Strona główna

  > 

Komunikacja alternatywna

Alfabet punktowy do dłoni dla osób głuchoniewidomych

Istnieje kilka metod porozumiewania si ę umożliwiających osobie z całkowitym bądź częściowym uszkodzeniem słuchu
i wzroku komunikowanie się z otoczeniem. Alfabet punktowy do dłoni osób głuchoniewidomych jest jedną z propozycji
alternatywnej komunikacji. Prezentowana tutaj wersja alfabetu punktowego do d łoni została opracowana, w oparciu
o system Lorma, przez g łuchoniewidomego Grzegorza Koz łowskiego, który przygotowa ł również mały podr ęcznik
(wydanie broszurowe z zestawami ćwiczeń) do nauki tej metody.

Dla kogo jest przeznaczona metoda?

Alfabet przeznaczony jest g łównie dla ludzi, którzy przed utrat ą słuchu zdążyli opanować język naturalny (np. mowę dźwiękową, sztukę pisania
i czytania oraz liczenia). A zatem znaj ą litery i cyfry, g łoski i liczby, s łowa, zdania, znaki interpunkcyjne, potrafi ą posługiwać się podstawowymi
działaniami matematycznymi.

Alfabet jest dla osób, które nie mia ły bliskich kontaktów z osobami głuchoniemymi, stąd też nie znają ani języka migowego ani alfabetu palcowego
(tzw. daktylografii). W nowej dla siebie sytuacji, jaką jest np. nagła lub postępująca utrata słuchu lub wzroku, osobie takiej trudniej byłoby nauczyć
się gestów bądź ruchów dłoni potrzebnych do wskazywania liter (umowne dla liter układy palców). Jednakże nie oznacza to, że inni głuchoniewidomi nie
mogliby pos ługiwać się alfabetem punktowym do d łoni. G łusi trac ący wzrok, którzy znaj ą alfabet palcowy, bez trudu opanuj ą alfabet do d łoni,
ale w praktyce chętniej stosują daktylografię odbierając ją przy pomocy dotyku.

Jak ka żda z metod porozumiewania się alfabet punktowy do dłoni g łuchoniewidomych ma swoje zalety i wady. Jest wolniejszy od języka miganego,
ale za to jest znacznie prostszy, co sprawia, że łatwiej si ę go nauczy ć. Z drugiej za ś strony alfabet jest szybsz ą techniką od innych metod
porozumiewania się, takich jak np. kre ślenie liter drukowanych na d łoni. Je śli za ś chodzi o szybkość przekazywania informacji alfabet punktowy
porównywalny jest z alfabetem palcowym głuchych, a po osi ągnięciu biegłości w posługiwaniu się nim może być od niego szybszy. Dzięki mo żliwości
zastosowania specjalnej r ękawiczki wydaje si ę alfabetem bardziej uniwersalnym i szczególnie przydatnym w przypadku kontaktu osoby
głuchoniewidomej z kimś, kto nie zna żadnego sposobu porozumiewania się z takimi ludźmi.

Opis alfabetu punktowego

Zasadnicza idea opisywanej metody porozumiewania si ę jest już zawarta w jej nazwie. Wszystkie litery, cyfry oraz znaki niezbędne do przekazywania
informacji są rozmieszczone w ściśle określonych miejscach lewej dłoni i stanowią punkty.

Praktyka wykazuje, że nie jest trudne opanowanie alfabetu do dłoni. Osoba widząca znająca dobrze pismo może si ę go nauczyć w ciągu 2 ‐ 4 godzin,
ale osobie głuchoniewidomej zabiera to zwykle więcej czasu.

Rozmieszczenie cyfr:

l

1 ‐ dolny paliczek palca serdecznego

l

2 ‐ dolny paliczek palca środkowego,

l

3 ‐ dolny paliczek palca wskazującego

l

4 ‐ środkowy paliczek palca serdecznego,

l

5 ‐ środkowy paliczek palca środkowego,

l

6 ‐ środkowy paliczek palca wskazującego,

l

7 ‐ górny paliczek palca serdecznego,

l

8 ‐ górny paliczek palca środkowego,

l

9 ‐ górny paliczek palca wskazującego,

l

0 ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca środkowego (pod cyfrą 2).

    Rozmieszczenie znaków podstawowych działań arytmetycznych i nawiasów:

l

+ (plus, znak dodawania) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca małego,

l

‐ (minus, znak odejmowania) ‐ dolny paliczek palca małego,

l

x (znak mnożenia) ‐ środkowy paliczek palca małego,

l

: (znak dzielenia) ‐ górny paliczek palca małego,

l

= (znak równości) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,

l

. (kropka dziesiętna) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,

l

( (nawias otwarty) ‐ dolny paliczek kciuka,

l

) (nawias zamknięty) ‐ górny paliczek kciuka.

Osoba mówi ąca ( „nadawca”) dotyka palcami swej prawej d łoni tych miejsc na lewej d łoni „odbiorcy” (osoba
głuchoniewidoma), w których usytuowane są litery, cyfry i znaki składające się na przekazywaną informację. Jeśli
np. chcemy przekazać słowo „las” dotykamy na wewnętrznej stronie lewej dłoni rozmówcy kolejno:

l

górnego paliczka (członu) palca środkowego (wskazujemy literę „L&”),

l

górnego paliczka palca małego (wskazujemy literę „A”),

l

dolnego paliczka palca środkowego (wskazujemy literę „S”).

Rozmieszczenie liter na d łoni nie jest przypadkowe, uwzgl ędnia ono cz ęstotliwość (wysoką frekwencję zbiegów liter w wyrazach), z jaką pewne
kombinacje liter wyst ępują w wyrazach. Przykładowo, w języku polskim w bezpośrednim s ąsiedztwie litery „Z” znajdują się litery: „R”, „S”, „C”,
„D”). Również wybór lewej dłoni dla rozmieszczenia liter nie jest przypadkowe, bowiem przekazywanie informacji wymaga wi ększej sprawno ści
manualnej ni ż jej odbiór. Dotyczy to oczywi ście osób prawor ęcznych. Je śli lewa d łoń głuchoniewidomego jest niesprawna to nic nie stoi na
przeszkodzie, by w komunikacji wykorzysta ć dłoń prawą. Należy w takim przypadku przyj ąć, że wszystkie litery i znaki s ą na niej rozmieszczone
w analogiczny sposób jak na lewej dłoni, czyli np. litera „A” powinna się znajdować na górnym paliczku małego palca prawej dłoni, zaś litera „S” na
dolnym paliczku palca środkowego tej dłoni, itd.

Podczas dialogu rozmówcy powinni znajdować się obok siebie i być zwróceni twarzami w tym samym kierunku, przy czym osoba głuchoniewidoma winna
znajdować się z prawej strony ‐ jej lewa dłoń będzie się wówczas stykać z prawą dłonią osoby „mówiącej”.

Zastosowanie rękawiczki

Jedną z istotnych zalet alfabetu punktowego do dłoni jest jego uniwersalność. Dzięki zastosowaniu specjalnej rękawiczki osoba głuchoniewidoma może
rozmawiać z kimś, kto nie zna tej lub jakiejkolwiek innej formy porozumiewania się. Warunkiem koniecznym jest to, by osoba głuchoniewidoma znała
alfabet punktowy i aby potrafiła porozumiewać się w sposób s łowny. Rękawiczka do komunikacji to tradycyjna, wygodna dla użytkownika zwykła
rękawica, na której w odpowiednich miejscach umieszczone są litery, cyfry i pozostałe znaki. G łuchoniewidomy zakłada r ękawiczkę na swoją dłoń
i pokazuje rozmówcy, a ten dotykając palcem poszczególnych liter przekazuje treść swojej wypowiedzi (słowo po słowie).

Wykonanie takiej rękawiczki we własnym zakresie nie jest trudne, można również wykorzystać tradycyjną rękawiczkę użytkownika. Najlepiej nadają
się do tego celu r ękawiczki z jasnego, g ładkiego i cienkiego materia łu. Do naniesienia liter, cyfr i znaków mo żna u żyć czarnego flamastra
wodoodpornego. Ważne jest, aby to zrobić gdy rękawica znajduje się na dłoni osoby głuchoniewidomej, łatwiej wówczas zlokalizować punkty czuciowe
dłoni, będące miejscami‐punktami wszystkich znaków. Cyfry i znaki działań arytmetycznych powinny znajdować się na zewnętrznej stronie lewej dłoni.
W niektórych przypadkach można pisać liczby słownie (literując je) ‐ to znacznie wolniejszy sposób, ale pewniejszy. Metodą mogą posługiwać się także
osoby głuchoniewidome między sobą bez użycia rękawiczki.

Pisanie wyrazów (słów) i zdań

Chcąc przekazać osobie głuchoniewidomej jedno słowo dotykamy palcem wskazującym prawej dłoni tych miejsc na lewej dłoni, w których usytuowane
są znaki (litery tworz ące dane s łowo). Jeżeli informacja sk łada si ę z kilku słów musimy odpowiednio zasygnalizować koniec poszczególnych słów,
tj. zaznaczyć odstępy mi ędzy s łowami (wyrazami). Robimy to dotykaj ąc ca łą swoją dłonią dłoń rozmówcy. Z chwilą osiągnięcia pewnej wprawy
w posługiwaniu si ę alfabetem punktowym do d łoni stosowanie odst ępów mi ędzy wyrazami stanie si ę zbędne, wówczas wystarczą krótkie pauzy,
podobnie jak w mowie ustnej. Zanim to jednak nast ąpi, w trakcie nauki oraz by uniknąć nieporozumień, należy zaznaczać wyraźne pauzy, w sposób
zrozumiały dla użytkownika rozgraniczać słowa.

Układ liter na d łoni uwzględnia częstotliwość występowania w polskim s łownictwie pewnych kombinacji liter. Pozwala to przyspieszyć przekazywanie
informacji dzięki mo żliwości „pisania” całych fragmentów wyrazów bez odrywania palca od d łoni odbiorcy. Przyk ładowo, na palcu wskazuj ącym
mieszczą się, poczynając od góry, litery: „N”, „I”, „E”, co tworzy bardzo często spotykane w polskich wyrazach zbiegi liter: „‐ ni”, „nie”, „‐in”, np.:
ania, nizina, zranienie, pielenie, palenie, itp.

Po osi ągnięciu większej sprawności w posługiwaniu się alfabetem można pisa ć bez odrywania palca również mniej intuicyjne zbiegi złożone z liter
umieszczonych na sąsiednich palcach, takie jak: „PA”, „RA”, „PRA”, „SE” (pranie, szpara, zranienie, paszcza).

Informacja przekazywana ustnie bądź pisemnie składa się zwykle ze zdań. Tak samo jest w przypadku posługiwania się alfabetem punktowym do dłoni.
W jego sk ład wchodzą znaki przestankowe stosowane w sposób analogiczny jak w pi śmie, ale dodatkowo został wprowadzony znak umowny, który
umożliwia sygnalizowanie wielkich liter pocz ątkujących zdanie lub imię własne (podobnie jak w alfabecie Braille`a). Stosowanie znaku wielkiej litery
nie jest konieczne, ale by rozgraniczy ć zdania należy zasygnalizować to „kropką”. Kropka umieszczona jest na czubku palca środkowego, nad literą
„L”., natomiast znak wielkiej litery zaznaczamy przez poci ągnięcie z boku palca wskazuj ącego poczynając od jego czubka a ż do nasady kciuka.
Stosowanie znaku wielkiej litery jest wskazane wtedy gdy zależy nam na podkreśleniu, że dane słowo jest imieniem własnym lub nazwą.

Jeżeli informacja którą chcemy przekazać składa się zarówno ze słów jak i liczb (np. data, adresy), wówczas przekazujemy komunikat pisząc słowa na
wewnętrznej, zaś liczby na zewnętrznej stronie lewej dłoni.

Opracowanie: Marzena Mieszkowicz

Źródło:
Grzegorz Kozłowski ‐ Alfabet punktowy do dłoni głuchoniewidomych; Broszura, Warszawa, sierpień 1995 r.; II wydanie 1998 r.

Strona główna

  > 

Komunikacja alternatywna

            

Strona główna

  > 

Komunikacja alternatywna

Alfabet punktowy do dłoni dla osób głuchoniewidomych

Istnieje kilka metod porozumiewania si ę umożliwiających osobie z całkowitym bądź częściowym uszkodzeniem słuchu
i wzroku komunikowanie się z otoczeniem. Alfabet punktowy do dłoni osób głuchoniewidomych jest jedną z propozycji
alternatywnej komunikacji. Prezentowana tutaj wersja alfabetu punktowego do d łoni została opracowana, w oparciu
o system Lorma, przez g łuchoniewidomego Grzegorza Koz łowskiego, który przygotowa ł również mały podr ęcznik
(wydanie broszurowe z zestawami ćwiczeń) do nauki tej metody.

Dla kogo jest przeznaczona metoda?

Alfabet przeznaczony jest g łównie dla ludzi, którzy przed utrat ą słuchu zdążyli opanować język naturalny (np. mowę dźwiękową, sztukę pisania
i czytania oraz liczenia). A zatem znaj ą litery i cyfry, g łoski i liczby, s łowa, zdania, znaki interpunkcyjne, potrafi ą posługiwać się podstawowymi
działaniami matematycznymi.

Alfabet jest dla osób, które nie mia ły bliskich kontaktów z osobami głuchoniemymi, stąd też nie znają ani języka migowego ani alfabetu palcowego
(tzw. daktylografii). W nowej dla siebie sytuacji, jaką jest np. nagła lub postępująca utrata słuchu lub wzroku, osobie takiej trudniej byłoby nauczyć
się gestów bądź ruchów dłoni potrzebnych do wskazywania liter (umowne dla liter układy palców). Jednakże nie oznacza to, że inni głuchoniewidomi nie
mogliby pos ługiwać się alfabetem punktowym do d łoni. G łusi trac ący wzrok, którzy znaj ą alfabet palcowy, bez trudu opanuj ą alfabet do d łoni,
ale w praktyce chętniej stosują daktylografię odbierając ją przy pomocy dotyku.

Jak ka żda z metod porozumiewania się alfabet punktowy do dłoni g łuchoniewidomych ma swoje zalety i wady. Jest wolniejszy od języka miganego,
ale za to jest znacznie prostszy, co sprawia, że łatwiej si ę go nauczy ć. Z drugiej za ś strony alfabet jest szybsz ą techniką od innych metod
porozumiewania się, takich jak np. kre ślenie liter drukowanych na d łoni. Je śli za ś chodzi o szybkość przekazywania informacji alfabet punktowy
porównywalny jest z alfabetem palcowym głuchych, a po osi ągnięciu biegłości w posługiwaniu się nim może być od niego szybszy. Dzięki mo żliwości
zastosowania specjalnej r ękawiczki wydaje si ę alfabetem bardziej uniwersalnym i szczególnie przydatnym w przypadku kontaktu osoby
głuchoniewidomej z kimś, kto nie zna żadnego sposobu porozumiewania się z takimi ludźmi.

Opis alfabetu punktowego

Zasadnicza idea opisywanej metody porozumiewania si ę jest już zawarta w jej nazwie. Wszystkie litery, cyfry oraz znaki niezbędne do przekazywania
informacji są rozmieszczone w ściśle określonych miejscach lewej dłoni i stanowią punkty.

Praktyka wykazuje, że nie jest trudne opanowanie alfabetu do dłoni. Osoba widząca znająca dobrze pismo może si ę go nauczyć w ciągu 2 ‐ 4 godzin,
ale osobie głuchoniewidomej zabiera to zwykle więcej czasu.

Rozmieszczenie cyfr:

l

1 ‐ dolny paliczek palca serdecznego

l

2 ‐ dolny paliczek palca środkowego,

l

3 ‐ dolny paliczek palca wskazującego

l

4 ‐ środkowy paliczek palca serdecznego,

l

5 ‐ środkowy paliczek palca środkowego,

l

6 ‐ środkowy paliczek palca wskazującego,

l

7 ‐ górny paliczek palca serdecznego,

l

8 ‐ górny paliczek palca środkowego,

l

9 ‐ górny paliczek palca wskazującego,

l

0 ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca środkowego (pod cyfrą 2).

    Rozmieszczenie znaków podstawowych działań arytmetycznych i nawiasów:

l

+ (plus, znak dodawania) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca małego,

l

‐ (minus, znak odejmowania) ‐ dolny paliczek palca małego,

l

x (znak mnożenia) ‐ środkowy paliczek palca małego,

l

: (znak dzielenia) ‐ górny paliczek palca małego,

l

= (znak równości) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,

l

. (kropka dziesiętna) ‐ miejsce na dłoni bezpośrednio pod nasadą palca wskazującego,

l

( (nawias otwarty) ‐ dolny paliczek kciuka,

l

) (nawias zamknięty) ‐ górny paliczek kciuka.

Osoba mówi ąca ( „nadawca”) dotyka palcami swej prawej d łoni tych miejsc na lewej d łoni „odbiorcy” (osoba
głuchoniewidoma), w których usytuowane są litery, cyfry i znaki składające się na przekazywaną informację. Jeśli
np. chcemy przekazać słowo „las” dotykamy na wewnętrznej stronie lewej dłoni rozmówcy kolejno:

l

górnego paliczka (członu) palca środkowego (wskazujemy literę „L&”),

l

górnego paliczka palca małego (wskazujemy literę „A”),

l

dolnego paliczka palca środkowego (wskazujemy literę „S”).

Rozmieszczenie liter na d łoni nie jest przypadkowe, uwzgl ędnia ono cz ęstotliwość (wysoką frekwencję zbiegów liter w wyrazach), z jaką pewne
kombinacje liter wyst ępują w wyrazach. Przykładowo, w języku polskim w bezpośrednim s ąsiedztwie litery „Z” znajdują się litery: „R”, „S”, „C”,
„D”). Również wybór lewej dłoni dla rozmieszczenia liter nie jest przypadkowe, bowiem przekazywanie informacji wymaga wi ększej sprawno ści
manualnej ni ż jej odbiór. Dotyczy to oczywi ście osób prawor ęcznych. Je śli lewa d łoń głuchoniewidomego jest niesprawna to nic nie stoi na
przeszkodzie, by w komunikacji wykorzysta ć dłoń prawą. Należy w takim przypadku przyj ąć, że wszystkie litery i znaki s ą na niej rozmieszczone
w analogiczny sposób jak na lewej dłoni, czyli np. litera „A” powinna się znajdować na górnym paliczku małego palca prawej dłoni, zaś litera „S” na
dolnym paliczku palca środkowego tej dłoni, itd.

Podczas dialogu rozmówcy powinni znajdować się obok siebie i być zwróceni twarzami w tym samym kierunku, przy czym osoba głuchoniewidoma winna
znajdować się z prawej strony ‐ jej lewa dłoń będzie się wówczas stykać z prawą dłonią osoby „mówiącej”.

Zastosowanie rękawiczki

Jedną z istotnych zalet alfabetu punktowego do dłoni jest jego uniwersalność. Dzięki zastosowaniu specjalnej rękawiczki osoba głuchoniewidoma może
rozmawiać z kimś, kto nie zna tej lub jakiejkolwiek innej formy porozumiewania się. Warunkiem koniecznym jest to, by osoba głuchoniewidoma znała
alfabet punktowy i aby potrafiła porozumiewać się w sposób s łowny. Rękawiczka do komunikacji to tradycyjna, wygodna dla użytkownika zwykła
rękawica, na której w odpowiednich miejscach umieszczone są litery, cyfry i pozostałe znaki. G łuchoniewidomy zakłada r ękawiczkę na swoją dłoń
i pokazuje rozmówcy, a ten dotykając palcem poszczególnych liter przekazuje treść swojej wypowiedzi (słowo po słowie).

Wykonanie takiej rękawiczki we własnym zakresie nie jest trudne, można również wykorzystać tradycyjną rękawiczkę użytkownika. Najlepiej nadają
się do tego celu r ękawiczki z jasnego, g ładkiego i cienkiego materia łu. Do naniesienia liter, cyfr i znaków mo żna u żyć czarnego flamastra
wodoodpornego. Ważne jest, aby to zrobić gdy rękawica znajduje się na dłoni osoby głuchoniewidomej, łatwiej wówczas zlokalizować punkty czuciowe
dłoni, będące miejscami‐punktami wszystkich znaków. Cyfry i znaki działań arytmetycznych powinny znajdować się na zewnętrznej stronie lewej dłoni.
W niektórych przypadkach można pisać liczby słownie (literując je) ‐ to znacznie wolniejszy sposób, ale pewniejszy. Metodą mogą posługiwać się także
osoby głuchoniewidome między sobą bez użycia rękawiczki.

Pisanie wyrazów (słów) i zdań

Chcąc przekazać osobie głuchoniewidomej jedno słowo dotykamy palcem wskazującym prawej dłoni tych miejsc na lewej dłoni, w których usytuowane
są znaki (litery tworz ące dane s łowo). Jeżeli informacja sk łada si ę z kilku słów musimy odpowiednio zasygnalizować koniec poszczególnych słów,
tj. zaznaczyć odstępy mi ędzy s łowami (wyrazami). Robimy to dotykaj ąc ca łą swoją dłonią dłoń rozmówcy. Z chwilą osiągnięcia pewnej wprawy
w posługiwaniu si ę alfabetem punktowym do d łoni stosowanie odst ępów mi ędzy wyrazami stanie si ę zbędne, wówczas wystarczą krótkie pauzy,
podobnie jak w mowie ustnej. Zanim to jednak nast ąpi, w trakcie nauki oraz by uniknąć nieporozumień, należy zaznaczać wyraźne pauzy, w sposób
zrozumiały dla użytkownika rozgraniczać słowa.

Układ liter na d łoni uwzględnia częstotliwość występowania w polskim s łownictwie pewnych kombinacji liter. Pozwala to przyspieszyć przekazywanie
informacji dzięki mo żliwości „pisania” całych fragmentów wyrazów bez odrywania palca od d łoni odbiorcy. Przyk ładowo, na palcu wskazuj ącym
mieszczą się, poczynając od góry, litery: „N”, „I”, „E”, co tworzy bardzo często spotykane w polskich wyrazach zbiegi liter: „‐ ni”, „nie”, „‐in”, np.:
ania, nizina, zranienie, pielenie, palenie, itp.

Po osi ągnięciu większej sprawności w posługiwaniu się alfabetem można pisa ć bez odrywania palca również mniej intuicyjne zbiegi złożone z liter
umieszczonych na sąsiednich palcach, takie jak: „PA”, „RA”, „PRA”, „SE” (pranie, szpara, zranienie, paszcza).

Informacja przekazywana ustnie bądź pisemnie składa się zwykle ze zdań. Tak samo jest w przypadku posługiwania się alfabetem punktowym do dłoni.
W jego sk ład wchodzą znaki przestankowe stosowane w sposób analogiczny jak w pi śmie, ale dodatkowo został wprowadzony znak umowny, który
umożliwia sygnalizowanie wielkich liter pocz ątkujących zdanie lub imię własne (podobnie jak w alfabecie Braille`a). Stosowanie znaku wielkiej litery
nie jest konieczne, ale by rozgraniczy ć zdania należy zasygnalizować to „kropką”. Kropka umieszczona jest na czubku palca środkowego, nad literą
„L”., natomiast znak wielkiej litery zaznaczamy przez poci ągnięcie z boku palca wskazuj ącego poczynając od jego czubka a ż do nasady kciuka.
Stosowanie znaku wielkiej litery jest wskazane wtedy gdy zależy nam na podkreśleniu, że dane słowo jest imieniem własnym lub nazwą.

Jeżeli informacja którą chcemy przekazać składa się zarówno ze słów jak i liczb (np. data, adresy), wówczas przekazujemy komunikat pisząc słowa na
wewnętrznej, zaś liczby na zewnętrznej stronie lewej dłoni.

Opracowanie: Marzena Mieszkowicz

Źródło:
Grzegorz Kozłowski ‐ Alfabet punktowy do dłoni głuchoniewidomych; Broszura, Warszawa, sierpień 1995 r.; II wydanie 1998 r.

Strona główna

  > 

Komunikacja alternatywna