www.think.wsiz.rzeszow.pl

, ISSN 2082-1107,

Nr 2 (10) 2012, s. 36-49

R

OZWÓJ

R

YNKU

L

OTNICZEGO W

P

OLSCE

Dominika Maj, Ewa Szymkowicz

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie

Streszczenie

Na przestrzeni ostatnich lat rynek lotniczy Polski dynamicznie się rozwijał i jak pokazują prognozy

tendencja ta będzie się utrzymywała także w przyszłości. Punktem przełomowym dla rozwoju rynku

lotniczego w Polsce był rok 2004. Od tego momentu zarówno linie lotnicze, jak i porty lotnicze zinten-

syfikowały swoją działalność na terenie naszego kraju. Celem artykułu jest potwierdzenie tezy, iż lata

2004-2010 były dla rynku transportu lotniczego w Polsce. okresem przejścia między fazą narodzin

a fazą rozwoju.

1.

Uwarunkowania rozwoju transportu lotniczego w Polsce

Centralne położenie Polski w Europie Środkowej sprawia, iż jest ona usytuowana na styku najważ-

niejszych szlaków komunikacyjnych, łączących północ z południem oraz wschód z zachodem.

W związku z powyższym nieunikniona staje się rozbudowa infrastruktury transportowej jak również i

jej intermodalność. Transport lotniczy, uznawany za najszybciej rozwijającą się gałąź transportu na

świecie, również w Polsce nabiera coraz większego znaczenia. Ponadto, jego prawidłowe funkcjono-

wanie jest wskaźnikiem rozwoju danego regionu. Z analiz statystycznych wynika, iż Europa posiada

wysoki udział w rynku lotniczym świata (28% wg liczby pasażerów), co ma bezpośrednie przełożenie

na rozwój tego sektora także i w naszym kraju.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.

Źródło: opracowanie wł

[z:] http://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.

Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne se

tory gospodarki i życia społeczne

nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę” dla rozwoju

lokalnych firm. Z ekonomiczno

transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.

Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu

dalej, zwiększenie mobilności społeczeństwa w warunkach swobody

przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gosp

darczą. Wspomniane czynniki przyczyniają się do podwyższenia sta

z łatwością oraz komfortem przemieszczan

jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pr

cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona

jest z działaniami innych.

Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządz

w tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finans

wymi przeznaczonymi między innymi na wykwalifikowaną ka

w nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych

przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże

konkurencyjnym rynku. Pomimo kapitał

rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój w

runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu

1

J. Burnewicz, W. Grzywacz, Ekonomika transportu

2

K. Larpus, Rynek lotniczy na świecie,

http://wtir.awf.krakow.pl/pdf/studenci/strony
%20lotniczy%20na%20swiecie.pdf

, z dnia 09.05.2011 r.

32%

6%

Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Annual Report of the Councl,

://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.

Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne se

tory gospodarki i życia społecznego

1

. Transport lotniczy stanowi kluczowy element lokalnej, regiona

nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę” dla rozwoju

lokalnych firm. Z ekonomiczno-społecznego punktu widzenia, dużego znaczenia nabiera fakt, i

transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.

Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu

dalej, zwiększenie mobilności społeczeństwa w warunkach swobody przepływu osób, gwarantowanej

przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gosp

darczą. Wspomniane czynniki przyczyniają się do podwyższenia standardów życia ludzi w związku

łatwością oraz komfortem przemieszczania się. Adekwatnym przykładem będzie zapewne wzrast

jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pr

cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona

Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządz

tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finans

wymi przeznaczonymi między innymi na wykwalifikowaną kadrę zarządzającą oraz wyposaże

nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych

przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże

rencyjnym rynku. Pomimo kapitałochłonności oraz długiego czasu oczekiwania na widoczne

rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój w

runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu

Ekonomika transportu, WKŁ, Warszawa 1989, s. 42.

Rynek lotniczy na świecie, Kraków 2010, [z:]

http://wtir.awf.krakow.pl/pdf/studenci/strony_st/projekty/branzowe/2010%20Laprus%20Krzysztof%20Rynek

, z dnia 09.05.2011 r.

28%

2%

4%

28%

6%

Europa

Afryka

Bliski Wschód

Azja/Pacyfik

Ameryka Północna

Ameryka Południowa/Karaiby

37

Wykres 1. Udział regionów w rynku lotniczym świata wg liczby pasażerów w 2009 r.

asne na podstawie Annual Report of the Councl,

://www.icao.int/icaonet/dcs/9921/9921_en.pdf, z dnia 10.05.2011 r.

Podkreślić należy fakt, iż rynek lotniczy charakteryzuje wieloaspektowe oddziaływanie na różne sek-

. Transport lotniczy stanowi kluczowy element lokalnej, regional-

nej i międzynarodowej infrastruktury, a co za tym idzie pewnego rodzaju ,,przepustkę” dla rozwoju

społecznego punktu widzenia, dużego znaczenia nabiera fakt, iż

transport lotniczy kreuje wiele miejsc pracy, co przekłada się na wzrost zamożności społeczeństwa.

Różnorodność świadczonych usług gwarantuje równocześnie zróżnicowanie w zatrudnieniu

2

. Idąc

przepływu osób, gwarantowanej

przez wspólnotę europejską, wspomagany poprzez rozwój technologii napędza koniunkturę gospo-

ndardów życia ludzi w związku

ia się. Adekwatnym przykładem będzie zapewne wzrasta-

jąca liczba wyjazdów biznesowych, co obrazuje większą otwartość i tolerancję oraz elastyczność pra-

cowników. I koło zamyka się, rzec można. Innymi słowy, aktywność jednych podmiotów sprzężona

Wykorzystywanie walorów komunikacji lotniczej staje się newralgicznym punktem zarządzających

tymże sektorze. Jednakże prowadzenie wspomnianego biznesu związane jest z nakładami finanso-

drę zarządzającą oraz wyposażenie

nowoczesny sprzęt techniczny czy chociażby we wdrażanie najnowszych procedur niezbędnych

przy obsłudze ruchu lotniczego. Inwestowanie jest bowiem wpisane w utrzymanie się na tym jakże

ochłonności oraz długiego czasu oczekiwania na widoczne

rezultaty, rola transportu lotniczego wzrasta na przestrzeni ostatnich lat. Ów dynamiczny rozwój wa-

runkowany jest jego szybkością, dostępnością, wysokim poziomem bezpieczeństwa (w porównaniu

_st/projekty/branzowe/2010%20Laprus%20Krzysztof%20Rynek

Bliski Wschód

Azja/Pacyfik

Ameryka Północna

Ameryka Południowa/Karaiby

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

38

z transportem samochodowym), kosztami, uniwersalizmem zastosowania oraz kompleksowość usług,

luksusem podróżowania, punktualnością

3

.

Obserwując zjawiska zachodzące na rynku transportu lotniczego nasuwa się pytanie, na jakim etapie

rozwoju znajduje się on w Polsce. Niewątpliwie jest to rynek wschodzący. Zaryzykować można

stwierdzenie, że lata 2004-2010 to okres przejścia między pierwszą a drugą fazą rozwoju rynku, czyli

przejście od fazy narodzin do fazy rozwoju. Potwierdzeniem tej tezy będą dane i zestawienia zapre-

zentowane w poniższych rozdziałach artykułu.

2.

Przystąpienie polski do Unii Europejskiej jako punkt zwrotny zmian na ryku linii lotniczych

Na przestrzeni ostatnich lat rynek linii lotniczych w Polsce dynamicznie się rozwinął. Rok 2004 stano-

wi punkt zwrotny i wyznacza nowe trendy zmian w polskim transporcie lotniczym. Od momentu przy-

stąpienia Polski do Unii Europejskiej (1 maja 2004 roku) nastąpiło przyjęcie i wdrożenie ustawodaw-

stwa wspólnotowego dotyczącego m.in. transportu lotniczego. Liberalizacja przepisów prawnych

wywarła znaczący wpływ na strukturę i funkcjonowanie rynku przewozów lotniczych w Polsce. Moż-

liwość dostępu obcych przewoźników do rynku polskiego oraz zmiana przepisów przyznawania kon-

cesji liniom lotniczym wpłynęły na rozwój rynku lotniczego w Polsce. Kolejnym istotnym wydarze-

niem było otwarcie dla Polaków rynku pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii, co istotnie wpłynęło na

wzrost popytu na usługi lotnicze. Ponadto, dynamiczny rozwój rynku turystycznego w omawianym

okresie przyczynił się do wzrostu ilości operacji wykonywanych w systemie charterowym na potrzeby

biur podróży. Mobilność polskiego społeczeństwa, wyrażona za pomocą wskaźnika liczonego jako

stosunek liczby pasażerów obsłużonych w portach lotniczych do wielkości populacji, wynosiła odpo-

wiednio 0,23 w 2004 roku, 0,4 w 2005 roku, i 0,5 w 2006 roku Mimo znaczącego wzrostu wciąż była

ona kilkukrotnie niższa od średniej państw UE. Polski rynek stał się zatem przedmiotem zaintereso-

wania wielu zagranicznych przewoźników, których zamiarem było zajęcie na nim silnej pozycji od

samego początku

4

.

3.

Dynamika zmian na rynku linii lotniczych

Lata 2003-2010 to okres dynamicznych zmian w liczbie przewoźników w ruchu regularnym. W roku

2004 w porównaniu z 2003 rokiem ich liczba wzrosła o 43%. Wpływ na tę sytuację miała liberalizacja

przepisów prawnych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. W ciągu analizowanego okresu

najwięcej przewoźników oferowało swoje usługi w roku 2007 i ich liczba wynosiła 57. W kolejnych

latach obserwujemy wyjścia z sektora spowodowane kryzysem ekonomicznym, którego skutki odbiły

się również i na rynku lotniczym. Analizowany okres charakteryzuje duża dynamika wejść i wyjść ze

sektora, co wskazuje na dużą fluktuację konkurencji na rynku. Omawiany okres uznać można za etap

badania przez linie lotnicze potencjału polskiego rynku i próby dopasowania swoich ofert do potrzeb

potencjalnych pasażerów. Poniższy wykres przedstawia liczbę przewoźników w ruchu regularnym

w poszczególnych latach oraz dynamikę jej zmian w procentach.

3

http://transport.branza.biz/bez-kategorii/transport-lotniczy-zalety-i-wady/

, z dnia. 09/05.2011r.

4

Urząd

Lotnictwa

Cywilnego,

Analiza

rynku

lotniczego

w

Polsce

w

latach

2004-2006,

[z:] http.//www.ulc.gov.pl//_download/wiadomosci/09_2008/analiza1.pdf, z dnia 10.05.2011r., s. 9.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

39

Wykres 2. Liczba przewoźników regularnych w latach 2003- 2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC

W latach 2004-2010 obserwujemy również dynamiczne zmiany w udziale w rynku tanich linii lotni-

czych oraz polskich przewoźników. Otwarcie nowego rynku wraz z akcesją Polski do Unii Europejskiej

poskutkowało pojawieniem się licznych przewoźników niskokosztowych (do października 2004 roku

pojawiło się 8 operatorów). Nie nastąpiło natomiast natychmiastowe wejście przewoźników trady-

cyjnych. W wyniku nasilenia konkurencji, PLL LOT zmuszone zostały do działań poprawiających ich

sytuację. Interesy polskiego przewoźnika zostały poważnie zagrożone poprzez dynamiczny rozwój

tanich linii lotniczych. Nastąpiła zatem konieczność zmian w polskim lotnictwie cywilnym. Podjęto

szereg działań mających na celu pozyskanie funduszy na rozwój infrastruktury z funduszy Unii Euro-

pejskiej

5

. Podkreślić należy fakt, iż rynek polski był niezwykle atrakcyjny dla przewoźników niskobu-

dżetowych. Wynikało to z wysokiej wrażliwości cenowej popytu i niskich dochodów osobistych lud-

ności. Polski rynek oceniano jako rynek o dużym potencjale rozwoju i dlatego był on tak atrakcyjny

dla zagranicznych przewoźników. Nie dziwi więc fakt, iż w pierwszej szóstce największych linii lotni-

czych w Polsce znalazły się cztery linie niskokosztowe: słowackie SkyEurope, węgierskie Wizz Air,

irlandzkie Ryanair i polskie Centralwings. Walka o pozyskanie klienta nie była łatwa, nie mniej jednak

jak pokazują dane statystyczne tanie linie lotnicze radziły sobie całkiem nieźle

6

.

W 2004 roku tanie linie lotnicze obsługiwały 13,3% pasażerów, podczas gdy w 2006 roku udział ten

wzrósł ponad trzykrotnie. Ten zdumiewający wynik świadczy o silnej pozycji tanich przewoźników na

polskim rynku. Nowe marki tanich linii przyciągnęły rzesze nowych klientów dzięki trafnym akcjom

promocyjnym i stosowaniu ekspansywnej polityki marketingowej. W Polsce grupa podróżnych zaczę-

ła się poszerzać w związku z koniecznością szybkiej i bezpiecznej komunikacji krajowej i międzynaro-

dowej. Lata 2005-2008 określić można jako okres bitwy między tanimi liniami lotniczymi o polskiego

5

J. Kubicka (red.), Funkcjonowanie i rozwój korporacji wielonarodowych w wybranych sektorach usługowych

i produkcyjnych. Cz.1, Sektor lotniczy, telekomunikacyjny, browarniczy, petrochemiczny, Wyższa Szkoła Biznesu
w Dąbrowie Górniczej. - Dąbrowa Górnicza: Wyższa Szkoła Biznesu, 2008, s. 103.

6

Tamże, s. 104.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując

poniższy wykres przedstawiający udział w rynku tanich linii lotnicz

w latach 2004-2010 stwierdzić można, iż tani przewoźnicy zdominowali polski rynek.

Wykres 3. Udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich prz

Źródło: opracowanie własne na podstawie danyc

Ponadto, udział w rynku polskich przewoźników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na r

konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraźniej zaznacza się tendencja wzrostu

aktywności i udziału przewoźników zagranicznych w pols

największych linii lotniczych pod względem udziału w rynku w 2010 roku.

Wykres 4. Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.

Źródło: opracowanie własne na podstawie

21%

7%

3%

17%

klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując

poniższy wykres przedstawiający udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich prz

2010 stwierdzić można, iż tani przewoźnicy zdominowali polski rynek.

Wykres 3. Udział w rynku tanich linii lotniczych oraz polskich przewoźników w latach 2004

: opracowanie własne na podstawie danych ULC

Ponadto, udział w rynku polskich przewoźników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na r

konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraźniej zaznacza się tendencja wzrostu

aktywności i udziału przewoźników zagranicznych w polskim rynku. Poniższy wykres prze

największych linii lotniczych pod względem udziału w rynku w 2010 roku.

Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.

: opracowanie własne na podstawie Statystyk i analiz Urzędu Lotnictwa Polskiego, dostępnych

www.ulc.gov.pl

29%

23%

PLL LOT S.A. + EUROLOT

WIZZAIR

RYANAIR

LUFTHANSA DEUTSCHE AIRLINES

EASYJET

pozostałe

40

klienta i udział w rynku. W kolejnych latach miał miejsce stopniowy wzrost ich udziału. Analizując

ych oraz polskich przewoźników

2010 stwierdzić można, iż tani przewoźnicy zdominowali polski rynek.

woźników w latach 2004-2010

Ponadto, udział w rynku polskich przewoźników spadł prawie dwukrotnie, co wskazuje na rosnącą

konkurencję ze strony zagranicznych linii lotniczych. Coraz wyraźniej zaznacza się tendencja wzrostu

kim rynku. Poniższy wykres przedstawia 5

Udział w rynku pięciu największych linii lotniczych w Polsce w 2010 r.

rzędu Lotnictwa Polskiego, dostępnych na

PLL LOT S.A. + EUROLOT

LUFTHANSA DEUTSCHE AIRLINES

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

41

Należy zwrócić uwagę , iż pięciu największych przewoźników, czyli PLL LOT S.A, Wizzair, Ryanair, Lu-

fthansa oraz EasyJet, posiada łącznie aż 83% udziału w rynku. Co więcej, aż 3 z wyżej wymienionych

przewoźników są to przewoźnicy niskokosztowi. Z zestawienia wynika, że największym przewoźni-

kiem w ruchu regularnym były PLL LOT S.A. z 29% udziałem. Kolejny był Wizzair. Ryanair znalazł się na

3 miejscu. Dominującą pozycję na rynku PLL LOT zawdzięczają przede wszystkim liczbie pasażerów,

jaką przewożą z/do portu lotniczego w Warszawie. Analiza pokazuje, że walkę o polskiego pasażera

zdecydowanie wygrało czterech przewoźników niskobudżetowych. Trzydzieści cztery linie lotnicze

posiada zaledwie 17% udziału w rynku, co świadczy, iż rynek został zdominowany przez nielicznych

liderów.

4.

Transformacja zachowań podróżnych w latach 2004-2010

Lata 2004-2006 określić można jako okres, w którym wielu ludzi doświadczyło podróżowania samolo-

tem po raz pierwszy. Pojawienie się tanich linii lotniczych było równoczesne z zapotrzebowaniem na

szybką i tanią podróż do Wielkiej Brytanii i Irlandii. Nastąpił dynamiczny wzrost ruchu pasażerów na

kluczowych lotniskach regionalnych w Krakowie, Katowicach i Gdańsku.

Otwarcie rynku pracy w Wielkiej Brytanii i Irlandii spowodowało, nie tylko wzrost podróżowania osób

pracujących tam, ale i całych rodzin. Emocje i stres związane z podróżowaniem samolotem stanowiły

wyzwanie dla personelu linii lotniczych i lotnisk. Co więcej, brak doświadczenia w podróżowaniu po-

wodował problemy w momencie zamawiania biletów, jaki i odprawy na lotnisku. Dużą barierę sta-

nowiła też nieznajomość języków obcych. Ponadto, w mentalności ludzi cały czas istniało przekona-

nie, że podróż samolotem jest usługą luksusową.

Lata 2006-2008 to ciągły rozwój aktywności lotniczej Polaków. Pasażerowie zaczęli zdobywać do-

świadczenie w podróżowaniu samolotem. Zwiększenie dostępności kart kredytowych w Polsce uła-

twiło zakup biletów. Pasażerowie przekonali się do rezerwacji przelotów przez Internet. Linie lotnicze

wprowadzały coraz to nowe połączenia, jednakże cały czas zorientowane na podróżnych wyjeżdżają-

cych w celu podjęcia pracy (połączenia ze Skandynawią i Niemcami). W Polsce pojawiła się grupa

osób regularnie podróżujących samolotami.

Lata 2008-2011 to okres kiedy podróżni zaczęli podróżować w celach rozrywkowych. Linie lotnicze

wprowadziły nowe połączenia, nie tylko związane z rynkiem pracy. Poza tym mniejszy stres i emocje

związane z podróżą samolotem wpłynęły na większy komfort podróży. Zapotrzebowanie na połącze-

nia z Wielką Brytanią i Irlandią pozostało wysokie, ale nie miało już tendencji wzrostowej. Pasażero-

wie coraz częściej dokonywali rezerwacji biletów lotniczych poprzez Internet.

5.

Sytuacja w polskich portach lotniczych

Nie ulega wątpliwości, iż ostatnie lata sprzyjały intensyfikacji transportu lotniczego. Dynamiczny

wzrost dostrzegalny jest zwłaszcza po akcesji Polski w szeregi wspólnoty europejskiej w wyniku prze-

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

42

zmian społeczno-ekonomicznych oraz zmian w otoczeniu prawno-instytucjonalnym

7

. Mierzalnym

rezultatem prężnego rozwoju jest liczba obsłużonych pasażerów oraz wykonanych operacji handlo-

wych. Zgodnie ze statystykami Urzędu Lotnictwa Cywilnego w latach 2004 - 2008 liczba pasażerów

wzrosła ponad dwukrotnie. W 2009 roku dostrzegamy niewielki spadek, którego przyczyny osadzać

należy w globalnym kryzysie ekonomicznym. Jednakże już w 2010 roku obserwujemy porównywalną

liczbę pasażerów jak w 2008.

Wykres 5. Liczba obsłużonych pasażerów w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC

Największy przyrost wykonanych operacji obserwujemy w latach 2004-2007, kiedy to liczba operacji

w 2007 roku była większa prawie o 50% w porównaniu z rokiem 2004. W kolejnych dwóch latach

miał miejsce niewielki spadek, spowodowany wspomnianym kryzysem ekonomicznym.

7

S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa doktorska, Poznań 2011,

s. 145.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

43

Wykres 6. Liczba operacji w polskich portach lotniczych w latach 2004-2010

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ULC

Wzrost liczby pasażerów oraz wykonanych operacji przełożył się na wielkość aktywów posiadanych

przez zarządzających lotniskami. Poniższy wykres pokazuje, iż wielkość ta w 2009 roku wzrosła prawie

dwukrotnie w porównaniu z rokiem 2004. Świadczy to o ogromie inwestycji infrastrukturalnych prze-

prowadzonych przez polskie porty lotnicze, które finansowane są zazwyczaj z zysków i dopłat do ka-

pitału dokonywanych przez udziałowców oraz funduszy unijnych. W ostatnich okresach nastąpiła

intensyfikacja procesów inwestycyjnych, co wskazuje, iż lotniska spodziewają się dalszego wzrostu

liczby pasażerów.

Wykres 7. Wielkość aktywów posiadanych przez zarządzających lotniskami w Polsce w latach 2004-

2009 w mln PLN

Źródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

44

Warto również zwrócić uwagę na przychody uzyskane przez zarządzających lotniskami w Polsce. Wi-

doczne jest, że w latach 2004-2008 ulegały one zwiększaniu, a w 2009 roku zaobserwowaliśmy nie-

wielki spadek. Największa dynamika wzrostu miała miejsce w latach 2004-2007, kiedy nastąpił rów-

nież największy przyrost liczby pasażerów.

Wykres 8. Wartość przychodów uzyskanych łącznie przez zarządzających lotniskami w Polsce w latach

2004-2009 w mln PLN

Źródło: Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego w Polsce w 2009 roku.

Centralizacja polskiego rynku lotniczego do lat 90-tych XX wieku spowodowała, iż Port Lotniczy im.

Fryderyka Chopina w Warszawie realizował prawie 80% wszystkich operacji lotniczych w Polsce. Fakt

ten spowodował, że regionalne porty lotnicze odgrywały funkcję pomocniczą dla centralnego lotniska

w stolicy

8

. Jako, że stołeczny port lotniczy stanowił węzeł przesiadkowy dla całego kraju, toteż siatka

połączeń opierała się w głównej mierze na rejsach do Warszawy. Aczkolwiek regionalne lotniska re-

alizowały również połączenia do hubów takich jak Frankfurt, Monachium i Londyn, lecz ich udział nie

przekraczał 50%, podczas gdy w stolicy wynosił on prawie 86% w 2001 roku

9

. Jednakże, na przestrze-

ni ostatnich lat obserwujemy stopniową decentralizację ruchu lotniczego w Polsce. Coraz większego

znaczenia nabierają porty regionalne, co wpływa na fakt, iż udział lotniska Warszawa-Okęcie w ogól-

nej liczbie pasażerów staje się coraz mniejszy. Największy przyrost liczby pasażerów ma miejsce na

lotniskach regionalnych, które stanowią bazę operacyjną tanich przewoźników (np. Katowice dla Wiz-

zair, Kraków dla Ryanair). Porty regionalne stają obecnie wobec konieczności wielu inwestycji infra-

strukturalnych, aby sprostać rosnącemu popytowi na usługi lotnicze.

8

S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa doktorska, Poznań 2011,

s. 145.

9

Tamże, s. 145-146.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem

w latach 2002

Źródło: Ministerstwo Transportu,

Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Wa

Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotn

regionalne w 2020 roku obsłużą 24 mln pasaże

równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych

obserwowany w latach 2004-2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.

Rysunek 1. Liczba pasażerów

Źródło: S. Huderek-Glapska, Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu

Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem

w latach 2002-2006 oraz prognoza na rok 2020 wg ULC

: Ministerstwo Transportu, Program rozwoju sieci lotnisk i lotniczych urządzeń naziemnych

Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Wa

Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotn

regionalne w 2020 roku obsłużą 24 mln pasażerów, co stanowi ponad trzykrotność tej liczby w p

równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych

2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.

Liczba pasażerów w regionalnych portach lotniczych obsługujących w 2010 roku

więcej niż 500 tysięcy podróżnych

Wpływ portu lotniczego na rozwój gospodarki regionu-rozprawa dokto

2011, s. 158.

45

Wykres 9. Wzrost udziału regionalnych portów lotniczych w przewozach pasażerskich ogółem

iczych urządzeń naziemnych

Jak podają prognozy Urzędu Lotnictwa Cywilnego w 2020 roku udział Portu Lotniczego Warszawa-

Okęcie w rynku lotniczym przewozów pasażerskich będzie wynosił 40%. Według prognoz lotniska

rów, co stanowi ponad trzykrotność tej liczby w po-

równaniu z rokiem 2006. Dynamiczny wzrost liczby pasażerów w regionalnych portach lotniczych

2010 jest słuszną podstawą do postawienia takiej prognozy.

w regionalnych portach lotniczych obsługujących w 2010 roku

rozprawa doktorska, Poznań

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

46

Jak widać na Rysunku 1 do największych portów regionalnych zaliczamy: Kraków, Katowice, Gdańsk,

Wrocław i Poznań.

Geograficzną siatkę połączeń z polskich portów lotniczych obrazuje wykres 10. Największa liczba rej-

sów regularnych wykonywana jest do Niemiec – 26% oraz do Wielkiej Brytanii – 16%. Zauważalne

jest, iż najbardziej popularne destynacje znajdują się na terenie Europy.

Wykres 10. Najbardziej popularne kierunki lotów w ruchu regularnym w Polsce w sezonie

letnim 2010

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Instytut Turystyki, 2010c, Raport, Rynek lotniczy 2010, Instytut

Turystyki, Warszawa, s. 29-32.

Analizując najbardziej popularne kierunki lotów z wyodrębnieniem rodzaju przewoźnika nasuwa się

wniosek, iż przewoźnicy niskobudżetowi zdominowali w pełni irlandzki rynek – 100%, jak również

norweski – 92%. Odsetek połączeń do Wielkiej Brytanii jest także wysoki – 87%. Wynika to niewąt-

pliwie z celu podróży do tych krajów – Wielka Brytania, Irlandia i Norwegia to kraje, gdzie Polacy emi-

grują w celach zarobkowych. Tradycyjne linie lotnicze wybierane są najczęściej jeśli chodzi o kierunki:

Belgia, Francja i Niemcy. Wynikać to może z podróży służbowych polskich polityków do Brukseli. Poza

tym Niemcy to główny partner biznesowy Polski, a co się z tym wiąże pasażerowie na tej trasie to

głównie właściciele i pracownicy korporacji.

Niemcy

26%

Wielka Brytania

16%

Włochy

7%

Francja

5%

Norwegia

4%

Hiszpania

3%

Irlandia

3%

Dania

3%

Szwecja

3%

Austria

3%

Belgia

3%

Pozostałe

24%

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

47

Tabela 1. Najbardziej popularne kierunki lotów w ruchu regularnym w Polsce w sezonie letnim 2010

z wyodrębnieniem rodzaju przewoźnika

Kraj

Liczba rejsów/tydzień

Udział LCC

%

Wszystkich

LCC

Niemcy

489

99

20

Wielka Brytania

304

263

87

Włochy

125

74

59

Francja

86

20

23

Norwegia

66

61

92

Hiszpania

63

44

70

Irlandia

61

61

100

Dania

55

brak danych

-

Szwecja

55

30

55

Austria

54

brak danych

-

Belgia

53

17

32

Pozostałe

456

53

12

Razem

1867

722

39

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Instytut Turystyki, 2010c, Raport, Rynek lotniczy 2010,

Instytut Turystyki, Warszawa, s. 29-32.

Lotniska w Bydgoszczy, Łodzi, Katowicach, Krakowie, Rzeszowie i Gdańsku w głównej mierze obsługu-

ją tanie linie lotnicze. Udział tanich przewoźników w całkowitym ruchu wynosi tam ponad 60%. Naj-

większy udział tradycyjne linie lotnicze mają w Porcie Lotniczym Warszawa-Okęcie, stanowiącym

lotnisko bazowe dla PLL LOT. W 2009 roku 6 lotnisk odnotowało liczbę pasażerów ponad 1 mln. Naj-

większe z nich – Warszawa-Okęcie – obsłużyło ponad 8 mln pasażerów w 2009 roku.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

48

Tabela 2. Struktura udziału w rynku tanich linii lotniczych, tradycyjnych przewoźników oraz czarte-

rów z wyodrębnieniem poszczególnych lotnisk w 2009 roku

Port lotniczy

Ruch

Ruch całkowity

FSC %

LCC%

Czarter%

Warszawa – Okęcie

64,3

20,1

15,7

8320927

Kraków – Balice

30,4

61,5

8

2 673 914

Katowice – Pyrzowice

7,3

67,8

24,9

2 318 044

Gdańsk – Rębiechowo

29,8

62,2

8,1

1 897 719

Wrocław – Strachowice

30,1

54,2

15,8

1 342 098

Poznań – Ławica

20,5

52

27,5

1 265 571

Rzeszów

27,6

64,8

7,5

380 711

Łódź

1,6

79,9

18,3

320 611

Szczecin – Goleniów

26,1

50,4

23,5

291 544

Bydgoszcz

4,5

86,7

8,7

269 422

Zielona Góra

100

0

0

3 190

Suma

40,6

43,6

15,6

19 083 751

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku transportu lotniczego

w Polsce w 2009 roku, Urząd Lotnictwa Cywilnego, Warszawa, 2010, s. 33.

6.

Podsumowanie

Sektor lotnictwa cywilnego w Polsce scharakteryzować można jako sektor będący w fazie rozwoju. Od

2004 roku obserwujemy dynamiczny wzrost ruchu lotniczego w polskich portach. Liberalizacja prze-

pisów prawnych wywarła znaczący wpływ na dostęp obcych przewoźników do rynku polskiego, co

wpłynęło na odmianę tego rynku. Rosnące zainteresowanie polskim rynkiem ze strony przewoźników

zwiększyło dostępność transportu lotniczego na obszarze całej Polski, czego przejawem był dyna-

miczny rozwój regionalnych portów lotniczych, które sukcesywnie zwiększają swoje przychody i ak-

tywa. Kluczowym czynnikiem sukcesu dalszego rozwoju transportu lotniczego może być wysoka ja-

kość usług w porównaniu z innymi środkami transportu. Niska jakość sieci drogowej i usług transpor-

tu kolejowego sprawiają, iż podróżni preferują transport lotniczy. Poza tym rozwój Internetu ułatwił

dostęp do elektronicznych kanałów dystrybucji usług lotniczych. Ważną rolę w rozwoju sektora lotni-

czego ma również zaangażowanie samorządów lokalnych w zarządzanie i finansowanie rozwoju por-

tów lotniczych oraz infrastruktury okołolotniskowej. Działalność ta wpisuje się w nową politykę Unii

Europejskiej i ma na celu wspieranie dostępności regionów. Unia Europejska przeznacza na ten cel

specjalne fundusze, będące źródłem finansowania inwestycji w tymże sektorze. Należy również do-

dać, iż na dalszy rozwój transportu lotniczego będzie mieć wpływ wzrost zamożności społeczeństwa

polskiego, będący skutkiem rozwoju gospodarczego Polski. Podsumowując, zmiany jakie zaszły na

polskim rynku transportu lotniczego uznać można za przełomowe, świadczące o przejściu w fazę roz-

woju.

Rozwój rynku lotniczego w Polsce

49

Bibliografia

Pozycje książkowe i czasopisma naukowe

1.

Barcik J., Czech P., Rynek Usług Portów Lotniczych w Polsce, nr kol. 1834, Seria: Transport z. 69,

Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej.

2.

Burnewicz J., Grzywacz W., Ekonomika transportu, WKŁ, Warszawa 1989.

3.

Grzywacz W., Wojewódzka-Król K., Rydzykowski W., Polityka transportowa, Wydawnictwo Uni-

wersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2005.

4.

Kubicka J. (red.), Funkcjonowanie i rozwój korporacji wielonarodowych w wybranych sektorach

usługowych

i produkcyjnych.

Cz.1,

Sektor

lotniczy,

telekomunikacyjny,

browarni-

czy, petrochemiczny, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej. - Dąbrowa Górnicza: Wyższa

Szkoła Biznesu, 2008.

5.

Liwiński J, Krajowe porty lotnicze 2010, „Lotnictwo” nr 5/2011.

6.

Rydzykowski W., Wojewódzka-Król K. (red.), Transport, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Raporty

7.

Larpus K., Rynek lotniczy na świecie, Kraków 2010.

8.

Urząd Lotnictwa Cywilnego, Statystyki wg przewoźników-ROK 2010.

9.

Urząd Lotnictwa Cywilnego, Analiza rynku lotniczego w Polsce w latach 2004-2006.

Strony internetowe

10.

http://transport.branza.biz/bez-kategorii/transport-lotniczy-zalety-i-wady/

11.

http://www.gospodarkaslaska.pl

12.

www.porty-lotnicze.pl

13.

www.mi.gov.pl

14.

www.ulc.gov.pl

15.

www.mrr.gov.pl

16.

gbk.net

17.

www.icao.int

18.

www.iata.org

19.

www.airports.org

20.

www.flightglobal.com