

Czesław Mesjasz 2010

1

OGÓLNE PODSTAWY TEORII

PRZEDSIĘBIORSTWA



Czesław Mesjasz 2010

2

PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO

UOGÓLNIONA SIEĆ

(ZBIOROWOŚĆ) KONTRAKTÓW

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa

Pracownicy

Społeczeństwo(władze

centralne i lokalne,

grupy nacisku)

kontrakty jawne i

niejawne (umowy pisane

i niepisane)

Akcjonariusze

Wierzyciele

Dostawcy

Kierownictwo

Odbiorcy



Czesław Mesjasz 2010

3

INTERESARIUSZE

(STAKEHOLDERS)

c.d.

Interesariusze wewnętrzni (internal stakeholders,

insiders):

• właściciele (dominujący udziałowcy/akcjonariusze)
• menedżerowie
• pracownicy

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa



Czesław Mesjasz 2010

4

Interesariusze zewnętrzni (external stakeholders,

outsiders):

• właściciele (udziałowcy, akcjonariusze) mniejszościowi
• klienci
• dostawcy
• podmioty otoczenia społecznego

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa

INTERESARIUSZE

(STAKEHOLDERS)

c.d.



Czesław Mesjasz 2010

5

KONTRAKT

Jako kontrakt traktuje się w ogólnym przypadku każde
wzajemne zobowiązanie. Z punktu widzenia ekonomii i
zarządzania istotną cechą kontraktu jest nie tylko to, że
gwarantuje

on

dotrzymanie

zobowiązań, ale przede

wszystkim to, że zapewnia stronom przewidywalność
działań ich partnerów, przez co przyczynia się do
zmniejszenia niepewności i ryzyka

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa



Czesław Mesjasz 2010

6

INTERPRETACJE

KONTRAKTU

• prawna

• ekonomiczna

• socjologiczna

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa



Czesław Mesjasz 2010

7

KONTRAKT JAWNY

(explicit contract)

kontrakt, w ramach którego strony jednoznacznie deklarują
wolę współdziałania; może on mieć zarówno charakter
formalny jak i nieformalny; odpowiednikiem tego pojęcia
w języku polskim może być termin „umowa pisana”

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa



Czesław Mesjasz 2010

8

KONTRAKT NIEJAWNY

(implicit contract)

kontrakt polegający na tym, że strony otwarcie nie
deklarują współpracy; ze względu jednakże na chęć
realizacji własnych celów (interesów) oraz tego, że są one
racjonalne

w

sensie

ekonomicznym

(dążą

do

maksymalizacji użyteczności), mogą one przestrzegać
pewnych reguł zachowania, nawet bez wcześniejszego
otwartego uzgodnienia; odpowiednikiem tego pojęcia w
języku polskim może być termin „umowa niepisana”

Kontraktowe ujęcie przedsiębiorstwa



Czesław Mesjasz 2010

9

ASYMETRIA INFORMACJI

Asymetria informacji pomiędzy dwoma podmiotami polega
na tym, że jeden z nich posiada tzw.

prywatną informację

,

której nie zna druga strona

Drugi podmiot potrzebuje tę informację do podjęcia
decyzji. Uzyskanie tej informacji, o ile możliwe, wiąże się
z reguły z koniecznością poniesienia kosztów przez
podmiot, który pragnie ją uzyskać

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

10

ASYMETRIA INFORMACJI

Wyróżnia się w związku z tym dwa rodzaje sytuacji.
Asymetrię informacji

przed zawarciem kontraktu

, czyli

ex ante oraz asymetrię informacji

po zawarciu

kontraktu,

czyli ex post.

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

11

ASYMETRIA INFORMACJI

W pierwszym przypadku, ze względu na brak informacji,

np. w transakcji handlowej, podmioty nie posiadające
rzetelnej informacji mogą częściej kupować przedmioty
niższej jakości, które sprzedający starają się przedstawić
w jak najlepszym świetle. Jako przykład może tutaj
służyć sytuacja na rynku używanych samochodów
opisana przez G. Akerlofa (1970) (lemons problem).
Mamy wówczas do czynienia z

negatywną selekcją

(adverse selection).

Lemon jest amerykańskim żargonowym określeniem
używanego samochodu

.

Podstawowe koncepcje teoretyczne

STOP



Czesław Mesjasz 2010

12

ASYMETRIA INFORMACJI

Negatywna selekcja

(adverse selection) jest bardzo istotna

na rynku kredytowym.

Aby temu zapobiec banki stosują

racjonowanie kredytów

(credit rationing)

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

13

ASYMETRIA INFORMACJI

W przypadku asymetrii informacji po zawarciu kontraktu

(ex post) partner posiadający więcej informacji może
postępować w bardziej ryzykowny sposób, np. po
podpisaniu umowy ubezpieczeniowej. Występuje wtedy

pokusa nadużycia

(moral hazard).

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

14

RELACJA AGENCJI

(agency relationship)

Relacja agencji

(relacja przedstawicielstwa) powstaje

wówczas, gdy jeden podmiot -

mocodawca

(principal) zleca

do wykonania pewne działanie drugiemu podmiotowi -

agentowi

(przedstawicielowi) (agent). Przekazuje jemu

również uprawnienia decyzyjne niezbędne do wykonania
tego działania, przy czym cele obydwu podmiotów nie są
całkowicie zbieżne

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

15

PROBLEM AGENCJI

(agency problem)

Problem agencji (problem przedstawicielstwa)

(agency problem) występuje wówczas, gdy pomiędzy
mocodawcą powstają konflikty wynikające
z następujących powodów:

• asymetrii informacji pomiędzy przedstawicielem

a mocodawcą

• rozbieżnością celów przedstawiciela i mocodawcy
• różnic w nastawieniu do ryzyka obydwu podmiotów

Podstawowe koncepcje teoretyczne

STOP



Czesław Mesjasz 2010

16

PROBLEM AGENCJI

(agency problem)

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

17

PROBLEM AGENCJI

(agency problem)

Mocodawca ponosi dodatkowe koszty (

koszty agencji

):

aby zabezpieczyć własne interesy

• koszty konstrukcji kontraktów
• koszty monitorowania i kontroli postępowania agenta
• koszty zapewnienia zbieżności interesów

oraz będące wynikiem niewłaściwych decyzji agenta
• koszty utraconych korzyści inwestycyjnych (niewłaściwe

decyzje inwestycyjne, zatrzymywanie wolnej gotówki)

• koszty reorganizacji i bankructwa

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

18

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Ekonomia neoklasyczna i alternatywne kierunki myśli
ekonomcznej

Teoria

kosztów

transakcji

–

neoinstytucjonalizm

amerykański

Ronald Coase

Oliver Williamson

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

19

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Koszty transakcji obejmują:
• koszty przygotowania transakcji
• koszty realizacji transakcji
• koszty ewentualnej ingerencji podmiotu zewnętrznego,

najczęściej sądu, w przypadku gdy strony transakcji nie
mogą dojść do porozumienia

Decyzja: „Make or Buy?” (produkować albo kupować?)

Rola specyfiki aktywów (specyfiki zasobów)

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

20

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Rodzaje kosztów transakcji:

• koszty bezpośrednie
• koszty utraconych korzyści (opportunity costs)
• koszty utopione

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

21

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Źródła kosztów transakcji:

• Ograniczona racjonalność
• Oportunizm decydentów
• Specyfika aktywów

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

22

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria kosztów transakcji:

• Ograniczona racjonalność
• Oportunizm decydentów
• Specyfika aktywów

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

23

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria

kosztów

transakcyjnych

jako

podstawa

ekonomicznej teorii organizacji

Mechanizmy koordynacji

• Rynek
• Hierarchia
• Rodzina
• Klan
• Sieć

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

24

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria

kosztów

transakcyjnych

jako

podstawa

ekonomicznej teorii organizacji

Rodzaje systemów hierarchicznych:

• U - Unitary (functional ) - funkcjonalna
• M – Multidivisional - dywizjonalna
• H – Holding

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

25

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria

kosztów

transakcyjnych

jako

podstawa

ekonomicznej teorii organizacji

Rodzaje systemów hierarchicznych:

• U - Unitary (functional ) - funkcjonalna
• M – Multidivisional - dywizjonalna
• H – Holding

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

26

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria

kosztów

transakcyjnych

jako

podstawa

ekonomicznej teorii organizacji

Decyzja:

„Make or Buy?”

(produkować albo kupować?)

Jaka część procesu technologicznego powinna być pod

jednym zarządem aby osiągnąć optymalne wyniki?

Podstawowe koncepcje teoretyczne



Czesław Mesjasz 2010

27

TEORIA KOSZTÓW

TRANSAKCYJNYCH

Teoria

kosztów

transakcyjnych

jako

podstawa

ekonomicznej teorii organizacji

Wprowadzenie do twierdzenia R. Coase’a (uproszczone)

Organizację hierarchiczną tworzy się wówczas, jeśli

koszty transakcyjne wewnątrz tej hierarchii są niższe,
aniżeli koszty transakcyjne na rynku.

Podstawowe koncepcje teoretyczne