1

Prawa pacjenta

2

Niezależnie

od

systemu

filozoficznego,

od

wyznawanej

hierarchii

wartości, jak długo istnieje medycyna, zawsze
życie i zdrowie ludzkie były uznawane za
wartości najwyższe.

Wartości te były zawsze chronione

zarówno przez system prawny jak i etyczny.

3

Potrzeba zdefiniowania praw pacjenta wyniknęła

z następujących przesłanek:

1.

Że pacjent poprzez chorobę popada w pewne uzależnienia

od podmiotów odpowiedzialnych za sprawowanie nad nim
opieki zdrowotnej;

2.

Pacjent jest zdany na umiejętności i wiedzę personelu
medycznego, której sam nie posiada

i z tego względu wymaga specjalnej ochrony;

4

3.

Potrzeby zapobiegania nadużyciom w relacjach pacjent -
pracownik ochrony zdrowia;

4.

Ze względu na doświadczenia medyczne i biomedyczne na
ludziach oraz transplantację;

5.

Paternalistyczny model relacji lekarz-pacjent (lekarz wie lepiej,

czego chce pacjent, podejmuje decyzje za niego, cenzuruje
informacje);

6.

Prawa człowieka - jednostki nie mogą być nieograniczone;
żaden kraj nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb
pacjenta ze względu na ograniczone zasoby, którymi dysponuje
w porównaniu do istniejących potrzeb zdrowotnych;

5

7.

Współodpowiedzialność pacjenta za własne zdrowie

,

8.

Jednostce nie przysługuje żaden szczególny przywilej
wyróżniający ją od wszystkich innych jednostek w danej
społeczności - ma tyle praw ile wszyscy inni;

9.

W przypadku osób starszych szczególne zagadnienia takich
wartości, jak: wolność, godność, prawo do samostanowienia.

6

Prawa pacjenta wywodzą się z trzech

różnych obszarów myśli społecznej.



Pierwszy

z nich dotyczy realizacji praw

człowieka w trakcie leczenia,



Drugi

związany jest z dynamicznym rozwojem

ruchu konsumenckiego w zakresie usług
medycznych,



Trzeci

zaś łączy prawa człowieka z prawami

obywatelskimi.

2

7

WHO w Deklaracji Praw Pacjenta gdzie

„pacjent to osoba korzystająca z usług

medycznych, niezależnie, czy jest to osoba

zdrowa czy chora”

zdefiniowało zakres praw człowieka i zakres

wartości, które powinny się znajdować

w systemie ochrony zdrowia każdego kraju.

8

Do tych wartości zalicza się:



poszanowanie godności,



samostanowienie,



nietykalność fizyczną i psychiczną osoby,



prywatność,



poszanowanie światopoglądu,



dążenie do osiągnięcia najlepszego stanu
zdrowia,



prawo do ochrony zdrowia.

9



prawo do informacji,



prawo do wyrażania zgody na leczenie,
interwencję medyczną, zabieg,



prawo do ochrony prywatności,



prawo do usług zdrowotnych,



prawo do przestrzegania praw pacjenta.

„Prawa pacjenta stanowią integralną część

szeroko rozumianych praw człowieka.

Ich rozwój ściśle jest związany z rozwojem praw

człowieka”.

M. Balicki. Prawa pacjenta, wybrane zagadnienia. Teksty wykładów. Wyd. Helsińska Fundacja Praw człowieka.
Warszawa 1996. s. 315.

10

Funkcje Karty Praw Pacjenta



Interpretują główne zapisy,



Są zbiorem rozproszonych zapisów dotyczących
pacjentów w różnych dokumentach,



Respektowanie praw pacjenta jest wymogiem
zarówno prawnym jak i moralnym każdego
cywilizowanego społeczeństwa.

11

Funkcje Karty Praw Pacjenta



Dzięki stosowaniu praw pacjenta można wpływać
na:



poprawę jakości świadczeń medycznych,



poprawę bezpieczeństwa zdrowotnego,



można wyznaczyć granice kompetencji,



można wyznaczyć granice odpowiedzialności,



można wyznaczyć granice uprawnień

12

Funkcje Karty Praw Pacjenta



można wyznaczyć granice obowiązków
obu stron w relacjach pacjent - lekarz,
pacjent - pracownik ochrony zdrowia



Istotne jest, aby ci, którzy są odpowiedzialni za ich
przestrzeganie mieli wiedzę na temat praw
pacjenta.

3

13

„Karta Praw Pacjenta”

została opublikowana przez

Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej

Wojciecha Maksymowicza

11 grudnia 1998r.

14

Prawa pacjenta

w ustawodawstwie polskim

Ważniejsze akty prawne regulujące prawa pacjenta w Polsce:



Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r.



Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej z 1991 r.



Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej z 1996 r.



Ustawa o zawodzie lekarza z 1996 r.



Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r.



Ustawa o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek

i narządów z 26 października 1995 r.

15

PRAWA PACJENTA

USTAWA z dnia 5 lipca 1996r.

o zawodach pielęgniarki i położnej

Pielęgniarka i położna mają

obowiązek poinformować

pacjenta o jego prawach.

16

Prawa pacjenta wynikające z bezpośredniego

stosowania przepisów Konstytucji



Każdy ma prawo do ochrony zdrowia



Każdy obywatel ma prawo do równego dostępu
do opieki zdrowotnej finansowanej

ze środków publicznych

[1]

[1]

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r., Dz. U.

Nr 91, art. 68. ust.1. poz. 483

17

Prawa pacjenta zawarte w ustawie

o zakładach opieki zdrowotnej z 1991 r.



Pacjent, który zgłasza się do zakładu opieki
zdrowotnej, ma prawo do natychmiastowego
udzielenia mu świadczeń zdrowotnych ze
względu na zagrożenia życia lub zdrowia,
niezależnie od okoliczności;

18

Prawa pacjenta zawarte w ustawie

o zakładach opieki zdrowotnej z 1991 r.

Świadczenia zdrowotne powinny być udzielane
przez osoby do tego uprawnione
pomieszczeniach i przy zastosowaniu urządzeń
odpowiadającym określonym wymaganiom
fachowym i sanitarnym.

4

19

PACJENT MA PRAWO DO:



Informacji o swoim stanie zdrowia,



Wyrażania zgody lub odmowy na udzielanie mu
określonych świadczeń zdrowotnych



Intymności i poszanowania



Godności w czasie udzielania świadczeń
zdrowotnych



Zgoda podpisana przy przyjęciu do szpitala jest
wyłącznie zgodą na pobyt w szpitalu



Na dalsze leczenie pacjent musi wyrazić zgodę

20



Bez zgody pacjenta nie wolno wprowadzić na

jego badanie studentów, a nawet pobrać mu krwi



Pacjent wcale nie musi wyrazić zgody na
proponowane leczenie i zabiegi , a bez takiej

zgody lekarzowi nie wolno podjąć leczenia



Stosowana w szpitalach praktyka, że zgoda

podpisana na izbie przyjęć jest zgodą na cały

proces leczenia jest łamaniem praw pacjenta



Podobnie łamaniem praw pacjenta przez

rejestratorkę jest odmowa wydania pacjentowi
jego historii choroby.

21

PACJENT MA PRAWO DO:



Wglądu w dokumentację medyczną lub

wskazania innej osoby, której dokumentacja

może być udostępniona



Zapewnienia ochrony danych zawartych

w dokumentacji medycznej dotyczącej

jego osoby.

22

PACJENT MA PRAWO DO:



Zapewnienia środków farmaceutycznych



Pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do

stanu zdrowia



Opieki duszpasterskiej



Dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej

przez osobę przez siebie wskazaną



Kontaktu osobistego, telefonicznego lub

korespondencyjnego z osobami z zewnątrz



Wyrażenie zgody lub odmowy na umieszczenie

go w tym zakładzie i wypisanie się z zakładu

na własne żądanie

[1]

.

1]

Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dn. 30. sierpnia 1991r.,

Dz. U. Nr 91, poz. 402

23

Prawa pacjenta określone w ustawie

o zawodzie lekarza z 5 grudnia 1996 roku:

Pacjent ma prawo do

:



Uzyskania od lekarza pomocy

lekarskiej w każdym przypadku,

gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować
niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub
uszczerbku zdrowia, a także w innych przypadkach nie
cierpiących zwłoki,

24

Prawa pacjenta określone w ustawie

o zawodzie lekarza z 5 grudnia 1996 roku:



Uzyskanie od lekarza

przystępnej informacji o

swoim stanie zdrowia,

postawionym rozpoznaniu

oraz możliwych metodach diagnostycznych
i leczniczych, korzyściach i niebezpieczeństwach
z nich wynikających.

5

25

Prawa pacjenta określone w ustawie

o zawodzie lekarza z 5 grudnia 1996 roku:



Pacjent sam wyznacza osoby, którym lekarz
udziela informacji,



Ma prawo do żądania od lekarza, aby nikomu
tych informacji nie udzielał,



Sam też decyduje, czy wyrazić zgodę na zabieg
lub określone badanie,



Ma również prawo do wyrażania zgody lub
odmowy na uczestniczenie przy udzielaniu mu
świadczeń zdrowotnych osób innych niż personel
medyczny,

26

Prawa pacjenta określone w ustawie

o zawodzie lekarza z 5 grudnia 1996 r.

Pacjent ma prawo do:



Wnioskowania do lekarza, aby

skontaktował się z innym lekarzem specjalistą
lub zorganizował konsylium lekarskie

[1]

.

[1]

Ustawa o zawodzie lekarza z dn. 5 grudnia 1996r., Dz. U.

Nr 28, poz. 88

29

Prawa pacjenta określone w ustawie

o pobieraniu i przeszczepianiu komórek

i narządów.

Pacjent ma prawo do:



Wyrażania i cofnięcia sprzeciwu na pobranie po

jego śmierci komórek, tkanek i narządów,



Dobrowolnego wyrażania zgody przed lekarzem

na pobranie od niego za życia komórek, tkanek

lub narządów w celu ich przeszczepienia określonemu

biorcy, jeśli ma pełną zdolność czynności prawnych



Ochrony danych osobowych dotyczących dawcy biorcy

przeszczepu i objęciu ich tajemnicą,

30

[1]

Ustawa o pobieraniu i przeszczepianiu komórek i narządów

z dn. 26 października 1995r., Dz. U. Nr 138, poz. 682



Pacjent, który ma zostać biorcą ma prawo do umieszczenia

go na liście osób oczekujących na przeszczepienie komórek,
tkanek i narządów i być wybrany jako biorca w oparciu
o kryteria medyczne

[1]

.

31

PACJENT PŁACI ZA



Szczepienia ochronne inne niż zalecane przez
Ministerstwo Zdrowia



Orzeczenie o zdolności do prowadzenia pojazdów
mechanicznych



Świadczenia medycyny pracy



Wyżywienie i zakwaterowanie w sanatoriach,
zakładach opiekuńczo-pielęgnacyjnych i
pielęgnacyjno-opiekuńczych



Zabiegi ponadstandardowe np. większość
zabiegów chirurgii plastycznej.

32

6

33

PRAWA PACJENTA

W STANIE TERMINALNYM

34

PRAWA PACJENTA W STANIE TERMINALNYM



Zagadnienie niesienia pomocy pacjentowi umierającemu

można rozpatrywać w aspekcie:



społeczno-moralnym,



psychologicznym,



medycznym,



religijnym,



pedagogicznym,



ekonomiczno-organizacyjnym,



ale również od strony prawnej.

35

PRAWA PACJENTA W STANIE TERMINALNYM

Art. 19 ust. 1 pkt 5 ustawy o Zakładach Opieki

Zdrowotnej gwarantuje pacjentowi prawo do

umierania w spokoju i godności.



Jeśli chory ze względu na swój stan zdrowia nie

może sam dochodzić swoich praw, prawo do

żądania właściwej opieki mają osoby, które są
obecne przy pacjencie w ostatnich chwilach jego

życia.



Pacjent umierający ma prawo do wszelkich

informacji o swoim stanie zdrowia, nawet, jeśli

rokowanie jest niepomyślne.

36

PRAWA PACJENTA W STANIE TERMINALNYM



Pacjent umierający ma prawo do profesjonalnej
opieki pielęgniarskiej.



W tym zakresie najważniejsze są działania
personelu pielęgniarskiego, a szczególnie właściwa
pielęgnacja.



Celem podejmowanej pielęgnacji jest niesienie ulgi
w cierpieniu poprzez: podawanie zleconych leków,
toaletę, słanie łóżka, udogodnienia w ułożeniu,
podawanie płynów i tym podobne czynności
pielęgniarskie

[1]

.

[1]

J. Bogusz, „ Encyklopedia dla pielęgniarek”, Warszawa 1990, s. 334-

335

37

PRAWA PACJENTA W STANIE TERMINALNYM



Amerykanin, David Kessler

– pielęgniarz i autor

książki „Śmierć jest częścią życia“, po wielu latach
pracy z pacjentami nieuleczalnie chorymi

i towarzyszenia im w akcie umierania opracował

prawa ludzi umierających.

Określone przez niego prawa dotyczą osób

otoczonych rodziną, przyjaciółmi, a także tych,

którzy umierają sami, w zaciszu własnego domu.

Bez względu na to gdzie człowiek umiera, wszędzie

powinny być respektowane jego prawa

i zaspakajane potrzeby.

38

Prawa umierających ludzi to:



Prawo by być traktowanym jak żywa istota ludzka.



Prawo do zachowania poczucia nadziei niezależnie

od okoliczności.



Prawo do opieki sprawowanej przez osoby

podtrzymujące nadzieję, bez względu na

okoliczności.



Prawo do wyrażania we własny sposób uczuć

i emocji związanych ze śmiercią.



Prawo do uczestniczenia w podejmowaniu

wszystkich decyzji dotyczących opieki.



Prawo do opieki sprawowanej przez osoby

współczujące, wrażliwe, kompetentne, które starają

się zrozumieć indywidualne potrzeby.



Prawo do oczekiwania nieprzerwanej opieki

medycznej, nawet, jeśli leczenie zmienia się

w przynoszenie ulgi.

7

39



Prawo do otrzymywania uczciwych i pełnych
odpowiedzi na wszystkie pytania.



Prawo do poszukiwania duchowości.



Prawo do uwolnienia od bólu fizycznego.



Prawo do wyrażania we własny sposób uczuć

i emocji związanych z bólem.



Prawo do uczestniczenia dzieci w śmierci.



Prawo do zrozumienia procesu umierania.



Prawo do śmierci.



Prawo do umierania w spokoju i z godnością.



Prawo by umierać w samotności.



Prawo do oczekiwania, że po śmierci zostanie
uszanowana świętość ciała.

[1]

[1]

D. Kessler, „Śmierć jest częścią życia”, Świat Książki, Warszawa 1999

40

Zgodnie z wytycznymi

Australijskiego Komitetu Etycznego

pacjent umierający ma następujące

prawa:



Prawo do traktowania go jako istoty żywej aż do

chwili śmierci



Prawo do zachowania nadziei



Prawo do opieki świadczonej przez osoby, które

podtrzymują jego nadzieję

41



Prawo do wyrażania swych uczuć

i emocji w dowolny sposób wobec faktu zbliżającej

się śmierci



Prawo do uczestniczenia w podejmowaniu decyzji
dotyczących sprawowanej nad nim opieki



Prawo do stałej opieki lekarskiej

i pielęgniarskiej, nawet jeśli cele lecznicze muszą
ustąpić miejsca celom zapewnienia komfortu
psychicznego

42



Prawo do życia bez bólu



Prawo do otrzymywania szczerych,
prawdziwych odpowiedzi na zadawane przez
niego pytania



Prawo do tego, by nie był wprowadzany w błąd



Prawo do otrzymywania wsparcia ze strony
rodziny w zaakceptowaniu przez niego faktu
zbliżającej się śmierci

43



Prawo do poszanowania jego indywidualności i nie
osądzania jego decyzji, które nie muszą być
zgodne

z oczekiwaniami innych



Prawo do rozmów na tematy religijne

i prawo do praktyk religijnych bez względu na
opinie otoczenia



Prawo do uszanowania po śmierci jego ciała

44



Prawo do tego, by nie umierać

w samotności



Prawo do spokojnej i godnej śmierci



Prawo do troskliwej i czułej opieki

w obliczu nadchodzącej śmierci,
sprawowanej przez kompetentne osoby,
które powinny rozumieć potrzeby pacjenta

i czerpać satysfakcję ze świadczonej
pomocy.

8

45

JAK DOCHODZIĆ PRAW PACJENTA ?



Na drodze administracyjnej lub sądowej.



W przypadku naruszenia praw, pacjentowi
przysługuje skarga na świadczeniodawcę
składana do:



Kierownika Zakładu Opieki Zdrowotnej



Okręgowej Izby Lekarskiej



Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych



Biura Praw Pacjenta działającego przy MZ



Rzecznika Praw Pacjenta NFZ