49

10/2005

technologie i bezpieczeństwo
ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego brukarza została wykonana metodą wg normy PN-N-18002, w meto-
dzie zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo parametry ryzyka, którymi są
możliwe, spowodowane zdarzeniem, ciężkości następstw (skutki) i prawdopodobieństwo, z jakim
następstwa te mogą wystąpić. Ciężkość następstw i prawdopodobieństwo wystąpienia następstw
szacowane są na trzech poziomach, ryzyko zawodowe wartościowane jest w skali trójstopniowej
na trzech poziomach.

Brukarz

Iwona Romanowska-Słomka

Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku brukarza
Zagrożenie

Źródło zagrożenia (przyczyna)

Możliwe skutki zagrożenia

Środki ochrony przed zagrożeniami

Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym
poziomie

Śliskie, nierówne powierzchnie,
nieporządek

Złamanie kończyn, zwichnięcia,
stłuczenia

Zachowanie uwagi, odpowiednie obuwie
robocze, uporządkowanie terenu

Potrącenie przez ruchome
obiekty

Pojazdy samochodowe

Śmierć, kalectwo, złamanie
kończyn

Właściwa organizacja pracy, wytyczenie
i oznakowanie strefy niebezpiecznej,
przestrzeganie przepisów, szkolenia
wzmożona uwaga, odblaskowa kamizelka

Przygniecenie, uderzenie
przez spadające przedmioty

Materiały do brukowania,
transport i pomoc przy
rozładunku z samochodów

Złamanie kończyn, zmiażdżenia,
zwichnięcia, stłuczenia

Przestrzeganie instrukcji, zachowanie
uwagi, pomocnicze urządzenia
transportowe, odpowiednie obuwie, hełmy
ochronne

Uderzenie o nieruchome
przedmioty

Przygotowane materiały,
narzędzia itp.

Guzy, potłuczenie, skaleczenia

Wzmożona uwaga

Uderzenie przez wyrzucone
i odrzucone przedmioty

Przecinanie materiałów
brukarskich przecinarką tarczową

Urazy ciała (zmiażdżenia,
skaleczenia, stłuczenia) i oczu
(uszkodzenie rogówki, utrata
wzroku)

Przestrzeganie instrukcji, stosowanie
sprawnych urządzeń wyposażonych
w odpowiednie narzędzia i osłony,
przyłbice lub okulary ochronne

Pochwycenie przez
obracające się części
narzędzi

Przecinanie materiałów
brukarskich przecinarką tarczową

Urazy ciała (amputacje,
zmiażdżenia, skaleczenia,
stłuczenia)

Przestrzeganie instrukcji, stosowanie
sprawnych urządzeń wyposażonych
w odpowiednie narzędzia i osłony

Przeciążenie układu ruchu
(statyczne)

Praca w wymuszonej pozycji
(klęczącej)

Długotrwałe i nawracające
dolegliwości układu mięśniowo-
szkieletowego

Zmiany pozycji pracy, przerwy w pracy

Przeciążenie układu ruchu
(dynamiczne)

Transport materiałów

Długotrwałe i nawracające
dolegliwości układu mięśniowo-
szkieletowego, urazy kręgosłupa

Przestrzeganie instrukcji, stosowanie
urządzeń wspomagających ręczne prace
transportowe, szkolenia

Kontakt z materiałami
ostrymi, szorstkimi

Ostre krawędzie ręcznych
narzędzi i materiałów

Skaleczenia, rany cięte dłoni
i nóg

Przestrzeganie instrukcji, rękawice
ochronne, odpowiednie obuwie robocze

Wibracje

Zagęszczarka płytowa,
przecinarka tarczowa

Zespół wibracyjny

Sprzęt w dobrym stanie technicznym,
środki ochronne, ograniczenie ekspozycji,
rękawice antywibracyjne

Hałas

Ruch uliczny, zagęszczarka

Ubytki słuchu

Ochronniki słuchu, ograniczenie ekspozycji

Charakterystyka stanowiska

Praca przy układaniu chodników jest wykonywana podczas ruchu pojazdów na jezdniach, układanie bruku na jezdni wykonywane
jest przy wyłączeniu ulicy z ruchu. Brukarz gromadzi i rozmieszcza materiały, narzędzia, urządzenia; pomaga przy rozładunku sa-
mochodów, transportuje kostkę z palet do miejsca układania; przygotowuje podłoże pod kostkę; wykonuje podsypkę piaskową,
piaskowo-cementową lub żwirową, wyrównuje i ubija zagęszczarką płytową; układa bruk zgodnie z wymogami technologicznymi,
ubija bruk lub ewentualnie wałuje go, wykonuje prace wykończeniowe; tnie przecinarką tarczową kostki na odpowiedni wymiar.
Przy układaniu kostki praca jest wykonywana w pozycji klęczącej. Prace wykonywane są od wczesnej wiosny do późnej jesieni.

50

10/2005

51

10/2005

Zapylenie

Pył z podsypki

Podrażnienie dróg oddecho-
wych, zaprószenie oczu

Przestrzeganie instrukcji, środki ochrony
indywidualnej

Pożar

Silnik spalinowy zagęszczarki

Poparzenie termiczne na dużej
powierzchni ciała

Przestrzeganie instrukcji, sprawny sprzęt

Kontakt z gorącymi
powierzchniami

Gorące elementy silnika
zagęszczarki

Poparzenie termiczne

Przestrzeganie przepisów, wzmożona
uwaga

Zmienne warunki
atmosferyczne

Praca na wolnym powietrzu

Przegrzanie, udar cieplny,
przeziębienie

Odpowiednie ubranie, napoje

Zagrożenia biologiczne
Zagrożenie

Źródło zagrożenia (przyczyna)

Możliwe skutki zagrożenia

Środki ochrony przed zagrożeniami

Grupa

Droga zagrożenia

Przechowywanie akt

Clostridium perfringens
– laseczka zgorzeli gazowej

Gleba, ścieki

Zgorzel gazowa, posocznica,
działanie toksyczne

Szybkie opatrywanie ran, rękawice
ochronne, obuwie ochronne

gr. 2, brak szczepień

T

Bezpośrednia, przyranna, toksyny

Nie

Clostridium tetani
– laseczka tężca

Gleba

Tężec

Szczepienia, szybkie opatrywanie ran,
środki ochrony indywidualnej, podawanie
anatoksyny tężcowej po skaleczeniach

gr. 2, szczepienie

T

Bezpośrednia, przyranna, toksyny

Nie

Enterobacter spp.

Gleba, woda

Zapalenie dróg moczowych,
żołądka, jelit, płuc i innych
narządów

Przestrzeganie zasad higieny, środki
ochrony indywidualnej

gr. 2, brak szczepień

Bezpośrednia, powietrzno-
-kropelkowa, powietrzno-pyłowa

Nie

Wartościowanie ryzyka
Szacowanie szkód i prawdopodobieństwa szkód oraz wartościowanie ryzyka wykonano metodą wg PN-N-18002 w skali trójstop-
niowej. Ciężkość następstw: mała, średnia, duża. Prawdopodobieństwo następstw: mało prawdopodobne, prawdopodobne, wysoce
prawdopodobne. Ryzyko zawodowe: małe, średnie, duże.

Karta informacji o ryzyku zawodowym na stanowisku brukarza
Zagrożenie

Ciężkość następstw

Prawdopodobieństwo

Ryzyko

Zagrożenie biologiczne
Clostridium perfringens – laseczka zgorzeli gazowej

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Clostridium tetani – laseczka tężca

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Enterobacter spp.

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe

Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym poziomie

Średnia

Prawdopodobne

Średnie

Potrącenie przez ruchome obiekty

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Przygniecenie, uderzenie przez spadające przedmioty Średnia

Prawdopodobne

Średnie

Uderzenie o nieruchome przedmioty

Mała

Prawdopodobne

Małe

Uderzenie przez wyrzucone i odrzucone przedmioty

Duża

Prawdopodobne

Duże

Pochwycenie prze obracające się części narzędzi

Średnia

Prawdopodobne

Średnie

Przeciążenie układu ruchu (statyczne)

Średnia

Prawdopodobne

Średnie

Przeciążenie układu ruchu (dynamiczne)

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Kontakt z materiałami ostrymi, szorstkimi

Mała

Prawdopodobne

Małe

Wibracje

Duża

Prawdopodobne

Duże

Hałas

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Zapylenie

Mała

Mało prawdopodobne

Małe

Pożar

Duża

Mało prawdopodobne

Średnie

Kontakt z gorącymi powierzchniami

Mała

Mało prawdopodobne

Małe

Zmienne warunki atmosferyczne

Średnia

Mało prawdopodobne

Małe

Działania profilaktyczne
Ryzyko małe – dopuszczalne – konieczne
jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe
pozostaje co najmniej na tym samym
poziomie.
Ryzyko średnie – dopuszczalne – zaleca
się zaplanowanie i podjęcie działań, któ-
rych celem jest zmniejszenie ryzyka za-
wodowego.
Ryzyko duże – niedopuszczalne – jeżeli
ryzyko zawodowe jest związane z już

wykonywaną pracą, to działania w celu
jego zmniejszenia trzeba podjąć natych-
miast, np. przez zastosowanie środków
ochronnych, natomiast planowana praca
nie może być rozpoczęta do czasu
zmniejszenia ryzyka zawodowego do
poziomu dopuszczalnego.

Uwagi
Ryzyko zawodowe jest ściśle związane
ze środowiskiem pracy. Dla takich sa-

mych stanowisk, ale w różnych warun-
kach pracy, zagrożenia i poziom ryzyka
mogą być różne. Szacując stopień szkód
zagrożenia przyjmuje się możliwe naj-
większe skutki. W szacowaniu prawdo-
podobieństwa skutków należy wziąć pod
uwagę warunki pracy, zdarzenia, jakie
miały miejsce w „przeszłości”, zachowa-
nia pracownika itp. Po wiedzę należy
sięgnąć do danych statystycznych, ob-
serwacji itd.

50

10/2005

51

10/2005

Przykłady:
Ryzyko związane z wibracjami
Pracownik narażony jest na drgania prze-
noszone od zagęszczarki płytowej.
Ciężkość następstw: duża – choroba wi-
bracyjna.
Prawdopodobieństwo następstw: praw-
dopodobne – w okresie 10 lat u pracow-
ników wystąpiła choroba wibracyjna.
Poziom ryzyka: duże.

Ryzyko związane z przeciążeniem ukła-
du ruchu (statycznym)
Pracownik układa bruk w pozycji klęczą-
cej.
Ciężkość następstw: średnia – długotrwa-
łe i nawracające dolegliwości układu
mięśniowo-szkieletowego.
Prawdopodobieństwo następstw: praw-
dopodobne – zdarzenia takie mają miej-
sce.
Poziom ryzyka: średnie.

Ocena ryzyka zawodowego pracownika
w związku z narażeniem na działanie
czynników biologicznych została przepro-
wadzona zgodnie z wymaganiami
Dyrektywy2000/54/WE.
Zgodnie z Dyrektywą 2000/54/WE Parla-
mentu Europejskiego i Rady z 18 wrze-

śnia 2000 r. w sprawie ochrony pracowni-
ków przed ryzykiem związanym z naraże-
niem na działanie czynników biologicz-
nych w miejscu pracy, w ocenie ryzyka
czynniki biologiczne zostały sklasyfikowa-
ne w czterech grupach ryzyka, zgodnie
z ich poziomem ryzyka zakażenia:
1. czynnik biologiczny należący do grupy

1 oznacza taki, poprzez który wywoła-
nie choroby u ludzi jest mało prawdo-
podobne;

2. czynnik biologiczny należący do grupy

2 oznacza taki, który może wywoływać
chorobę u ludzi i może być niebez-
pieczny dla pracowników; jego roz-
przestrzenienie się na teren Wspólnoty
jest mało prawdopodobne; skuteczna
profilaktyka lub leczenie są możliwe;

3. czynnik biologiczny należący do grupy

3 oznacza taki, który może wywoływać
ciężką chorobę u ludzi i może stanowić
poważne niebezpieczeństwo dla pra-
cowników; istnieje ryzyko, jego roz-
przestrzenia na terenie Wspólnoty, lecz
zazwyczaj skuteczna profilaktyka lub
leczenie są możliwe;

4. czynnik biologiczny należący do grupy

4 oznacza taki, który wywołuje ciężką
chorobę u ludzi i stanowi poważne nie-
bezpieczeństwo dla pracowników;

istnieje wysokie ryzyko, jego rozprze-
strzenia na terenie Wspólnoty; zazwy-
czaj skuteczna profilaktyka lub lecze-
nie nie są możliwe.

W załączniku do Dyrektywy została za-
warta lista czynników biologicznych z po-
działem na bakterie, wirusy, grzyby i pa-
sożyty, zawiera ona również oddzielne
wskazania w przypadkach, gdy prawdo-
podobne jest wywoływanie przez czynni-
ki biologiczne reakcji alergicznych lub
toksycznych, gdy dostępna jest skuteczna
szczepionka lub, gdy wskazane jest prze-
chowywanie listy narażonych pracowni-
ków przez okres dłuższy niż 10 lat.

n

dr inż. Iwona Romanowska-Słomka
Pracownik naukowy w Akademii Rolniczej
we Wrocławiu

Literatura
1. PN-N-18002:2000
2. I. Romanowska-Słomka, A. Słomka, Zarządza-

nie ryzykiem zawodowym, Tarbonus, Tarno-
brzeg 2003.

3. Dyrektywa 2000/54/WE Parlamentu Europej-

skiego i Rady z 18 września 2000 r.

4. Dutkiewicz J., Śpiewak R., Jabłoński L., Klasyfi-

kacja szkodliwych czynników biologicznych,
występujących w środowisku pracy, oraz
narażonych na nie grup zawodowych.