanek. Jednak w zależności od warunków

operacyjnych można odtworzyć ciągłość jelita (przez zespolenie) albo sztuczny odbyt

czasowy (do zamknięcia po pewnym czasie) lub docelowy (na całe życie chorego).

Problemy pielęgnacyjne chorego z wytworzoną stomią dotyczą:

— niepokoju o swoje dalsze życie, o utrzymanie związku z drugą osobą,

— skrępowania sytuacją i zależnością od innych osób,

— obrzydzenia do własnego ciała,

— ucieczki przed ludźmi,

— konieczności zasięgnięcia pomoc psychologa, pracowników firmy zaopatrującej w worki

i sprzęt do pielęgnacji ciała wokół przetoki,

— bólu rany pooperacyjnej, potęgowanego wyciekiem soku jelitowego,

— zmniejszonej samodzielności i aktywności.

Celem opieki pielęgniarskiej jest ochrona i niedopuszczenie do wystąpienia powikłań,

łagodzenie nieprzyjemnych skutków zabiegu operacyjnego, zwiększanie aktywności

chorego, przygotowanie chorego do aktywnego życia, do powrotu do pracy, wzbudzenie

w nim szacunku dla siebie.

W tym miejscu należy wymienić powikłania stomii jelita grubego. Chirurg musi pamiętać

o tym, że chory będzie żył wiele lat z wytworzoną stomią i należy zrobić wszystko, aby była

ona wzorowo wykonana. Do powikłań zalicza się niedokrwienie i martwicę stomii,

krwawienie, zakażenie okołostomijne, wciągnięcie stomii, zwężenie stomii, wypadnięcie

stomii, przepuklinę okołostomijną oraz niedrożność. Wiedza pielęgniarki o powikłaniach

pozwala chronić chorego przed ich wystąpieniem, dobrze przygotować chorego do zabiegu,

11

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

czyli dokładnie oczyścić jelito grube z mas kałowych i bakterii. Przed operacją należy często

rozmawiać z chorym, ponieważ potrzebuje on edukacji, informacji i dobrego pokierowania.

Te działania wymagają dużo cierpliwości, taktu i zrozumienia jego zachowań. Im więcej

informacji chory uzyska przed zabiegiem, tym lepszy będzie przebieg pooperacyjny, większa

jego aktywność, a z czasem i samodzielność. Przed operacją wyznacza się miejsce stomii —

musi być ona wyprowadzona na gładkiej powierzchni, nie może powodować dyskomfortu,

utrudniać noszenie ubrań, przeszkadzać w poruszaniu się. Wyboru miejsca stomii dokonuje

się na stojąco, na leżąco, na siedząco; zwraca się uwagą na to, czy chory ma wystający

brzuch, fałdy brzuszne, a kobiety obwisłe piersi — to wszystko ma znaczenie w okresie

późniejszym, nie może utrudniać samodzielnego pielęgnowania stomii, która musi być

widoczna.

Zasady pielęgnowania chorego po wytworzeniu przetoki kałowej — stomii (sztucznego

odbytu) sprowadzają się do:

— typowej opieki pielęgniarskiej w pierwszej dobie po zabiegu operacyjnym po to, aby

chronić chorego przed powikłaniami i zapewnić mu bezbolesność oraz stworzyć warunki

do wypoczynku,

— stomia powinna być zabezpieczona workiem stomijnym jeszcze na stole operacyjnym,

aby chorego nie szokować widokiem wypływającej wydzieliny jelitowej oraz chronić

stomię przed zakażeniem:

• przez kilka dni należy używać worków przezroczystych, umożliwiających obserwację

stomii, worki mogą być większe z powodu obrzęku stomii,

• w miarę upływu czasu obrzęk będzie zmniejszał się i worki będą dopasowywane,
• aby zmniejszyć ból rany pooperacyjnej należy zwracać uwagę na to — poza lekami —

aby worek mocować do płytki wcześniej, a dopiero później przyklejać cały zestaw, jest

wówczas mniej manipulacji bezpośrednio przy ranie,

— we wczesnym okresie po operacji czynności pielęgnacyjne należy wykonywać w łóżku

chorego, a następnie na sali opatrunkowej septycznej,

— pielęgnowanie skóry wokół stomii ma nie dopuścić do jej zakażenia,

— chorego trzeba zaopatrzyć w sprzęt stomijny i uświadomić mu, że jest to jego sprzęt (to

samo dotyczy środków do pielęgnowania skóry),

— należy poinformować chorego o zadaniach poradni stomijnej,

— ważne jest pokazanie sposobów manipulowania sprzętem stomijnym, a także

zdobywanie umiejętności korzystania z tego sprzętu i odzyskiwanie samodzielności

w decydowaniu o sobie,

12

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— należy przekazać informacje o zasadach wymiany worka, nauczyć samodzielnej

wymiany worka, pomóc w zaakceptowaniu nowej sytuacji i w pokonywaniu trudności,

okazywać troskę o chorego, a także informacje o żywieniu, wskazać poradniki dotyczące

żywienia chorych ze stomią,

— trzeba wykonać irygację kolostomii — na zlecenie lekarza i nauczyć samodzielnego

wykonywania irygacji, czyli zabiegu oczyszczającego jelito grube:

• regularnie wykonywany zabieg wytwarza odruch oddawania stolca, tylko po tym

zabiegu i zabezpiecza pacjenta przed niekontrolowanym wypróżnieniem, wytworzenie

tego odruchu trwa około 4 tygodni,

• metoda ta pozwala na nienoszenie woreczka stomijnego,
• pielęgniarka musi wiedzieć czy chory jest już psychicznie gotowy do wykonywania

irygacji stomii, w przeciwnym razie wymaga on prowadzenia rozmów, a następnie

przekazania pod opiekę pielęgniarki stomijnej,

• pierwszą irygację pacjent powinien wykonać w obecności pielęgniarki,

— konieczne jest wspieranie rodziny, pomoc psychologa i rozwijanie umiejętności radzenia

sobie ze stresem, wsparcie chorego przez rodzinę sprzyja procesom leczenia,

pielęgnowania i rehabilitacji,

— choremu należy przekazać informacje o grupach wsparcia nieprofesjonalnego, czyli

grupach ludzi skupionych w klubach lub stowarzyszeniach stomijnych; organizacje

ochotnicze są drugą siłą (poza ochroną zdrowia), która może odmienić życie ludzi

dotkniętych niepełnosprawnością i ograniczeniami, grupy wsparcia pozwolą chorym ze

stomią żyć normalnie.

13

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

2. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych

po operacji tarczycy

Choroby tarczycy, które kwalifikują chorego do zabiegu to: wole obojętne, wole guzkowate,

nowotwory tarczycy, nadczynność tarczycy i niedoczynność tarczycy. Problemy

pielęgnacyjne chorego po operacji obejmują: ból szyi spowodowany raną i drenami, niepokój

przed powikłaniami w postaci tężyczki lub bezgłosu, wystąpienie duszności i zaburzeń

w połykaniu, trudności w podnoszeniu głowy, w mówieniu oraz przejściową chrypkę.

Celem opieki pielęgniarskiej nad chorym po operacji jest: ochrona chorego przed

powikłaniami, zapewnienie mu bezpieczeństwa, zapobieganie panicznym reakcjom,

wczesne zniesienie reżimu łóżkowego, pielęgnowanie przez edukację.

Zrealizowanie opieki pielęgniarskiej nad chorym wymaga od pielęgniarki przestrzegania

następujących zasad postępowania pielęgniarskiego:

— po pełnym wybudzeniu się chorego ułożenie półwysokie z podparciem głowy, trzeba

również zastosować wałeczek pod kark;

— pomoc pielęgniarki przy wstawaniu chorego z przytrzymywaniem jego głowy

i zabezpieczeniem przed gwałtowny ruchem do tyłu; należy jak najszybciej nauczyć

chorego samodzielnego wstawania z asekuracją głowy,

— monitorowanie parametrów życiowych i stanu chirurgicznego, konieczna jest stała

obecność przy chorym, regularne kontrolowanie krwawienia (na opatrunku, w butli Redo)

oraz obserwowanie szyi, jej obwodu i napięcia skóry (zwiększanie się jej obwodu

i wyraźne napięcie skóry świadczy o krwawieniu do loży po tarczycy, dreny mogły ulec

zaczopowaniu przez tworzące się skrzepy, dodatkowo wystąpi ból spowodowany

uciskiem gromadzącej krwi na okoliczne tkanki — należy wtedy natychmiast powiadomić

lekarza i zamawiać salę operacyjną w trybie nagłym), utrzymanie układu drenującego

Redona w sprawności i działaniu, czyli delikatnym zasysaniu wydzieliny z rany, wymiana

układu drenującego musi odbywać się w warunkach pełnej aseptyki; w niepowikłanej

sytuacji dreny usuwane są, po ustaniu wydzielania do butli Redona — z reguły po

24 godzinach;

— monitorowanie objawów świadczących o wystąpieniu tężyczki z niedoboru

hormonalnego, czyli: drętwienia i mrowienia okolicy nosa, ust, palców rąk i stóp; tężyczka

występuje w 2–3 dniu po operacji, natomiast w sytuacji, gdy chory otrzymuje krew skraca

się czas wystąpienia objawów (mogą pojawić się już w dniu operacji),

14

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— kontrolowanie stanu strun głosowych; proszenie chorego o wypowiadanie słów z literą r,

np. traktor, czterdzieści cztery, rurka itd., przy wypowiadaniu słów z r następuje

wyraźniejsze drżenie strun głosowych, w przypadku porażenia nerwu krtaniowego, struny

pozostają nieme, występująca chrypka ustępuje z czasem, a powstaje w wyniku

wykonanej intubacji oraz penetracji chirurgicznej w związku z zasadniczym celem

zabiegu;

— wczesne uruchamianie chorego, po pełnym wybudzeniu ze snu narkotycznego; sadzanie

ze spuszczonymi nogami na łóżku, pod kontrolą ciśnienia krwi i tętna, unikanie

wykonywania ruchów obrotowych głową, noszenie jej sztywno (w początkowym okresie),

obracanie się całym ciałem, wykonywanie ruchów spokojnie, pod kontrolą;

— monitorowanie oddechu — może wystąpić duszność spowodowana krwawieniem do loży

po tarczycy i uciskiem krwi na tchawicę albo obustronnym unieruchomieniu strun

głosowych i zwężeniem szpary głośni, jest to duże niebezpieczeństwo wystąpienia

zaburzenia oddechu ze stridorem włącznie, co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia

przez uduszenie (musi być przygotowany zestaw do tracheotomii),

— obserwowanie chorego w czasie pierwszego posiłku — może on mieć trudności

z połykaniem, co spowodowane jest bólem gardła po intubacji, bólem szyi,

spowodowanym raną i pociąganiem szwów, pierwszy posiłek powinien być papkowaty,

czyli taki, który nie będzie wymagał od chorego żucia, jednak takie działanie musi być

uzgodnione z pacjentem;

— utrzymanie drożności wkłucia żylnego, w początkowym okresie przetaczanie płynów

i roztworów elektrolitów, monitorowanie morfologii, poziomu wapnia, elektrolitów, pH krwi

i równowagi kwasowo-zasadowej;

— wspieranie chorego, dodawanie mu otuchy, utrzymywanie z nim kontaktu

terapeutycznego, dostrzeganie jego potrzeb i pomaganie w ich zaspokajaniu,

w bezpośrednim okresie po operacji niezbędna jest kompensacyjna opieka pielęgniarska,

po odzyskaniu możliwości i sprawności — opieka pielęgniarska podtrzymująco-

edukacyjna,

— zapewnienie kontaktów z rodziną,

— edukacja chorego w zakresie utrzymywania kontaktu z lekarzem, w celu kontroli stanu

zdrowia, stałego lub okresowego przyjmowania hormonów tarczycy, okresowego

wykonywania nieinwazyjnego badania tarczycy (usg), obserwowania swojego zdrowia,

szczególnie w odległym okresie od zabiegu (przyrost masy ciała, zimna, szorstka,

łuszcząca skóra, senność, osłabienie pamięci, ociężałość psychiczna i fizyczna —

wymienione objawy to niedoczynność tarczycy, która wymaga leczenia hormonalnego);

15

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— dokumentowanie procesu pielęgnowania chorego, prowadzenie kart intensywnego

nadzoru chirurgicznego;

— przestrzeganie zasad higieny przez pielęgniarkę i zespół, praw pacjenta, zasad etyki

zawodowej.

16

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

3. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorego

po operacji klatki piersiowej

Wskazaniem do operacji w obrębie klatki piersiowej są operacje z powodu chorób narządów

układu oddechowego i układu krążenia (głównie serca). Są to zabiegi torakochirurgiczne

i kardiochirurgiczne. Zabiegi operacyjne są rozległe, wymagają zabezpieczenia w sprzęt do

monitorowania chorego przez dłuższy okres niż do wybudzenia. Monitorować należy

parametry życiowe, które nie wymagają obserwacji po operacji poza sercem i klatką

piersiową, np. kontrolowanie temperatury, ciśnienia żylnego, ciśnienia w układzie

oddechowym, diurezy minutowej i godzinowej. Opieka nad chorymi jest pełniona w salach

intensywnego nadzoru i jednej pielęgniarce powinno powierzyć się opiekę nad 2–3

pacjentami. Jest to konieczne z uwagi na duże obciążenie psychiczne, stałą obecność przy

chorym, nadzorowanie pracy aparatury medycznej, montowanie, podłączanie, wymianę butli,

drenów, wykonywanie wielu zleceń, prowadzenie dokumentacji medycznej, oznakowywania

drenów i zbiorników z układów ssących.

Problemy pielęgnacyjne chorego to: paniczny strach przed utratą życia, niemożliwy kontakt

z otoczeniem z powodu stosowania oddechu kontrolowanego i utrzymywania rurki

inkubacyjnej, całkowita zależność od innych, obcych, nieznanych osób, intensywność

działań toczących się wokół chorego, wystąpienie bólu pooperacyjnego i bólu z powodu

założonych drenów i mnogich wkłuć dożylnych lub wkłucia centralnego, utrudniony kontakt

z rodziną.

Celem opieki pielęgniarskiej jest: skuteczna ochrona chorego przed utratą życia,

zapobieganie powikłaniom, analizowanie wyników obserwacji i diagnostycznych, szybka

i zdecydowana interwencja, zapewnienie choremu i jego rodzinie bezpieczeństwa,

utrzymywanie kontaktu z chorym przez dotyk i ciągłe mówienie do niego, zachowanie ciszy

i spokoju, biegłe, zręczne i delikatne wykonywanie czynności zabiegowych, diagnostycznych

i pielęgnacyjnych, zwalczanie bólu, pielęgnowanie wkłuć dożylnych i utrzymanie ich

drożności, sprawowanie opieki pielęgniarskiej w systemie kompensacyjnym, wspieranie

chorego i jego rodziny.

Rozwiązanie problemów pielęgnacyjnych i osiągnięcie celów opieki — tych określonych

i tych, które wystąpią w sposób nieprzewidziany — będzie możliwe, jeżeli pielęgniarka

będzie przestrzegała następujących zasad postępowania pielęgniarskiego:

17

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— przygotowanie i wyposażenie sali do intensywnego nadzoru pielęgniarskiego,

— stosowanie środków ochrony osobistej: maseczki na twarz, okulary, w sytuacji, która tego

wymaga, szczególnie przy obsłudze układów drenujących, natomiast rękawiczek zawsze

przy kontakcie z chorym,

— ułożenie chorego w pozycji półwysokiej na łóżku z elektrycznym mechanizmem

sterowania wysokości i ułożenia chorego,

— podłączenie chorego do instalacji tlenowej, drenów do układów drenujących,

oznakowanie drenów, rozpoczęcie monitorowania działania układów drenujących, ilości

i jakości wydzielin w workach zbiorczych,

— przestrzeganie reżimu aseptycznego,

— monitorowanie czynności życiowych przez monitory, czujniki elektroniczne, aparaty

wkłute do układu naczyniowego (np. aparat do pomiaru centralnego ciśnienia żylnego),

monitorowanie układu oddechowego przez respirator,

— monitorowanie układu drenującego pęcherz moczowy,

— monitorowanie układu drenującego jamę opłucnej — celem drenażu opłucnowego jest

usunięcie z klatki piersiowej powietrza, krwi lub płynu, rozprężenie płuca, zniesienie

zaburzeń hemodynamicznych; drenaż powoduje przywrócenie prawidłowej czynności

układu krążenia i oddychania:

• przed każdym odłączeniem drenów należy je klemować,
• klemy muszą być dostępne natychmiast i najlepiej zaczepić je na brzegu materaca

w wezgłowiu łóżka,

• muszą być spełnione trzy elementy skutecznego drenażu: dren opłucnowy drenujący

krew, powietrze lub wysięk z minimalnym oporem przepływu, jednokierunkowa

zastawka (czyli koniec drenu zanurzony pod poziom wody w butli), zapobiegająca

wstecznemu zasysaniu, butla do gromadzenia odsysanej krwi i wysięku,

• skuteczność drenażu zależy od: średnicy wewnętrznej drenu, różnicy ciśnień między

klatką piersiową a układem drenującym (butla poniżej poziomu klatki piersiowej),

drożności drenów — występowanie tak zwanej oscylacji wody w rurce, której koniec

zanurzony jest również w wodzie butli wyrównawczej (w drugiej, dalszej od chorego),

• podczas wykonywania ruchów oddechowych następują ruchy płynu w rurce

oscylacyjnej, kolumna płynu unosi się także przy kaszlu,

• jeżeli płyn nie oscyluje, należy sprawdzić czy chory nie leży na drenie, czy dren nie jest

zagięty lub zatkany skrzepliną,

• zmiana ułożenia, nakłanianie chorego do kaszlu (jeżeli jest przytomny), ugniatanie

drenu powodują powrót oscylacji; jeżeli to nie nastąpi pielęgniarka wzywa lekarza,

18

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

• zmiana ułożenia chorego — na bokach, w pozycji Trendelenburga, w pozycji

półwysokiej (w tych pozycjach kontroluje się i ocenia wykonywanie pogłębionych

oddechów i kaszel),

• osłuchiwanie klatki piersiowej i kontrolowanie rozprężania się płuca, obserwowanie czy

u chorego występuje duszność lub odma podskórna,

• delikatne prowadzenie gimnastyki oddechowej przez rehabilitanta,
• zabezpieczenie butli przed stłuczeniem,
• ocena stanu chirurgicznego rany operacyjnej i rany drenażu, zmiana opatrunków,

opróżnianie butli z wydrenowanego płynu,

• nauczenie chorego jak ma poruszać się w łóżku, jak postępować z drenem,
• u chorych po operacji usunięcia płuca monitoruje się OCŻ — gdy wzrasta po stronie

operowanej może dojść do przesunięcia śródpiersia na stronę nieoperowaną, co

objawia się: przepełnieniem żył szyjnych, wzrostem wartości tętna, przyspieszeniem

oddechu, dusznością,

— szeroka profilaktyka u chorych unieruchomionych dłużej, prowadzenie ciągłej terapii

przeciwbólowej, monitorowanie bólu po podaniu leków,

— wykonywanie zleceń lekarskich w zakresie kontynuacji leczenia i diagnozowania stanu

zdrowia chorego lub wykrywania powikłań,

— utrzymanie w gotowości aparatury medycznej do ratowania życia,

— zapewnienie choremu codziennego kontaktu z rodziną, bieżące informowanie rodziny

o stanie zdrowia chorego, udzielanie odpowiedzi na pytania,

— stopniowe przygotowanie chorego do usuwania drenów, cewników, elektrod, w miarę jak

monitorowane parametry życiowe normalizują się,

— stałe utrzymywanie z chorym kontaktu terapeutycznego, wyjaśnianie, informowanie,

okazywanie zrozumienia dla jego negatywnych emocji, motywowanie do zwiększania

aktywności, wykonywania ćwiczeń, dochodzenia do samodzielności,

— pielęgnowanie przez edukację w podtrzymująco-wspierającym systemie opieki.

19

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

4. Problemy pielęgnacyjne i zasady pielęgnowania chorych oparzonych

Najważniejszym problemem w oparzeniach jest częściowa lub całkowita utrata czynności

biologicznej skóry. Oznacza to ucieczkę płynów ustrojowych, utratę energii, obnażenie

receptorów nerwowych i wzmożone odczuwanie wszelkich bodźców zewnętrznych oraz

możliwość rozwoju zakażenia w rozległej ranie. Skóra pokrywa organizm, umożliwia

kontaktowanie się z otoczeniem zewnętrznym, przyjmuje na siebie wpływy środowiska

zewnętrznego przez receptory nerwowe. Wykazuje ona bardzo dużą zdolność adaptacyjną,

może się kurczyć i powracać do swojej pierwotnej wielkości; ma stałe napięcie, które zależy

od włókien sprężystych.

Oparzenie jest uszkodzeniem skóry, które powstaje w wyniku zadziałania wysokiej

temperatury — wody, powietrza, gazów, gorących przedmiotów, bezpośredniego płomienia.

Wielkość i rozległość obrażeń zależy od czasu zadziałania gorąca i od wysokości

temperatury. Zagrożenie zdrowia i stan chorych uzależniony jest od: wielkości oparzonej

powierzchni skóry, głębokości uszkodzenia powłoki skórnej, współistniejących chorób

ogólnoustrojowych i wieku poszkodowanego (dla osoby młodej lub w podeszłym wieku jest

to stan poważny, niebezpieczny, zagrażający życiu).

Problemy pielęgnacyjne chorego po oparzeniu ciała to:

— wystąpienie silnego bólu oparzonej części ciała,

— cierpienie związane z podjętym ratowaniem i leczeniem,

— świadomość zagrożenia życia,

— strach przed całkowitą zależnością od obcych ludzi,

— niemożność podejmowania decyzji i decydowania o sobie (szczególnie w początkowym

okresie leczenia, które odbywa się bez udziału chorego z uwagi na jego stan zdrowia),

— brak możliwości współpracy z zespołem w początkowym okresie leczenia,

— zagrożenie kalectwem, oszpeceniem i zniekształceniem ciała,

— głęboki stres psychiczny,

— zakażenie,

— brak osób bliskich w najtrudniejszych chwilach.

Celem opieki pielęgniarskiej jest przede wszystkim walka o życie pacjenta, walka z bólem

i ochrona przed wstrząsem spowodowanym bólem, utratą płynów ustrojowych i białka,

a także ochrona przed infekcją, pielęgnowanie zgodne ze wszystkimi przyjętymi zasadami

20

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

w praktyce pielęgniarskiej, drobiazgowa, wnikliwa, dociekliwa, troskliwa, sumienna, biegła

i delikatna opieka realizowana przez pielęgniarki, wspieranie i mobilizowanie chorego do

walki o siebie, swoją przyszłość, przyszłość swojej rodziny oraz utrzymywanie z chorym

i jego rodziną więzi terapeutycznej.

Pielęgniarka, która pielęgnuje chorego oparzonego musi znać powikłania oparzenia ciała,

wśród których wymienia się:

— wstrząs spowodowany utratą płynów, elektrolitów, białka oraz bólem,

— zakażenie dużej powierzchni rany z powodu resorpcji toksyn bakteryjnych z powierzchni

skóry,

— uszkodzenie nerek spowodowane zaczopowaniem drobnych naczyń krwionośnych przez

lipoproteiny z powodu utraty płynów i elektrolitów,

— przykurcze mięśniowe spowodowane nieprawidłową pozycją ciała z powodu bólu

i stopniowego powstawania ściągających blizn.

Rozumienie problemów chorego, osiągnięcie celów pielęgnowania chorego oparzonego

będzie możliwe, jeżeli pielęgniarka wraz z zespołem będą przestrzegali następujących zasad

pielęgnowania:

— umieszczenie chorego w izolowanym pomieszczeniu, przeznaczonym tylko dla niego,

w oddziale intensywnej opieki medycznej lub w ośrodku wyspecjalizowanym w leczeniu

oparzeń:

• chory powinien być ułożony na specjalistycznym łóżku,
• ważne jest stworzenie mikroklimatu w sali: w zależności od rozległości oparzeń —

temperatura 28–32 stopnie Celsjusza, wilgotność powietrza — około 40%,

• chory pozostaje w łóżku i obowiązuje go reżim łóżkowy,
• ułożenie uzależnione jest od rozległości i umiejscowienia oparzeń, częsta zmiana

pozycji złożeniowej, wykorzystanie „hamaka” do biernego przemieszczania chorego

bez jego dotykania i możliwości otarcia lub zdarcia skóry,

• zaspokajanie potrzeb chorego w całkowicie kompensacyjnym systemie opieki,
• przestrzeganie reżimu epidemiologicznego, uprzedzenie rodziny chorego

o konieczności takich działań, które również dotyczą bliskich:

- zachowanie higieny w podstawowym zakresie: mycie rąk przedłużone do łokci,

- konsekwentne noszenie rękawiczek (w tym sterylnych, gdy sytuacja tego wymaga),

noszenie maseczek, czepków, dodatkowych fartuchów i okularów,

- pobieranie wymazów z rany — monitorowanie drobnoustrojów i ich odporności,

wymazów z najbliższego otoczenia chorego, wymazów od personelu medycznego,

21

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

- stosowanie sterylnych odłożeń, serwet i jałowej bielizny pościelowej,

— monitorowanie wszystkich funkcji życiowych, ze szczególnym zwróceniem uwagi na

wydalanie moczu:

• założenie wkłucia dożylnego — w zależności do stanu chorego i rozległości obrażeń

wkłucie obwodowe głębokie lub centralne; ustalenie planu przetaczania płynów

według formuły: 2–3 ml/kg masy ciała razy % powierzchni oparzonej; połowę

z wyliczonej objętości podaje się w ciągu pierwszych 8 godzin, pozostałą ilość

w kolejnych 16 godzinach; pomiar ośrodkowego ciśnienia żylnego pozwala na

uniknięcie przetoczenia zbyt dużej ilości płynów, przewodnienia organizmu —

szczególnie, gdy chory jest zagrożony wystąpieniem niewydolności krążenia, nerek,

• podanie choremu tlenu, kontrolowanie oddechu, założenie pulsoksymetru,
• obserwacja czynności serca, założenie trójpunktowego odprowadzenia elektrod do

monitora EKG,

• założenie choremu cewnika do pęcherza i obserwowanie diurezy godzinowej,

prowadzenie bilansu przyjmowanych i wydalanych płynów z bieżącą analizą wyników

i korygowaniem objętości płynów przygotowanych do przetaczania,

— kontrolowanie krzepnięcia krwi, poziomu elektrolitów, hematokrytu, poziom gazów

oddechowych we krwi i innych na zlecenie lekarza,

— asystowanie choremu w czasie leczenia miejscowego rany oparzeniowej, która musi być

dokładnie oczyszczona z luźnych fragmentów skóry, brudu, strzępów tkanek i płukana

roztworami leczniczymi,

• rany mogą być leczone kilkoma sposobami: metodą opatrunków, metodą otwartą

(przydatną w rozległych oparzeniach całego ciała, tułowia oraz tych okolic, na które

założenie opatrunku jest kłopotliwe — np. krocze, twarz), metodą przeszczepienia

skóry,

• przed opatrunkami choremu należy podać premedykację, a w sytuacji, gdy rany są

bardzo rozległe należy zastosować krótkie znieczulenie; takie działania chronią

chorego przed wstrząsem spowodowanym bólem i zabezpieczają go przed

dodatkowym cierpieniem,

— otoczenie chorego szczególną troską i opieką psychologiczną, wspieranie chorego,

wyjaśnianie mu zasadności i konieczności wykonywanych zabiegów, czynności

leczniczych, podłączenia do aparatury monitorującej:

• pielęgniarka musi założyć, że chory poinformowany to chory spokojny

i współpracujący z zespołem, jednak bardzo cierpiący,

• należy wyjaśniać wątpliwości chorego, umożliwić mu kontakt z rodziną,

22

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

— należy rozpocząć gimnastyki leczniczej w łóżku, ważne jest utrzymanie aktywności

chorego, uruchamianie, wzmocnienie mięśni tej części ciała, która nie była objęta

oparzeniem, zapobieganie przykurczom, podawanie leków przeciwbólowych, żeby chory

nie bronił się przed rehabilitacją,

— prowadzenie wszechstronnej profilaktyki u chorych długotrwale unieruchomionych,

ponieważ wymaga tego ich stan zdrowia,

— doustne podawanie wysokokalorycznych i wysokobiałkowych pokarmów.

Chory oparzony jest długo leczony w różnych wyspecjalizowanych ośrodkach i leczeniu temu

zawsze towarzyszy ból, cierpienie psychiczne, chwile zwątpienia i obawy o dalsze życie.

Oprócz pielęgnowania chory wymaga pomocy psychologa, ponieważ psychoterapia

elementarna prowadzona przez pielęgniarki nie wystarcza.

23

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

Słownik

Defibrylacja — metoda elektroterapii, stosowana w celu zwalczania migotania i trzepotania

komór. Polega na wywołaniu jednoczasowej depolaryzacji wszystkich komórek serca za

pomocą impulsu prądu stałego o dużej energii i krótkim czasie trwania; uzyskana cisza

elektryczna umożliwia powrót rytmu zatokowego.

Ekosystem — zespół organizmów i drobnoustrojów obejmujący wszystkie populacje

(gatunki) znajdujące się w określonym środowisku wraz z ich abiotycznym (martwym)

otoczeniem (Widomska-Czekajska, 1996: 140).

Jatrogenia — negatywne oddziaływanie wywierane na pacjenta przez pracowników

medycznych (np. popełnianie wobec pacjentów błędów).

Lęk — objaw psychotyczny.

Oscylacja — ruch drgający, falowanie, wahanie.

Pracownik medyczny — osoba posiadająca wykształcenie medyczne potwierdzone

dyplomem i prawem wykonywania zawodu, odpowiadająca za swoje czyny wobec prawa

karnego, cywilnego oraz kodeksu etyki zawodowej (salowa nie jest pracownikiem

medycznym, nie wolno jej wykonywać żadnych czynności przy pacjencie, jest to osoba,

której podstawowym obowiązkiem jest permanentne sprzątanie i utrzymanie pomieszczeń

oddziału w idealnej czystości ogólnej i epidemiologicznej).

Stridor (szmer zwężeniowy) — wysoki, głośny, piejący, świszczący dźwięk wydawany

podczas oddychania, wywołany niedrożnością na poziomie fałdów głosowych.

Stymulator serca — urządzenie elektroniczne wytwarzające rytmiczne impulsy, które za

pośrednictwem elektrod przekazywane są do mięśnia sercowego i powodują jego skurcze.

Zabieg operacyjny = zabieg chirurgiczny — nacięcie skóry, błony śluzowej lub innych

tkanek, w celu przywrócenia prawidłowych czynności chorego narządu lub układu, usunięcia

przyczyny choroby, ogniska chorobowego wraz z częścią albo całością narządu. W czasie

zabiegu operacyjnego kompensacyjnie mogą być wstawiane protezy: zastawek, naczyń

krwionośnych, stawów. Mogą być również zakładane zaciski na naczynia krwionośne,

wymieniane narządy (nerka, serce, wątroba, płuco). Zabieg operacyjny jest zabiegiem

skomplikowanym (Bogusz, 1990: 330).

24

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

Bibliografia

1. Bielecki K., 2000: Stomia. Poradnik dla pacjentów, pielęgniarek i lekarzy, Polskie

towarzystwo opieki nad chorymi ze stomią, Poznań.

2. Bogusz J., 1990: Encyklopedia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.

3. Ciesielski L., 1990: Kompendium żywienia ciężko chorych, Wydawnictwo ARTOS, Płock.

4. Condon R., Nyhus L., 1993: Kompendium postępowania chirurgicznego, PZWL,

Warszawa.

5. Jabłoński L., 1996: Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, Wydawnictwo

Folium, Lublin.

6. Jednostki organizacyjne szpitalnej opieki dziennej. Organizacja, projektowanie,

wyposażenie, 1993: (red.) A. Koronkiewicz, Zakład Szpitalnictwa Centrum Organizacji

i Ekonomiki Ochrony Zdrowia, Warszawa–Kraków.

7. Kamiński B., 2000: Anestezjologia i intensywna terapia dla studentów medycyny, PZWL,

Warszawa.

8. Krawczyk M., 1993: Cholecystektomia laparoskopowa, PZWL, Warszawa.

9. Ustawa o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz.U. nr 126, poz. 1384 z 31 X 2001).

10. Majewski E., 2003: Pielęgniarstwo chirurgiczne. Część I, Wydawnictwo Śląskiej Akademii

Medycznej, Katowice.

11. Motyka M., 1999: Pielęgnowanie a pomoc psychiczna w chorobie, CEM, Warszawa.

12. Praktyczne zasady kontroli zakażeń szpitalnych. Zbiór rekomendacji i procedur dla

polskich szpitali, 2000: (red.) W. Staszkiewicz, GIS, Warszawa.

13. Rowiński W., 1998: Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.

14. Seler R., 1996: Diagnostyka różnicowa najczęstszych dolegliwości, Wydawnictwo

Springer PWN, Warszawa.

15. Tokarski J., 1980: Słownik wyrazów obcych, PWN, Warszawa.

16. Widomska-Czekajska T., 1996: Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL,

Warszawa.

17. Zabłocka B., 1996: Ochrona i higiena rąk, Pielęgniarka i Położna, nr 6, s. 13–14 i 23.

25

Organizacja opieki pielęgniarskiej nad chorymi po zabiegach operacyjnych

26

Literatura

1. Jabłoński L., 1996: Epidemiologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów, rozdział 19:

Zakażenia szpitalne, s. 209–219, Wydawnictwo Folium, Lublin.

2. Widomska-Czekajska T., 1996: Przewodnik encyklopedyczny dla pielęgniarek, PZWL,

Warszawa.

3. Majewski E., 2003: Pielęgniarstwo chirurgiczne. Część I, Wydawnictwo Śląskiej Akademii

Medycznej, Katowice.

4. Motyka M., 1999: Pielęgnowanie a pomoc psychiczna w chorobie, CEM, Warszawa.

5. Ciesielski L., 1990: Kompendium żywienia ciężko chorych, Wydawnictwo Artos, Płock.

6. Kamiński B., 2000: Anestezjologia i intensywna terapia dla studentów medycyny, PZWL,

Warszawa.

7. Rowiński W., 1998: Chirurgia dla pielęgniarek, PZWL, Warszawa.

8.

Praktyczne zasady kontroli zakażeń szpitalnych. Zbiór rekomendacji i procedur dla

polskich szpitali, 2000: (red.) W. Staszkiewicz, GIS, Warszawa.