1. SPECYFIKA ZOBOWIĄZAŃ PAŃSTW WYNIKAJĄCYCH Z TRAKTATÓW PRAW

CZŁOWIEKA

1) Zobowiązanie międzynarodowe jest stosunkiem prawnym polegającym na usankcjonowaniu
określonych powinności (obowiązku działania lub zaniechania) przez podmioty danego stosunku.

2) Podmiotami zobowiązania międzynarodowego są podmioty korzystające z prawa do występowania
w stosunkach międzynarodowych, czyli państwa oraz organizacje międzynarodowe. W przypadku
zobowiązań z dziedziny praw człowieka stronami są głównie państwa.

3) W przypadku prawa międzynarodowego praw człowieka zobowiązania państw wynikają z traktatów.

4) Prawo międzynarodowe praw człowieka może mieć wpływ na prawo krajowe w postaci
oddziaływania interpretacyjnego lub oddziaływania na konkretną decyzję krajową.

5) W Polsce umowy międzynarodowe stanowią źródła prawa powszechnie obowiązującego,
w przypadku ratyfikowanych umów międzynarodowych, gdzie ratyfikacja została przeprowadzona za
zgodą wyrażoną w ustawie, takie umowy mają pierwszeństwo stosowania przed polską ustawą, jeśli jej
postanowień nie da się pogodzić z umową.

6) Zobowiązania międzynarodowe oddziałują na powstawanie prawa krajowego w dwóch formach:
wzorowanie (pierwsza forma) oraz uchylanie lub zmiana prawa (druga forma).

7) Zobowiązania wynikające z traktatów praw człowieka dzielą się na zobowiązania pozytywne
(materialne), zobowiązania negatywne (klasyczne) i zobowiązania proceduralne.

8) Zobowiązania pozytywne to inaczej zobowiązania poprzez państwo i pełnią funkcję ochronną.

9) Zobowiązania negatywne to inaczej zobowiązania przeciwko państwu i pełnią funkcję obronną.

10) Zobowiązania proceduralne mają zapewnić pomoc osobom i grupom osób, których prawa zostały
naruszone.

Ad. 8
Przy zobowiązaniach pozytywnych państwo jest postrzegane jako gwarant praw człowieka. Prawa
wynikające z zobowiązań pozytywnych wymagają nakładów finansowych od państwa, dlatego zakłada
się tzw. progresywną realizację praw – stopniowego wykonywania tych praw. Państwo ma podjąć
działania i stworzyć warunki do korzystania z tych praw.

Ad. 9
Przy zobowiązaniach negatywnych państwo postrzegane jest jako główny agresor, który zagraża
prawom człowieka. Zobowiązania te polegają na tworzeniu zakazu ingerencji. Zobowiązania negatywne
nie wymagają nakładów finansowych, państwo ma po prostu powstrzymać się od naruszeń, co ma
charakter natychmiastowy.

Ad. 10
Zobowiązania proceduralne stanowią dopełnienie zobowiązań pozytywnych i negatywnych. Mają one
na celu wyjaśnienie sprawy naruszenia praw człowieka. Państwo z własnej inicjatywy powinno wszcząć
postępowanie wyjaśniające okoliczności. Zobowiązania proceduralne wiążą się z proceduralizacją i nie
można ich mylić z prawem do sądu lub rzetelnego procesu.

2. KLASYFIKACJA PRZEDMIOTOWA PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH

WOLNOŚCI

1) Klasyfikacje praw człowieka i podstawowych wolności mają charakter umowny i można wyróżnić
ich kilka w zależności od przyjmowanego kryterium.

2) Jedną z opisowych klasyfikacji praw człowieka jest podział praw na trzy generacje. Kryterium tego
podziału stanowi moment konstytucjonalizacji danego prawa, jednakże powoli odstępuje się całkowicie
od tego podziału.

3) Klasyfikacja przedmiotowa to podział praw człowieka na prawa osobiste, polityczne, gospodarcze,
socjalne i kulturalne.

4) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) nie utrwala klasyfikacji przedmiotowej praw
człowieka, mimo tego zawiera katalog praw i podstawowych wolności zarówno osobistych,
politycznych jak i gospodarczych, socjalnych i kulturalnych.

5) Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950/53) zawiera selektywny katalog praw człowieka
wyrażając prawa osobiste i polityczne, możemy mówić, że EKPC utrwala klasyfikację przedmiotową.

6) Europejska Karta Społeczna (1961/65) utrwala klasyfikację przedmiotową wyrażając prawa
społeczne i dzieląc je na cztery kategorie, m. in. prawa dotyczące zabezpieczenia społecznego.

7) Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych (1966/76) utrwala klasyfikację przedmiotową
wyrażając prawa osobiste i polityczne jako prawa negatywne, bezzwłoczne.

8) Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych również utrwala klasyfikację
przedmiotową wyrażając prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne jako prawa pozytywne, progresywne.

9) Natomiast Amerykańska Konwencja Praw Człowieka (1969/78) porzuca klasyfikację przedmiotową,
łącząc w swoich postanowieniach prawa osobiste i polityczne z prawami gospodarczymi, socjalnymi i
kulturalnymi, odrzucając sztywny podział.

10) Od lat 80. XX w. podział praw wg klasyfikacji przedmiotowej zaciera się. Prawa osobiste,
polityczne, gospodarcze, socjalne i kulturalne przenikają się, są od siebie zależne, a człowiek korzysta
ze wszystkich tych praw.

Ad. 3
Istotą klasyfikacji przedmiotowej jest rozdzielenie praw osobistych i politycznych (będących prawami
I generacji) od praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych (będących prawami II generacji). Dlatego
właśnie utrwalanie klasyfikacji przedmiotowej polega na wyrażaniu tych praw w odrębnych aktach. O
klasyfikacji przedmiotowej możemy mówić jako o podziale ze względu na środki ochrony, gdyż prawa
osobiste i polityczne korzystają z ochroną sądowej (gwarancja formalna), a prawa gospodarcze, socjalne
i kulturalne nie korzystają z ochrony sądowej (gwarancja materialna).

3. ZASADA JEDNOŚCI I NIEPODZIELNOŚCI PRAW CZŁOWIEKA W PRAWIE

MIĘDZYNARODOWYM

1) Zasada jedności i niepodzielności głosi, że żadne z praw nie jest samo z siebie podrzędne w stosunku
do innych.

2) Zasada jedności i niepodzielności oznacza więc, że wszystkie prawa osobiste, polityczne,
gospodarcze, socjalne i kulturalne powinny być umieszczone w jednym akcie.

3) Zasada jedności i niepodzielności poprzez swoją istotę zrywa z klasyfikacją przedmiotową,
zapewniając w ten sposób równość praw i ochrony prawom osobistym, politycznym, itd.

4) Z zasadą jedności i niepodzielności wiąże się zasada współzależności, głosząca, iż realizacja jednego
prawa (w tym przypadku praw I generacji) często zależy w pełni lub w części od realizacji innych praw
(w tym przypadku praw II generacji).

5) Zasada jedności i niepodzielności oraz zasada współzależności powinny być rozpatrywane razem.
Oznacza to, że powinno się realizować wszystkie prawa człowieka razem, ustalając ewentualne
priorytety zgodnie z zasadami praw człowieka.

6) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie ustanawia podziału na prawa osobiste i polityczne oraz
prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne, co oznacza że PDPC zachowuje ducha zasady jedności i
niepodzielności.

7) Europejska Konwencja Praw Człowieka jak i Europejska Karta Społeczna zrywa natomiast z zasadą
jedności i niepodzielności ustalając prawa osobiste i polityczne oraz gospodarcze, socjalne i kulturalne
w dwóch odrębnych aktach.

8) Ze względów pragmatycznych doszło też do rozdziału tych praw w MPPOiP oraz MPPGSiK, jednak
mimo uchwalenia odrębnych aktów w obu paktach nie brakuje zapisów zastrzegających przestrzeganie
obu Paktów w jedności i współzależności.

9) Amerykańska Konwencja Praw Człowieka odwołuje się do PDPC i wyraża zasadę jedności
i niepodzielności praw człowieka.

10) Prawa człowieka w sposób kompleksowy w duchu zasady jedności i niepodzielności regulowane są
również w Konwencji Praw Osób Niepełnosprawnych.

Ad. 1
Zasada jedności i niepodzielności nie uznaje segregacji praw pod względem tworzenia hierarchii, gdyż
wszystkie prawa człowieka mają „wspólny korzeń”, znajdując swe źródło i podstawę w przyrodzonej
godności osoby ludzkiej. Prawa człowieka są współzależne i w jakimś stopniu się przenikają.
W związku z tym prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne muszą być przestrzegane, chronione
i realizowane w równym stopniu, co prawa osobiste i polityczne. Prawa człowieka są niepodzielne -
niezależnie od swej natury stanowią niezbędny element ludzkiej godności.

4. ZAKAZ DYSKRYMINACJI JAKO ZASADA OGÓLNA PRAWA

MIĘDZYNARODOWEGO PRAW CZŁOWIEKA

1) Dyskryminacja oznacza odmienne traktowanie różnych podmiotów, które znajdują się
w podobnej sytuacji.
Podobieństwo sytuacji opiera się w oparciu o obiektywne i weryfikowalne, istotne okoliczności.
Wyodrębnienie takich okoliczności zależy zawsze od kontekstu danej sprawy. Przepisy prawne
zakazują dyskryminacji ustalając katalog cech (podstaw dyskryminacji), które nie mogą być uznawane
za te właśnie okoliczności istotne – czyli ze względu na te podstawy nie można odmiennie traktować
podmiotów będących w podobnej sytuacji.

2) Doktryna prawa rozróżniła dwa rodzaje dyskryminacji – dyskryminację bezpośrednią
i dyskryminację pośrednią.
Dyskryminacja bezpośrednia ma miejsce w przypadku, gdy osoba była, jest lub mogłaby być traktowana
mniej korzystnie niż inne osoby znajdujące się w podobnej sytuacji. Dyskryminacja pośrednia ma
miejsce wtedy, kiedy pozornie neutralny przepis lub działanie, w praktyce powoduje niekorzystną
sytuację dla osoby lub pewnej grupy osób, w sytuacji, kiedy nie jest prawnie i obiektywnie uzasadnione,
a środki mające służyć osiągnięciu tego celu nie są proporcjonalne i konieczne.

3) Prawo międzynarodowe rozróżnia dodatkowo dyskryminację na dyskryminację pozytywną
i negatywną.
Dyskryminacja negatywna to dyskryminacja rozumiana na ogół jako gorsze traktowanie grupy
podmiotów ze względu na pewną cechą, stawianie ich w gorszej sytuacji. Dyskryminacja pozytywna
oznacza jednak pewnego rodzaju uprzywilejowanie polegające na utrzymaniu czasowych lub stałych
rozwiązań i środków prawnych mających na celu wyrównanie szans osób i grup dyskryminowanych
negatywnie.

4) W prawie międzynarodowym ochrony praw człowieka przyjmuje się zakaz dyskryminacji
(dyskryminacji negatywnej) jako zasadę ogólną, która towarzyszy praktycznie wszystkim aktom
prawnym chroniącym prawa człowieka.
Ta zasada ogólna jednakowoż przyjmuje charakter klauzuli generalnej – co prawda bardzo ważnej dla
prawidłowego ujmowania oraz dla właściwej interpretacji i stosowania praw człowieka. Jednak oznacza
to, że nie jest ona prawem autonomicznym (samodzielnym, jak np. prawo do nauki) i nie można
skutecznie się powołać po prostu na zarzut dyskryminacji. Zasada ogólna zakazu dyskryminacji nie
kreuje autonomicznego prawa i nie można dochodzić roszczeń wyłącznie na podstawie tego artykułu,
można powoływać się jednak na zakaz dyskryminacji tylko w powiązaniu zarzutem naruszenia innych
praw człowieka określonych w aktach prawnych.

5) Zasada niedyskryminacji wchodzi w grę wszędzie tam, gdzie prawo dopuszcza ograniczenia
w korzystaniu z praw człowieka.
Dotyczy to zarówno limitacji w korzystaniu z praw człowieka na co dzień, a więc określenia granic
dopuszczalności ingerencji władzy publicznej w korzystanie z danego prawa, jak też derogacji
zobowiązań państwa w dziedzinie praw człowieka. W tym pierwszym zakresie nie jest ona expressis
verbis powtarzana i nie zachodzi taka potrzeba, jako że traktuje się to jako sprawę oczywistą.

6) Już Karta Narodów Zjednoczonych konsekwentnie gwarantowała prawa człowieka
i podstawowe wolności „dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub religię”.
Gwarancję zakazu dyskryminacji wyrażała ona w art. 1 ust. 3 in fine, ustalając, że celem ONZ jest
doprowadzanie do popierania i zachęcania do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
bez względu na wyrażone wyżej podstawy dyskryminacji. Można więc mówić, że karta NZ wyrażała
zakaz dyskryminacji w swojej pierwotnej (ograniczonej jeszcze) formie wskazując na cztery podstawy
wykluczające różnicowanie w korzystaniu z praw człowieka – rasę, płeć, język lub religię.

7) Znaczącego kroku w przód dokonała Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 2
gwarantując zasadę niedyskryminacji jako pełnej, dynamicznej i otwartej klauzuli
niedyskryminacji.
Art. 2 stanowi, iż każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w PDPC bez względu na
jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych narodowości,
pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu. Prócz czterech podstaw
wyrażonych w karcie NZ, PDPC wyraża również inne podstawy dyskryminacji, które są zakazane,
a także sformułowaniem „jakiegokolwiek innego stanu” otwiera klauzulę niedyskryminacji na podstawy
nawet niewyrażone bezpośrednio w PDPC, pozwalając na dynamiczne jej postrzeganie.

8) Zakaz dyskryminacji w PDPC wytoczył drogę na przyszłość dla innych traktatów o ochronie
praw człowieka, tworząc w ten sposób model wzorcowy, który następnie przez kolejne akty
prawne był powielany lub rozwijany.
Kolejne traktaty praw człowieka posługują się modelem wyznaczonym przez PDPC, a więc traktatowo
potwierdzają i uświęcają klauzulę niedyskryminacji. MPPOiP wyraża w art. 2 ust. 1 zakaz
dyskryminacji podając podstawy w zasadzie te same, co w PDPC. MPPGSiK wyraża zakaz
dyskryminacji w art. 2 ust. 2. Inne akty natomiast rozwijają ten model, jak np. Konwencja Praw Dziecka
w art. 2, która otwiera się na uwarunkowania rodzinne i wykluczająca dyskryminację na podstawach
dotyczących rodziców, opiekunów prawnych lub członków rodziny.

9) Swoistą specyfikę zakazu dyskryminacji przyjmuje Europejska Konwencja Praw Człowieka w
art. 14, która spośród reszty traktatów wyraźnie wymienia dodatkowo jako podstawę
dyskryminacji „przynależność do mniejszości narodowych”.
W ten oto sposób EKPC rozwija model klauzuli zakazu dyskryminacji zaproponowany przez PDPC
dodatkowo o „przynależność do mniejszości narodowych” pośrednio gwarantując w obszarze ogólnych
gwarancji praw człowieka ochronę praw osób należących do mniejszości. Ponadto protokół 12 do EKPC
zawarł w swoich postanowieniach ogólny zakaz dyskryminacji, powtarzając niejako art. 14 EKPC,
jednak dodając (w ust. 2), iż nikt nie może być dyskryminowany przez jakiekolwiek władze publiczne
z któregokolwiek powodu wymienionych w tymże zakazie dyskryminacji.

10) Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z sytuacjami upośledzenia, deprywacji czy rażąco
uszczuplonych szans realizacji praw człowieka przez daną osobę lub grupę osób, wszędzie tam
prawo międzynarodowe nie wyklucza tzw. dyskryminacji pozytywnej.
Stąd też pojawiają się również traktaty taką dyskryminację pozytywną przewidują, zakazując
jednocześnie według zasady ogólnej dyskryminacji negatywnej – zazwyczaj ze względu na podstawę
dyskryminacji, która nie była bezpośrednio wyrażona w innych traktatach, a pojawia się dopiero w tym
określającym dyskryminację pozytywną. Takim przykładem jest Konwencja o prawach osób
niepełnosprawnych, która wyklucza dyskryminację negatywną ze względu na niepełnosprawność.

5. WSPÓŁPRACA I POMOC MIĘDZNARODOWAW WYKONYWANIU PRZEZ PAŃSTWA

ZOBOWIĄZAŃ W SFERZE PRAW CZŁOWIEKA

1) Działania państw oparte na współpracy oraz wzajemnej pomocy mają na celu pomoc państwom
słabszym gospodarczo, politycznie czy społecznie-kulturowo, a współpraca ta ma charakter dobrowolny.

2) Zobowiązania państw w sferze praw człowieka to zobowiązania pozytywne, negatywne
i proceduralne wynikające z traktatów.

3) PDPC wprowadza ekstraterytorialność praw człowieka zabraniając czynienia różnicy w zależności
od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej jakiegoś kraju lub obszaru.

3) ONZ odgrywa ważną rolę we współpracy w ramach systemu Narodów Zjednoczonych, stawiając
sobie za cel nie tylko utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie, lecz również rozwój
i wzmocnienie ochrony praw człowieka.

4) Dochodzi również do uniwersalizmu praw człowieka (prawa człowieka są dla wszystkich według
karty NZ) oraz globalizacji, jako ogółu procesów prowadzących do coraz większej współzależności
i integracji państw, społeczeństw, gospodarek i kultur, co wymaga pogłębionej współpracy państw.

5) MPPGSiK zobowiązuje państwa-strony do indywidualnej oraz przez współpracę międzynarodową
stopniowej, progresywnej realizacji praw poprzez wykorzystanie maksymalnie dostępnych środków.

6) MPPGSiK przewiduje prawa, przy których dostrzega szczególnie potrzebę realizacji tych praw
poprzez współpracę międzynarodową. Jest to m.in. prawo każdego do odpowiedniego poziomu życia
dla niego i jego rodziny (art. 11 ust. 1) czy prawo każdego do wolności od głodu (art. 11 ust. 2)

7) MPPGSiK przewiduje (art. 23), iż w celu realizacji praw państwa-strony podejmą się takich metod
jak: zawieranie konwencji, uchwalanie zaleceń, udzielanie pomocy technicznej oraz organizowanie
wspólnie z zainteresowanymi rządami spotkań regionalnych i technicznych dla konsultacji i badań.

8) Do krajów, które potrzebują pomocy ze strony bogatszych państw należą m.in. Kenia, Zimbabwe,
Zambia, Mozambik, Etiopia, Bangladesz, Rwanda czy Malawia.

9) Powstają również organizacje o zasięgu międzynarodowym na rzecz walki z głodem
i niedożywieniem przyczyniające się do wykonywania prawa do wolności od głodu, np. Caritas czy
UNICEF.

10) Inne akty prawa międzynarodowego praw człowieka również przewidują uznanie współpracy
międzynarodowej w celu wykonania zobowiązań, do takich aktów przykładowo należy Konwencja
Praw Osób Niepełnosprawnych.

Ad. 10
Konwencja Praw Osób Niepełnosprawnych zobowiązuje w art. 32 Państwa-Strony do podjęcia
stosownych i skutecznych działań wspólnie z międzynarodowymi i regionalnymi organizacjami oraz
organizacjami funkcjonującymi w ramach społeczeństwa obywatelskiego w celu realizacji praw
wynikających z konwencji. Współpraca ta przewiduje wymianę i dzielenie się informacjami,
doświadczeniami, programami szkoleniowymi i praktykami, udzielanie pomocy technicznej
i ekonomicznej oraz ułatwianie współpracy w dziedzinie badań i dostępu do wiedzy naukowej
i technicznej.

6. UNIWERSALNE INSTRUMENTY OCHRONY PRAW CZŁOWIEKA

1) Instrumenty ochrony praw człowieka jest to ogół środków i działań, które służą zapewnieniu
i realizacji praw człowieka.

2) Wyróżniamy trzy systemy ochrony praw człowieka: wewnętrzny, międzynarodowy (uniwersalny)
i regionalny.

2) System uniwersalny (uniwersalizm) polega na powszechności praw człowieka (prawa człowieka są
dla wszystkich), a jego geneza sięga czasów powojennych (po II WŚ), a przełomem było utworzenie
ONZ.

3) Uniwersalne instrumenty ochrony praw człowieka znajdujemy w systemie ONZ, który został oparty
przede wszystkim na Karcie Narodów Zjednoczonych (KNZ), Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
oraz systemie traktatowym.

4) Organem pomocniczym Zgromadzenia Ogólnego ONZ jest Rada Praw Człowieka ONZ, która
zajmuje się ochroną i promowaniem praw człowieka. Działa ona od 2006 r. i zastąpiła do tej pory
działającą Komisję Praw Człowieka. Działa na podstawie Karty NZ.

4) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jest jedynie standardem i nie ma charakteru prawnie
wiążącego. Co za tym idzie – nie przewiduje instrumentów ochrony praw człowieka.

5) MPPOiP przewiduje kontrolny organ quasi-sądowy jakim jest Komitet Praw Człowieka, któremu to
na bazie samego paktu przedstawiane są przez Państwa sprawozdania z wykonywania praw zawartych
w pakcie (obligatoryjne).

6) Na mocy protokołu fakultatywnego z 1966 r. jednostki będące pod jurysdykcją państwa-strony, które
ratyfikowały protokół mogą składać skargi indywidualne do Komitetu Praw Człowieka.

7) MPPGSiK przewidywał jedynie możliwość składania przez państwa sprawozdań Sekretarzowi
Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej.

8) Na mocy rezolucji nr 1985/17 z 1985 r. Rada Gospodarcza i Społeczna powołała jednak do życia
Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, przyznając mu prawo do rozpatrywania
sprawozdań z realizacji Paktu składane przez Państwa-Strony.

9) Na mocy protokołu fakultatywnego do MPPGSiK z 2008 r. ustanowiono możliwość składania skargi
indywidualnej przez jednostki będące pod jurysdykcją państwa-strony, które ratyfikowały ten protokół.

10) Do innych uniwersalnych instrumentów ochrony praw człowieka w wyniku których powołano różne
Komitety należą m. in. Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form
dyskryminacji rasowej, Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet,
Konwencja o prawach dziecka czy Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych.

Ad. 6
Komitet Praw Człowieka może interweniować w przypadku stwierdzenia naruszenia postanowień
MPPOiP na terenie Państw-Stron. Ponadto istnieje możliwość złożenia skargi indywidualnej, którą
złożyć może każda jednostka będąca pod jurysdykcją państwa-strony, które ratyfikowało protokół
fakultatywny, jednostka ta musi posiadać status ofiary oraz wyczerpać krajowe środki odwoławcze.
Skarga nie może być anonimowa ani sprzeczna z postanowieniami Paktu. Komitet przekazuje Państwu-
stronie oraz jednostce swój pogląd na sprawę, jednak nie jest to wyrok, czyli nie jest prawnie wiążący.

7. REGIONALNE TRAKTATY PRAW CZŁOWIEKA

1) System ochrony praw człowieka to zespół norm prawnych oraz działających organów państwowych
i międzypaństwowych jak również organizacji społecznych, których zadaniem jest ochrona praw
człowieka.

2) Wyróżniamy trzy systemy ochrony praw człowieka: wewnętrzny, międzynarodowy (uniwersalny)
i regionalny. System uniwersalny i regionalny tworzony jest przez traktaty praw człowieka.

3) Regionalny system ochrony praw człowieka chroni prawa człowieka poprzez instrumenty prawne
wypracowane przez państwa należące do jednego regionu

4) Na tą chwilę możemy wyróżnić cztery najważniejsze systemy regionalne ochrony praw człowieka:
europejski, interamerykański, arabski i afrykański.

5) Na system europejski składają się EKPC, EKS i Zrewidowana EKS, które są traktatami Rady Europy.

6) W systemie europejskim możemy wyróżnić również system będący w trakcie tworzenia przez UE,
której traktatem w zakresie ochrony praw człowieka jest Karta Praw Podstawowych UE (swoją drogą
odbiegająca od dotychczasowych klasyfikacji praw człowieka).

7) Na system interamerykański składa się Amerykańska Konwencja Praw Człowieka, która wskazuje
na inspirację Powszechną Deklaracją Praw Człowieka. AKPC utworzyła Organizacja Państw
Amerykańskich, do której należą wszystkie państwa Ameryki (zarówno Północnej i Południowej)

8) Szczególnie ważny Protokół z San Salvador wprowadził do AKPC prawa gospodarcze, socjalne
i kulturalne oraz wprowadził możliwość składania skargi indywidualnej, która odwrotnie niż w systemie
europejskim ma charakter obowiązkowy.

9) Na system arabski składa się Arabska Karta Praw Człowieka, która opierając się na wartościach
islamskich, ustala prawa człowieka w rozumieniu zachodnim. Mimo tego – nie przewiduje możliwości
składania skargi indywidualnej.

10) Na system afrykański składa się Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów, która jest wynikiem
ruchu antykolonialnego. Powstała po uzyskaniu przez państwa Afryki niezależności.

Ad. 3
Regionalny system ochrony praw człowieka jako element międzynarodowego systemu praw człowieka
stanowi uzupełnienie uniwersalnego systemu ochrony praw człowieka (tworzonego przez ONZ)
w zakresie praw człowieka. Jego celem jest zwiększenie efektywności międzynarodowej ochrony praw
człowieka, gdyż państwa danego regionu łączy wspólne dziedzictwo kulturowe i historyczne, faktyczna
współpraca i gotowość akceptacji wspólnych wartości i norm.

8. STATUS OSÓB SZCZEGÓLNIE NARAŻONYCH NA NARUSZENIA W PRAWIE

MIĘDZNARODOWYM PRAW CZŁOWIEKA (dzieci-kobiety-niepełnosprawni)

1) Osoby szczególnie narażone na naruszenia praw człowieka to tzw. vulnerable persons. Do takich
osób zalicza się dzieci, kobiety, osoby z niepełnosprawnościami oraz ludzi w podeszłym wieku. Nie jest
to pojęcie definiowane przez żaden pakt.

2) Prawo międzynarodowe praw człowieka obejmuje specjalną ochroną kobiety ze względu na ich płeć
oraz szczególną „rolę”, jaką jest macierzyństwo i związana z tym ciąża.

3) Akty takie jak PDPC, MPPOiP, MPPGSiK czy w regionalnym systemie AKPC przewidują
różnorakie prawa dla kobiet, m. in. zakaz handlu kobietami, zakaz wykonywania kary śmierci na
kobietach ciężarnych, zapewnienie kobietom równe prawo do korzystania z praw osobistych,
politycznych, gospodarczych, socjalnych i kulturalnych.

4) Osoby z niepełnosprawnościami to osoby, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną,
umysłową, intelektualną lub w zakresie zmysłów co może w oddziaływaniu z różnymi barierami
utrudniać jej pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami.

5) W celu ochrony i umożliwienia wszystkim osobom z niepełnosprawnościami nieograniczonego
korzystania ze wszystkich praw i wolności człowieka powstała Konwencja Praw Osób
Niepełnosprawnych, która przewiduje zobowiązania pozytywne, negatywne i proceduralne.

6) Dzieci jako jednostki pozostające pod wpływem osób dorosłych również należą do grupy vulnerable
persons, stąd zapewnia im się szczególną ochronę. Wszystkie dzieci, małżeńskie i pozamałżeńskie
korzystają z jednakowej ochrony, a do ich praw należy m.in.. zakaz wykonywania kary śmierci w
stosunku do młodocianych przestępców, oddzielnie oskarżonych młodocianych od dorosłych, prawo do
posiadania nazwiska, prawo do posiadania obywatelstwa i ochrona dzieci przed wyzyskiem
ekonomicznym. Aktem szczególnie chroniącym prawa dzieci jest Konwencja Praw Dziecka.

7) Na szczególną ochronę zasługują przede wszystkim dzieci z niepełnosprawnościami, jako grupa
łącząca cechy dwóch grup vulnerable persons. Grupa ta jest szczególnie narażona na dyskryminację i
naruszanie praw człowieka.

8) Podobną grupę stanową kobiety z niepełnosprawnościami narażone na wieloraką dyskryminację, stąd
państwa podejmują wszelkie odpowiedni środki, aby zapewnić pełen rozwój i wzmocnienie pozycji
kobiet.

9) W protokole dodatkowym do EKS z 1988 r. zostały wskazane prawa osób w podeszłym wieku do
ochrony socjalnej, aby zapewnić im bycie jak najdłużej pełnosprawnymi członkami społeczeństwa.
Grupa ta jest narażona na naruszanie praw człowieka ze względu na częstą niedołężność jaka wiąże się
ze starczym wiekiem.

10) Aby zagwarantować ochronę vulnerable persons państwo może podjąć różne środki, np.
organizowanie specjalistycznych szkoleń, promowanie zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami,
edukacja w szkole, kampanie czy programy rozwoju.

Ad. 3
Szczególną ochroną obejmuje się kobiety w ciąży oraz w czasie macierzyństwa rozumiane jako okres
wychowywania małoletniego dziecka. Uważa sę, że powinno się zapewniać takim kobietom specjalne
prawa, w szczególności gospodarcze i socjalne. Stąd zapewnia się szczególną ochronę kobiecie w ciązy
w trakcie pracy, chroni się kobiety w ciąży przed wypowiedzeniem stosunku pracy, przyznaje się im
prawo do urlopu macierzyńskiego, zapewnia się matkom karmiącym czas wolny potrzebny dla
nakarmienia dziecka i zakazuje się zatrudniania takich kobiet w warunkach szkodliwych lub
niebezpiecznych dla zdrowia.

9. OCHRONA RODZINY W PRAWIE MIĘDZYNARODOWYM PRAW CZŁOWIEKA

1) Ochrona rodziny należy do prawa regulowanego przez traktaty w głównej mierze, jednak zapewne
podstawowe wartości w tym zakresie można odnaleźć w prawie zwyczajowym.

2) Rodzina to naturalna i podstawowa komórka społeczeństwa mająca prawo do ochrony ze strony
społeczeństwa i państwa.

3) Ochronie powinno nie tylko podlegać samo zakładanie rodziny (małżeństwo), ale również jej rozwój
i powiększanie.

4) Rodzinę zakładają dwie osoby przeciwnej płci poprzez związek małżeński, który powinien być
zawarty dobrowolnie, przy swobodnie wyrażonej zgodzie przyszłych małżonków.

5) Szczególną opieką należy otoczyć matki w rozsądnym okresie przed i po urodzeniu dziecka. W tym
czasie pracujące matki powinny otrzymywać płatny urlop lub urlop z zapewnieniem odpowiednich
świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego.

6) Należy podjąć specjalne kroki w celu zapewnienia ochrony i pomocy wszystkim dzieciom
i młodzieży bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na pochodzenie lub inne przyczyny. Należy
chronić dzieci i młodzież przed wyzyskiem gospodarczym i społecznym.

7) W protokole dodatkowym do EKS z 1988 r. zostały wskazane prawa osób w podeszłym wieku do
ochrony socjalnej, aby zapewnić im bycie jak najdłużej pełnosprawnymi członkami społeczeństwa.
Należy umożliwić takim osobom swobodny wybór sposobu życia oraz niezależnej egzystencji
w znanym im środowisku.

8) Na szczególną ochronę zasługują również rodziny pracowników migrujących. W tym celu zapewnia
się ułatwienia wyjazdu, podróży i przyjęcia takich pracowników i ich rodzin oraz zapewnienie im
odpowiednią opiekę sanitarną i medyczną oraz dobre warunki higieniczne w trakcie podróży.

9) W MPPGSiK Państwa - strony zobowiązane są do zapewnienia odpowiedniego poziomu życia
rodziny, włączając w to wyżywienie, odzież i mieszkanie, oraz do stałego polepszania warunków
bytowych.

10) Państwa powinny wspierać zakładanie i powiększanie rodzin poprzez wszelkiego rodzaju akcje
prorodzinne, np. ulgi podatkowe dla rodzin wielodzietnych, zapewnianie nie tylko urlopów
macierzyńskich, ale też tacierzyńskich, zniżki na bilety dla dzieci, prowadzenie lub dofinansowywanie
przez państwo przedszkoli żłobków.

Ad. 4
Możliwość zawarcia małżeństwa jest prawem człowieka, a nie obowiązkiem. Małżeństwo mogą
zawrzeć osoby przeciwnej płci, które ukończyły minimalny wiek do zawarcia małżeństwa. Zazwyczaj
jest to wiek 18 lat, chociaż to państwo ustala dolną granicę (zazwyczaj nie mniej niż 15 lat), a ponadto
państwo może ustanowić pewną dyspensę, co do wieku, jeśli przewiduje wyjątki pozwalające na
zawieranie małżeństw przez osoby poniżej wymaganego wieku. Małżeństwo legalnie zostaje zawarte
za pełną i wolną zgodą obu stron. Prawa człowieka chronią więc przed zawieraniem małżeństw
w sposób przymuszony, przed małżeństwami dzieci a także przed zaręczaniem dziewczynek, co ma
wymiar o charakterze ochronnym przyszłych rodzin.

10. TRYB NADZORU NAD IMPLEMENTACJĄ PRZEZ PAŃSTWA-STRONY

POSTANOWIEŃ MPPGSiK

1) MPPGSiK jeden z dwóch paktów praw człowieka ustanowiony przez ONZ składający się z V części.

2) Obecnie MPPGSiK ratyfikowało 160 państw. Prawa jakie przewiduje to prawa gospodarcze, socjalne
i kulturalne należące do drugiej generacji.

3) Implementacja polega na wdrażaniu, przystosowywaniu. W prawie międzynarodowym oznacza ona
wdrożenie jakiegoś przepisu międzynarodowego do porządku prawa krajowego i w ten sposób stanowi
mechanizm kontrolny stosowany w prawie międzynarodowym.

4) MPPGSiK zobowiązuje państwa-strony do podjęcia odpowiednich kroków indywidualnych i w
ramach pomocy i współpracy międzynarodowej, w szczególności w dziedzinie gospodarki i techniki,
wykorzystując maksymalnie dostępne środki, w celu stopniowego osiągnięcia pełnej realizacji praw
uznanych w MPPGSiK.

5) Początkowo MPPGSiK w celu nadzoru nad wykonywaniem praw zawartych w pakcie przewidywał
jedynie możliwość składania przez państwa sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie
Gospodarczej i Społecznej.

6) Na mocy rezolucji nr 1985/17 z 1985 r. Rada Gospodarcza i Społeczna powołała jednak do życia
Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, przyznając mu prawo do rozpatrywania
sprawozdań z realizacji Paktu składane przez Państwa-Strony.

7) Na mocy protokołu fakultatywnego do MPPGSiK z 2008 r. ustanowiono możliwość składania skargi
indywidualnej do Komitetu PGSiK przez jednostki będące pod jurysdykcją państwa-strony, które
ratyfikowały ten protokół

8) Polska nie ratyfikowała protokołu fakultatywnego, co oznacza że nie dopuszcza możliwości składania
skarg.

9) Procedura skargowa powstała na mocy protokołu fakultatywnego jest zbliżona do istniejących już
mechanizmów skargowych pozostałych organów traktatowych.

10) Skarga jest dopuszczalna, o ile jednostka lub grupa jednostek wyczerpie krajowe środki odwoławcze,
skarga nie jest anonimowa, nie jest sprzeczna z postanowieniami paktu, nie może stanowić nadużycia
prawa do skargi i należy wykazać poniesienie znaczącego uszczerbku.

Ad. 4
Zobowiązanie państw-stron ma być ostatecznym rezultatem wdrożenia paktu, progresywnie
realizowanego. Zadaniem państw-stron jest dążenie do urzeczywistnienia postanowień paktu, w dążeniu
do tego państwa-strony miały szeroki margines swobody uznania i szeroki margines w zakresie środków
wykonywania. Stopniowa realizacja paktu ma być zgodna ze stanem rozwoju gospodarczego danego
państwa.

Ad. 9
Skargi może wnosić jednostka lub grupa jednostek, które stwierdzą, że stały się ofiarami naruszenia
prawa przez państwa-stronę. Komitet PGSiK bada naruszenia wszystkich praw objętych paktem.
Postepowanie opiera się na dokumentach wniesionych przez skarżącego lub państwo-stronę. Decyzja
nie jest wyrokiem i nie ma charakteru prawnie wiążącego, to jednak istnieje obowiązek realizacji decyzji.

11. IMPLIKACJE NATURY SOCJALNEJ LUB GOSPODARCZEJ Z EKPC

1) Katalog praw w EKPC jest selektywny. Wybrano podstawowe prawa i wolności z PSPC takie, które
mają charakter fundamentalny.

2) 1950- podpisanie EKPC w Rzymie
1953- wejście w życie EKPC (Polska ratyfikowała w 93')

3) Jest to traktat wielostronny, wyrósł z idei zapewnienia zbiorowej gwarancji, nurtu liberalnego,
nastawiony na człowieka wolnego, autonomicznego, akt o charakterze regionalnym.

4) Odrębną częścią są protokoły dodatkowe

5) Dominują prawa osobiste (art.2- art.10, art.12) nad prawami politycznymi (art.11). Klamrą spinającą
jest art. 14 mówiący o zakazie dyskryminacji w kontekście praw wyżej wskazanych.

6) Konwencja jako żywy instrument, interpretowana w świetle warunków dnia dzisiejszego. Ochrona
praw ma być skuteczna i rzeczywista.

7) Implikacje natury socjalnej i gospodarczej są jednym z procesów wykładni ewolucyjnej obok
proceduralizacji konwencji i poza terytorialnego stosowania.

8) Zintegrowane podejście do praw człowieka w wykładni praw zawartych w Konwencji.

9) Są to:



Art. 3 EKPC- zakaz tortur, nieludzkiego bądź poniżającego traktowania lub karania.

W kontekście placówek detencji: obowiązek ochrony zdrowia, zapewnienia godnych warunków
w celi.



Art. 8 EKPC- prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego



Art. 6 ust.1 EKPC- sprawiedliwy proces w sprawach cywilnych. Cywilne to wszystko to co

wiąże się ze sprawami finansowymi (np. sprawa cywilna Moskal przeciwko Polsce).



Art. 1 PD – pojęcie mienia- to wszystko co wywołuje skutki finansowe, pojęcie bardzo szerokie

(np. decyzja o przyznaniu renty

10) Sprawa ekstradycji- względy humanitarne, sytuacje ekstremalne. Pojedyncze wyroki w sprawie
zakazu ekstradycji osób w stanie terminalnym do państwa gdzie nie ma odpowiedniej opieki zdrowotnej.

11) Artykuły te należy interpretować w świetle współczesnych warunków, biorąc pod uwagę
powszechne uwarunkowania społeczne i gospodarcze (reguły wykładni ewolucyjnej).

12. PRAWO DO SAMOSTANOWIENIA JAKO PRAWO CZŁOWIEKA

1) Samostanowienie to samodzielne decydowanie o sobie.
Samostanowienie to reguła wyprowadzona wprost z idei wolności i indywidualizmu. Samostanowienie
jest równoznaczne z uznaniem, że człowiek ma prawo postępować zgodnie ze swoją autonomiczną wolą.
Wskazuje to, że jest wolny od przymusu i zewnętrznej ingerencji.

2) Powstało na forum ONZ, jako proces dekolonizacji.
Prawo do samostanowienia w systemie ONZ rozwijało się dwutorowo: w procesie dekolonizacji oraz
poprzez wzmacnianie międzynarodowych gwarancji ochrony praw człowieka.

3) Prawo do samostanowienia posiadają narody zaś mniejszości narodowe prawo do autonomii.
Mniejszości nie naruszają integralności i suwerenności. Nie naruszają władztwa terytorialnego
i suwerenności państw, nawet jeśli w niektórych przypadkach mogą prowadzić do ograniczenia
władztwa terytorialnego . Samostanowienie narodów może być realizowane tylko przez ludność
zamieszkującą określony obszar i dominującą na nim, niekoniecznie zaś przez naród w rozumieniu
etnicznym, a jego realizacja nie może naruszać integralności terytorialnej innych państw; tym samym
samostanowienie narodów nie jest równoznaczne z prawem do secesji.

4) Prawo o dużym znaczeniu.
Prawo narodów do samostanowienia zostało umieszczone w art. 1 zarówno Paktu Praw Obywatelskich
i Politycznych, jak i Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, a następnie potwierdzone
w Deklaracji Wiedeńskiej i Programie Działań, przyjętych na zakończenie II Światowej Konferencji
Praw Człowieka w 1993 roku. W MPPiO jak i MPPGSiK prawo stanowienia znajduje się już na
początku tego aktu, w I Części Paktu co oznacza, że prawo to ma duże znaczenie.

5) Prawo do samostanowienia narodów traktowane jest jako norma bezwzględnie obowiązująca
— ius cogens — prawa międzynarodowego.

6) MPPOiP oraz MPPGSiK w art. 1 stanowi, że wszystkie narody mają prawo do
samostanowienia. Swobodnie określają swój status polityczny, społeczny i kulturalny. Dysponują
swoimi zasobami naturalnymi i bogactwami, dbają o rozwój gospodarczy, socjalny i kulturalny.
Państwa mają nie przeszkadzać, tylko ułatwiać realizację prawa do samostanowienia.

7) Nie jest samodzielną i wystarczającą przesłanką procesową. Prawo narodów do
samostanowienia nakłada na państwa ogólne zobowiązania i w konsekwencji nie może być
samodzielną przesłanką i nie nadaje się do samodzielnego zastosowania. Naród sam nie może
złożyć skargi na art.1 Paktów.

8) Prawo III generacji. Prawa kolektywne, solidarnościowe, czyli uprawnienia przysługujące
grupom, zbiorowością, narodom, odnoszące się do jakości ich życia Jest jedynym prawem
człowieka o charakterze zbiorowym, traktowanym jako warunek korzystania z innych praw
człowieka.

9) Deklaracja o przyznaniu niepodległości krajom i ludom kolonialnym (1960) i Deklaracja zasad
prawa międzynarodowego (1970). Definiują prawo do samostanowienia tak samo jak w obu
Paktach oraz porusza problem likwidacji kolonializmu.

10) Zakres obowiązywania jest ograniczony. Prawo międzynarodowe uznaje prawo do
samostanowienia narodu tylko i wyłącznie, jeżeli jest ono zgodne z obowiązującym prawem
lokalnym (np. z konstytucją) uznanego państwa w którym ma się ustanowić.

11) Fundamentalne prawo człowieka. Zgromadzenie Ogólne NZ w rezolucji 421.V, przyjętej
2 grudnia 1950 roku, prawo ludów i narodów do samostanowienia określiło jako "fundamentalne
prawo człowieka".

12) Pojęcie ludu jako podmiotu prawa do samostanowienia Wg art. 1 Karty Narodów
Zjednoczonych narody (ludy) mają prawo do samostanowienia, tym samym mogą być
podmiotami prawa międzynarodowego niezależnie od tego czy dążą do utworzenia państwa

13) Sposoby realizacji prawa do samostanowienia. Utworzenie suwerennego i niepodległego
państwa. Stowarzyszenie lub połączenie się z niepodległym państwem. Swobodne wybranie innego
państwa. Narody korzystające ze swojego prawa, podejmując działania przeciwko aktom
przemocy państw pozbawiających je ich prawa do samostanowienia, mają prawo zabiegać
o pomoc i ją otrzymać zgodnie z celami i zasadami Karty NZ.

14) Ograniczeniem samostanowienia narodów jest zasada integralności terytorialnej państw.
Dopóki przestrzegają one zasady równouprawnienia narodów, toteż samostanowienie narodów
nie pociąga za sobą prawa do secesji grup etnicznych.

13. TYPOLOGIA PRAW SPOŁECZNYCH W EKS

1) Społeczne prawa człowieka dotyczą prawa do pracy, ochrony socjalnej, zdrowia, życia rodzinnego,
udziału w życiu kulturalnym oraz edukacji.

2) Podstawowy dokument Rady Europy dotyczy on praw społeczno-ekonomicznych obywateli otwarty
do podpisu 18 października 1961 r. w Turynie. Obowiązuje od 1965 r. Zapewnia prawa oraz wolności
obywatelskie i polityczne.

3) Karta ma charakter dokumentu regionalnego, który jest podstawowym traktatem praw społecznych.

4) Jest Traktatem regionalnym, ma budowę strukturalną podobną do Konwencji Europejskiej

5) Gwarantuje ochronę praw społecznych takich jak 4 kategorie praw: o Prawa regulowane przepisami
indywidualnego prawa pracy o Prawa regulowane przepisami zbiorowego prawa pracy o Prawa
regulowane przepisami prawa ubezpieczenia społecznego o EKS chroni prawa społeczne obywateli
innych państw członkowskich RE

6) Zakres podmiotowy EKS zawiera także szczególną ochronę wybranych kategorii osób (vulnerable
persons) i są to wszyscy obywatele państw członkowskich, które ratyfikowały kartę, osoby korzystające
z prawa legalnego pobytu w ujętych prawach.

7) Prawa społeczne w EKPC i PD obejmują zakaz pracy przymusowej lub obowiązkowej i swobodę
tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich

8) Progresywny charakter praw społecznych wyraża się w tym iż prawa społeczne zawarte w EKS są
pozytywne i powinny być realizowane stopniowo, progresywnie.

9) Podobieństwo obowiązków państw w zakresie praw politycznych i społecznych –EKS:
• Obowiązek negatywny (funkcja obronna praw człowieka): art. 5 EKS
• Obowiązek pozytywny (funkcja ochronna): art. 28 EKS
• Obowiązek proceduralny: art. 24b EKS

10) Rada Europy aktywnie promuje spójność społeczną, której głównymi celami organizacji są
zagwarantowanie odpowiedniego poziomu ochrony socjalnej, promowanie zatrudnienia, szkolenia
zawodowego i praw pracowniczych, zapewnienie ochrony najsłabszym grupom społeczeństwa

Ad. 1

Pod każdym z wymienionych praw kryje się szereg innych: prawo kobiet i mężczyzn do równego
traktowania i równych szans w zatrudnieniu, prawo pracownika do zarabiania na życie swobodnie
wybraną pracą, prawo do opieki medycznej, dostęp do mieszkań o odpowiednim standardzie, prawo do
łączenia się rodzin, prawo obywateli do opuszczenia własnego kraju. Mówi o nich Europejska Karta
Społeczna − międzynarodowa konwencja Rady Europy, przyjęta w Turynie w 1961 r. przez dwadzieścia
osiem państw na świecie. W Polsce prawa te gwarantuje Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 1997 r.

14. Prawa związków zawodowych w prawie międzynarodowym praw człowieka (MPPOiP-

MPPGSiK-EKPC-EKS-PS)

1) Źródłem pojęcia nie jest wola ustawodawcy, ale zakorzeniona w prawie naturalnym przyrodzona
godność istoty ludzkiej. Jest sferą swobód przysługujących jednostce tylko dlatego, że jest człowiekiem,
wynikają z godności osoby ludzkiej.

2) Wolność zrzeszania się jest określana w dokumentach międzynarodowych jako prawo, które jest
uprawnieniem politycznym, a zatem składnik pierwszej generacji praw człowieka.

3) Obowiązkiem państwa jest obrona jednostki przed nadużyciami ze strony zrzeszenia, co wiąże się z
wkraczaniem w sferę jego autonomii, przeciwstawienie się przejawom antyzwiązkowej dyskryminacji
ze strony pracodawcy, która może polegać np. na różnych formach represjonowania pracowników
zaangażowanych w tworzenie związku zawodowego albo prowadzoną w jego ramach działalność.

4) MPPOiP oraz EKS w ramach ogólnej gwarancji wolności zrzeszania się wymieniają explicite prawo
tworzenia i przystępowania do związków zawodowych.

5) MPPOiP w art. 22 stanowi, że każdy ma prawo do wolności zrzeszania się, włącznie z prawem do
wolności tworzenia i przystępowania do związków zawodowych w celu ochrony swych interesów.

6) Art. 8 MPPGSiK rozwija tę dyrektywę, stanowiąc, że wolność każdego w zakresie tworzenia
i przystępowania do związków zawodowych według własnego wyboru ma być zapewniona przez
państwa

7) EKPC w art.11 mówi o wolności zrzeszania się – każdy ma prawo do swobodnego pokojowego
zgromadzenia się oraz do swobodnego zrzeszania się włącznie z prawem tworzenia związków
zawodowych i przystępowania do nich dla ochrony swoich interesów.

8) EKS w pierwszej części mówi o tym iż wszyscy pracownicy i pracodawcy mają prawo do
swobodnego zrzeszania się w organizacjach krajowych lub międzynarodowych, w celu ochrony ich
interesów gospodarczych i społecznych.

9) Na podstawie EKS związki zawodowe mają prawo do skargi zbiorowej, za to niedopuszczalna jest
skarga indywidualna, która jest bardzo powszechna w innych dokumentach praw człowieka.

10) W sprawie Narodowy Związek Policji Belgijskiej trybunał strasburski potwierdził że z prawa do
tworzenia i przystępowania do związków zawodowych dla ochrony swoich interesów wynika wolność
podejmowania akcji związkowych.

11) Podstawową metodą ograniczania wolności zrzeszanie się jest klauzula limitacyjna, która występuje
w PDPC, MPPOiP – art.22, EKPC art. 11, MPPGSiK art. 8 oraz EKS art.31. W granicach
wyznaczonych przez te przepisy możliwe są różne postacie ingerencji państwa i to we wszystkich fazach
korzystania z omawianej wolności.

Ad. 5
Wolność zrzeszania się została wyprowadzona z przyrodzonej godności istoty ludzkiej oraz równych
i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej. Wolność zrzeszania się należy do
kategorii praw zarówno osobistych, jak i politycznych. Podobnie bowiem jak w przypadku wolności
wypowiedzi i zgromadzeń, służy ona nie tylko ochronie jednostki przed arbitralną ingerencją państwa
w sferę realizacji przez nią własnych zamierzeń i woli zrzeszania się z innymi (aspekt prawa osobistego),
możliwość korzystania z niej jest również warunkiem niezbędnym do funkcjonowania
demokratycznego państwa i społeczeństwa (aspekt prawa politycznego)

15. PAŃSTWA OPA WOBEC PRAW CZŁOWIEKA. ASPEKTY MATERIALNE

1) Organizacja Państw Amerykańskich (OPA, ang. Organization of American States) – utworzona
w 1948 r. na IX Między Amerykańskiej Konferencji w Bogocie jako kontynuacja Unii
Panamerykańskiej utworzonej w 1910 r. Członkami OPA są wszystkie państwa Ameryki.

2) OPA stworzyła swój własny regionalny system praw człowieka, dysponujący Między amerykańską
Komisją Praw Człowieka (powstałą w 1959) i Między amerykańskim Trybunałem Praw Człowieka
(1979), którego orzecznictwo opiera się na Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka, która weszła w
życie w 1978 jako uzupełnienie i korektura niepewnych krajowych systemów sądownictwa.

3) Między amerykański system ochrony praw człowieka opiera się na Amerykańskiej Konwencji Praw
Człowieka uchwalonej przez Organizację Państw Amerykańskich. Przyjęta została w San Jose,
22 listopada 1969r. Konwencja ma gwarantować poszanowanie praw i wolności w niej uznanych oraz
zapewnić wolne i pełne korzystanie z tych praw bez jakiejkolwiek dyskryminacji. Celem Konwencji
jest także szeroko pojęta konsolidacja regionu.

4) Amerykańska Konwencja zawiera zasadniczo postanowienia dotyczące praw I generacji - praw
obywatelskich i politycznych, które zostały umieszczone w rozdziale II.

5) Katalog praw Amerykańskiej Konwencji Praw Człowieka został jednak uzupełniony przez Protokół
dodatkowy z San Salvador w 1988 roku. Protokół ten objął ochroną (w szerszym niż dotychczas zakresie)
prawa gospodarcze, społeczne i kulturalne.

6) System ochrony gwarantowany przez Amerykańską Konwencję wraz z jej protokołami wyraża więc
w pełni zasadę jednolitości i niepodzielności praw człowieka.

7) System ochrony praw człowieka w ramach OPA jest systemem subsydiarnym względem krajowych
regulacji.

8) Protokół dodatkowy z San Salvador zakłada progresywną realizację praw zawartych w protokole.

9) Zarówno AKPCz jak i jej Protokoły zakazują jakiejkolwiek dyskryminacji w korzystaniu z praw
w nich zawartych ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religijne, polityczne lub inne poglądy,
pochodzenie narodowe lub społeczne, status ekonomiczny, urodzenie lub jakąkolwiek inną sytuację
społeczną.

10) Protokół dodatkowy do AKPCz dotyczący praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych
dopuszcza w pewnym zakresie ograniczenia w korzystaniu z praw w nim zawartych w celu ochrony
dobra powszechnego w demokratycznym społeczeństwie przy jednoczesnym zachowaniu istoty
i zasadniczych celów tych praw.

Ad. 7

Oznacza to, że uprawnienia gwarantowane przez ustawodawstwo krajowe nie mogą być ograniczane na
podstawie Konwencji lub jej protokołów. W głównym stopniu powinno więc obowiązywać prawo
krajowe- jedynie w kwestiach przez to prawo nieregulowanych należy posiłkować się postanowieniami
Konwencji- ma ona charakter pomocniczy.

16. PRAWA CZŁOWIEKA III GENERACJI W AFRYKAŃSKIEJ KARCIE PRAW I

LUDÓW

1) AKPCiL - Zawiera katalog praw jednostki wzorowany na wcześniejszych podobnych
dokumentach, zwłaszcza Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka na którą powołuje się w art. 60.

2) Prawa człowieka trzeciej generacji - Mimo kompleksowości obszarów ochrony praw człowieka
przyjętych przez Pakty, w latach 60-ch uznano, że postęp cywilizacyjny niejako wymusza konieczność
odpowiedzi na nowe wyzwania po długich dyskusjach stworzono tzw. trzecią generację praw
człowieka, związana ze wzrastającą współzależnością państw w procesach postępującej globalizacji
świata i antykolonializmem. Zalicza się do niej: prawo do pokoju, prawo do rozwoju, prawo do
bezpiecznego środowiska, prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości, humanitarnego
traktowania.

3) Prawa trzeciej generacji mogą być urzeczywistniane stopniowo i jedynie wspólnym wysiłkiem
społeczności międzynarodowej. Są to prawa indywidualne, ale zarazem kolektywne. Narody
Zjednoczone potwierdziły istnienie tych praw człowieka w różnych rezolucjach i deklaracjach.

4) Prawa wyniknęły z ruchu antykolonialnego gdyż prawa te wiązały się z utratą kolonii przez wiele
państw, a z drugiej uzyskaniem niezależnego bytu przez państwa Afryki i niektóre azjatyckie

5) W preambule wyrażono iż Państwa strony są przekonane, że od tego momentu podstawowe
znaczenie ma zwrócenie szczególnej uwagi na prawo do rozwoju, i że prawa obywatelskie i polityczne
nie mogą być oddzielone od praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych, zarówno w ich koncepcji,
jak i uniwersalności oraz że zapewnienie praw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych jest
gwarancją korzystania z praw obywatelskich i politycznych podkreślając tym samym jedność i
niepodzielność praw

6) Prawo do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości wyrażono w preambule, która głosi iż
biorąc pod uwagę cechy tradycji historycznej i wartości cywilizacji afrykańskiej, które powinny
inspirować i kształtować koncepcję praw człowieka i ludów.

7) Prawo do humanitarnego traktowania jest zapisane w art. 18 ust. 4, który stanowi iż osoby w
podeszłym wieku oraz niepełnosprawne będą miały takie same prawo do szczególnych środków
ochrony, stosownie do swoich fizycznych i moralnych potrzeb. Są to tzw. Vulnerable persons,
bardziej narażone na niegodziwość, złe traktowanie i gwałcenie ich praw człowieka. W związku z tym
należy im się dodatkowa ochrona, jaką zapewnia ten artykuł. Innymi grupami osób na to narażonych
są kobiety i dzieci.

8) Prawo do pokoju wyraża artykuł 23, który mówi, że wszystkie ludy będą miały prawo do
narodowego i międzynarodowego pokoju oraz bezpieczeństwa.

9) Prawo do bezpiecznego środowiska jest zapisany w artykule 24 i mowa w nim o tym, że wszystkie
ludy będą miały prawo do ogólnie zadawalającego środowiska naturalnego, korzystnego dla ich
rozwoju.

10) Prawo do samostanowienia jest bardzo ważne ze względu na kolonialną przeszłość Afryki i
wyrażone zostało już w preambule, gdzie mowa o tym iż Państwa strony świadome swojego
obowiązku osiągania całkowitego wyzwolenia Afryki, której ludy ciągle walczą o swoją godność i
prawdziwą niepodległość oraz zobowiązując się wyeliminować agresywne zagraniczne bazy
wojskowe i kolonializm, neokolonializm, apartheid, syjonizm.