SEMESTR I

1. Pojęcie kultury – sposoby jej definiowania

Kultura to nabyta regularność w zachowaniu wewnętrznym i zewnętrznym członków społeczności.
Istnieje ponad 200 definicji kultury, definiowanie zależy od postawy badawczej.

Kultura (z łac. colere = „uprawa, dbać, pielęgnować, kształcenie”) – termin ten jest wieloznaczny,
pochodzi   od   łac. cultus   agri („uprawa   roli”),   interpretuje   się   go   w   wieloraki   sposób   przez
przedstawicieli   różnych nauk.   Kulturę   można   określić   jako   ogół   wytworów   ludzi,   zarówno
materialnych,   jak   i   niematerialnych:   duchowych, symbolicznych (takich   jak   wzory   myślenia   i
zachowania).

Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa.
Bywa utożsamiana z cywilizacją. Również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory
postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest
biologicznie odziedziczone.

Całość wiedzy na temat kultury próbuje badać dziedzina wiedzy, jaką jest kulturoznawstwo, jednak
także na poszczególnych aspektach kultury uwagę skupiają: filozofia kultury,historia kultury
materialnej, antropologia kulturowa, socjologia kultury, etnografia czy memetyka.

W nauce, inaczej niż w języku potocznym, termin „kultura” nie ma charakteru wartościującego.

(z łac. „uprawiać”) - działalność, której celem jest rozwój ludzkiej natury, zwłaszcza w wymiarze
moralnym, intelektualnym, artystycznym, religijnym. Jest sposobem bycia człowieka. Pierwotnie
słowo to miało odniesienie do uprawy ziemi (pisało tym Cyceron). Aby człowiek wydał dobre
owoce, odpowiednia „uprawa” musi być zastosowana. Ta uprawa pochodzi od człowieka – to jest
kultura. Człowiek nie istnieje poza kulturą, funkcjonuje w wymiarze kultury, „podlega uprawie”.
Paideia – gr. odpowiednik słowa „kultura” – wychowanie dziecka. Cała kultura przeniknięta jest
duchem wychowania. Dla rozwinięcia ludzkich zdolności potrzebne jest wychowanie. Idea
wychowania dla Greków – wychowanie człowieka – ze względu na ideał człowieczeństwa. W
średniowieczu – kult, kultura – sens religijny – kult oddawany Chrystusowi, świętym. W XVI/XVII
wieku słowo kultura zaczęło zadomawiać się w j. europejskim.

Pojęcie kultury:

 Wartościujące – kulturalny
 Niewartościujący – kulturowy, opisowy

Charakter:

 Egzogenny – rozprzestrzenia się na inne kultury
 Endogenny – wewnętrzny

 Kultura jest systemem, tworzy wspólną całość (holizm). Nie wyrywa się z kontekstu, nie

jest tylko agregatem, ale jest systemem.

 Kultura na poziomie instytucji bada funkcjonalizm.

 Kultura jest zbiorem zjawisk wyuczonych – przekaz = wiedza, informacja, wartości i normy

(informacje tworzą wiedzę, a wartości tworzą normy)

 Kultura to idee i ideały, czyli normy i wartości. Idee o świecie rozwijają się w wiedzę.

Cechy zjawisk kultury:

 mają wymiar czasowy;
 wykazują płaszczyznę behawioralną;
 płaszczyznę psychologiczną;
 są podporządkowane prawom kultury;
 są aparatem adaptacyjnym człowieka.

Aspekty zjawisk kulturowych:

 materialny;
 behawioralny;
 psychologiczny;
 aksjonormatywny – czyli aspekt wartości, która staje się normą.

Dwie płaszczyzny zjawisk kulturowych:

1. jednostkowe, konkretne zachowania, idee, myśli, przeżycia, wrażenia
2. wzory, instytucje, cechy i modele zjawisk ponadjednostkowych, dotyczące zbiorowości

2. Trzy znaczenia kultury – sztuka, sposób życia, proces dziejowy

Wszystkie definicje kultury możemy sprowadzić do 3 pozycji (3 nurty):

1) sztuka i działalność artystyczna
2) sposób życia
3) etap rozwoju/proces rozwojowy

Ad. 1 Sztuka i działalność artystyczna:

kultura

sztuka i

działalność

artystyczna

sztuka i

działalność

artystyczna

dzieła i arcydzieła w sztuce.

człowiek tworzy symbole.

symbol jest wieloznaczny i

potrafi wyrażać niewyrażalne

dzieła i arcydzieła w sztuce.

człowiek tworzy symbole.

symbol jest wieloznaczny i

potrafi wyrażać niewyrażalne

sposób życia

???????

proces

rozwojowy

proces

rozwojowy

kultura jako etap rozwoju. coś

jest na etapie rozwoju.

kultura jako etap rozwoju. coś

jest na etapie rozwoju.

- pierwszy nurt wiąże się z dziełami – świat symboli;
- człowiek tworzy symbole – na człowieka można spojrzeć jako na animal symbolicum (lub homo
symbolicus), człowiek tworzy symbole, które zasiedlają kontury; - człowiek żyje w świecie
symboli, a nie rzeczy. Wszystko co nas otacza to symbole, np. pieniądze i słowa (są symbolami
rzeczy);
- symbol to coś więcej niż znak. Symbol prezentuje rzecz, ucieleśnia w sobie dany sens. Tylko
człowiek jest w stanie tworzyć symbole. Żadna inna istota nie może - to różnicuje ludzi od zwierząt
- symbol to co innego niż znak, wyraża to co niewyrażalne (np. miłość – róża); człowiek
uświadomił sobie, że może zrobić kopię rzeczywistości, jednak są takie pojęcia abstrakchyjne,
których nie da się wyrazić, np. człowiek ma świadomość niewyrażalności miłości, nie można jej
dotknąć, może się ujawnić w zdarzeniu, róża wyraża niewyrażalną wartość, czyli miłość;

- oprócz czynności symbolicznych są też czynności bezpośrednie, np. manipulowanie swym
ciałem lub przedmiotami, ale czynnościom bezpośrednim można nadawać znaczenie symboliczne
- człowiek jako istota zakorzeniona w świecie symbolicznym, tworzenie symboli i posługiwanie się
nimi;
- pierwszy nurt def. kultury – świat symboli, symbol potrafi wyrażać niewyrażalne (finał powieści
„Ludzie bezdomni” – symbol rozdartej sosny), symbol jest wieloznaczny; przeznaczeniem poezji
jest wieloznaczenie.

Ad. 2 Sposób życia

- ludzie różnicują się sposobem życia, pokazuje on różne typy kultury, np. sposób życia miejski,
wiejski, arystokratyczny, proletariacki
- to pewne nabyte regularności w zachowaniu – czyli nie dziedziczne, nabyte w procesie uczenia
się, adaptacji, asymilacji
- są to regularności w zachowaniu wewnętrznym i zewnętrznym członków społeczeństwa
- regularności – np. wzory zachowań, które reprezentujemy, konfiguracje cechy ładu
- regularność dopuszcza odchylenia – np. nie wszyscy całują w rękę
- wiele cech kulturowych = zespół kulturowy, np. rola ojca
- zachowania wewnętrzne – jak reaguję na pewne rzeczy, jakie sytuacje wywołują traumy, jaką
mam wyobraźnię, czy reaguję lękiem, nadzieją;
Self-image – obraz samego siebie, co myślę o sobie, jak siebie widzę. Na ile ta wyobraźnia otwiera
mnie na inne rejestry rzeczywistości? Obraz siebie jest niesłychanie ważny, od tego wiele zależy w
naszym życiu. Może uskrzydlać, a może zamykać
- internalizacja (interioryzacja) – przyjęcie czegoś za swoje, tzn. że ja coś uwewnętrzniam. Np.
słyszę, że jestem dzielny – uwierzę w to i będę zdobywać świat, interioryzuję coś wartościowego -
mam siłę przebicia.
- zachowanie zewnętrzne – cechu kulturowe, zespoły kulturowe, np. rola ojca, matki, studenta itd.

Ad. 3 Kultura jako etap rozwoju
Coś może być na etapie rozwoju średniowiecza, renesansu itd.

Etapy rozwoju kultury ludzkiej wg Morgana: okres dzikości, barbarzyństwa i cywilizacji.
1. Dzikość

Niższy: Zbieranie owoców, orzechów
Średni: Narzędzia łowieckie i rybackie, wynalezienie ognia,
Wyższy: Łuk i strzała
2. Barbarzyństwo
Niższy: Wyroby z gliny
Średni: Udomowienie zwierząt i roślin. Budowle z cegły i kamienia.
Wyższy: Narzędzia żelazne
3. Cywilizacja
Alfabet

Każda kultura znajduje się na jakimś etapie swojego rozwoju. Rozwój to gromadzenie doświadczeń wg
Morgana. Drogą rozwoju kultury była droga wynalazków. Kultura rozwijała się wewnątrz siebie samej (nie
potrzebowała nikogo ani niczego do tego rozwoju).

3. Wzory kultury

Wzory kultury - klasyfikacja według Ruth Benedict ukazuje trzy typy kulturowe:

Typ Apolliński (indianie Zuni) - charakterystyczne cechy to: rytualizm, wstrzemięźliwość, brak agresji.
Udział jednostki w życiu obrzędowym (brak środków odurzających, brak szaleństwa). Indianie posiadają
kapłanów ale nie mają czarowników. Cechuje ich spokój, łagodność, wyzbycie się agresji, poszukiwanie
złotego środka, brak indywidualizmu i konkurencji. 'Dobry człowiek' unika zaszczytów, żyje w spokoju,
usuwa się w cień. Pożądane cechy to uprzejmość i dostojność. Jest to społeczeństwo matrylinearne.

Typ Dionizyjski (indianie Kwakwiutl) - jest to społeczeństwo hierarchiczne. Wysoko jest cenione życie
duchowe. Praktyki religijne są nieraz bardzo gwałtowne. Wzorem do naśladowania to wojownik i
indywidualista. Pożądane cechy to indywidualność i osiąganie sukcesów. Własność pojmowana na dwa
sposoby: własność rodzinna - czyli ziemia oraz własność jednostkowa - pieśni, rytuały, mity, dobra rodowe.

Potlacz - publiczne manifestowanie swojej majętności poprzez obdarowywanie innych lub niszczenie
swojego majątku.

Indianie Dobu - kultura ubóstwa i głodu. Kiedyś byli ludożercami. Żyją w grupach lokalnych,
matrylinearnych. Każdy się czuje bezpiecznie tylko tam, gdzie mieszka. Małżeństwa egzogamiczne,
bilokalne mężczyzna porywa własną wybrankę. Bogate życie seksualne, zdrady tylko na własnym terenie.
Cechy osobowości dominujące to: zazdrość, podejrzliwość. Prawo pięści - wrogość i rywalizacja. Magia
stosowana jedynie po to, aby komuś zaszkodzić.

Wzór kulturowy – Znamienny dla danej zbiorowości układ cech kulturowych albo mniej lub
bardziej utrwalony w zbiorowości sposób zachowania i myślenia. Zajmuje kluczowe miejsce w
antropologii. Ma 2 aspekty:
- normatywny (normy postępowania)
- behawioralny (rzeczywiste zachowania członków zbiorowości)

np. zaloty mężczyzny do kobiety; norma kulturowa realizowana w pewnej mierze.

Wzory postulowane a realizowane
Wzór kultury to norma przynajmniej częściowo realizowana, nie może być tylko postulowana

Norma – często normy są nieformułowane, bo są zbyt oczywiste i ich przekroczenie wydaje się
niemożliwe. Przekroczenie norm jest ostro piętnowane, np. zakaz kazirodztwa.

Funkcje wewnętrzne i zewnętrzne:
- internalizacja (interioryzacja) – uwewnętrznienie wzoru – przyjmuję go jako swój
- wzory osobowe – wzór człowieka stanowiący inspirację dla członków zbiorowości, np. wzór
dżentelmena w kulturze angielskiej.

Wzory osobowe – wzór człowieka, który dla członków zbiorowości stanowi przedmiot inspiracji.

Wyższy poziom to ideały, czyli wzory, które z góry traktuje się jako niemal niemożliwe do
zrealizowania, np. święty (człowiek grzeszny, który szuka woli Bożej i ma szczególną więź z
Bogiem, prawidłowe rozumienie znaczenia tego słowa umożliwia nam bycie świętym). Ideał ma
ogromne znaczenie dla poznania wartości danej kultury, chociaż te ideały są niemożliwe do pełnego
naśladowania.

Każda kultura ma pewien ideał osobowości – dzisiaj to człowiek sukcesu, wartości tj.
sprawiedliwość, dobro już się nie liczą, inna kategoria aksjologiczna to skuteczność, pragmatyzm,
praktycyzm, korzyść. Nie chodzi o to, czy będę święty, dobry, ale czy będę miał coś z tego; zmienia
się optyka aksjologiczna, może nas to zaprowadzić na manowce moralności. WZÓR IMPLIKUJE
WARTOŚĆ – korzyść? Pieniądze? Miłość? Szlachetność?
Ideologia niemiecka – wartości drugorzędne – porządek, czystość, dyscyplina zastąpiły
pierwszorzędne: piękno, dobro, prawdę, miłość. W życiu trzeba nastawić się na wartości naczelne.
Na ile jestem więźniem wartości naczelnych? Każda rodzina ma swoje wartości naczelne, ludzie
wynoszą je z domu.

Model propagowany vs. urzeczywistniony

Propagowany – model, konstrukcja myślowa – jak powinien wyglądać wzór człowieka (rycerz,
gentleman, święty powinien być taki a taki – opis zachowania). Choćby najdoskonalszy jest tylko
konstrukcją.

Urzeczywistiony – ten, który dostrzegamy w konkretnym człowieku. Jest silniejszy, bardziej nas
pociąga. Internalizacja wzoru – asymilacja, wchłanianie, interioryzacja tego, co mi się podoba, a nie
tego, co ktoś mi narzuca; z racji wewnętrznego przekonania interioryzuję.

Na życie można spojrzeć jak na sztafetę wzorców osobowych – wzorce osobowe z wiekiem się
zmieniają, np. w przedszkolu – postać z bajki.

IDENTYFIKACJA – (pedagogika) dziecko-ojciec, matka. Ktoś mi imponuje i chcę być taki, jak on.
Istnieją też antywzorce – nie chcemy być tacy jak oni, odnosimy się do nich, ale negatywnie.

W sytuacjach kryzysowych, np. silnego gniewu, kiedy reagujemy nieświadomie cofamy się do
wyuczonych sytuacji, tzn. reagujemy tak jak nasze wzory, np. matka.

Interioryzujemy to co nam się podoba – czyli uwewnętrzniamy sobie. Interioryzowane wzorce są
przedmiotem pragnień. Chcę być taki, a w antywzorcu nie chcę być taki.
Każda kultura ma swój ideał osobowości. Wzór implikuje wartość, tzn. odsyła do pewnej wartości.
Co mam być tą wartością to problem aksjologiczny.

Definicja stereotypu – funkcjonujący w świadomości społeczności skrócony, uproszczony i
zabarwiony wartościująco obraz rzeczywistości, odnoszący się do rzeczy, osób, grup społecznych,
instytucji itp. często oparty na niepełnej lub fałszywej wiedzy, utrwalony jednak przez tradycje i
niepodlegający zmianom.

4. Czym jest antropologia kultury? Podstawowej pojęcia

Antropologia kultury – inaczej antropologia społeczno-kulturowa. Podstawowe dziedziny do
których odwołuje się antropologia, czyli podstawowe spectrum poznawcze antropologii kultury:
- językoznawstwo
- psychologia
- socjologia
- etnogeografia
- archeologia

Dwie perspektywy antropologiczne:
- naturalistyczna – kultura nie wchłania się w sposób naturalny, trzeba się jej uczyć. Proces ten
nazywa się akulturacją, warunkowaniem (w sensie psychologicznym) i socjalizacją (w sensie
socjologicznym). Antropologia naturalistyczna to takie ujęcie naukowe. To co mierzalne można
eksperymentalnie sprawdzić
- objawiona – w ujęciu teologicznym. Zajmują się nią teologia, biblistyka i metafizyka – to jej
dziedziny pomocnicze.
Są próby uzgodnienia naturalistycznej i objawionej, ale nie zawsze się da wszystko uzgodnić.
Antropologie objawione – np. judeochrześcijańska, islamska, hinduistyczna itd.

2 typy socjalizacji:
- pierwotna – obejmuje: opanowanie języka i ukształtowanie tożsamości płciowej. Rozwój przez
wchodzenie w identyfikacje, np. ojca z synem, córki z matką
- wtórna – dalsze oddziaływanie, któremu podlega jednostka w swoim życiu

(Psychoanaliza mówi o dzieciństwie jako o decydującym okresie. Do 7 roku życia kształtują się
zręby osobowości człowieka. Paradoks Freuda – dziecko jest ojcem dorosłego.Tzn że jesteśmy w
różnym stopniu napiętnowani przez nasze dzieciństwo, to co się wydarzyło w naszym
dzieciństwie).

4 czynniki decydujące o osobowości człowieka wg współczesnej pedagogiki:
- uposażenie genetyczne
- rodzina – relacje do ojca, matki rodzeństwa
- środowisko – od ok. 11-12 roku życia dzieci zaczynają oglądać się na rówieśników
- wolność indywidualna

Cywilizacja a kultura
Na początku nie było rozróżnienia między tymi dwoma pojęciami, długo używano ich wymiennie.
Definicja cywilizacji – stopień rozwoju społeczeństwa, osiągnięty na pewnym etapie w zakresie
środków i zdolności produkcyjnych oraz instytucji społecznych, czyli tzw. kultura materialna.

6 etapów cywilizacji:

1. Dzikość i pierwotne barbarzyństwo – od pojawienia się człowieka do 3 000 lat p.n.e.
2. Od 3 000 do 1 000 p.n.e. – wczesny etap kształtowania się cywilizacji. Powstały

cywilizacje: sumeryjska, egipska, chińska

3. Okres klasyczny – od 1 000 lub 500 lat p.n.e. do 500 n.e. – Grecja i Rzym – podstawy

kultury europejskiej, nowe zasady filozofii, polityki, sztuki i religii

4. Epoka odkryć i wynalazków rozwoju cywilizacji chrześcijańskiej, wyznaczana religią

hierarchia wartości, wędrówki ludów, odkrycia geograficzne – od 500 do 1500

5. Epoka rozkwitu – życie ludzkie na skutek postępu i reform zostało zrewolucjonizowane –

od 1500 do 1900 (wieku pary i elektryczności)

6. Epoka kryzysu, niezgody, przeciwności, konfliktów, burzących dorobek ludzkości.

Człowiek przestał kontrolować siły przyrody i społeczne, które wcześniej wyzwolił (wojny
światowe, odrodzenie islamu, dżihadyści).

5. Pierwotne i wtórne w antropologii kultury

Kategoria pierwotności w kulturze:

- co uznajemy za pierwotne a co za wtórne w kulturze
- pierwotny – prymitywny, ale nie ma tu negatywnego nacechowania
- pierwotni to nie tylko uprzedni, ale też utracony
- pierwotny: rodzina, pokrewieństwo, wspólnota, doświadczenie duchowość, świętość, całość
- wtórne: własność, władza, państwo, fabrykacja, racjonalizacja, materializacja, teorie
To co pierwotne chcemy bronić, dają twardy grunt, bo uznajemy za niezbywalne.

Instytucja – uznany i ustalony zwyczaj rządzący określonymi stosunkami międzyludzkimi np.
prawo; Organizacja ludzi podtrzymująca kontekst zwyczajów rządzących stosunkami
międzyludzkimi, np. kościół. Model: człowiek i jego potrzeby tworzą instytucję.

Bogusław Malinowski wprowadził termin instytucji.

Personel instytucji to grupa realizująca dany wzór.
Personel – sieć społecznych i zarazem kulturowych stosunków organizujących daną zbiorowość i
decydujących o jej specyfice.
Personel w małżeństwie to małżonkowie

Instytucja ma cechy konstytutywne (bez tych cech ta instytucja nie byłaby tym, czym jest) i
niekonstytutywne (dodatkowe – mogą występować, ale nie muszą). Np. małżeństwo nie może
istnieć bez związku seksualnego, ale może istnieć bez wspólnoty materialnej, bez dzieci i innych.

Konfiguracjonizm

Konfiguracja:
- wiąże się ze wzorem kultury
- bliskie pojęcia to: styl, model, główna zasada, podstawowa orientacja
- Kroeber i Benedict – wyodrębnili konfiguracjonizm
- konfiguracjonizm – sytuacja spajająca wzory myślenia i zachowania i ujęcie kultury jako
względnej całości (coś więcej niż suma poszczególnych elementów)
- Benedickt: są dwa wymiary – ogólnospołeczny i jednostkowy; te dwa wymiary są zgodne
(odpowiedniość – odpowiadają sobie; im społeczeństwo prostsze tym bardziej prawdopodobne, że
punktem centralnym jest jedna wartość, a nie dwie lub trzy).
- Naczelna wartość w kulturze to konfiguracja

Konfiguracja naszej kultury – dziś to ekonomiczność. Dzisiaj tradycyjne wartości, takie jak
sprawiedliwość i szlachetność odchodzą w cień. Zastępują je wartości ekonomiczne i
pragmatyczne, zwłaszcza skuteczność.
Pragmatyzm – dobre jest to, co przynosi mi korzyść, a nie to co szlachetne. Nie jest dobre dlatego,
że jest szlachetne albo zgodne z dekalogiem, ale dlatego, że przynosi mi korzyść. A przecież to są
wartości drugorzędne (przyjemność, ekonomia, seks, pragmatyzm, dyscyplina).

Etos i ejdos w ujęciu….
Etos kultury – szczególny charakter lub duch jakiegoś wydarzenia kulturowego. Przewodnia
orientacja kultury opierająca się na emocjach i indywidualnych impulsach.

Ejdos – forma i struktura kultury lub zjawisk kulturowych, np. predylekcja do widzenia
rzeczywistości w kategoriach dualistycznych (binarnych), np. dobro i zło, które zakwestionował
poststrukturalizm

Beitson (?) odnosi kategorię etos i ejdos też do stanów psychicznych

A posteriori – doświadczenie obserwowalne
A priori – odgórne postrzeganie świata

Wartości pierwszorzędne i drugorzędne
Pomieszanie tych dwóch porządków może prowadzić do problemów w kulturze.
Wartości pierwszorzędne (kardynalne) – uznaje je tradycja judeochrześcijańska. Są to: prawda,
dobro, sprawiedliwość, miłość, piękno, wiara, honor i wolność (ambiwalentna)

Wolność – domaga się zasiedlenia. Pewna przestrzeń dana człowiekowi, którą gospodaruje. Jest dla
niego zadaniem i wyzwaniem. Kwestią jest to, co z tą wolnością zrobimy. To pewne wyzwanie do
naszych decyzji osobistych.

Wartości drugorzędne może ktoś realizować w swojej wolności jako pierwszorzędne. Dlatego
istotne jest co robię z tą wartością, jaką jest wolność.
Wartości drugorzędne – zdrowie, wygoda, przyjemność, sukces, prestiż

Poziom człowieka dojrzałego to poziom pierwszorzędny wartości.

Krąg kulturowy – zbiór kultur spokrewnionych genetycznie i historycznie lub wykazujących
wspólnotę cech zasadniczych.
To pojęcie odnosimy do kultur w ramach kultur terytorialnych, np. euroamerykańskich, azjatyckich,
środziemnomorskich

Kulturkreis – krąg kulturowy

Cechy kulturowe:

 Wspólny język
 Wspólne przekonania, np. religijne
 Normy prawne i moralne
 Struktury i wspólnota terytorialna

W kręgu rozróżniamy centra (ośrodki) i peryferia.
To pojęcie może sąsiadować z pojęciem cywilizacji

6. Paradygmaty antropologiczne – perspektywy diachroniczne, synchroniczne i interakcyjne

Diahroniczna – ujmująca zjawiska z perspektywy upływu czasu; człowiek w rozwoju historycznym;
postępy człowieka.

 ewolucjonizm - zbiór teorii opisujących ewolucję społeczeństwa, które przechodzi przez

poszczególne etapy podczas rozwoju społecznego. Ewolucjonizm jest jedną z najstarszych
teorii w socjologii i antropologii kulturowej i w swojej klasycznej postaci został
sformułowany w XIX wieku.

 dyfuzjonizm - orientacja w naukach o kulturze, a także w innych naukach społecznych,

przypisująca dyfuzji kulturowej szczególne znaczenie w procesie zmiany oraz rozwoju
kultury i badająca dzieje i skutki przenikania wytworów kultury z jednych obszarów do
drugich.

Synchroniczna – ujmująca zjawiska współistniejące w tym samym czasie; opis zjawisk współczesnych

 funkcjonalizm – jeden z głównych kierunków teoretycznych antropologii, powstały w

latach 1920., polegający na założeniu, że każde, nawet najmniejsze zjawisko kulturowe ma
jakąś funkcję ważną dla całości systemu społecznego.

 strukturalizm – stanowisko metodologiczne w najogólniejszym sensie głoszące, że dla

zrozumienia pewnych zjawisk niezbędne jest uchwycenie struktury, w której one
występują, lub budowa takiego modelu, który wyjaśnia ich rolę w ich środowisku.
Strukturalizm nie jest ruchem jednolitym, nie ma wytyczonego programu; "jest pewnym
stylem myślenia formalnego w naukach humanistycznych", który cechuje się deprecjacją
roli podmiotu w poznaniu

Interakcyjna – ma aspekty zarówno diachroniczne, jak i synchroniczne. Zaliczają się antropolodzy,
którzy badają cykliczne procesy społeczne lub relacje przyczynowo-skutkowe łączące kulturę ze
środowiskiem; psychiczne procesy społeczne lub sytuacje przyczynowo-skutkowe w społeczeństwie

 feminizm
 poststrukturalizm

– metodologia badań literackich, powstała w wyniku kryzysu

strukturalizmu, jako krytyczne spojrzenie na tę metodę naukową. Niektórzy badacze nie
wyróżniają tej metodologii jako osobnej szkoły, uznając ją raczej za nurt wewnątrz

strukturalizmu. protestował przeciwko naukowemu językowi opisu literatury i próbom
tworzenia uniwersalnych modeli literaturoznawczych, w których zatraca się pojedynczy,
indywidualny tekst. Uznawał, że konieczne jest zamienienie nauki w twórczość, jej języka
w język literacki, a naukowca – w pisarza.

7. Osobowość w kulturze – antropologia psychoanalityczna

Osoba – termin etyczno-filologiczny

Pojęcie osoby inspirowane przez Bibliję

Osobowość – termin psychologiczny

Osobowość ma 4 wymiary:

- konstytucji fizycznej – jak wyglądamy;

- temperament – Choleryk; Flegmatyk; Melancholik; Sangwinik;

- inteligencja – testy IQ;

- charakter - ...

3 pojęcia sobie nierówne: jednostka, osobowość i osoba
Jednostka – to element zbioru – rodziny, wspólnoty, społeczeństwa
Osobowość – spojrzenie psychologiczne na człowieka
Osoba – najdojrzalsze spojrzenie na człowieka. Nawiązuje do Biblii, człowiek na podobieństwo
Boga. Ujęcie biblijno-etyczno-filozoficzne. To personalizm.

2 modele stosunku osobowości jednostki do społeczeństwa (kultury): opozycyjny i harmonijny

Pojęcie osoby inspirowane jest przez Biblię.

Osobowość – w psychologii ma 4 wymiary:

1. Wymiar konstytucji fizycznej – jak wyglądamy (wysoki, chudy, wzrost, cera figura)
2. Temperament – melancholik, flegmatyk, choleryk, sangwinik lub ekstrawertyk lub

introwertyk. Dane nam w sposób naturalny, związany z reakcją na bodźce

3. Inteligencja – 140 najwyższy poziom, geniusz – zdolność myślenia. Może być i teoretyczna

i praktyczna

4. Charakter – etyczny wymiar osobowości; wytrwałość, zdolność cierpienia, akceptacja

przeciwności, lojalność, wierność, niezłomność; ważne jest wprowadzenie dziecka w
trudności, uczenie dojrzałości, kształtowanie charakteru; misją ojca jest przecięcie pępowiny
dziecka z matką.

Czy kultura służy osobowości czy ją niszczy?
Jest pewien antagonizm między osobowością a kulturą. Kultura tłumi, nie pozwala wyrażać pełni
osobowości. To jedna z teorii, inna głosi, że kultura sprzyja osobowości.
Antagonizm między dwoma stanowiskami:
- kultura jest represyjna i nie pzowala w pełni rozwijać się osobowości, zwłaszcza w kwestii
seksualności
- drugie stanowisko – wręcz przeciwnie, kultura sprzyja rozwojowi osobowości

Alfred Kroeber, Ruth Benedict, Ralph Linton – zajmowali się osobowością

Benedict – kultura i jednostka nie są antagonistami. Kultura dostarcza wzorów myślenia i
reagowania, czyli kształtowania osobowości; jest pewną ofertą rozwoju

Różne kultury dają różne możliwości:
- np. kultury prymitywne a bardziej rozwinięte – jestem wściekły – w kulturze prymitywnej
rękoczyny
- trochę bardziej rownięte kultury – np. nie odzywa się do bliskich, tzw. ciche dni czyli wyrażenie
agresji przez zerwanie więzi
- w kulturze angielskiej opartej na opanowywaniu emocji emocje są pod kluczem, nawet jak coś
powiem to bez wyrażania emocji
- kultura japońska akceptuje konflikt jako coś naturalnego, my unikamy konfliktów
- chrześcijańska – idź i pojednaj się ze swoim bratem tzn zakończ konflikt
-kultura drobnomieszczańska – nie daje możliwości rozwiązania konfliktu i zakłada pewną
hipokryzję, jak u Dulskiej
- honour killing – w kulturze arabskiej, muzułmańskiej i w kulturze mafii sycylijskiej. Jeśli hańba
dla rodziny to zabójstwo.

8. Model rozwojowy psychiki w ujęciu Freuda. (Dwie topiki aparatu psychicznego)

W pierwszej topice Freud odróżnił świadomość od znacznie bardziej

obszernej i wpływowej nieświadomości, przedstawiając, w jaki sposób

ta druga wpływa na tę pierwszą.

Swiadomość

Przedświadomość model jakościowy psychiczny

nieświadomość

W drugiej topice (strukturalna), zawartej przede wszystkim w pracy pt. "Ja" i "to" ( 1923 ) Freud po
raz pierwszy przedstawił teorię "tego" (id), "ja" (ego) i "nad-ja" (superego):

"to" zajęło tu miejsce, jakie wcześniej przysługiwało nieświadomości ; Freud przedstawił je jako
popędowy element psyche, jako instancję nie znającą negacji, czasu ani sprzeczności tym samym Freud
opisał tę strukturę psychiczną, w której zakorzenione są popędy (na przykład popęd głodu i seksualny),
potrzeby i afekty (nienawiść, zawiść, zaufanie, miłość). Popędy, potrzeby i afekty są też wzorami
("organami" psychicznymi), za pomocą których postrzegamy w znacznej mierze mimowolnie
(nieświadomie), oddając im kierownictwo naszego działania; *libido, energie seksualne

"ja" to instancja znajdująca się na pograniczu "tego" – "ja" za pomocą myślenia krytycznego i norm
racjonalnych, wartości i elementów światopoglądu pośredniczy "pomiędzy roszczeniami tego oraz
środowiskiem społecznym, zmierzając do celu, jakim jest konstruktywne rozwiązywanie konfliktów
psychicznych i społecznych"; *centrum psychiki

"nad-ja" to ta struktura psychiczna, w której zakorzenione są normy postępowania zinternalizowane za
sprawą środowiska wychowawczego, ideały, role i obrazy świata. "Nad-ja" rządzące się zasadą

powinności, posłuszeństwa cenzuruje treść "tego", zgodnie z normami społecznymi wprowadzonymi
przez otoczenie w procesie socjalizacji . Konflikt między "tym" a "nad-ja" stanowi źródło
psychopatologii. *sumienie

*dla Freuda zdrowa psychika – to silne „JA”. „nad-ja” i „to” atakują „ja”. Zdrowe „ja” – to mistrz
kompromisu, musi pogodzić „nad-ja”, „to” i nacisk światu zewnętrznego.

9. Pierwotne mechanizmy obronne ego

Mechanizm

Definicja

Przykłady

Rozszczepienie ego

Przypisywanie obiektom cech

wyłącznie pozytywnych bądź

wyłącznie negatywnych.

- postrzeganie jednego

lekarza jako uosobienia

dobra, a pozostałych

członków personelu

szpitalnego jako

zobojętniałych, nieskłonnych

do pomocy, na wskroś złych

Identyfikacja projekcyjna

Połączenie projekcji i introjekcji

– projektowanie własnych

przeżyć na inną osobę przy

jednoczesnym skłanianiu tej

osoby do tego, by zachowywała

się w zgodzie z tą projekcją (a

zatem nakłanianie do

introjekcji).

- nieustanne posądzanie kogoś,

kto przyjmuje postawę

przyjazną, o agresję, tak by tę

agresję w konsekwencji wywołać

Omnipotentna kontrola

Przesadne poczucie sprawstwa,

przekonanie o swych

nieograniczonych

możliwościach, interpretowanie

doświadczenia jako

bezpośredniej konsekwencji

swojej władzy, umiejscawianie

źródła kontroli wewnątrz siebie.

- przekonanie, że z

odpowiednim nastawieniem

można osiągnąć wszystko

- podejmowanie skrajnie

ryzykownych działań na

giełdzie

Zaprzeczenie

Odmowa przyjęcia do

świadomości niektórych, zwykle

bolesnych, aspektów

rzeczywistości.

- ignorowanie dowodów na

wykorzystywanie seksualne

dziecka

- nieprzyjmowanie do

wiadomości swojego

problemu z alkoholizmem

- lekceważenie własnych

ograniczeń (mania)

Introjekcja

Proces polegający na

przypisywaniu sobie przekonań,

cech i zachowań innych ludzi.

Interpretowanie tego, co

pochodzi z zewnątrz, jako

pochodzącego z wnętrza

jednostki.

- przejmowanie cech osoby

agresywnej

-pragnienie dziecka, by stać

się takim, jak rodzic

Projekcja

Proces polegający na

przypisywaniu innym własnych

przekonań, cech i zachowań.

Interpretowanie tego, co

pochodzi z wnętrza jednostki,

jako pochodzącego z zewnątrz.

- empatia

- błędna ocena obiektu

prowadząca do zniekształcenia

jego obrazu

Idealizacja i dewaluacja

Idealizacja to przekonanie, że

- przekonanie, że lekarz jest w

ktoś, do kogo jesteśmy

przywiązani, jest

wszechwiedzący i/lub

wszechmocny, dzięki czemu

czujemy się przy nim

bezpiecznie. Dewaluacja to

proces odwrotny, spowodowany

rozczarowaniem osobą

wcześniej idealizowaną.

stanie wyleczyć naszego

śmiertelnie chorego partnera

- wiara, że przywódca sekty jest

nieomylny

- przeświadczenie dziecka, że

rodzic jest w stanie powstrzymać

burzę

Prymitywne wycofanie

Unikanie sytuacji społecznych i

interpersonalnych kojarzących

się ze stresem, zastępowanie ich

stymulacją świata wyobraźni

bądź ucieczką do innych stanów

świadomości.

- nagłe zasypianie

- przyjmowanie używek

- fantazjowanie

- eksploracja świata sztuki

10. Wtórne mechanizmy obronne ego

Mechanizm

Definicja

Przykłady

Sublimacja

Wyrażanie problematycznych

impulsów i konfliktów w sposób

twórczy, wartościowy i

społecznie akceptowalny.

- kolekcjonowanie broni jako

wyraz skłonności

sadystycznych

- wyrażanie swojego

ekshibicjonizmu w

artystycznych formach tańca

Seksualizacja

Nadawanie elementom naszego

doświadczenia znaczenia

seksualnego. Zastąpienie

przykrych emocji pobudzeniem

seksualnym.

- skłonności masochistyczne

mające swoje źródło w

przebytym w dzieciństwie

bolesnym, inwazyjnym leczeniu

- pociąg do osób obdarzonych

władzą

Moralizacja

Uzasadnianie podejmowanych

przez siebie czynów

powinnościami moralnymi

- nadmierna i agresywna

reprymenda dana przez szefa
pracownikowi, motywowana

obowiązkiem wskazywania

błędów podwładnym

- eksploatowanie społeczności

indiańskich przez

konkwistadorów, uzasadniane

koniecznością niesienia kaganka

oświaty wśród dzikich plemion

Reakcja upozorowana

Zredukowanie złożonej reakcji

emocjonalnej do

jednowymiarowego afektu

(jednoznacznie pozytywnego lub

jednoznacznie negatywnego).

Zaprzeczenie ambiwalencji

uczuć.

- przemiana złości i

zazdrości do młodszego

rodzeństwa w uczucie

miłości (przy czym część

wypieranego uczucia może

przedostawać się przez

zasłonę mechanizmu

obronnego i skutkować

nieświadomym działaniem

na szkodę miłowanego

młodszego rodzeństwa)

Anulowanie

Unieważnienie jakiegoś afektu,

np. poczucia winy, poprzez

- przygotowanie małżonkowi

wystawnej kolacji jako

nieświadome przyjęcie postawy

lub podjęcie działań

automatycznie „wymazujących”

przykre emocje.

rekompensaty za

wcześniejsze wszczęcie

kłótni (nie chodzi o

przeprosiny, mechanizm ma

bowiem charakter

nieświadomy)

- spowiedź

Regresja

Nieświadome cofanie się do

wcześniejszych faz

rozwojowych.

- chowanie się w spódnicy

matki tuż po zadeklarowaniu

niezależności

- powrót do uległego

zachowania po ustaleniu

życiowych planów

- wszczęcie kłótni z

partnerem, z którym chwilę

wcześniej udało się osiągnąć

nowy poziom bliskości

-somatyzacja

Intelektualizacja

Zastępowanie komponentu

afektywnego doświadczenia

komponentem poznawczym.

Nadawanie uczuciom charakteru

intelektualnego. Jest to bardziej

zaawansowana wersja

mechanizmu izolacji.

- beznamiętne stwierdzenie:

„oczywiście ta sytuacja budzi we

mnie złość”

- mówienie o swoich silnych

przeżyciach tonem chłodnym,

obojętnym

Racjonalizacja

Wynajdywanie racjonalnych

argumentów tłumaczących

przykre zdarzenia oraz

poniesione porażki.

Poszukiwanie poznawczo

akceptowalnych uzasadnień dla

naszych czynów.

- stwierdzanie po rozstaniu z
ukochaną osobą, że „i tak do

siebie nie pasowaliśmy”

- „osładzanie” przykrych

zdarzeń wnioskiem, że

„przynajmniej zdobyliśmy

nowe doświadczenie”

- przekonanie rodzica, że

bije dziecko dla dobra swego

podopiecznego

Acting out

Impulsywne zachowanie

niedopuszczające do

uświadomienia sobie emocji

towarzyszących tym impulsom.

Przekształcenie lęku i słabości w

działanie dające poczucie

sprawstwa i władzy.

- reagowanie

natychmiastową agresją na

krytykę

- kompulsywne

masturbowanie się

Identyfikacja

Upodabnianie się do innej osoby

poprzez przejmowanie jej cech,

myśli, postaw i zachowań.

- naśladowanie ojca, który

wielokrotnie rozwiązywał

swoje problemy przy

pomocy siły

- przejęcie systemu wartości

od przywódcy sekty

Segmentacja

Oddzielenie od siebie

niekompatybilnych

komponentów poznawczych,

pozwalające współistnieć

konfliktowym lub sprzecznym

- uznawanie wierności za

podstawę związku i

jednoczesne dopuszczanie

się zdrady partnera

- krytykowanie uprzedzeń

ideom, postawom i

zachowaniom bez odczuwania

winy czy wstydu. Mechanizm

jest potocznie utożsamiany z

hipokryzją.

etnicznych i jednoczesne

okazywanie pogardy osobom

o innym kolorze skóry

Odwrócenie

Inicjowanie scenariuszy, w

których pozycja osoby ulega

zmianie – z podmiotu na

przedmiot lub z przedmiotu na

podmiot.

- zabawa lalkami (dziecko

zmienia pozycję bierną na

aktywną)

- zaspokajanie swojej

potrzeby bycia zależnym

poprzez otoczenie kogoś

opieką, a następnie

utożsamienie się z

poczuciem bezpieczeństwa

osoby wziętej w opiekę

Przemieszczenie

Rozładowywanie popędów lub

negatywnych emocji na

obiektach nie wzbudzających

takiego lęku, jak obiekt, którego

pierwotnie owe popędy i emocje

dotyczyły.

- wszczęcie awantury w

domu po powrocie z pracy,

w której zostało się

skrytykowanym przez

przełożonego

- kopnięcie psa przez

dziecko, które otrzymało

reprymendę od rodzica

- przekierowanie złości po

zdradzie z partnera na osobę,

z którą nasz partner zdradził

- przekształcenie agresji w

aktywność twórczą

Izolacja

Oddzielanie komponentu

afektywnego doświadczenia od

komponentu poznawczego, czyli

separowanie uczuć od myśli.

Usuwanie emocjonalnego

znaczenia zdarzeń.

- separowanie odczuć

związanych z okropnościami

wojny podczas ustalania

strategii wojennej

- izolowanie przez lekarza

odczucia wstrętu podczas

wykonywania operacji na

otwartym ciele

Wyparcie

Celowe zapomnienie bądź

ignorowanie treści negatywnych

lub stojących w sprzeczności z

przyjmowanym obrazem świata.

Przenoszenie tych treści do

nieświadomości.

- niepamiętanie o tym, że

doświadczyło się gwałtu

- nerwica wojenna

- odrzucenie dziecinnego

pragnienia unicestwienia

jednego z rodziców, by mieć

drugiego tylko dla siebie

Zwracanie przeciw Ja

Wycofanie negatywnych odczuć

z obiektu zewnętrznego i

skierowanie ich na własne Ja.

- obwinianie siebie i własnej

niedoskonałości za to, że

jeden z członków rodziny

dopuszcza się wobec nas

przemocy

- reagowanie na

niepowodzenie w sferze

prywatnej lub zawodowej

atakiem na swoje Ja

11. Model rozwojowy osobowości w ujęciu Erica Eriksona

Zaburzenia psychiczne wg Freuda:

 Stan nerwicy
 Choroba psychiczna – psychoza

Wyróżniono jeszcze pośredni poziom (lata 80 XX wieku) – borderline – osobowość pogranicza,
pomiędzy nerwicą a psychozą

Erik Erikson i jego wizja (8 faz rozwoju osobowości) – mówi o fazach psychospołecznych, a nie
psychoseksualnych jak Freud. Pozytywnie rozwiązany kryzys prowadzi do kolejnego stadium.

Stadia rozwoju psychospołecznego według Eriksona

Stadium/kryzys

Wiek

Osoby

zaangażowane w

relacje

Pomyślne

rozwiązanie

Zaufanie lub nieufność

0-1

Rodzice lub
opiekunowie

Nadzieja

Autonomia lub poczucie
wstydu i zwątpienia

1-3

Rodzice i
opiekunowie

Wola

Inicjatywa lub poczucie
winy

3-5

Rodzina

Cel

Przedsiębiorczość lub
poczucie niższości

6-11

Sąsiedzi i szkoła

Poczucie
kompetencji

Tożsamość lub
rozproszenie
(pomieszanie ról)

Dorastanie

Rówieśnicy

Zaufanie

Intymność lub
samotność

Wczesna
dorosłość, ok. lata
20

Przyjaciel lub
małżonek

Miłość

Produktywność lub
stagnacja

Środkowa
dorosłość/średnia
dorosłość

Interakcje: rodzina,
współpracownicy

Troska

Integracja lub rozpacz

Starość

Wszyscy ludzie

Mądrość

1. Dziecko może zdobywa basic trust wobec świata – początek optymizmu
2. Należy pozwolić dziecku na samodzielność, własne decyzje, oczywiście w ramach nadzoru,

np. mówienie dziecku, że jest ofermą gdy rozbije talerz

3. Dziecko wszędzie i we wszystko wchodzi, ale ważne by nie podciąć mu skrzydeł. Będzie

miało pomysły, małe i większe cierpienia, ale jeśli za mocno je hamujemy to się zablokuje.
Choć trzeba trzymać rękę na pulsie, np. gdy pomysły są głupie to trzeba je gasić

4. Kryzys relacji się poszerza, może doprowadzić do poczucia kompetencji lub nie. Ważne jest

jak radzi sobie w szkole. Poznaje jak funkcjonują rzeczy

5. Rozwojowe zadanie – wykształcenie zintegrowanego poczucia ja. Kształtuje się tożsamość.

Poczucie pustki w życiu bierze się stąd, że nie wiem kim jestem, brak określonych celów
(jesteś w małżeństwie bądź mężem i ojcem).
To kryzys dzisiejszych czasów – kryzys tożsamości i poczucie pustki

6. Jednostki stają się zdolne do dzielenia się miłością, ciepłem, seksualnością. Miłość już nie

jest sentymentalna, ale jest w niej gotowość do cierpienia. Jeśli nie wchodzimy w ten etap
jesteśmy sami.

7. Widzę, że moje istnienie coś tworzy, przekazuje wartości – to są owoce (produktywność)
8. Bilans jak przeżyłem życie, czy to miało sens, czy odkryłem siebie, co przekazałem innym.

Każde z tych stadiów reprezentuje pewien kryzys, którego pozytywne rozwiązanie prowadzi do
kolejnego stadium aż do tego najwyższego, czyli osiągnięcia mądrości.

12. Rozwój psychoanalizy – teoria popędu, psychologia ego, teoria relacji z obiektem,

self

psychology

Psychoanaliza z jednej strony obejmuje ogólną teorię psychologiczną a z drugiej strony metodę
psychoterapii leczącej pacjentów cierpiących na pewne choroby psychiczne przy pomocy metody

psychologicznej, a nie medycznej. Psychoanaliza jako dyscyplina powstała na przełomie XIX/XX
wieku. Stanowi ona zbiór pewnych teorii dotyczących psychiki człowieka. Próbują one wyjaśnić jak

funkcjonuje psychika i jak powstają jej psychiczne aspekty. Jej twórcą jest Zygmunt Freud (1856-
1939)- austriacki filozof, psychiatra i neurolog. Głównym odkryciem Freuda było zarzucenie

właściwego panującej psychologii introspekcyjnej dogmatu Kartezjusza, że umysł jest dla podmiotu
przejrzysty. Freud twierdził nie tylko, że w każdym umyśle istnieje sfera nieświadomości, ale że to

właśnie to, co się dzieje w nieświadomości determinuje całość psychiki ludzkiej.

Bezpośrednią inspiracją dla psychoanalizy Freuda była praca Breuera. Breuer jako pierwszy

odkrył (przez przypadek), że symptomy neurotyczne pacjentów zanikają, jeśli przywołane zostaną
(w stanie hipnozy) odpowiednie treści. Freud przyjął za Breuerem hipotezę, że przyczyną neurozy

są pewne nieuświadomione treści, których uświadomienie stanowi podstawę wyleczenia.
Zasługuje ona na miano dogmatu psychoanalizy. Freud był przeciwny w stosowaniu hipnozy. Jego

pierwsze próby zakończyły się niepowodzeniem. Freud nie zwątpił jednak w prawdziwość dogmatu
i wysunął wniosek, że owe nieuświadomione idee zostały z pewnych przyczyn stłumione, a więc

usunięte ze świadomości w nieświadomość, oraz że przyczyną jego niepowodzeń jest fakt, iż siły
tłumiące operują nadal nie dopuszczając do przywołania owych myśli do świadomości. Na idee

według Freuda składają się dwa elementy: treść oraz pewna ilość energii psychicznej jaką się
charakteryzują. Idee, które są regularnie uświadamiane regularnie się też wyładowują. Jeśli ich

wyładowanie jest z jakiegoś powodu uniemożliwione (np. wskutek stłumienia) wówczas
niewyładowana energia gromadzi się rozlewa szukając alternatywnych sposobów ujścia i w ten

sposób powoduje rozmaite problemy psychiczne. Interwencja psychoterapeutyczna polega albo na

bezpośrednim wprowadzeniu tej idei do świadomości albo na usunięciu sił ją tłumiących i w
jednym i w drugim przypadku prowadząc do przywrócenia drogi normalnych wyładowań.

Jednym z największych odkryć Freuda było przekonanie, iż decydującą rolę w psychice

ludzkiej i jej rozwoju odgrywa seksualność. Pierwotna energia psychiczna (libido) sterująca

jednostką w jej przedsięwzięciach bierze się z popędu płciowego. (Zaznaczyć tu należy jednakże, iż
Freud rozumiał libido bardzo szeroko była to energia życiowa, zaspokojenie której prowadzi do

szeroko rozumianej przyjemności.) Dużo później Freud uznał konieczność zapostulowania popędu
śmierci (tanatos) skierowanego przeciw jednostce.

TEORIA POPĘDÓW

Przez popęd rozumiał Freud przyrodzoną indywiduum ludzkiemu, wewnątrz psychiczną,

samoreprodukującą się potrzebę podstawową. Z pojęciem popędu związane są

pojęcia:źródła, celu, siły i przedmiotu popędu:

źródłem popędu seksualnego (libido) są strefy erogenne, tzn. te sfery fizjologiczne, w których

powstaje bodziec przeżywany na płaszczyźnie psychicznej;

siłę stanowi imperatywna jakość popędu przejawiającego się w formie afektu i wyobrażenia;

celem popędu jest kompleks zachowań stanowiący jego najwidoczniejszą składową;
i wreszcie przedmiot popędu to czynnik najbardziej zmienny – to przedmiot, który za sprawą

swych właściwości nadaje się do tego, by przynieść pożądane zaspokojenie.

Freud wyodrębnił dwa popędy podstawowe: popęd libido (erotyczny, Eros) oraz popęd śmierci

(destrukcji, Tanatos).

PSYCHOLOGIA EGO

Choć w zestawieniu z

(das Es, "to") i

superego

(das Über-Ich, "nad-ja"), termin ja (das Ich, ego)

pojawił się w pismach

Zygmunta Freuda

dopiero w latach 20. XX wieku, istniał samodzielnie już w

pierwszych psychoanalitycznych pracach twórcy psychoanalizy.

W pracy Projekt naukowej psychologii (1895) ja było rozumiane jako grupa neuronów będących

permanentnie pobudzonych przez następujące po sobie stany przyjemności i bólu. Z uwagi na

ciągłe pobudzenie, stały się niejako zbiornikiem pobudzenia, które mogło być wykorzystywane w

rozmaity sposób. Kluczowe dwie funkcje ja to łagodzenie impulsów prowadzących do

bezpośredniego działania, oraz tych prowadzących do rozwinięcia się skrajnego lęku. Te zadania

jednym słowem mogą być określone jako hamowanie

procesu pierwotnego

W Studiach nad

histerią

(1895) Freud wskazał na istnienie dwóch konfliktowych ośrodków

organizacji materiału psychicznego: ja ipatologiczne wspomnienie. Celem terapii było stopniowe

włączanie wyobrażeń i wspomnień zorganizowanych wokół patologicznego jądra w obręb ja. W

tym rozumieniu ja byłoby zorganizowanym zbiorem wyobrażeń o sobie, o swoich zasadach

moralnych, sposobach postępowania, zaś patologiczne jądro – zbiorem fantazji, wspomnień, dążeń

niemożliwych do pogodzenia z ja, zagrażających ja. Zatem włączenie tegoż patologicznego

wspomnienia jest niemożliwe bez radykalnych zmian w ja określanych jako

przepracowanie

W pierwszym okresie rozwoju psychoanalizy ja było oczywistością: to było to co pacjent uważał na

swój temat, to co świadomie pamiętał. Uwaga skupiona była na

przywracaniu

nieświadomego

materiału patogennego. W drugim okresie skupiono się na analizie

oporów, czyli wskazywaniu momentów w których pacjent nie chce współpracować z

psychoanalitykiem i szukaniu przyczyn tychże oporów. W tej fazie widoczne było, że opory

pochodzą z tego samego źródła co ja. W trzecim etapie zintegrowane zostało intuicyjne pojęcie ja –

czyli to co pacjent uważa na swój temat, jego świadome przekonania, z

nieświadomymi

mechanizmami obronnymi

odpowiedzialnymi za opór. Efektem tej integracji była

instancja das Ich obecną w drugiej topograficznej teorii aparatu psychicznego.

Powstawanie i rozwój ego

Zgodnie z koncepcją

Freuda

ja nie jest obecne od początku życia. Powstaje dopiero w pewnym

czasie po narodzeniu aby podmiot mógł sprostać wymaganiom rzeczywistości.



Melanie Klein

uważała, że ego istnieje od momentu narodzin człowieka i już od samego początku

jest zdolne do działania. Przykładem wyrazu takiego działania jest poszukiwanie pierwotnego

obiektu – piersi.



Jacques Lacan

umieszcza moment rozwoju ja w

fazie lustra

– etapie rozwoju w której następuje

utożsamienie pierwotnie niezintegrowanego zespołu części z idealnym obrazem jakie dziecko widzi

w lustrze. Jest to zarazem moment pierwszego złudzenia co do własnej natury. Stąd w

koncepcji

Lacana

wszelkie przekonania osoby na własny temat są tylko złudzeniem. Faza lustra jest

momentem fundacji rejestru

wyobrażeniowego

Rola ego

Ego

modelu

psychoanalitycznym

podstawowa

struktura,

obok

superego

oraz

. Ego wytwarza się ponieważ zaspokojenie

potrzeb

organizmu

wymaga

działań w świecie rzeczywistym (obiektywnym) poprzez przekształcanie wyobrażeń w

spostrzeżenia. Jest podporządkowane

zasadzie rzeczywistości

, działa za pośrednictwem

procesu

wtórnego

, sprawuje kontrolę nad funkcjami poznawczymi i intelektualnymi. Ta część osobowości

decyduje o przystąpieniu do działania, które

popędy

i w jaki sposób zostaną zaspokojone, oraz o

tym które

życzenia

zostaną

wyparte

. Zasadnicza rola ego to godzenie wymagań

organizmu z warunkami środowiskowymi czyli

superego

. Nie należy jednak popełniać błędu

utożsamiając ego i

świadomość

. Nie wszystkie obszary ego są świadome. W obszar ego zaliczane

są

mechanizmy obronne

, które ze swej natury nie są świadome.

TEORIA RELACJI Z OBIEKTEM

Charakteryzuje współczesną psychoanalizę skupienie zainteresowania na relację podmiotu z jego

społecznym otoczeniem, a nie na popędowych mechanizmach intrapsychicznych i adaptacyjnych

funkcjach ego. Wszystkie teorie tego nurtu łączy podstawowe założenie, że

człowiek

najmłodszych lat, a właściwie jego

energia

psychiczna, dąży do relacji z obiektem. Pierwotną i

wrodzoną tendencją

libido

nie jest poszukiwanie przyjemności, ale poszukiwanie obiektu. W ramach

tego podejścia wyodrębnia się tzw. szkołę brytyjską i szkołę amerykańską,

Moore

, Fine, Drat-

Ruszczak. Obie nawiązują do

myśli

Freuda o znaczeniu, jakie

obiekt

wywiera na rozwój ego, a

Kernberg podjął nawet próbę łączenia teorii relacji z obiektem z klasyczną freudowską

psychoanalizą.

Obiekt - jak uważał

Freud

- jest to coś, co jest różne od podmiotu i

dzięki

czemu

popęd

może

osiągnąć cel. We współczesnej psychoanalizie obiekt definiowany jest różnie, ale najczęściej uważa

się, iż jest to wewnętrzna psychiczna reprezentacja drugiej osoby.

Relacja

z obiektem jest to

powiązanie wewnątrz psychicznych reprezentacji z obiektem, która odpowiada obrazowi konkretnej

osoby. O relacjach z obiektem wnioskuje się na podstawie sprawozdania podmiotu i obserwacji

rzeczywistych związków z obiektem, które są w toku rozwoju internalizowane. Są one odbiciem

wczesnych związków dziecka z matką lub opiekunką i przekształcane w toku rozwoju w złożone

struktury intrapsychiczne. Dla zdrowia ważne są wczesnodziecięce interakcje z osobami

znaczącymi, a w szczególności matką i opiekunami, te same osoby i typ związków z nimi są też

przyczyną patologii.

SELF PSYCHOLOGY

nowoczesna teoria psychoanalityczna, która została wynaleziona przez Heinz Kohut w Chicago w

1960 i wciąż rozwija się jako współczesna forma terapii psychoanalitycznej. Znaczącymi dla

zrozumienia pojęcia psychologii są terminy empatii, relacji z obiektem, idealizowania, czy alter

ego.

Choć psychoterapia psychodynamiczna może przyjmować różne formy, zazwyczaj obejmuje:

nacisk na znaczenie wewnątrzpsychicznych, nieświadomych

konfliktów

oraz ich związek z

rozwojem;
postrzeganie

mechanizmów obronnych

jako wytwarzanych w celu uniknięcia konsekwencji

konfliktu;
wiara, że

psychopatologia

wyrasta z doświadczeń wczesnego dzieciństwa;

pogląd, że wewnętrzne reprezentacje doświadczeń powstają wokół

relacji interpersonalnych

;

przekonanie, że kwestie życiowe i ich dynamika replikują się w relacji klient-terapeuta
jako

przeniesienie

przeciwprzeniesienie

;

użycie wolnych skojarzeń jako głównej metody badania wewnętrznych konfliktów i
problemów;
skupienie się na interpretacjach przeniesienia, mechanizmów obronnych oraz bieżących
symptomów;
wiara we

wgląd

jako szczególnie ważny dla sukcesu terapii.

13. Poziom rozwoju osobowości w korelacji z typem organizacji osobowości według współczesnej

świadomości psychoanalitycznej (Nancy McWilliams)

Wymiary osobowości: rozwojowy i typologiczny (z tą tabelka kazał się zapoznać prof. Fiała)

Nancy McWilliams wyróżnia trzy podstawowe poziomy patologii osobowości [8]: neurotyczny,

pograniczny (border-line) i psychotyczny.

Najwyżej zorganizowaną struk-turą zapewniającą zintegrowaną tożsamość i dojrza-łe mechanizmy

obronne jest struktura neurotyczna, najsłabszą organizację ujawnia struktura psycho-tyczna, natomiast
struktura pograniczna charakte-ryzuje się wykorzystywa niem zarówno dojrzałych, jak i prymitywnych

obron, mieszcząc się pomiędzy pozostałymi dwoma strukturami (organizacjami). War to zaz nacz yć, że u
osób neurotycznych równieżwystępują prymitywne mechanizmy obronne, na-tomiast pacjenci

psychotyczni dojrzałych obron nie wykształcili.

Nancy McWilliams wyróżnia cztery poziomy struktury osobowości: psychotyczny, borderline,

neurotyczny, zdrowy [9]. Poza poziomami rozwoju osobowości określa także „typ charakteru” (np. para-
noidalny, depresyjny, schizoidalny) zależny od przy-jętego stylu obronnego. Opis osobowości według

McWilliams jest krzyżówką poziomu patologii i typu charakteru np. poziom borderline – typ depresyjny.
Stany depresyjne mogą pojawiać sięw każdej pa-tologii jednak mająróżny charakter. Podobnie jak

Kernberg, Nancy McWilliams uważa, że nie można zrozumieć istoty osobowości człowieka bez uwzględ-
nienia poziomu rozwojowego struktury osobowości. Patogeneza zaburzeń depresyjnych zależy od struk-

tury osobowości. Inna jest u osoby z neurotyczną or-ganizacją osobowości, inna w przypadku
osobowości ze strukturą pograniczną.

Typy osobowości:

1. osobość narcystyczna:

• pragnienie podtrzymania samooceny oraz potwierdzenia właśnej wartości przez źródła zewnetrzne

• nadmiernie skoncentrowane na sobiem potrzeba aprobaty i szczególna wrazliwość na krytykę

• Narcyz (mit)---młodzieniec który zakochał się we własnym odbiciu i zmarł z niezaspokojonej

tęskonoty

• w głebi moga czuc się nieuczciwi i pozbawieni miłości

• rozmyślanie o własnym wyglądzie, urodzie, sławie, bogactwie

• martwią się że nie pasuja do otoczenia, to co pokazuje światu jest ważniejsze od tego jaki jest

naprawdę

2. Osobowość schizoidalna –

• tendencja do izolowania się,

• niewytwarzania silnych związków oraz wycofywania się z kontaktów emocjonalnych i społecznych,

uznawania ich za niepotrzebne.

• Przy dużej wewnętrznej wrażliwości wyrażanie uczuć jest ograniczone, co powoduje pozorny chłód i

dystans uczuciowy.

• nie obchodzą ich ani pochwały, ani nagany.

• Często występuje u nich poczucie osamotnienia i niezrozumienia przez otoczenie, podejrzliwość,

niemożność odczuwania przyjemności.

• Osoby cierpiące na to zaburzenie na ogół działają samotnie, często żyją w świecie marzeń i fantazji,

są ambitne, skłonne do introspekcji, ekscentryczne.

• Zaburzenie to jest rzadkie w stosunku do innych zaburzeń osobowości i obejmuje mniej niż 1%

populacji, częściej występuje u mężczyzn.

3. osobowość psychopatyczna (anyspołeczna):

• zróżnicowany typ, z jednej strony jenostki zdezorganizowane, impulsywne, sadystyczne (np.

zbrodniarze kórzy pili krew swoich ofiar), zaz drugiej strony osoby dystyngowane, eleganckie i
czarujace

• w kierunki bordeline się kieruje, bo osoby takie nie moga wytworzyć przywiązania i polegają na

bardzo prymitywnych mechanizmach obronnych

• manipulowanie innymi!

• niektórzy jednak uważają, że rozowojow sa bardzo wysoko, chociaz zdradzają skłonności

antyspołeczne

4. osobowość paranoidalna:

• podejżliwość

• brak poczucia humoeu

• poczucie wielkościbrak zaufania do obcychlubia dziaąłc [politykę (w ten sposób mają świadomość

walki z siłami spostrzeganymi jako zło, zagrożenie)

• ale też moga to być seryjni mordercy, którzy zabijajaa tych co niby chca zabić ich

• czyli ogólnie są to osoby które mylnie inetrpretuja zagrożenie

5. osobowość depresyja i maniakalna

• depresyjna:

• wierza że są źli

• rozpaczaja z powodu swoich złych cech charakteru, np. egoizmu

• martwia się, że sieja zniszczenie

• poczucie starty

• przekonanie że zasługuja na odrzucnie

• ogromne poczucie winy

• wrazliwośc

• maniakalna:

• odwrotna do depresji--zaprzeczenie

• rozradowanie, dowcipna, promowanie siebie, poczucie wielkości

• ambitne plkany, gonitwa myśli nieodzuwanie głodu, potrzeby snu może siegać po używki

6. osobość masochistyczna (autodestrukcyjna):

• zagrożenie dla samych siebie

• cierpienie

• narzekanie

• postawy samozniszczenia i obizania własnej wartości

• torturowanie innych swoim bólem

7. osobowośc obsesyjna i kompulsywana:

• psychike danej osoby napedz myślenie i działanie, które przycmiewa odczuwanie, intuicję,

zbawe, marzeania

• często ludzie którzy wiele osiagneli

• odmiana: pracoholizm i osobowośc typu A :czyli zalatana, zabiergana

• tez, np. filozofowie : potzreba dużego myslenia, ale małego działania :P

• niepożdane, natretne myśli---np. częste mycie rąk

8. osobowośc histeryczna:

• wysoki poziom lęku

• wysokoa intensywnośc przezywania

• wysoka ekspersyjność

• osoby ciepłe, pełne energii z intuicją, sympatyczne

• pociagaja je dramaty osobistei ryzyko

• moga być uzaleznione od emocjonalnego pobudzenia

• uczucia moga się szybko zmieniąc

• moga tez w oczach innych uchodzić za sztuczne, powierzchowne, przsadzone

9. osobowośc dysocjacyjna:

• rozbici na kawałki

• setki osobowości (głównie chodzi o typ osoby o wielkorakiej osobowości) i konflikt między

nimi

• zrujnowane poczucie bezpieczeństwa, samoocenana

• niestałość

SEMESTR II

1. Idol, idolatria, idolatra (E. Fromm)

Idol – ma charakter religijny, bożki, bałwochwalstwwo

Idolatria – stan; oddawanie czci boskiej idolom, czyli wyobrażeniom bóstw

Idolatra – człowiek, który ma idola

l – to

stać

, n

jedno

enio

a sw

oją

iłę i moc. Im

idol

ek zosta

je o

darty z włas

nej in

widualno

Ale ty

ko bycie

w pobli

u idol

ozw

e z s

ą sa

wór

ego rą

i wyobr

aź

ni.

e n

d i pon

d nim o

z c

yni go

ię

niem

rozumieniu

oków S

o T

zasad

czo ty

samym

alien

cja

Ideologia – nauka poświecona badaniu wszelkich idoli; mogłaby dać opis intensywności

przgnienia posiadania idoli oraz ich różnorodności w dziejach ludzkości. Typologia idoli: (a) – typu
matczynego; (b) – typu ojcowskiego. Matka w roli idola jest uosobnieniem bezwarunkowej miłości.
Natomiast ojciec odgrywa w tej funkcji rolę patriarchy, którego miłość i opieka są zależne od
posłuszeństwa wobec jego rozkazów.

Dowody, że każdy człowiek poszukuje idola:

 praktyki religijne. Polegały

zas

iczo

na ob

łaskaw

niu i

niu czc

zon

h id

i proroków

i później

igie chr

cijańskie

y pie

ara

ter a

idol

tryjny.

zasa

dzie

m B

óg

ł ujmo

ny j

ntyidol. Ale w pr

akt

i Bóg żydow

ki. i B

óg

i b

li pr

zeżywa

ni p

z w

ększość wyz

ów

o id

enie

mocy

któ

ej pomoc

e moż

yskać poprzez

dlit

ów

itd

)

Np. mamy chore dziecko – modlimy się, ofiarujemy – dziecko umiera – mamy złość na Boga,
bo zabrał nam dziecko, był dla nas idolem. Prawdziwy stosunek do Boga: trzba rozpoznawać
wolę Boga i żyć zgodnie z tą wolą.
*idolatryzacja – pojmowanie Boga jako idola.

 Idole przywatne (rodzina, nauczyciel, szef, lekarz, aktor filmowy itd). Nieważne czy moąna

zobaczyc idola, czy jest on wytworem fantazji – osoba z nim zwiazana nigdy nie czuje sie
osamotniona i pozbawiona opieki.

Przyczyny zewnętrzne:

 Ubóstwo
 Brak ekonomucznego bezpiczeństwa
 Poczucie beznaziejności
 *traumatyczne wydarzenia (choroba, śmierć ukochanego)

Przyczyny wewnętrzne:

 Niepokój
 Zwatpienie
 Dypresja kliniczna
 Poczucie niemocy

*w tle kruje się obecność wywołujących niepokój rodziców

* w tych sytuacjach potrzeba idola ma charakter jawny i trwały!

Natomiast w sytuacjach normalnych (jesteśmy zadowoleni z pracy, ze stanowiska, z dochodów)

potrzeba idola jest ukryta. Kiedy taka równowaga jest zakłócona (wymiar społeczny: bezrobocie, wymiar
osobisty: poważna choroba) potrzeba idola staje się otwarta. Często też pragnienie takie budzi się, kiedy ktoś
nadajacy się na idola wkroczy w prywatne życie i mobilizuje do działanie jego „idolatryjne namiętności”.

Fenomen przeniesienia związany jest z tym, że większość ludzi czuje się jak dzieci i dlatego tęskni do

silnej postaci

której mogliby ufac i której mogliby się podporządkować.

Jakie warunki sprzyjają nieujawnianiu

ię potrzeby idoli

- Poczucie bezsiły i płynąca z tego potrz

ba idoli

ją

ię tym mniej inten

ywne

im bard

iej danemu

człowiekowi udaje się wpływać aktywnie na swoją egzystencję

im bardziej potrafi rozwinąć

woje moce

miło

ci i rozumu; im więk

ze uzyskuje poc

ucie

ożsamo

wynikające nie z pełnienia społec

nych ról.

lecz op

rte n

autenty

mie własnego Ja; im więcej jest w stanie dać oraz im wartościowsze są jego związki z

innym - nie powodujące utraty wolności oraz integralności

;

im bardziej je

t on

św

iadom

wojej

nie

wiadomo

ci, dzięk

czemu nic, co w nim

mym

ni w innych nie jest mu obce, Ustalenie

indywidualnych czynników, które pozwalają nielicznym wyjątkowym jednostkom nie popa

ć w sferę

wpływów idolatrii

jes

sprawą zbyt

łożoną

aby nawet w dużym przybliżeniu móc je tutaj wyczerpać. A

przecież wielcy "antyidolatorzy" z pewnością istnieli i oni to wywierali decydujący wpływ na bieg h

torii.

Budda

Izaak

Sokrates, Jezus

trz Eckhart, Paracel

us, Boehme

pinoza, Goethe, Marks, Schweitzer i

wiele innych nie mniej sławnych postaci. W

zyscy oni byli "o

wieceni", potrafili postrzegać świat takim,

jaki jest. i nie bali

ę,

wiedzieli, że człowie

może być wolny

jeżeli będzie w pełni ludzki. Niektórzy

yrażali swoją wiarę w kategoriach teistycznych, inni nie. Ale dla tych pierwszych

Bó

g nigdy nie był

idolem.

Oni widzieli prawdę i prawda uczyniła ich wolnym

. Byli n

pełnieni w

półczuciem

jedn

nie b

ent

mentalni

wykazywali du

o h

rtu ducha

a mimo to byli bard

o c

uli

zstępow

li w głę

ię swoich dusz i

u wynurzali

ię na

wiatło d

ienne

Nie potrze

doli do

bawienia, ponie

aż poleg

li na sobie

samych

Nie mieli nic do stracenia

a jedynym ich cel

m było osiągnięcie pełni życia

- Są

arunki społeczne sprzyjające s

zemu

ksz

niu

ię nieidolatryjnych postaw. W

żniej

ch należy wymienić brak

yzy

u (i płyn

cą stąd nieobecnoś

potr

eby

amącania umy

łu

ideologi

mi usprawiedliwiającymi ten

tan rzeczy), stwor

enie każdemu człowiekowi życia

olnego od

jawnych i ukrytych sił oraz manipulacji działających od wc

esnego dzieciń

twa

a także pobudzanie rozwoju

wszys

kich zdolno

ci człowieka. Bogactwo i wysoki stopień konsumpcji nie mają nic wspólnego z

wolnością i ni

żnością.

*Idolatra występuje w 2 wersjach:

- idolatra ateistyczny – mówi, że nie wierzy w Boga Biblijnego, ale ma innych bożków

- idolatra kompromisowy – ktoś, kt deklaruje, że jest katolikiem, natomiast w życiu teg nie widać, on służy
innym idolom (pieniądz).

2. Islam – życie Mahometa i kształtowanie się Koranu

*Islam powstał w VII wieku. – Religia uniwersalna – Monoteizm absolutny

*Dzisiaj 22 kraje, w których rozmawiają w j arabskim.

*2005r. – 21% islam (muzulman) w świecie sunnici – 90%

2010r. – 24% szyici – 10%

33% chrześcijaństwo

Mahomet, arab. دمحم i (pełne arabskie imię: Muhammad ibn Abd Allah ibn Abd al-Muttalib), ur. ? w

Mekce, zm. 8 czerwca 632 w Medynie – prorok islamu, założyciel pierwszej wspólnoty muzułmańskiej,
która przeobraziła się w teokratyczne państwo religijne.

Ojciec przyszłego proroka, Abdallah zmarł wkrótce po narodzeniu syna, matka zaś osierociła go, gdy

miał 6 lat. Wychowaniem chłopca zajął się stryj Abu Talib. Był on kupcem i prowadził handel z Syrią.

W wieku około 20 lat, ożenił się z bogatą - o 15 lat od niego starszą - wdową, imieniem Chadidża.

Małżeństwo to zapewniło Mahometowi dostatek i stabilizację.

Nie wiadomo, co dokładnie skłoniło Mahometa do głoszenia poglądów religijnych. Nie były one

szczególnie oryginalne. Przypominały wypowiedzi proroków ze Starego Testamentu lub
wczesnochrześcijańskich kaznodziejów. Być może oczekiwanie na pojawienie się arabskiego proroka ze
strony licznych chrześcijan w Arabii - przygotowało grunt pod działalność Mahometa. Według islamskiej
tradycji w grocie Al-Hira Mahomet doznał objawienia. Ukazał mu się anioł Dżibril (Gabriel) i przekazał
posłannictwo Boga.

Od tej chwili Mahomet zaczął głosić istnienie jedynego boga - Allaha, nakazywał zarzucemnie wiary w

dotychczasowe bóstwa, nawoływał do pokuty, siebie zaś określał jako wysłannika Boga. Reakcje
mieszkańców Mekki były bardzo różne, w większości przypadków jednak szydzono z samozwańczego
proroka i krytykowano jego poglądy.

Koran (arab. نآ ْرُقلا Al-Qur’ān) – święta księga islamu. Według tradycji muzułmańskiej powstawał w

latach 610-632, objawiany fragmentami prorokowi islamu, Mahometowi (zm. 632) przez Archanioła
Dżibrila (identyfikowanego w islamie z biblijnym archaniołem Gabrielem). Słowo „Koran” pochodzi od
arabskiego słowa al-kur’ān, które oznacza „recytację”, ponieważ pierwotnie Koran przekazywano ustnie.
Według islamu i samego Koranu jego twórcą jest Allah.

Koran składa się ze 114 sur (rozdziałów), które z kolei dzielą się na aje (wersety). Rozróżnia się 90 sur

mekkańskich i 24 sury medyńskie, ze względu na miejsce ich objawienia. Sury są w Koranie ułożone
przeważnie według długości, od najdłuższej do najkrótszej.

Za „kanoniczną” uznano redakcję Koranu autorstwa Zajda ibn Sabita, osobistego sekretarza Mahometa.

Koran został spisany w klasycznym języku arabskim, przez niektórych utożsamianym z dialektem
Kurajszytów, w formie prozy rytmicznej i rytmizowanej. Zdaniem muzułmanów literacka forma Koranu ma
być niemożliwa do naśladowania, co wiąże się z dogmatem religijnym o „cudowności Koranu”.

Recytacja Koranu jest w świecie islamu uznawana zarówno za praktykę religijną, jak i za jedną ze sztuk

pięknych. Istnieje wiele odmian recytacji Koranu, uważanych za „kanoniczne” i różniących się głównie w
zakresie fonetyki. Wyjątkowo, ze względów historycznych, dopuszczona jest recytacja Koranu w języku
tureckim.

Ponieważ tekst Koranu jest pełen zwrotów poetyckich, archaicznych, niejasnych dla przeciętnego

odbiorcy, powstała nauka o egzegezie tekstu koranicznego. Koran wpływał na rozwój kultury wielu narodów
azjatyckich i afrykańskich.

W wielu państwach o tradycji muzułmańskiej Koran uważany jest za jedno ze źródeł prawa, przede

wszystkim w zakresie prawa cywilnego. Koran inspiruje od wieków muzułmańskich myślicieli i autorów.
Wśród proroków wymienia postacie z Biblii Starego i Nowego Testamentu, wśród nich Jezusa, oraz
przytacza wydarzenia opisane w Biblii. Formułuje przepisy nie tylko dotyczące praktyk religijnych, ale i
stricte natury prawnej, oraz nawet powszednich przejawów życia, jak higiena, savoir-vivre.

3. Ekspansja islamu

Islam jest religią misyjną. Sam stale stara się o ekspansję. Zdobywa nowych wyznawców. Natomiast
własnych apostatów kara jak za najstraszniejsze zbrodnie. Ta ekspansja misyjna islamu jest obficie wspierana
przez petrodolary. Tak się złożyło, że największe złoża ropy naftowej na świecie są w krajach muzułmańskich
(Arabia Saudyjska, Iran, Emiraty Arabskie, Kuwejt, Nigeria, Algieria, Libia, Irak, Kazachstan, Azerbejdżan) stać
ich więc na finansowanie działalności misyjnej również za granicą. Konwertytów zachęca się korzyściami

materialnymi, szczególnie skutecznie w czarnej Afryce. Za petrodolary budowane są meczety wszędzie tam,
gdzie tylko pojawi się trochę muzułmanów, czyli w całej Europie zachodniej.

Ekspansji misyjnej towarzyszy też ekspansja demograficzna. W świecie islamskim nadal rodzą się dzieci,
dużo dzieci i to nie tylko w krajach islamskich. Muzułmanie masowo emigrują do krajów chrześcijańskich i
tam też rodzą dużo dzieci, mimo tego, że żyją wśród ludzi dobrowolnie ograniczających swoją rozrodczość.
Nie akceptują europejskich obyczajów, trzymają się swoich. Nie tylko rodzą islamskich obywateli krajów
zachodnich, ale i wychowują ich w duchu islamskim.

Ekspansji wyznaniowej i demograficznej towarzyszy ekspansja zachowań budzących grozę wśród
chrześcijańskiego otoczenia. Dzisiaj zamiast wojen między- państwowych mamy zamachy terrorystyczne
(World Trade Center w Nowym Yorku, pociągi w Madrycie, metro w Londynie), rozruchy (Francja -
podpalanie samochodów), szkolenie młodzieży do ofiarności w świętej wojnie cywilizacyjnej (samobójców),
straszenie najpoważniejszymi konsekwencjami wobec krytyki islamu (sprawa Salmana Rushdi, duńskie
dowcipy o Mahomecie, przemówienie Benedykta XVI w Ratyzbonie).

ile duchowej islamu przeciwstawić można tylko siłę duchową chrześcijaństwa. Tyle tylko, że dzisiaj
chrześcijaństwo duchowo silne nie jest. Tak jak przed rekonkwistą potrzebna była odnowa duchowa
hiszpańskiego katolicyzmu (rządy Izabeli Kastylijskiej i jej męża Ferdynanda II Aragońskiego – władców,
którym historia nadała przydomek – katoliccy). Potrzebna jest dzisiaj całej Europie podobna odnowa.
Musimy zwalczać obrażające naszą wiarę bluźnierstwa z taką pasją, z jak czynią to muzułmanie czy żydzi.
Musimy wymagać szacunku dla niej i sami ją szanować.

Konieczne jest przypomnienie wszystkim - tubylcom i imigrantom, że Europa jest to kontynent, w którym
rządzą zasady chrześcijańskie, łacińskie. Imigranci muszą znać swoje miejsce, miejsce gości, którzy albo
podporządkują się obowiązującym zasadom życia zbiorowego, albo spotka ich banicja.

4. Pięć filarów islamu i prawo szariatu

W islamie sunnickim muzułmanin ma pięć obowiązków, zwanych pięcioma filarami islamu:

 Wyznanie wiary (ةداهش, szahada) – Oświadczam, że nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet

(Muhammad) jest Jego prorokiem. Jest ona również aktem włączenia do wspólnoty muzułmańskiej
i w razie przyjęcia islamu na łożu śmierci jest powszechnie uważana za warunek wystarczający do
uznania za pełnoprawnego muzułmanina.

 Modlitwa (ةلص, salat) – odprawiana pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w stronę Mekki (do 627

roku w stronę Jerozolimy) – dzieci i osoby chore mogą odmawiać 3 razy dziennie.

 Jałmużn

a (ةاكز, zakat) – określoną część swego majątku, nie dochodu (najczęściej 2,5%)

muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym. Uważana jest za jeden z pierwszych
„nowoczesnych” podatków socjalnych, pobierany od określonego progu majątkowego.

 Post (موص, saum) – w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie

muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia (nie dotyczy kobiet w ciąży lub karmiących, małych
dzieci, osób ciężko chorych oraz odbywających długą i wyczerpującą podróż), a także palenia
tytoniu od wschodu do zachodu słońca. Wahhabici unikają nawet przełykania śliny.

 Pielgrzymka do Mekki (جح, hadżdż) – muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli

pozwala mu na to sytuacja materialna. Często na podróż składa się cała lokalna wspólnota lub
rodzina, która deleguje jedną osobę. Niektóre autorytety religijne uważają, że w razie braku
możliwości odbycia pielgrzymki do Mekki można ją w pewien sposób zastąpić pielgrzymką do
innego ważnego centrum islamu (ich liczba waha się od 7 do ponad 100).

Według szyitów nie są to filary islamu, lecz raczej zobowiązania, które powinien wziąć na siebie

muzułmanin. Niektóre ruchy pochodzenia szyickiego odrzucają je całkowicie lub nadają im drugorzędne
znaczenie.

Szariat (arab. ةعيرش – szari'a(t) – droga prowadząca do wodopoju) – prawo kierujące życiem

wyznawców zarówno sunnickiej, jak i szyickiej odmiany islamu. Islam nie uznaje rozdziału życia
świeckiego od religijnego i dlatego reguluje zarówno zwyczaje religijne, organizację władzy religijnej oraz
codzienne życie muzułmanina. Prawo to jest sprzeczne z prawem wolności religijnej.

Szariat opiera się na założeniu, że prawo musi dostarczać wszystkiego, co potrzebne dla duchowego i

fizycznego rozwoju jednostki. Wszystkie czyny muzułmanina są podzielone na pięć kategorii – konieczne,
chwalebne, dozwolone, naganne oraz zakazane. Podstawą określenia czynów koniecznych jest pięć filarów
islamu.

Są cztery źródła prawa w islamie. Najważniejsza jest święta księga islamu, Koran, następna po nim

jest Sunna, zbiór relacji dotyczących życia Mahometa. Kolejne dwa źródła to już narzędzia prawne: kijas
(rozumowanie przez analogię) oraz idżma (jednomyślna zgoda).

Koran. Muzułmanie wierzą, że Koran jest tylko ziemską wersją Księgi Matki, a prawo w nim zawarte
zostało tylko ujawnione – objawione prorokowi Mahometowi. Koran zawiera 4 rodzaje przepisów:

dotyczące postawy religijnej wiernych,

dotyczące zewnętrznych, rytualnych obowiązków

przepisy moralne

przepisy regulujące wzajemne stosunki społeczne, rodzinne, itd. oraz stosunki międzyreligijne (czyli relacje:
wierny-wierny, wierny-innowierca, wierny-niewierny).

W pierwszych wiekach istnienia islamu, wraz ze wzrostem społeczności wyznawców, bardzo szybko

okazało się, że Koran nie jest źródłem wystarczającym. Uświadomiono sobie, że ma wiele luk, a pewne
sprawy są potraktowane powierzchownie. Są także w Koranie wersety sprzeczne ze sobą – prawnicy z
początkowego okresu włożyli dużo wysiłku w ich wyjaśnienie. W ten sposób zaczęły się rodzić tafsiry –
komentarze odwołujące się nie tylko do sensu prawnego księgi, ale także teologicznego, historycznego, do
warstwy lingwistycznej, itd.

Sunna

. Zakres obowiązków zaczerpnięty z czynów i praktyk Mahometa. Sunna jest zbiorem opowieści na

temat czynów i wypowiedzi proroka Mahometa, stanowiąca muzułmańską tradycję religijną. Sunna jest
także źródłem wiary i podstawą prawa muzułmańskiego. Sunna ustanawia prawa w najróżniejszych
dziedzinach, od społecznej po polityczną i organizacyjną na płaszczyźnie bardziej „świeckiej” oraz w
dziedzinie teologicznej i rytualnej. Na przykład to właśnie sunna określa sposoby, czas i formuły modlitwy
kanonicznej, fundamentalnego obrzędu islamu.

Kijas

. W przypadkach, w których ani Koran, ani sunna nie wystarczały do rozstrzygnięcia wątpliwości,

zaczęto stosować kijas – wnioskowanie przez analogię; źródłem analogii były przypadki wymienione w

Koranie lub sunnie. W ten sposób np. powstał zakaz używania narkotyków, przez analogię do zakazu picia
wina.

Idżma. Idżma to jednomyślne postanowienie. Gdy pojawia się jakaś wątpliwość natury prawnej, zbiera się
grupa muzułmańskich prawników lub nawet cała umma, każdy z radzących sądzi problem wedle swojej
woli, aż do momentu uzyskania jednomyślności. Decyzja jest następnie rozpowszechniana wśród wiernych.
Uznanie takiego postanowienia opiera się na przekonaniu, że decyzja tak podjęta nie może być niezgodna z
wolą Boga (jeśli ogół wiernych może jednomyślnie postępować, to nie może to nie podobać się Bogu).
Żadna z decyzji wydanych na podstawie kijasu lub idżmy nie może być sprzeczna z Koranem lub sunną.

Dżihad (zmaganie, walka) – w kulturze islamu pojęcie pierwotnie oznaczające dokładanie starań i
podejmowanie trudów w celu wzmocnienia wiary i islamu.

Dżihad

Mniejszy Większy

Święta wojna – mieczem Sercem, duszą

walczyć przeciwko unikać złego

niewiernym, łajdakom

5. Chrześcijaństwo a islam w kulturze współczesnej

a) Bóg w chrześcijaństwie i w islamie

chrześcijaństwo

islam

Zdecydowana większość wyznań chrześcijańskich
jest monoteistyczna i uznaje koncepcję Trójcy
Świętej.

Nauki Jezusa Chrystusa zawierają monoteistyczną
koncepcję uniwersalnego Boga – kochającego Ojca
całej ludzkości. Człowiek winien jest Bogu zaufanie,
miłość i wdzięczność. Zobowiązany jest również
okazywać miłość innym ludziom jako dzieciom
Boga. Jezus jest według trynitarian wiecznym i
jedynym Bogiem (w tym Synem Bożym), który
przyjął naturę ludzką zachowując w pełni boską, by
zbawić ludzkość od grzechu. Osobiste oddanie i
zawierzenie Jezusowi jest motywem dobrego
postępowania chrześcijanina. W dziele zbawienia
człowieka współpracuje Duch Święty, określany jako
Duch prawdy i życia, utwierdzający ludzi w wierze,
nadziei i miłości. Te trzy osoby boskie są równe,
nierozdzielne i tożsame w swej istocie, choć są
różnymi osobami, dlatego też są określane jako Bóg
w Trójcy jedyny.
Bóg jest jeden, ale w trzech Osobach: Ojca, Syna i
Ducha Świętego. Są to trzy Osoby, które posiadają
jedną naturę Bo

żą nierozdzielnie - współistotnie.

Muzułmanie uważają Boga za najwyższego władcę
wszechświata, jedyną istotę doskonałą i godną czci.
Allah w Koranie jest praktycznie tym samym
bogiem co Jahwe w Starym Testamencie, a
koncepcja Trójcy jest uznawana przez
muzułmanów za absurdalną. Sama nazwa islam
oznacza podporządkowanie się woli Boga, która
przejawia się we wszystkich wydarzeniach. Allah
jest „wszechmocnym, wszechwiedzącym,
sprawiedliwym panem świata, stwórcą nieba i ziemi,
życia i śmierci.”

Podobnie jak w chrześcijaństwie, dużą wagę
przykłada się do miłosierdzia Boga. Według islamu,
najcięższym z grzechów i jedynym którego Bóg nie
przebacza jest oddawanie czci innym bogom, co
obejmuje nie tylko kult świętych czy bóstw innych
niż Allah, ale też nadmierne przywiązanie do dóbr
materialnych czy ukochanej osoby.
*Radykalny monoteizm – jeden Bóg – Allach! (ich
monoteizm wiąży się z monoteizmem żydowskim
(nie wiem, co to znaczy, tak mam w notatkach))
*Relacja człowieka do Boga – to relacja sługi do
Pana.
*Wierzący – to wyrarzenie czystego pochodzenia
(też nie wiem, co to znaczy))
*Zaprzeczają Trójcę Świętą i wcielenie Boga

b) filozofia człowieka

chrześcijaństwo

islam

 Teologia katolicka głosi iż człowiek stanowi

jedność duszy i ciała. Natura ludzka zawiera
pierwiastek

duchowy i nieśmiertelny(duszę) oraz pierwiastek
materialny(ciało). Wprawdzie
element materialny, jakim jest ciało ludzkie, cechuje
niedoskonałość i krótkotrwałość,
jednak przez fakt, i

ż jest stworzone przez Boga oraz

ma być wskrzeszone w
dniu ostatecznym, godne jest szacunku i uznania za
dobre.. Dusza ludzka
jest wewnętrznie niezale

żna od ciała, a więc

nie podlega rozkładowi i zniszczeniu. Jest ona
pierwiastkiem duchowym i nieśmiertelnym.

 człowiek stworzony na obraz Boga-

Stwórcy i powołany

do uczestnictwa w świętym

Życiu Bożym, ale już na

początku swojej historii nadu

żył swojej wolności i

przeciwstawił się Bogu.
Nastąpił grzech pierworodny, czyli przekroczenie
Bo

żego nakazu.

W przeciwieństwie do doktryny muzułmańskiej
teologia katolicka nie ogranicza zasięgu grzechu
pierworodnego do pierwszych ludzi, lecz
podkre

ś la,

że jest on dziedziczony przez

wszystkich potomków Adama.
Tragiczne skutki grzechu pierworodnego, wymagały
szczególnej interwencji zbawczej Boga.
Jej(interwencji) celem miało być przywrócenie

życiu

człowieka i światu utraconego ładu Bo

żego.

Realizacją owej interwencji Boga był Bo

ży plan

zbawienia, stopniowo dokonujący się na przestrzeni
dziejów świata, określany mianem historii
zbawienia.

 teologia katolicka uznaje ideę Boskiego

ojcostwa za zasadniczą i kształtującą właściwe
chrześcijaństwu relacje między Bogiem
a człowiekiem. U podstaw owych relacji znajduje się
pojęcie dziedzicznego grzech pierworodnego i
związanego z nim zbawczego planu Boga.

*Bóg – Bóg historii
*Bóg stworzył człowieka, aby poznał Go i kochał na
tym świecie.

 człowiek, podobnie jak cały świat, powołany

został do

życia przez Boga.

Ciało ludzkie zostało ukształtowane z gliny
aby przypominało człowiekowi jego pierwotne
pokrewieństwo z kosmosem.
W ukształtowane ciało ludzkie Bóg tchnął swojego
ducha i ten fakt czyni z człowieka arcydzieło
stworzenia oraz nadaje mu szczególna godność.
Mimo tak wielkiej godności człowiek pozostaje
jednak stworzeniem.

 Wskazują bowiem, że już na początku

dziejów

świata miało miejsce nieposłuszeństwo człowieka
względem Boga, czyli "pierwotna
wina" (grzech pierworodny) został ograniczony do
pierwszych rodziców ludzkości. Islam odrzuca ideę
grzechu pierworodnego, który pozostawiłby skazę
na naturze ludzkiej i który wymagałby szczególnej
interwencji zbawczej Boga. Wprawdzie pierwszy
grzech nieposłuszeństwa, jak głosi doktryna
muzułmańska, wyzwolił w ludziach skłonność do
innych grzechów, jednak ka

żdy człowiek rodzi się

naturalnie dobry i nic nie zniekształca jego natury,
ani jego woli.
Odrzucenie idei grzechu pierworodnego oraz
potrzeby szczególnej interwencji
zbawczej Boga spowodowała brak określeń
najbardziej właściwych dla chrześcijańskiej
koncepcji zbawczej, takich jak: zbawienie i
zbawiciel.

 Według Koranu jest On Królem w stopniu

najwy

ższym; "Królem ludzi" i "Królem Dnia

Sądu". Brak jest natomiast relacji
wskazujących na ojcowskie odnoszenie się
Boga do ludzi. O braku ojcowskich relacji
między Bogiem a człowiekiem decyduje
radykalna transcendencja Boga(Władca
Absolutny) w stosunku do człowieka i całego
świata stworzonego.

*Jeśli człowiek zgrzeszy, to musi żyć w wiarz i
pokorze Allachu
*Człowiek musi wykonywać 5 dobrych obowiązków
muzulmanina (patrz wyżej: 5 filarów)
*Allach – Bóg Pozaświatowy
*Człowiek może być tylko sługą Pana. Nie ma
możliwości, że człowiek jest stworzony na podobę
Boga. Bóg nie da się poznać ludziom.
**Pojęcie osoby: islam nie zna pojęcia „osoba”. Jest
pojęcie „jednostki”, jako części całego
społeczeństwa muzulmańskiego. Brak wolności
religijnej.

c) koncepcja małżeństwa i rodziny

Małżeństwo w islamie jest umową, traktatem. Przedmiotem kontraktu jest władza nad żoną. Kobieta

nie może wychodzić z domu bez zezwolenia męża; nie może gościć mężczyzn oprócz najbliższych bliskich.
Musi mieć zasłonę na twarzy.

Dopuszcza się rozwiązanie małżeństwa (rozwód). Jest to prawo męża. Kontrakt małżeński może być

rozwiązany jednostronnie przez mężczyznę lub na prośbę kobiety przekazaną przez jej ojca i za zgodą męża.
Kobieta nie może oddalić męża przez rozwód.

Islam dopuszcza małżeństwo jednego mężczyzny z kilkoma kobietami (ale nie więcej, jak 4). Niemniej

w niektórych krajach islamskich poligamia jest zakazana. Jednak kobieta nie może mieć więcej, niż jednego
męża.

W Islamie rodzina oparta jest na modelu patriarchalnym. Dzieci są dla mężczyzny darem, który

otrzymuje od Boga za pośrednictwem kobiety. Narodzone dziecko jest uważane za dobre ze swej natury oraz
wyznawcę islamu. Władza ojca nad dziećmi jest absolutna.

W wychowaniu podkreśla się szacunek i posłuszeństwo dla rodziców, które ustaje gdy rodzice chcą

odłączyć dziecko od islamu.

Syn ma zawsze obowiązek wyznawania islamu.

Nie uznaje się prawa matki do wychowania, jeśli ta jest innego wyznania.

Dzieci noszą imię ojca, mają jego obywatelstwo i religię.

Jeśli rozwiązuje się małżeństwo, żona wyznania katolickiego może opiekować się nieletnimi dziećmi

tylko wtedy, gdy nie sprzeciwia się to wychowaniu w wierze muzłumańskiej. Po osiągnieciu pewnego wieku
dzieci przekazywane są pod opiekę ojca lub jego rodziny lub wskazanego w testamencie opiekuna, jeśli on
nie żyje.

Katoliczka + muzulmanin

Jako kandydatki na żony muzułmanów mogą być brane pod uwagę, poza muzułmankami, tylko kobiety
Księgi: chrześcijanki i żydówki.

Katoliczka musi mieć zezwolenie (dyspensę) od biskupa.

     3 warunki otrzymania dyspensy:
   - Strona katolicka powinna zaświadczyć, że zrobi wszystko, żeby dzieci były wychowane po katolicku
   - Druga strona musi być zawiadomiona o szczegółach wiary kat.
   - Cele oraz przedmioty małżeństwa:
                                                            * miłość
                                                            * prokreacja (przekazanie życia)

Katolik + muzulmanka!!!

Muzułmankę obowiązuje całkowity zakaz małżeństw z wyznawcami innych religii.
Ale!: katolik może stać się muzulmaninem, kiedy wyzna, że Allach – to Bóg, a Mahomet (Muhammad) – to
jedyny Prorok.

Muzulmanin nie może stać się katolikiem. Według Szariatu (Prawa islamskiego) zasługuje na karę

śmierci. (u nich: wolność religijna – to znaczy, że każdy może nawrócić się, natomiast nie ma mowy o
odwrócenie się od islamu! (taka to sobie wolność =/ ))

d) wizja kobiety

- Koran podkreśla, że kobieta jest istotą ludzką, stworzoną przez Allaha

W pczeciwieństwie do Biblii Koran nie
wspomina imienia Ewy i całą winę za grzech
pierworodny obciąża Adama

Taaaka sobie ciekawostka))))

- Gwarantowane jest kobietom minimum praw majątkowych i okresowe zabezpieczenie zamieszkania i
wyżywienia po rozwodzie, a także utrzymanie przez męża w czasie trwania małżeństwa. Wdowy powinny
mieć zabezpieczone mieszkanie i utrzymanie przez rok po śmierci męża.

- Nie ma różnic między mężczyzną i kobietą w płaszczyźnie czysto religijnej

- Dozwolona jest poligamia (ograniczona do 4 żon) i współżycie z nieograniczoną liczbą niewolnic. W
praktyce poligamia ograniczona jest możliwościami finansowymi mężczyzny, tylko 2 do 3% najbogatszych
może sobie pozwolić na więcej niż jedną żonę.

- Koran podkreśla różnice między płciami, wyraźnie określając kobiety jako gorsze od mężczyzn.

- Kobieta jest istotą pustą i bezmyślną.

- Kobieta musi być posłuszna mężczyźnie i może być zmuszona do tego biciem, jeśli inne środki okażą się
niewystarczające.

- Kobiety muszą zakrywać ciała, a według niektórych interpretacji także twarze (jednak w samym Koranie
nie ma dosłownego nakazu zakrywania twarzy ani włosów).

- Mężczyzna może (poza okresem menstruacji i okołoporodowym) zawsze wymagać od żony współżycia
seksualnego.

- Kobieta dziedziczy znacznie mniej majątku, niż mężczyzna.

- Kobieta ma przed sądami mniej praw, niż mężczyzna.

*Do kobiety mówi się córko, żono, siostro. Nie używa się imienia.

6. Problem wolności religijnej i rozdziału władzy religijnej od władzy politycznej w islamie

Wolność religijna w islamie nie istnieje – muzułmanin przechodzący na inną religię w zasadzie
podpisuje na siebie wyrok śmierci. Zmiany religii uznają tylko w przypadku, gdy ktoś zmienia
wiarę NA islam. W niektórych miejscach nawet za samo przyznanie się do wyznawania innej religii
można stracić życie.
Małżeństwo z osobą innego wyznania jest dopuszczalne tylko dla mężczyzny – może on ożenić się
w nie-muzułmanką, jednak muzułmańska kobieta (zaskakujące!) może wyjść za mąż tylko za
muzułmanina.
W islamie istnieje koncepcja państwa wyznaniowego: państwo jest nierozerwalnie związane religią
– ma to swoje uzasadnienie przede wszystkim w tym, że prawo islamu – święte prawo szariatu
zawiera także regulacje dotyczące sfery społecznej, politycznej i ekonomicznej, dziedziny te są
więc usankcjonowane religijnie. Każda sfera życia publicznego jest w islamie podporządkowana
religii.
Obecnie system ten jest obecny w Arabii Saudyjskiej i Mauretanii oraz Iranie (Iranu jestem pewna
na 95%), jednak radykalne grupy islamistyczne dążą do rozszerzenia go na inne kraje (docelowo na
cały świat)

Wizje natury ludzkiej – od Oświecenia do dzisiaj

8. Zło w kulturze

a) „Stałem się Hitlerem…” (Gombrowicz)
b) Archetyp cienia (Jung) i syndrom „kozła ofiarnego”(Girard)
c) Bóg a zło

 Zło w człowieku jest pewnym brakiem natury ludzkiej
 Mangelwesen – brak; człowiek nie jest doskonały, ma jakiś brak. Brakiem jest właśnie m.in.

zło. Jak zło funkcjonuje w naturze ludzkiej?

 Wiąże się to z wyobraźnią antropologiczną – jak myślę o sobie? To rzutuje na to jak myślę o

innych

 Odpowiedzi na to pytanie bywają naiwne, np. pogląd Rousseau: człowiek jest istotą dobrą,

psuje go społeczeństwo, cywilizacja. Ale w głębi serca jest kimś dobrym, szlachetnym,
niewinnym

 Należy przyjąć postawę realizmu psychologicznego: człowiek nie jest kimś dobrym
 Koncepcja Rousseau jest mało wnikliwa. Już Freud odkrył, że jesteśmy narcystyczni.

Rodzimy się jako narcystyczni i narcyzm towarzyszy nam do końca życia

 Człowiek nie jest kimś dobrym – to wywodzi się z Biblii (Jezus mówi: nikt nie jest dobry,

tylko Bóg)

 naiwną odpowiedź daje też komunizm – dobry człowiek wierny partii
 mit dobrego dzikusa – uważano, że dzicy ludzie są dobrzy, bo nie są skalani cywilizacją

(mit obalony: prowadzą wojny krwawe jak mało kto)

Witold Gombrowicz „Dziennik” 1961-1966

 Zło jest we mnie i muszę je w sobie rozpoznać
 Możliwa jest dychotomia – z jednej strony jest ktoś dobrym ojcem, mężem, a z drugiej…

np. szef obozu koncentracyjnego miał rodzinę; eksperyment więzienny Zimbardo

 Wgląd w siebie – na ile go mam; samopoznanie. Ludzie nie uznają tego, że są

potencjalnymi zbrodniarzami. Gdy widzą zbrodnię „wybrzydzają”, moralizują, nie
rozumieją jak tak można czynić – przecież jesteśmy ludźmi

 Samoświadomość – mam w sobie anioła, mam w sobie bestię. Nie wiem jak się zachowam

w konkretnej sytuacji. Ale przynajmniej mam tę świadomość

 wielu ludzi odrzuca to, że mają w sobie zło – to kłamstwo egzystencjalne
 Zmagania aksjologiczne – kim jestem, do czego jestem zdolny
 Chrześcijaństwo – jestem grzesznikiem. Moja skłonność do zła jest większa, mocniejsza niż

pragnienie dobra

 mogę zmagać się w sobie, ale moja skłonność do zła i tak jest silniejsza – to temat wielkiej

literatury (np. „Zbrodnia i kara”)

 ważne by stanąć w prawdzie i rozpoznać siebie jako narcystę. To jest trudne, ale

małżeństwo pomaga.

 Gombrowicz mówi jako ateista – a i tak ma świadomość zła w człowieku. To nie jest

religijny punkt widzenia

 Potencjalnie jestem Hitlerem i to się może ujawnić w pewnych sytuacjach – Narody świata:

czy wciąż wam się wydaje, że Hitler był tylko Niemcem?

 2 typy zła:

o Zło moralne – jestem na równi pochyłej mojego egoizmu. Jestem narcystą, egoistą,

nie skłonnym do poświęceń. Mam wpływ na zło moralne

o Zło ontyczne – jest głębsze. Mam skłonność do zła, jestem wewnętrznie

zniekształcony. Nie mam wpływu na zło ontyczne.

Archetyp cienia (Jung)
Jung (uczeń Freuda):

 Ma pewną wizję psychiki

 Persona – (w starożytnym teatrze greckim persona to maska, którą nakładali aktorzy) - rola,

którą gram, np. student, profesor. Gramy różne role – ojciec, brat, kolega. Autowizerunek
oficjalny

 Ego – jest u Junga instancją świadomą (inaczej niż u Freuda). U Freuda jest częściowo

świadome, częściowo nieświadome.

 Sfera nieświadoma – tu są archetypy, są głęboko nieświadome, ale promieniują na ego i

personę

Kluczowe archetypy:

 Powierzchniowy – to persona i cień
 Duszy – anima i animus. Mężczyzna szuka animy, kobieta animusz – mój Adam, moja Ewa

(wybranka)

 Ducha – Wielka Matka i Stary Mędrzec – pewien wewnętrzny autorytet, którego szukam.

Ktoś, kto mi imponuje.

o Mędrzec – personifikacja mądrości, prawdy. To może być Bóg lub prorok. Autorytet

męski

o Matka – autorytet żeński (zwykle stara kobieta, która imponuje swoja mądrością)

 Jaźni – Jung używa terminu Selbst („sobość”, self). Bycie sobą. Proces indywiduacji –

spełnienia się w życiu jako człowiek, każdy chce być indywidualnością. Odkrycie swojego
powołania i dążenie do jego spełnienia

 Archetypy odsłaniają głębokie pragnienia nieświadome.

Ważny w kontekście zajęć jest CIEŃ:

 To zło pewne, dlatego często uciekam
 Alienacja – to ucieczka
 Myślenie życzeniowe – np. małżeństwo – wydaje nam się, że to będzie raj na ziemi. A nie!

Bo spotykają się dwa cienie

 Jeśli ucieka się od archetypu cienia to buduje się pewną idyllę – będzie raj na ziemi
 Prowadzi do ucieczki w pewne utopie, np. komunizm
 Wyraża się w myśleniu życzeniowym (wishful thinking) – niebezpieczna rzecz, ale ciągle w

to wpadamy

 Ktoś, kto ucieka od cienia może sobie narzucić bardzo surową ascezę, np. kobiety dla mnie

nie istnieją – psychaitryk

 Pracoholizm też może być ucieczką od cienia
 podobnie jak przesadny perfekcjonizm (rodzaj samoobrony przed cieniem – żeby

przypadkiem ktoś mi czegoś nie zarzucił)

 Reklama bazuje na tym – pokazuje świat bez sfery cienia, pewną doskonałość

Cień ma 4 wymiary. Podstawowe emocje, tworzące kompleks cienia to:

1. Agresja
2. Poczucie winy
3. Poczucie małej wartości
4. Lęk

To są 4 aspekty cienia w nas, tak zwana tetrada cienia.

4 funkcje psychiczne:

1. Percepcja
2. Intuicja

3. Uczucie
4. Myślenie – negatywne myślenie o sobie wynika z poczucia niskiej wartości

Personifikacje cienia:

 Baśniowe – np. smok, baba jaga, wilk itd.
 Ludowe – diabeł, szatan, wampir
 Mitologiczne – herosi schodzący do cienia, buntujący się przeciwko bogom, np. Edyp,

Prometeusz

 Religijne – Judasz, Kain, także Hiob, chociaż on inaczej do tego podchodzi.

Ktoś, kto ucieka od cienia wpada w kompleks ofiary. Gdy nie widzę w sobie złych cech, to widzę to
na zewnątrz, u innych. Jeśli nie widzę w sobie cienia, to jestem nieznośny dla otoczenia. Postawa
niewinnej, skrzywdzonej ofiary jest najgorsza.

Kobieta a mężczyzna – ten sam ładunek egoizmu, ale inaczej wyrażany. Cień jest i w mężczyźnie, i
w kobiecie, tylko inna ekspresja. Np. mężczyzna głośno krzyczy; kobieta – szantaż emocjonalny,
niedopuszczenie do współżycia.

Indywiduacja – wewnętrzny rozwój, rozpoznanie cienia indywidualnego. Postawa duchowa
pozwala rozpoznać i zasymilować cień.
Rozpoznanie i asymilacja cienia jest bardzo ważna – to droga indywiduacji, akceptacji tego, kim
jestem.
Człowiek, który rozpoznał siebie, wie kim jest. To daje ogromną wolność. Cień trzeba sobie
uświadomić.

Biblia:

 Mówi kim jest człowiek
 W różnych kontekstach w ST i NT

NT – fragment listu do Rzymian św. Pawła (Rz 7, 14-25):

 To tłumaczenie – trzeba porównać z oryginałem
 Ciało w języku greckim ma dwa znaczenia. W języku polskim ma jedno i to jest mylące

o sarx – grzeszna wolność
o soma – cos neutralnego, nasze ciało jest czymś pozytywnym, dobrym

 Jedno pojęcie nas bardzo ogranicza
 Święty Paweł mówi o sarx – postawa człowieka cielesnego – „Chcę być Bogiem”
 Pojęcie grzechu – trzeba rozumieć szerzej niż grzech moralny
 Zło – 2 sensy:

o Moralne – zależne od decyzji
o Ontyczne – nie zależy ode mnie – jako człowiek mam skłonność bardziej do zła niż

dobra, bardziej jestem egoistą niż aniołem. Teologia wyjaśnia to jako skażenie
grzechem pierworodnym

 Paweł mówi o grzechu ontycznym – to wrodzona skłonność, słabość sprawia, że czynię zło
 Rozdarcie wewnętrzne człowieka: wiem, co powinienem zrobić (wiem co jest dobre), ale

nie potrafię tego zrobić, coś mnie powstrzymuje

Mk 7, 17-33

 Problem nieczystości
 Co czyni człowieka nieczystym, złym, co go wewnętrznie plami – to, co pochodzi z serca

(serce to symbol wolności i natury człowieka)

 W tym sercu łatwo możemy rozpoznać wolność człowieka
 To co przychodzi z zewnątrz nie zmusza mnie do decyzji i mnie nie unieszczęśliwia

(unieszczęśliwia mnie to, co pochodzi z wewnątrz, czyli z mojej decyzji)

 Czyni mnie nieczystym to, co pochodzi z wewnątrz – pochodzi z pewnej decyzji
 dobrze jest unikać tego, co czyni mnie nieczystym
 Wolność decyzji
 To pytanie co mnie czyni nieczystym w sensie duchowym – np. to, co jemy, pokarm, czyli

to, co pochodzi z zewnątrz nie ma na to wpływu

Św. Augustyn: Raz wybrawszy codziennie wybierać muszę
Uwierzywszy Bogu – decyzja wiary nie zwalnia nas z decyzji. A często chcemy swoją wolność
powierzyć komuś innemu.

9. „Rewolucja seksualna judaizmu” (D. Prager)

Problem nieokie

łznanego seksualizmu we współczesnym świecie, seksualizacja wszystkiego!

Dzisiaj otacza nas wielkie pragnienie seksu
chrzescijanie i Zydzi („bracia starsi w wierze”---Jan Pawe

ł II)

opacznie rozumie si

ę wolność---jako samowolę (wolność indywidualstyczną, egoistyczną,

narcystyczn

ą)

lata 70. --Londyn „the joy of sex”
obecnie---np. Walka o prawo do pedofilii, bo co kto lubi
zasada rachuby nastepst---j

ęsli nie wynika z tego nic złego to dlaczego nie. Sprzeciwia się to

łoszonej przez JP II obronie wartości absolutnych, wartości jako drogi do człowieczeństwa

łżeństwo dziś----aspekt jednoczący (miłość) + prokreacja (rodzina/ życie)

dzisiaj si

ę wszystko poplatąło aspekt hedonistyczny, ale bez dzieci, albo jedno dziecko

JP II „Humane vitum”
ludzie urodzeni po latach 70. 80. maja ju

ż pokręcone od seksu w głowach, nakręcreni pulsem

naszych czas

ów, wychowani w atmosferze hipererotycznej

poj

ęcie panseksualizmu---wszystko wiąże się z seksem kreskówki, internet, widzi się obrazy, które

wcze

śniej były tabu, obecność nawet przekazów podprogowych plus do tego banalizowanie tej

sprawy

Deseksualizacja Boga w judaizmie

w odróznieniu od innch religii w judaizmie nie ma za

łożenia że stworzenie zaczyna się od aktu

seksualnego bog

ów/ boginek czy ogólnie że bogowie ze soba współżyją, np. Zeus z Herą albo że

kto

ś kogoś gwałci czy że akty seksualne zdarzają się w „boskiej rodzince”

w religiach istnia

ła tzw. sakralna prostytucja (stosunki homo, hetero na rzecz świątyni), a stosunek

analny uchodzi

ł nawet za część kultu

kediszim- m

ęskie prostytutki, ale z czasem usunieto taką „instytucję”

do 1948 r. ma

łżonki współżyły z kapłanami reprezentującymi bogów

ale w Izraelu aktywno

ść seksulaną ograniczono, wyizolowano czy sprowadzono tylko do łoża

łżeńskiego

judaizm wydzieli

ł homoseksualizm

wcze

śniej wszelki praktyki seksualne się jakoś specjalnie nie dzieliły tylko co najwyżej na

penetruj

ącego i penetrowanego

patrzono na seks jako pewnego rodzaju preferencje kulinarne (czyli co kto lubi :P)
dopiero Biblia ukaza

ła seks jako intymną interakcję, interakcje miłości i na tym polegała rewolucja

seksulana judaizmu plus do tego zakaz homoseksualizmu!

Homoseksualizm wczesniej by

ł akceptowanay, a nawet ceniony (Grecja)

Dopiero

Żydzi się postawili w tej sparwie: Nie będziesz obcować z mężczyzna tak jak z kobietą, bo

to jest OBRZYDLIWO

ŚĆ---hbr. toevah (słowo używane w odniesieniu np. do kultu bożków,

ózbiarstwa, magii)

Homoseksualizm poteopiny tak jak np. ofiary z dzieci, które to zjawisko prezentuje prymitywno

ść

świata ludzi
Biblia wprowadzi

ła obraz Boga uniwersalnego/ moralnego/ kochajacego nie jak np. w Grecji

zawistna Hera

Pragnienie by kobieta i m

ężczyzna buli równi, żyli wspólnie

rodzina jest najwazniejsza, a homoseksualizm to zapczeczenie rodziny, negacja, zbrodnia
m

ęzczyzn, którzy nie maja żony---czy męzczyzn bez zony to człowiek???

rodzina wazniejsza ni

ż naród, jednostka

Abraham----ojciec wiary
negatywny stosunek wobec kobiet wynika

ł z homoseksulaizm, np. w Grecji stawiano

homoseksulazim na piedestale, by

ł ideałem, a kobiete sprowadzało to do roli kury domowej albo

kurtyzany!
Dlatego Ateny by

ły zdominowane przez męzczyzn

Biblia oddaje kobiecie jej godno

ść

trzeba pami

ętać o :

deseksulaziacji Boga, wzmocnieniu roli kobiety, seks plus mi

łość, potępienie homoseksulaizmu i

prostytucji sakralnej

10. Teologia ciała wg Jana Pawła II

Niegdyś istniało tradycyjne przekonanie, że obie płcie się uzupełniają, pewnego rodzaju

dopełnienie kobiety i mężczyzny. Teraz jest tendencja, iż panuje absolutna równość, równość

mężczyzny i kobiety. Mówi się, że kiedyś pragnienie Boga było podstawą społeczeństwa, dziś

jest natomiast pragnienie seksualne. Jaka jest na to odpowiedź Kościoła? Papież Jan Paweł II w

„Teologii Ciała” wyraził to w 9 Katechezach. Międzynarodowa Komisja Teologiczna

utworzona przez Papieża jako pomoc dla Stolicy Apostolskiej w rozwiązywaniu problemów

teologicznych wypowiedziała się jasno i precyzyjnie na ten temat:

Wcielenie i Zmartwychwstanie rozszerzają nawet w wieczności głęboko postawy seksualne

imago Dei obrazu Bożego. Zmartwychwstały Pan, który teraz siedzi po prawicy Ojca pozostaje

mężczyzną. Możemy poza tym zauważyć, że uświęcona jak gdyby Osoba Matki Bożej teraz

wzięta cieleśnie do nieba jest dalej kobietą. Różnice seksualne pomiędzy mężczyzną i kobietą

ukazują nam ukazują się przed fizyczne przymioty de facto przekraczają czystą fizyczność i

dotykają samego misterium osoby.

Jest to bardzo ważna teza: nie jesteśmy mężczyzną czy kobietą w sensie tylko płci kulturowej, nie

tylko fizycznie, ale to dotyka głębi naszej osoby – mężczyzna przeżywa świat jako mężczyzna,

kobieta - jako kobieta.

Mężczyzna i kobieta są stworzeni na Obraz Boży. Ten istotowy dla człowieka obraz, podobieństwo

Boże mężczyzny i kobiety jako małżonków i rodziców, zostaje przekazany ich potomkom:

„Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną” (Rdz 1,28)

(W tekście aramejskim jest inne przetłumaczenie „Bądźcie silni i rozmnażajcie się.”)

Człowiek jest istotą rozumną (animale razionale). Niewiasta jest drugim „ja” we wspólnym

człowieczeństwie. Mężczyzna i kobieta od początku jawią się jako jedność dwojga, co oznacza

wyjście z pierwotnej samotności, w której człowiek nie znajdował pomocy.

Człowiek nie może istnieć samotnie, może istnieć tylko jako jedność dwojga. To jest pełnia

człowieczeństwa. Sam mężczyzna nie jest w pełni człowiekiem. Można by się zastanawiać czy

kawaler jest w ogóle człowiekiem. Zatem człowiek nie może istnieć samotnie, może tylko jako

jedność dwojga, w relacji do drugiej osoby – chodzi tu o relację wzajemną.

Człowiek został więc stworzony w relacji z innymi na obraz Boga, który jest Trzema Osobami,

pozostającymi we wzajemnej relacji miłości. Osoby te są różne ale pozostają w pewnej jedności.

Także mężczyzna nie może stanowić człowieczeństwa bez kobiety, człowieczeństwo to mężczyzna

i kobieta razem. Są oni wezwani do życia we wspólnocie w miłości i do odzwierciedlania w ten

sposób komunii miłości, jaka jest w Bogu.

W rozdziale II „Wspólnota ludzka” Gaudium et spes czytamy:

„Kiedy Pan Jezus modli się do Ojca, aby "wszyscy byli jedno... jako i my jedno jesteśmy" (

J 17,21-

), otwierając przed rozumem ludzkim niedostępne perspektywy, daje znać o pewnym

podobieństwie między jednością osób boskich a jednością synów Bożych zespolonych w prawdzie i

miłości. To podobieństwo ukazuje, że człowiek będąc jedynym na ziemi stworzeniem, którego Bóg

chciał dla niego samego, nie może odnaleźć się w pełni inaczej jak tylko poprzez bezinteresowny

dar z siebie samego.”

Jest to słynna formuła Jana Pawła II, właściwie istota miłości: bezinteresowny dar z siebie.

Oczywiście, jeśli ktoś jest samotny nie może wejść w tę relację z drugim, powierzyć siebie

drugiemu w sposób naturalny.

Człowiek zarówno mężczyzna jak i kobieta jest jedynym wśród stworzeń świata widzialnego,

którego Bóg Stwórca chciał dla Niego samego. Stworzenie pozostaje w funkcji człowieka, człowiek

jest w funkcji Boga, nie zaś w funkcji czegoś innego. „Odnosi się to do każdego człowieka,

zarówno do kobiety, jak i do mężczyzny, którzy oczywiście realizują to na sposób właściwy

każdemu. W obrębie niniejszego rozważania o godności i powołaniu kobiety ta prawda o człowieku

stanowi nieodzowny punkt wyjścia. Księga Rodzaju pozwala już dostrzec jakoby w pierwszym

zarysie ten oblubieńczy charakter relacji pomiędzy osobami, na gruncie którego rozwinie się z kolei

prawda o macierzyństwie, a także o dziewictwie jako o dwóch szczególnych wymiarach powołania

kobiety w świetle Bożego Objawienia.”

Termin, którego Papież często używa to „wymiar Oblubieńczy”. Jan Paweł II napisał List do kobiet

(1995), kiedy to walka przeciw kobiecie stała się bardzo ostra. Mówi w nim o geniuszu kobiety. Na

czym on polega? Na indywidualności relacyjnej. Kobieta ma bogatą indywidualność relacyjną tzn.

Papież podkreśla regulację miedzy kobietą a mężczyzną, którzy się uzupełniają i są niezbędni w

kontekście rodziny. I ojcostwo i macierzyństwo potrzebują jedno drugiego i są współzależne. Z

tego powodu odnosi się do kobiet „Jedno dwoistość pomaga zrozumieć, że rodzina w tej mierze, co

kultura są wspólną misją mężczyzny i kobiety, ponieważ wymagają specyficznego wkładu każdego i

relacji wspólnoty lub wspólnoty obu płci. Konieczne jest powielanie kultury, która nie jest

pozostawiona bez matki i rodzinę, która nie jest pozbawiona ojca, żeby ochraniać ludzkość.

Różnica między kobietą a mężczyzną jest ontologiczna.”

Ta różnica między kobietą a mężczyzną nie jest tworem kulturowym, ale jest po prostu cechą

naturalną. Chodzi o różnicę relacyjną. Papież mówi tu o geniuszu kobiety. Odnosi się do kobiety,

która ze względu na dar macierzyństwa jest bardziej otwarta, szczególnie na rzecz najsłabszych i

bezbronnych. Wymiar na pewno nieobcy sferze męskiej, pomimo tego kobieta ma zdolność

uobecniać go w sposób szczególny i niewątpliwie stanowi ważną część jego wkładu w ludzkość.

Naszym podstawowym problemem jest narcyzm. Otóż kobieta poprzez ten dar macierzyństwa ma

unikalny sposób przezwyciężania narcyzmu. Kiedy rodzi dziecko, ten swój narcyzm i skupienie na

sobie, przenosi na dziecko – zajmuje się nim, troszczy się o niego. Mężczyzna zaś nie ma tego daru.

Oczywiście, jako ojciec posiada go, lecz tylko do pewnego stopnia. Zatem ta indywidualność

relacyjna u kobiety jest bardziej otwarta, bardziej w kierunku poświecenia się, dawania siebie. Na

tym polegałby geniusz kobiety. W związku z tym konieczne jest, aby rozumieć i doceniać bardziej

geniusz kobiety jako szczególne powołanie do służby Bogu, Kościołowi, społeczeństwu, aby

ofiarować się w darze drugiemu, by sprzeciwiać się indywidualistycznej i wykorzystującej

mentalności ze strony mężczyzny.

K. Wojtyła „Miłość i odpowiedzialność”

Papież pokazuje różnice między instynktem a popędem seksualnym. Instynkt – z góry określony w

zwierzętach, które działają w sposób instynktowny dla prokreacji. U człowieka natomiast pojawia

się popęd, popęd jako podporządkowanie racjonalności i wolności. Papież pisze „popęd w tym

ujęciu to pewien naturalny, wrodzony każdemu człowiekowi kierunek dążności wedle którego cały

jego byt rozwija się od wewnątrz i doskonali.”

„Popęd seksualny u kobiety i mężczyzny nie wyczerpuje się zresztą w skierowaniu ku samym

właściwościom psycho-fizjologicznym drugiej płci. Właściwości te przecież nie istnieją i nie mogą

istnieć w oderwaniu, ale istnieją zawsze w konkretnym człowieku, w konkretnej kobiecie lub

mężczyźnie.” To jest jego normalne ukształtowanie. Więc zwraca się on do samych właściwości

seksualnych wówczas należy to uznać za jego spłycenie, czy nawet wypaczenie. Gdy zwraca się do

tych samych właściwości w osobie tej samej płci mówimy o zboczeniu homoseksualnym. Tym

bardziej mówimy o zboczeniu, gdy popęd seksualny nie zwraca się do właściwości seksualnych

człowieka, lecz do zwierzęcia. To jest większe zboczenie. Naturalnym natomiast jest kiedy popęd

seksualny kierowany jest w osobę płci przeciwnej. To przygotowuje w jakiś sposób grunt,

fundament dla miłości. Gatunek ludzki nie mógłby istnieć gdyby nie było popędu seksualnego i

jego naturalnych skutków. Celem właściwym popędu jest istnienie gatunku homo sapiens. Zatem

Papież przywraca godność popędowi seksualnemu - nie jest to coś poniżej osoby, lecz coś

właściwego osobie, coś co można pięknie przeżywać w jedności małżeńskiej. Przez prokreację

mężczyzna i kobieta uczestniczą na swój sposób w dziele stwarzania. „Człowiek jest osobą, rodzice

biorą udział w genezie osoby, który nie jest tylko organizmem.” Ciało ludzkie jest ciałem osoby,

dlatego, że stanowi substancjalną jedność z duchem ludzkim. Duch ludzki nie rodzi się przez

zespolenie cielesne mężczyzny i kobiety. „ Stosunek seksualny mężczyzny i kobiety jest zasadniczo

stosunkiem cielesnym, który jednak powinien wypłynąć również z duchowej miłości. Istota ludzka

jest przeto dziełem samego Boga. On stwarza duchowo nieśmiertelną duszę tej osoby, której

organizm zaczyna istnieć jako następstwo stosunku cielesnego mężczyzny i kobiety.”

Czyli nie tylko miłość rodziców staje u początku nowej ludzkiej osoby, ale też i miłość Stwórcy.

Tutaj Kościół mówi też o grzechu pierworodnym i w konsekwencji zostaje zakłócony sposób

przeżywania różnicy płciowej. Gdy ludzkość uważa Boga za swojego nieprzyjaciela relacja

mężczyzny i kobiety ulega zdeprawowaniu. Popęd seksualny mężczyzny jest o wiele silniejszy.

Czystość i wstydliwość

Aby miłość mogła prawdziwie jednoczyć (mężczyznę i kobietę) trzeba ją mocno oprzeć na

afirmacji wartości osoby. Wychodząc od takiej afirmacji można łatwo przejść do gruntownego

pragnienia dobra dla osoby umiłowanej, co nadaje miłości charakter szczęściodajny. Pragnienie

prawdziwego szczęścia dla drugiej osoby odciska na miłości bezcenne znamię altruizmu. To

wszystko jednak może nie dojrzeć, nie skrystalizować się, jeśli przeważa nastawienie pożądawcze.

Człowiek jest nie tylko bytem cielesnym ale jest też bytem duchowym. Mamy duszę ducha i kiedy

mężczyzna dotyka piersi kobiety, nie dotyka tylko jej ciała, ale również jej bytu duchowego.

Czystość jest pozytywną formą chronienia miłości tzn. uznania drugiego i bycia uznanym jako

podmiot rozkoszy seksualnej a nie przedmiot. Pożądliwość ustaje kiedy jest usatysfakcjonowana ale

chodzi o afirmację osoby. Można tu mówić o świętości seksualności. Chodzi o to by patrzeć na

kobietę, mężczyznę całkowicie jako na osobę, bronić świętości seksualności.

Wstyd jest nieodłączny od osoby, jest sposobem ochrony siebie samego, własnej osoby. Wstyd

seksualny nie jest ucieczką przed miłością. Wstyd, czystość to pewne wartości, które chronią osobę.

W przeszłości nie była przekazywana wyraźna formacja seksualna bo kultura pomagała w tym by

strzec i zachować czystość. Natomiast szkoła często zastępując rodzinę zajmuje się bardziej

informacją niż formacją i wtedy staje się deformacją a nie zaś formacją.

11. O figurze ojca w kulturze współczesnej

Jedna z ról płci męskiej, która prawie wszędzie na świecie traktowana jest jako dana przez naturę,
„a która w rzeczywistości nie jest naturalna – to ojcowstwo”. Ojcowstwo tylko wówczs można
traktowaćjako dane przez naturę, gdyby gatunek ludzki (pododnie jak niektóre gatunki zwierząt)
był wyposażony w dziedziczny, tkwiący głęboko instynkt ojcowski, który urachamiałby się
samoczynnie w chwili pojawienia się potomstwa. Okazuje sie jednak, że taki powszechny instynkt
nie leży w naturze człowieka. Są ojcowie, którzy w ogóle nie troszczą się o swoje dzieci.

Z którejkolwiek strony by podejść do złożonego problemu męskości i ojcowstwa, trzeba stwierdzić,
że dopiero kultura i etos, zwyczaj i wychowanie prowadzą do ostateczego uformowania wartości w
zalążku jedynie tkwiących w naturalnej, przedkulturowej rzeczywistości człowieka. Werner Stark
mówi: „Jeśli nawet – co jest wysoce wątpliwe – u praludzi i ludzi pierwotnych istniał kiedykolwiek
instynkt ojcowski, to w procesie ewolucji nastąpił jego zanik. Dlatego gatunek homo sapiens musiał
się zdecydować na rozwiązanie, które stanowi jego cechę specuyficzą: stworzył instytucję
małżeństwa, rodziny”.

Zagubienie i zafałszowanie ojcowstwa

W świcie współczesnym istnieje kryzys rodziny. Jan Paweł II zwraca uwagę,że u podstaw
negatywnych zjawisk w życiu współczesnej rodziny leży skażone pojęcie wolności. Istniejący
kryzys rodziny, zwłaszcza w dziedzinie wypełnienia zadań wycjwawczych, prowadzi di dalszego
podłębienia się fałszywej wizji męża i ojca. Młodzi ludzie, nade wszytko młodzi mężczyźni, nie
odnajdują we własnej rodzinie pozytywnego modelu ojca. Nie wolno też zapominać o błędach
wychowawczych matek w odniesieniu di synów. Mogą przyczynią się do tego, że młody
mężczyzna nie potrafi odczytać swojej męskości. Mamy do czynienie z zagubieniem tożsamości

ojcowskiej. Jednak nie funkcjonuje dzisiaj ideał męskości, w którego centrum byłoby przekonanie o
spełnieniu się mężczyzny w ojcowstwie. Mozna mówić o dwojakiej nieobecności ojca w życiu
rodziny: zewnętrzna – ojciec fizycznie nieobecny albo obecny, ale zachowuje się tak, jakby go nie
było; wewnętrzna – ogromna niedojrzałość psychiczna (emocjonalna) , stąd nieodpowiedziałność.

Pomimo zmiany znaczenia ojca w rodzinie, pomimo lepiej lub gorzej spełnianej przez niego funk
ojcowskiej, gdy on jest obecny w wychowniu dzieci, jest rozpoznawany przez nie jako ojciec.
Dziecko może nie akceptować jego zachowania, ale „ma ojca”, wie, kto nim jest, jaki jest...
zarówno syn jak i córka potrzebują tej osobe na co dzień, by mogli rozwijać swoją płciowość,
przygotowywać sie do macierzyństwa i ojcowstwa.

Młody mężczyzna poprzez identyfukację z ojcem musi odseparować sie psychicznie od matki i
nauczyć się od niego, co to znaczy być silnym i odpowiedzialnym mężczyzną, dobrym ojcem, jak
okazywać szacunek kobietom i jak wchodzić w relacje z nimi. Gdy nie ma ojca, chłopak szuka
wzoru męskiej realizacji siebie na ulicy, w grupie koleżeńskiej, w mediach, w pornografii.
Otrzymuje stamtąd negatywne wzorce męskości, które przekonują go, że tym, co czyni go
mężczyzną , sa rozliczne kontakty seksualne, przemoc fizyczna lub słowna, wulgaryzmy.

Również dziewczynka potrzebuje ojca, by wzrastać w przekonaniu, że jest kochana przez
pierwszego w jej życiu ukochanego mężczyznę i jest warta kochania przez innych. Dzięki niemu
uczy sie, ja mężczyźni powinni ją kochać i szanować, jak ją powinni traktować na co dzień i jak ona
powinna się do nich odnosić się. Ojciec nieobecny (lub ojciec grożny, chłodny, obojętny) stwarza
warunki sprzyjające silnemu poszukiwaniu przez dorastającą córkę mężczyzny, w kontakcie z
którym będzie mogła zaspokoić potzeby, które zostałe przez ojca zaniedbane. Dziewczęta
wychowane bez ojca (przez ojca-tyrana, nieobecnego psychicznie) są szczególnie wrażliwe na
przejawy zainteresowania, życzliwości, czułości ze strony swych kolegów, a zwłaszczaa dorosłych
mężczyzn. Narażone są na wchodzenie w związki zależnościowe, w których są wykorzystywane.

Istota ojcowstwa

Istotą ojcowstwa jest miłość i odpowiedzialność.

Funkcje ojca

Mężczyzna powinien zabiezpieczać waarunki do rozwoju rodziny, czuwać nad wszechstronnym
rozwojem wszystkich członków rodziny.

Powinien być odpowiedzialny za bezpieczeństwo całej rodziny, a zwłaszcza za życie poczęte i nie
wolno mu się z tej odpowiedzialności wycofać.

Powinien mieć swój własny udział w wychowaniu dzieci wspólnie z żoną i nie wolni mu się od
tego obowiązku uciekać.

Powinien wykonywać pracę, która zabezpieczy byt i bezpieczeństwo socjalne rodzinie. Praca nie
może godzieć w spójność i jedność rodziny. Nie wolni mężczyźnie podejmować pracy, która
rozbija jedność rodziny.

Świadectwo dojrzałego życia chsześcijańskiego.

Od stopnia wypełnienia tych funkcji zależy „wartość i przydatność” społeczna mężczyzny ojca.

 „Jakub kochał Boga i Rachelę...” - tzn. kochał w pierwszym rzędzie Boga, a potem swoją

żonę

 jedność małżeńska wymaga pielęgnacji, pierwszeństwa miłości małżonków do siebie, a w

następnej kolejności miłość do dzieci. Ta jedność jest zagrożona z różnych stron: Freud –
romans rodzinny (kompleks Edypa, kompleks Elektry).

 Ojciec dojrza

ły:

 kochający żonę i dzieci
 stanowczy, konsekwentny
 bieżący, aktywny
 Autorytetu ojca nie można zbudować bez pomocy matki. Matka powinna przedstawiać ojca

swoim dzieciom w pozytywnym świetle. Matka powinna ocalić figurę ojca, bo jeśli dziecko
będzie gardziło ojcem, to będzie gardziło też sobą.

 Ojciec powinien do 11 roku życia zaprzyjaźnić się z synem, mieć dla niego czas, grać z nim

w piłkę, jeździć na rowerze, nauczyć praktycznych umiejętności.

 Jeśli dziecko samo odkryje zaniedbania ojca, to bardzo ważne dla dziecka jest pojednanie z

ojcem. Jest to uwalniające i rozwijające.

 Męskość jest niezastępowalna przy dorastaniu małego dziecka, inna jest miłość ojca a inna

matki, dziecko poszukuje w ojcu osoby, która w niebezpieczeństwie obiecuje zachowanie
życia. Tylko wtedy, gdy ojciec, zakłócając porządek, wkracza w obszar dziecko – matka,
„sięga” ono do swojej tożsamości.

 Ojcostwo jest też wzbogaceniem mężczyzny, uczy go: obdarowania, pokonania narcyzmu,

poświęcenia, wytrzymania próby, przejścia przez doświadczenia graniczne, otwarcia na
transcendencję.

 Co ojcostwo ma wspólnego z wiarą i z Bogiem? Chrystus zapewnia nas, że Bóg w swojej

najgłębszej istocie jest Ojcem.

 Dzieci identyfikują się z rodzicami, szczególnie syn z ojcem, ojciec może być wzorcem

osobowym – uczyć syna „jak być mężczyzną” , ale może być też antywzorcem - „nie chcę
być taki”

 Dziecko jeśli nie ma ojca, lub nie chce go naśladować, szuka sobie zastępczej figury ojca

aby zrekompensować sobie ten brak. Tu występuje niebezpieczeństwo pedofilii.

 Dzisiaj – kryzys ojcostwa (wiąże się z kryzysem męskości): upadek autorytetu ojca, kiedyś

syn uczył się od ojca różnych umiejętności, dziś: klęska relacji ojciec-syn, mistrz-uczeń.

 Dziś zachwalany jest ideał „łagodnego mężczyzny” - błędna droga. Obraz ojca od dwóch

stuleci jest zniekształcany przez nowe koncepcje życia, niepewność mężczyzn co do własnej
roli osłabiła męskie „ja”, inżynieria genetyczna grozi całkowitym wyeliminowaniem z gry
mężczyzny jako ojca, erozja poczucia wartości u mężczyzn w wyniku niskich zarobków i
bezrobocia, nieustanna groźba utraty pracy - bez pracy dla dobra rodziny i służby na rzecz
dobra publicznego męski autorytet się rozpada, feminizm spowodował że tradycyjna rola
mężczyzny okazała się nieprzydatna, koło się zatacza: mężczyźni – ojcowie cierpią na
kompleks „braku ojca”

 niedostatek miłości ojcowskiej ma też poważne konsekwencje dla córek, konsekwencje te

(społeczne, kulturowe, praktyczne, duchowe) ujawniają się szczególnie w stosunku do
mężczyzn, również zaburzenia w odżywianiu w okresie dojrzewania (brak apetytu, wilczy
apetyt), depresja, ojcowie mają większy wpływ niż matki na poczucie córki co to znaczy
być „dziewczyną” i na to czy dziewczyna dobrze się czuje w kobiecej skórze; córki
odepchnięte przez ojca odbierają to jako deprecjację kobiecości jako takiej, są podatne na
ideologie zwalczające zasadę uzupełniania się płci

 Najdoskonalsza relacja syn-ojciec to relacja Jezusa Chrystusa do Boga Ojca

 Ojcostwo nie ogranicza się do ojcostwa biologicznego, ważniejsza jest więź duchowa,

ojcostwo polegające na kierownictwie duchowym, przekazywaniu wartości.

 Szansa duchowego ojcostwa leży w relacji mistrz-uczeń, gdzie poza chłonięciem wiedzy,

uczeń jest przede wszystkim wrażliwy na autentyczność i prawość mistrza (spójność
nauczania i życia) – te cechy głównie wywierają na niego wpływ. Dana osoba będzie dobra,
jeśli będzie bezpośrednio oglądała i naśladowała osobę dobrą. (K. Wojtyła)

Document Outline