„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Tomasz Kacperski

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej
341[01].Z1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Adam Hubicki
mgr inż. Krystyna Kwestarz

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Pajestka

Konsultacja:

mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 341[01].Z1.01

„Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik agrobiznesu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Podstawy polityki rolnej

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

10

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające

16

4.2.3. Ćwiczenia

16

4.2.4. Sprawdzian postępów

17

4.3. Wspieranie rozwoju obszarów wiejskich

18

4.3.1. Materiał nauczania

18

4.3.2. Pytania sprawdzające

21

4.3.3. Ćwiczenia

21

4.3.4. Sprawdzian postępów

23

4.4. Instytucje wdrażające programy pomocowe i organizacje zawodowe

funkcjonujące w Unii Europejskiej

24

4.4.1. Materiał nauczania

24

4.4.2. Pytania sprawdzające

27

4.4.3. Ćwiczenia

27

4.4.4. Sprawdzian postępów

28

5. Sprawdzian osiągnięć

29

6. Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjonowaniu Wspólnej

Polityki Rolnej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−

zestaw pytań przydatnych do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, który pozwoli Ci określić zakres poznanej wiedzy. Pozytywny
wynik sprawdzianu potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z tej jednostki modułowej.
Wynik negatywny będzie wskazaniem, że powinieneś powtórzyć wiadomości i poprawić
umiejętności z pomocą nauczyciela,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań testowych, który pozwoli Ci sprawdzić,
czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

341[01].Z1.04

Organizowanie produkcji

rolniczej

341[01].Z1.01

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki

Rolnej

341[01].Z1.03

Organizowanie i prowadzenie

gospodarstwa rolnego

341[01].Z1.02

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej

oraz

ochrony środowiska

341[01].Z1

Organizacja i prowadzenie

działalności rolniczej

341[01].Z1.05

Wykorzystanie techniki

komputerowej w rolnictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami prawnymi,

−

identyfikować podmioty gospodarki rynkowej,

−

interpretować przepisy prawne,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

korzystać z technologii informacyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować przepisy prawa europejskiej integracji gospodarczej,

−

scharakteryzować założenia polityki Unii Europejskiej wobec wsi i rolnictwa,

−

określić zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej,

−

określić problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce,

−

scharakteryzować zasady obrotu ziemią i nieruchomościami,

−

zinterpretować instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej,

−

określić kierunki i zasady wspierania polskiego rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich,

−

określić procedury korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,

−

sporządzić wniosek o dofinansowanie ze środków finansowych Unii Europejskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy polityki rolnej

4.1.1. Materiał nauczania

Funkcjonowanie Unii Europejskiej opiera się na trzech filarach, odpowiadających

zakresowi spraw i kompetencji.

I filar – unia gospodarcza i walutowa obejmuje: rynek wewnętrzny, czyli swobodny

przepływ towarów, osób, usług i kapitału, unię celną, wspólną politykę handlową, wspólną
politykę w dziedzinach rolnictwa i rybołówstwa, wspólną politykę w dziedzinie transportu
i energii, koordynację państwowych polityk zatrudnienia, Europejski Fundusz Społeczny,
wspólną politykę w dziedzinie ochrony środowiska naturalnego, ochronę niezakłóconej
konkurencji, wspieranie rozwoju naukowego i technologicznego, ochronę zdrowia, ochronę
konsumentów, obronę cywilna, turystykę i sport,

II filar – wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa dotyczy: praw człowieka,

pomocy krajom spoza UE, bezpieczeństwa zewnętrznego, finansowania obrony,
długofalowego bezpieczeństwo europejskiego,

III filar – współpraca w zakresie spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości,

obejmuje: politykę azylową, politykę imigracyjną, zwalczanie przestępczości zorganizowanej,
walkę z terroryzmem, współpracę sądową, współpracę policji.

Integralną częścią prawa wspólnotowego jest prawo rolne zawarte w aktach prawnych. Ze

względu na źródła prawa Wspólnoty Europejskiej, akty prawne można podzielić na [3, s. 12]:
1. źródła prawa pierwotnego, do którego zalicza się:

– akty traktatowe (Traktat z 25.03.1957 r. o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej),
– akty normatywne rangi traktatowej modyfikujące lub uzupełniające Traktat Rzymski

(np. Traktat o utworzeniu jednolitych organów Wspólnot Europejski, Jednolity Akt
Europejski, Traktat z Maastricht z 7.02.1992 r. o Unii Europejskiej, Traktat
Amsterdamski, Traktat Nicejski),

– akty adhezyjne państw członkowskich o przystąpieniu do utworzonych już Wspólnot

Europejskich, w których znajdują również się normy prawne odnoszące się do
wspólnej polityki rolnej (np. Traktat o przystąpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do
Unii Europejskiej, zawierający m.in. postanowienia dotyczące rolnictwa),

2. źródła prawa wtórnego:

– rozporządzenie, jest aktem prawnym najwyższej rangi, o ogólnym i powszechnie

obowiązującym charakterze,

– dyrektywa, w przeciwieństwie do rozporządzenia, nie ma bezpośredniego

zastosowania, moc wiążącą ma w stosunku do konkretnego państwa członkowskiego
Wspólnot Europejskich, do którego jest adresowana i do osiągnięcia określonego celu,
pozostawiając w kompetencji władz narodowych dobór form, środków i metod,

– decyzja, jest aktem prawnym wiążącym w odniesieniu do jego adresatów i nie

wymagającym żadnych działań ze strony prawodawców krajowych; treścią decyzji
najczęściej są rozstrzygnięcia indywidualne,

– zalecenie i opinia, nie mają mocy wiążącej wobec ich adresatów.
Członkostwo Polski w Unii Europejskiej obliguje do przyjęcia i przestrzegania

wspólnotowego prawa, w tym reguł prawnych Wspólnej Polityki Rolnej. Wspólna Polityka
Rolna (WPR) jest to całość działań podejmowanych przez Wspólnotę Europejską w sektorze
rolnictwa (rolnictwo, leśnictwo, ogrodnictwo) dla osiągnięcia określonych celów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Zadania WPR:

– zwiększenie wydajności produkcji rolnej w drodze rozwoju postępu technicznego,

zapewnienia racjonalnego rozwoju produkcji rolnej oraz jak najpełniejszego
wykorzystania czynników produkcji,

– zapewnienie należytego standardu życia ludności rolniczej, w szczególności poprzez

podniesienie dochodów osób zatrudnionych w rolnictwie,

– stabilizacja rynków rolnych,
– zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia,
– zapewnienie odpowiednich cen [3, s. 50].

W celu realizacji zadań WPR stosowane są następujące instrumenty:
1) instrumenty polityki rynkowej, które w sposób bezpośredni oddziałują na

kształtowanie branżowych rynków rolnych oraz regulują zasady organizacji produkcji
rolnej i handlu tymi produktami. Do podstawowych instrumentów polityki rynkowej
zalicza się:

−

wspólne ceny produktów rolnych,

−

system interwencyjnego skupu produktów rolnych,

−

dopłaty z tytułu przechowywania produktów rolnych,

−

dopłaty bezpośrednie,

−

dopłaty do konsumpcji produktów rolnych,

−

limitowanie produkcji rolnej,

−

dopłaty eksportowe,

−

cła,

−

kontyngenty ilościowe.

2) instrumenty polityki strukturalnej mające w długookresowej perspektywie wpływać na

kształtowanie struktur rolnych poprzez działania zmierzające do poprawy struktury
obszarowej gospodarstw rolnych, modernizacji gospodarstw i towarzyszącej im
infrastruktury technicznej. Do podstawowych instrumentów polityki strukturalnej
zalicza się:

−

wcześniejsze emerytury,

−

program rolno-środowiskowy i zalesianie,

−

wsparcie gospodarstw położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania,

−

inwestycje w gospodarstwach rolnych,

−

ś

rodki pomocy dla młodych rolników,

−

poprawę przetwórstwa i marketingu produktów rolnych,

−

zachowanie dziedzictwa wsi,

−

zróżnicowanie działalności gospodarczej na wsi,

−

rozwój turystyki i rzemiosła,

−

rozwój i poprawę infrastruktury związanej z rolnictwem,

−

odbudowę produkcji zniszczonej przez klęski.

Wspólne ceny produktów rolnych, określane mianem cen instytucjonalnych lub

gwarantowanych, ustalane są na wysokim poziomie, z reguły wyższym niż ceny światowe, co
gwarantuje rolnikom odpowiednio wysokie dochody.

System interwencyjnego skupu produktów rolnych służy utrzymywaniu cen produktów

rolnych na z góry założonym poziomie w okresie zwiększonej podaży produktów rolnych.

Dopłaty z tytułu prywatnego przechowywania produktów rolnych stosowane są zamiast

wydatków na skup nadwyżek produkcyjnych i kosztów ich przechowywania. Środki te
przeznaczane są na dopłaty prywatnym przedsiębiorcom z tytułu przechowywania tych
produktów przez pewien czas.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Dopłaty bezpośrednie służą zabezpieczeniu odpowiedniego poziomu dochodów rolników,

bez potrzeby podwyższania cen dla konsumentów. Na płatności bezpośrednie do gruntów
rolnych składają się:
– jednolita płatność obszarowa do gruntów rolnych w gospodarstwie rolnym,

utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska, łąki, sady i uprawy
wieloletnie, plantacje wierzby wykorzystywanej do wyplatania;

– płatności uzupełniające do powierzchni upraw podstawowych,
– płatności uzupełniające do powierzchni uprawy chmielu,
– płatności uzupełniające do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę uprawianych

na trwałych użytkach zielonych,

– płatności do upraw roślin energetycznych,
– płatności cukrowe,
– pomoc finansowa z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych

obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

Od 1 stycznia 2009 roku otrzymywanie płatności będzie powiązane z obowiązkiem spełnienia
przez gospodarstwo określonych przepisami wymogów. Jest to tzw. zasada wzajemnej
zgodności. Minimalne wymagania będą dotyczyły:
– ochrony

ś

rodowiska

przed

zanieczyszczeniami

wynikającymi

z

prowadzonej

w gospodarstwie działalności,

– wytwarzania produktów rolniczych w sposób nie zagrażający zdrowiu ludzi i zwierząt

oraz zdrowotności roślin,

– zapewnienia warunków dobrostanu zwierząt,
– użytkowania gruntów w sposób nie pogarszający ich jakości.
Nieprzestrzeganie przez rolników minimalnych wymagań określonych w ramach zasady
wzajemnej zgodności będzie skutkowało sankcjami w postaci obniżenia kwot płatności, aż do
całkowitego ich pozbawienia w przypadku nieprzestrzegania ustalonych wymagań
w kolejnych latach.

Dopłaty do konsumpcji produktów rolnych mają na celu wspomaganie promocji spożycia

określonych produktów, jak też częściowe zagospodarowanie nadwyżek produkcyjnych.

Kolejnymi instrumentami stosowanymi w ramach WPR są różne rodzaje opłat celnych

nakładanych na towary importowane. Należą do nich:
– cła ad valorem, które oparte są na stałych stawkach celnych naliczanych procentowo

w zależności od wartości towaru,

– cła preferencyjne, które przewidziane są podczas importu produktów rolnych z państw,

którym Unia Europejska przyznała korzystne warunki dostępu do swojego rynku,

– cła dodatkowe, które mogą być nakładane na importera, gdy cena produktu spoza Unii

Europejskiej jest niższa od ceny wejścia (cena, po jakiej importowane produkty rolne
mogą być dopuszczone do obrotu handlowego na obszarze Unii Europejskiej).

Instrumentem limitowania produkcji rolnej są kwoty produkcyjne, które polegają na

ustaleniu w trybie administracyjnym górnego pułapu produkcji przeznaczonej do zbycia
w roku gospodarczym dla poszczególnych producentów rolnych.

Dopłaty eksportowe stosowane są w celu wyrównania różnicy między cenami

wspólnotowymi a cenami światowymi, w przypadku, gdy ceny eksportowanych produktów
państw Unii Europejskiej kształtują się powyżej cen światowych.

Wspólna polityka rolna oparta jest na kilku zasadach i założeniach.

Trzy podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej [1, s. 7]:
– zasada wspólnego rynku oznaczająca swobodny przepływ produktów rolnych między

państwami członkowskimi,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

– zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty

dla produktów rolnych wytworzonych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed
importem,

– zasada solidarności finansowej, zobowiązująca wszystkie kraje członkowskie

do partycypowania w kosztach polityki rolnej.

Założenia Wspólnej Polityki Rolnej [3, s. 46]:
– zapewnienie samowystarczalności w zakresie produktów rolnych strefy umiarkowanej,
– ukierunkowanie na wspieranie i wzmacnianie gospodarstw rodzinnych, które stanowią

jednostkę produkcyjną w rolnictwie,

– traktowanie rolnictwa jako szczególnego sektora gospodarki,
– wprowadzenie regulacji wspólnego rynku rolnego,
– europeizacja

regulacji

prawnych

(powszechne

zasady

dotyczące

konkurencji,

obowiązkowa koordynacja różnych narodowych rynków).

W związku z założeniem obowiązkowej koordynacji różnych narodowych rynków, formą

integracji i funkcjonowania wspólnych organizacji rynków rolnych było utworzenie
jednolitego rynku europejskiego. Jednolity rynek wewnętrzny to obszar bez granic
wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług
i kapitału.

Swobodny przepływ towarów polega na zniesieniu ceł pomiędzy krajami członkowskimi

oraz barier technicznych (zróżnicowanych norm, standardów, przepisów), fiskalnych
(różnych systemów podatkowych) i fizycznych (kontroli granicznych).

Swobodny przepływ osób oznacza, że mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo

do pracy, osiedlenia się, życia, korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum
pomocy na rzecz integracji w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność
państwową.

Swobodny przepływ usług. Usługi to świadczenia wykonywane w ramach prowadzonej

działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej oraz wolnych zawodów (np. lekarze,
prawnicy). Swoboda przepływu usług obejmuje trzy przypadki: usługodawca wykonuje
usługę w kraju usługobiorcy, usługobiorca przyjmuje świadczenie w kraju usługodawcy,
usługobiorca pozostają w swoich krajach, a tylko usługa przekracza granicę.

Swobodny przepływu kapitałów i płatności. Zasada swobodnego przepływu płatności jest

niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracowników i usług. Bez niej niemożliwa
byłaby zapłata za towary wysłane za granicę, przesłanie należności za usługę, a także
wynagrodzenia za pracę osoby pracującej w innym kraju członkowskim. Ponadto zasada ta
dotyczy operacji finansowych związanych z inwestowaniem funduszy przez osoby fizyczne
i przedsiębiorstwa.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak rozumiesz pojęcie Wspólnej Polityki Rolnej?
2. Jakie są zasady Wspólnej Polityki Rolnej?
3. Jakie są zadania Wspólnej Polityki Rolnej?
4. Jakie znasz instrumenty polityki rynkowej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej?
5. Jakie znasz instrumenty polityki strukturalnej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej?
6. Jakie znasz źródła prawa Wspólnoty Europejskiej?
7. Jak rozumiesz pojęcie jednolitego rynku wewnętrznego?
8. Na czym polegają cztery swobody na jednolitym rynku wewnętrznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj wymienione instrumenty polityki rolnej odpowiednio do instrumentów

polityki rynkowej i strukturalnej. Określ, w jaki sposób poszczególne instrumenty polityki
rolnej będą wpływały na kształtowanie się rynku rolnego oraz struktur rolnych?

−

cła

−

dopłaty bezpośrednie

−

dopłaty do konsumpcji produktów
rolnych

−

dopłaty eksportowe

−

dopłaty z tytułu przechowywania
produktów rolnych

−

inwestycje w gospodarstwach
rolnych

−

kontyngenty ilościowe

−

limitowanie produkcji rolnej

−

odbudowa produkcji zniszczonej
przez klęski

−

poprawa przetwórstwa i
marketingu produktów rolnych

−

program rolno-środowiskowy
i zalesianie

−

rozwój i poprawę infrastruktury
związanej z rolnictwem

−

rozwój turystyki i rzemiosła

−

system interwencyjnego skupu
produktów rolnych

−

ś

rodki pomocy dla młodych

rolników

−

wcześniejsze emerytury

−

wsparcie gospodarstw położonych
na obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania

−

wspólne ceny rolne

−

zachowanie dziedzictwa wsi

−

zróżnicowanie działalności
gospodarczej na wsi

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przyporządkować poszczególne instrumenty polityki rolnej odpowiednio do instrumentów

polityki rynkowej i strukturalnej,

3) określić, w jaki sposób poszczególne instrumenty polityki rolnej będą wpływały na

kształtowanie się rynku rolnego oraz struktur rolnych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– poradnik dla ucznia,
– literatura z rozdział 6 poradnika,
– komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Wypełnij wniosek o przyznanie płatności bezpośredniej dla wybranego gospodarstwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować instrukcję wypełniania wniosku o przyznanie płatności bezpośredniej,
2) przeanalizować wniosek o przyznanie płatności bezpośredniej,
3) wypełnić wniosek o przyznanie płatności bezpośredniej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Wyposażenie stanowiska pracy:

– druk wniosku o przyznanie płatności bezpośredniej,
– instrukcja wypełniania wniosku o przyznanie płatności bezpośredniej,
– przykładowe dane gospodarstwa wraz z mapkami.

Ćwiczenie 3

Na podstawie opisu gospodarstwa, określ, czy gospodarstwo spełnia wszystkie wymogi

do otrzymania płatności bezpośrednich.

W gospodarstwie rolnym prowadzona jest uprawa roślin zbożowych i okopowych na

10 ha, oprócz tego, ugorowanych gruntów jest 0,5 ha, natomiast odłogowanych – 1 ha. Łąki
zajmują 1 ha, pastwiska 2 ha, które są koszone 2 razy w roku. Ponadto rolnik posiada
plantację wierzby wykorzystywanej do wyplatania, która położona jest 2 m od granicy
sąsiedniej działki gruntu, na którym prowadzona jest uprawa zbóż. Rolnik w razie
konieczności prowadzi wypalanie na gruntach rolnych. Wszystkie działki w gospodarstwie
mają powierzchnię powyżej 0,1 ha. Rolnik posiada numer identyfikacyjny w krajowym
systemie ewidencji producentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować ustawę o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej,
3) przeanalizować rozporządzenie w sprawie minimalnych norm,
4) przeczytać uważnie opis gospodarstwa,
5) określić, które z wymienionych faktów w opisie gospodarstwa spełniają minimalne

wymogi,

6) określić, które z wymienionych faktów w opisie gospodarstwa nie spełniają minimalnych

wymogów i uzasadnić tę odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

ustawa o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej,

−

rozporządzenie w sprawie minimalnych norm,

−

opis gospodarstwa,

−

kartka papieru i długopis.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie Wspólnej Polityki Rolnej?

2) wyjaśnić zasady Wspólnej Polityki Rolnej?

3) wyjaśnić zadania Wspólnej Polityki Rolnej?

4) określić instrumenty polityki rynkowej w ramach Wspólnej Polityki

Rolnej?

5) określić instrumenty polityki strukturalnej w ramach Wspólnej Polityki

Rolnej?

6) wskazać źródła prawa Wspólnoty Europejskiej?

7) wyjaśnić pojęcie jednolitego rynku wewnętrznego?

8) scharakteryzować cztery swobody na jednolitym rynku wewnętrznym?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2.

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej

4.2.1. Materiał nauczania

Kluczowym zadaniem w każdym nowym okresie programowania funduszy

strukturalnych jest określanie regionów lub obszarów, które otrzymają pomoc z tych
funduszy. Charakterystyka tych regionów ujęta jest w celach polityki strukturalnej.
Lista celów polityki strukturalnej Unii Europejskiej ulegała przekształceniom w kolejnych
okresach programowania. Obecnie ustanowione są następujące cele polityki strukturalnej
[www.ppr.pl]:
1) wspieranie rozwoju regionów zapóźnionych w rozwoju oraz słabo zaludnionych

regionów północnej Europy. Kryterium wyodrębnienia regionów słabo rozwiniętych jest
poziom 75% średniego PKB przypadającego na 1 mieszkańca Unii. Cel ten finansowany
jest przez wszystkie cztery fundusze strukturalne. Obowiązującą zasadą finansowanie
realizacji tego celu jest pokrywanie, co najmniej 50% wszystkich wydatków publicznych
na dane przedsięwzięcie.

2) wspieranie gospodarczych i społecznych przekształceń obszarów stojących w obliczu

problemów strukturalnych. Jego zasięg nie obejmuje całych regionów, ale konkretne
obszary. Środki unijne mogą pokrywać maksymalnie 50% kosztów działań
podejmowanych na rzecz przekształceń strukturalnych określonych obszarów, lecz udział
ten wynosi zasadniczo 25%. W finansowaniu tego celu bierze udział Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego (EFRR), a w niektórych przypadkach także Europejski Fundusz
Społeczny (EFS).O wsparcie finansowe mogą występować następujące obszary:

−

strefy przemysłowe, w których stopa bezrobocia i stopa zatrudnienia w przemyśle są
wyższe od przeciętnej UE i jednocześnie występuje spadkowa tendencja zatrudnienia
w przemyśle,

−

strefy wiejskie o gęstości zaludnienia poniżej 100 osób na km

2

lub o zatrudnieniu

w rolnictwie, osiągającym podwójną średnią unijną, rejestrujące stopę bezrobocia
wyższą od średniej lub malejącą liczbę ludności,

−

strefy miejskie spełniające jedno z kryteriów: wysoka stopa bezrobocia
długookresowego, wysoki poziom ubóstwa, wysoki poziom zdegradowania
ś

rodowiska naturalnego, wysoki poziom przestępczości, niski poziom wykształcenia

ludności,

−

strefy

zależne

od

rybołówstwa

mające

znaczący

poziom

zatrudnienia

w rybołówstwie i problemy grożące likwidacją miejsc pracy w tym sektorze,

−

inne strefy (m.in. bezpośrednio sąsiadujące z regionami celu 1 lub strefami wiejskimi
czy przemysłowymi celu 2),

3) wspieranie adaptacji i modernizacji polityk oraz systemów kształcenia, szkolenia

i zatrudnienia poza obszarem celu 1. Koncentruje się na wspieraniu działań w regionach
nieuwzględnionych w zakresie celu 1 i 2, a dotyczących modernizacji rynków pracy.
Finansowany jest wyłącznie z Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS).
Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej.

Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE.
W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii.
Fundusze kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy
finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE
[www.funduszestrukturalne.gov.pl].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund –

EFRR) ma na celu przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji
regionalnych we Wspólnocie poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym
regionów opóźnionych w rozwoju oraz w przekształcaniu upadających regionów
przemysłowych [11]. Działalność Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
koncentruje się na następujących dziedzinach [www.funduszestrukturalne.pl]:
– inicjatywach na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, jak też działalności średnich

i małych przedsiębiorstw,

– rozwoju rentownych inwestycji produkcyjnych umożliwiających tworzenie lub

utrzymywanie trwałego zatrudnienia,

– unowocześnianiu infrastruktury,
– rozwoju turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury,
– ochronie i poprawie stanu środowiska,
– rozwoju społeczeństwa informacyjnego.
W regionach wyznaczonych w ramach celu 1, EFRR może uczestniczyć w finansowaniu
inwestycji w dziedzinie edukacji i zdrowia, które są korzystne dla strukturalnego
dostosowania regionów [2, s. 35].

Europejski Fundusz Społeczny (European Social Fund – EFS) ma na celu poprawę

możliwości zatrudniania pracowników w ramach rynku wewnętrznego, podniesienie poziomu
ż

ycia, ułatwienie dostosowania się do zmian w przemyśle i systemach produkcyjnych poprzez

kształcenie zawodowe i przekwalifikowanie [11].
Zakres i rodzaje działań, jakie mogą być podejmowane w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego:
– realizacja wieloletnich akcji aktywizacji rynku pracy,
– promowanie równego dostępu do rynku pracy i zwalczanie społecznej degradacji grup

i ich dyskryminacji,

– wspieranie i ulepszanie kształcenia, szkolenie i doradztwo sprzyjające lepszej adaptacji

zawodowej i większej mobilności,

– promowanie wysoko wykwalifikowanej siły roboczej, postaw innowacyjnych,

umiejętności dostosowania się do nowych wymogów organizacyjnych [2, s. 37].

Z Europejskiego Funduszu Społecznego finansować można kształcenie bezrobotnych,
działania służące wspieraniu powiązań między obszarem edukacji a rynkiem pracy,
kształcenie specjalistów w dziedzinie badań i rozwoju oraz osób zajmujących się biznesem,
działania służące wspieraniu obecności kobiet na rynku pracy i na kierowniczych
stanowiskach, rozwój nowych źródeł zatrudnienia, wszelkie działania służące integracji na
rynku zepchniętych na margines grup społecznych (niewidomi, niepełnosprawni, narkomani,
mniejszości etniczne, byli więźniowie etc.), poprawę jakości systemu edukacji [www.ppr.pl].

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (European Agriculture Gwaratee and

Guidance Fund

−

EFOGR) składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która finansuje

wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, płatności bezpośrednie dla
rolników)

oraz

Sekcji

Orientacji,

która

wspiera

przekształcenia

w

rolnictwie

w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej. W ramach Sekcji
Orientacji EAGGF realizowane są następujące zadania:
– rozwój i modernizacja terenów wiejskich,
– wspieranie inicjatyw służących zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia

zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów),

– wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów

rolnych,

– restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów

rynku,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

– pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników,
– wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła,
– rozwój i eksploatacja terenów leśnych,
– inwestycje w ochronę środowiska,
– wyrównywanie szans gospodarstw położonych na terenach górzystych i terenach

dotkniętych kataklizmami [www.funduszestrukturalne.pl].
Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (Financial Instrument for Fisheries

Guidance – FIFG) wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich.
Za pośrednictwem FIFG finansowane są inicjatywy obejmujące:
– rozwój hodowli ryb,
– rozwój infrastruktury portów rybackich oraz ich wyposażenie w niezbędne zaplecze

i urządzenia,

– restrukturyzację i unowocześnienie floty rybackiej oraz metod połowu i przetwarzania ryb

podnoszenie konkurencyjności produktów rybnych i ich promowanie na rynku.
W okresie programowania na lata 2007

−

2013 działania skierowane na rozwój obszarów

wiejskich ujęto w jednolitych ramach finansowych, polegających na utworzeniu jednego
ź

ródła finansowania, tj. Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz

w jednolitych ramach programowych polegających na określeniu wspólnych dla krajów
członkowskich

osi

priorytetowych,

które

mają

zapewnić

uproszczenie

systemu

administrowania oraz wprowadzenie podejścia zintegrowanego do procesu programowania.

Misją Funduszu jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich na terenie

całej Wspólnoty w ramach Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybołówstwa,
która zawarta jest w tzw. osiach priorytetowych. Każda oś priorytetowa zawiera odpowiednie
instrumenty polityki rozwoju obszarów wiejskich [www.minrol.gov.pl]:
1) oś priorytetowa (gospodarcza) – wsparcie konkurencyjności sektora rolnego i leśnego:

– szkolenia zawodowe i akcje informacyjne dla osób zatrudnionych w rolnictwie

i leśnictwie,

– ułatwienie startu młodym rolnikom,
– renty strukturalne,
– wykorzystanie usług doradczych przez rolników oraz zarządców lasów,
– organizacja usług doradczych w zakresie rolnictwa i leśnictwa,
– modernizacja gospodarstw rolnych,
– zwiększenie wartości gospodarczej lasów,
– zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej,
– infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa,
– odtworzenie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych

i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych,

– wdrażanie programów jakości żywności,
– wspieranie grup producentów w zakresie działalności informacyjnej i promocyjnej dla

produktów objętych programami jakości żywności,

– wspieranie grup producentów rolnych.

2) oś priorytetowa (środowiskowa) – zrównoważone gospodarowanie zasobami gruntów

rolnych i leśnych:
– wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania

na obszarach górskich,

– wspieranie gospodarstw na innych obszarach o niekorzystnych warunkach

gospodarowania,

– dopłaty do gruntów rolnych na obszarach sieci NATURA 2000,
– wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt,
– inwestycje nie powiązane z produkcją rolniczą,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

– zalesianie gruntów rolnych,
– zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach rolnych,
– zalesianie gruntów innych niż grunty rolne,
– dopłaty do gruntów leśnych na obszarach sieci NATURA 2000,
– przedsięwzięcia leśno-środowiskowe,
– odtwarzanie potencjału produkcji leśnej i wprowadzanie odpowiednich instrumentów

zapobiegawczych,

– inwestycje nie powiązane z produkcją leśną.

3) oś priorytetowa (społeczna) – dywersyfikacja ekonomiczna obszarów wiejskich

i podniesienie jakości życia na obszarach wiejskich:
– przejście do działalności pozarolniczej,
– wspieranie tworzenia i rozwoju mikro-przedsiębiorstw w celu promocji

przedsiębiorczości i rozwijania ekonomicznych podstaw regionu,

– promocja turystyki,
– ochrona, podnoszenie jakości i zarządzanie dziedzictwem kulturowym,
– podstawowe usługi na rzecz gospodarki i ludności wiejskiej,
– odnowa wsi i rozwój, ochrona i podniesienie jakości wiejskiego dziedzictwa

kulturowego,

– system szkoleń zawodowych dla podmiotów gospodarczych działających w obszarach

objętych osią priorytetową 3,

– system zdobywania kwalifikacji i aktywizacji w celu przygotowania i wdrożenia

lokalnej strategii rozwoju.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz cele polityki strukturalnej?
2. Jakie znasz fundusze strukturalne?
3. Jakie jest przeznaczenie poszczególnych funduszy strukturalnych?
4. Jakie jest przeznaczenie Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów

Wiejskich?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj fundusze strukturalne.

1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund –

EFRR),

2. Europejski Fundusz Społeczny (European Social Fund – EFS),
3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (European Agriculture Gwaratee and

Guidance Fund – EFOGR),

4. Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (Financial Instrument for Fisheries

Guidance – FIFG).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować literaturę z rozdziału 6 dotyczącą funduszy strukturalnych,
3) scharakteryzować poszczególne fundusze strukturalne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

broszury informacyjne,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartka papieru i długopis.

Ćwiczenie 2

Wskaż fundusze strukturalne, w ramach których środki finansowe są przeznaczone

na finansowanie rozwoju obszarów wiejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dla ucznia,
2) określić fundusze strukturalne, w ramach, których środki finansowe są przeznaczone

na finansowanie rozwoju obszarów wiejskich.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

kartka papieru i długopis.

Ćwiczenie 3

Określ, w jaki sposób instrumenty polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach osi

gospodarczej, wpłyną na wsparcie konkurencyjności sektora rolnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dla ucznia dla ucznia,
2) przeanalizować literaturę z rozdziału 6 poradnika,
3) przeanalizować informacje zawarte w Internecie,
4) określić wpływ poszczególnych instrumentów polityki rozwoju obszarów wiejskich

na wsparcie konkurencyjności sektora rolnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cele polityki strukturalnej?

2) wyjaśnić fundusze strukturalne?

3) określić przeznaczenie poszczególnych funduszy strukturalnych?

4) scharakteryzować Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów

Wiejskich?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.3. Wspieranie rozwoju obszarów wiejskich

4.3.1. Materiał nauczania

Obszary wiejskie są integralną częścią kraju. Polityka rozwoju obszarów wiejskich

realizowana jest poprzez sektorowe i regionalne strategie i programy. Ważną rolę
w finansowaniu rozwoju obszarów wiejskich odgrywają środki unijne, które były dostępne
m.in. w ramach przedakcesyjnego Programu SAPARD, poakcesyjnych: Sektorowego Programu
Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów
wiejskich 2004

−

2006” i Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.

Obszary wiejskie powinny stać się dla mieszkańców Polski konkurencyjnym miejscem do

zamieszkania i prowadzenia działalności rolniczej lub gospodarczej. Konkurencyjność taka
oznacza dobrze funkcjonujące usługi, zarówno prywatne jak i publiczne, oznacza dobrą
infrastrukturę, sprawny transport publiczny – wszystko, co łącznie sprawia, że życie i praca
na wsi lub w małym mieście staje się prawdziwą alternatywą dla dużego miasta.

Słabo rozwinięta infrastruktura techniczna na wsi jest jedną z najpoważniejszych barier

rozwoju obszarów wiejskich. Nieodpowiedni stopień rozwoju infrastruktury wiejskiej nie
tylko obniża standard życia i gospodarowania, lecz także decyduje o słabej atrakcyjności
obszarów wiejskich dla inwestorów. Poprawa jakości i rozbudowa sieci komunikacyjnej na
obszarach wiejskich warunkuje dostęp do rynku pracy i edukacji. Rozwój sieci
komunikacyjnej przyczynia się do poprawy warunków prowadzenia działalności
gospodarczej, m.in. poprzez ułatwienie zaopatrzenia i zbytu. Dostęp do sieci
telekomunikacyjnej umożliwia prowadzenie działalności gospodarczej. Stan techniczny sieci
wpływa na parametry dostarczanej energii elektrycznej, awaryjność, możliwość stosowania
urządzeń trójfazowych, warunków ochrony przeciwpożarowej i przeciwporażeniowej,
co wpływa na możliwości rozwoju terenów wiejskich.

Polskie rolnictwo charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem gospodarstw, wysoką liczbą

pracujących w gospodarstwach rolnych, dominacją gleb o średniej i małej przydatności
rolniczej, a także niskim zużyciem przemysłowych środków produkcji. Jednakże polskie
produkty rolnicze odznaczają się wysoką jakością zdrowotną, co wynika z małej chemizacji
rolnictwa i stosowanych metod produkcji. Polska należy do krajów o dużej różnorodności
biologicznej i charakteryzuje się zróżnicowaniem siedlisk i krajobrazów naturalnych [5, s. 9].

W okresie programowania 2007–2013 dużą rolę w rozwoju obszarów wiejskich ma

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007

−

2013 finansowany ze środków Europejskiego

Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Biorąc pod uwagę problemy i wyzwania, przed jakimi stoją obszary wiejskie, wyznaczone

zostały następujące cele polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich:

−

poprawa konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez ich restrukturyzację,

−

poprawa stanu środowiska oraz krajobrazu poprzez racjonalną gospodarkę ziemią,

−

poprawa warunków życia ludności wiejskiej i promocja dywersyfikacji działalności
gospodarczej.
Wyznaczone cele realizowane będą poprzez następujące działania skierowane

do producentów rolnych, przedsiębiorców, jednostek samorządu terytorialnego:

−

szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie,

−

ułatwienie startu młodym rolnikom,

−

renty strukturalne,

−

modernizacja gospodarstw rolnych,

−

zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

poprawienie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowywaniem
rolnictwa i leśnictwa poprzez scalanie gruntów, gospodarowanie rolniczymi zasobami
wodnymi,

−

uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności,

−

działania informacyjne i promocyjne,

−

wspieranie gospodarstw rolnych niskotowarowych w fazie restrukturyzacji,

−

grupy procentów rolnych,

−

korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów,

−

wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania,

−

płatności dla obszarów NATURA 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej
Dyrektywy Wodnej,

−

program rolno-środowiskowy,

−

zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne,

−

odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonej przez katastrofy oraz wprowadzanie
instrumentów zapobiegawczych,

−

różnicowanie produkcji w kierunku działalności nierolniczej,

−

tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw,

−

rozwój podstawowych usług dla gospodarki ludności wiejskiej,

−

odnowa i rozwój wsi,

−

wdrażanie lokalnych strategii rozwoju,

−

wspieranie funkcjonowania lokalnych grup działania.
Pomoc finansowa z funduszy unijnych w ramach powyższych działań jest przyznawana

na wniosek osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej
osobowości prawnej oraz po spełnieniu określonych warunków przyznawania pomocy.
Szczegółowe warunki i tryb przyznawania, wypłaty lub zwracania pomocy w ramach
poszczególnych działań oraz przestrzenny zasięg wdrażania działań, określone są
w odrębnych rozporządzeniach dla każdego działania [16].

Cele polityki rozwoju obszarów wiejskich są realizowane m.in. poprzez racjonalną

gospodarkę ziemią. Obrót nieruchomościami rolnymi reguluje kodeks cywilny oraz ustawa
o kształtowaniu ustroju rolnego.
Ustawa określa zasady kształtowania ustroju rolnego państwa przez:

−

poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych,

−

przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych,

−

zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby
o odpowiednich kwalifikacjach.

Ustawa stwarza możliwość Agencji Nieruchomości Rolnych (ANR) kontroli nad
transakcjami obrotu nieruchomościami, w których nabywcy nie spełniają kryteriów
określonych w ustawie

−

np. nie są rolnikami indywidualnymi.

W stosunku do części umów przenoszących własność nieruchomości rolnych Agencji
Nieruchomości Rolnych (ANR) przysługuje prawo pierwokupu. ANR może nabyć
nieruchomość za cenę lub równowartość pieniężną określoną wcześniej przez zbywcę
i nabywcę w umowie. Uprawnienia ANR wyłączone są m.in. przy umowach zawieranych
pomiędzy osobami bliskimi (w obrębie rodziny), a także, jeżeli nabywca jest rolnikiem
indywidualnym powiększającym gospodarstwo rodzinne do powierzchni nieprzekraczającej
300 ha użytków rolnych, w takim przypadku konieczne jest zebranie i przedłożenie
u notariusza dowodów potwierdzających, iż jest on rolnikiem indywidualnym prowadzącym
gospodarstwo rodzinne. Do tych dokumentów należą:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

dowód potwierdzający osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego (oświadczenie
prowadzącego to gospodarstwo, poświadczone przez wójta, burmistrza lub prezydenta
miasta),

−

dowód potwierdzający posiadanie teoretycznych kwalifikacji rolniczych (świadectwo lub
dyplom ukończenia szkoły z uzyskanym tytułem zawodowym albo dyplom uzyskania
tytułu zawodowego lub dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe) lub praktycznych
kwalifikacji (oświadczenie o osobistym prowadzeniu gospodarstwa rolnego lub pracy
w gospodarstwie rolnym przez okres co najmniej 5 lat poświadczone przez wójta,
burmistrza lub prezydenta miasta lub świadectwo pracy),

−

dowód potwierdzający zamieszkanie (dowód osobisty lub odpowiednie zaświadczenie),

−

dowód potwierdzający powierzchnię użytków rolnych wchodzących w skład
gospodarstwa rodzinnego – gruntów własnych i dzierżawionych (oświadczenie nabywcy
poświadczone przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, w którym o miejscu
położenia nieruchomości i ogólnej powierzchni gospodarstwa w ha),

−

dowód potwierdzający łączną powierzchnię użytków rolnych własnych i dzierżawionych
przez nabywcę (oświadczenie nabywcy nieruchomościach rolnych posiadanych przez
nabywcę, niezależnie od ich miejsca położenia i liczby gospodarstw).

W przypadku sprzedaży nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inną niż
Agencja, prawo pierwokupu przysługuje z mocy ustawy jej dzierżawcy, jeżeli łącznie
spełnione są następujące warunki:

−

umowa dzierżawy została zawarta w formie pisemnej i posiada datę oraz była
wykonywana co najmniej 3 lata, licząc od tej daty,

−

nabywana nieruchomość wchodzi w skład gospodarstwa rodzinnego dzierżawcy lub jest
dzierżawiona przez spółdzielnię produkcji rolnej.

Prawidłowa struktura przestrzenna gospodarstw rolnych jest jednym z podstawowych
warunków efektywności produkcyjnej rolnictwa i szansą na korzystanie z osiągnięć techniki
rolniczej. Istotna dla producenta rolnego jest wielkość gospodarstwa oraz liczba i kształt
działek. Niesprzyjająca pod tym względem struktura przestrzenna gospodarstwa jest
przeszkodą w modernizacji produkcji rolnej. Scalanie gruntów jest klasycznym rozwiązaniem
prawnym zmierzającym do poprawy niekorzystnej struktury przestrzennej gospodarstw
[10, s. 261]. Zasady scalania gruntów reguluje ustawa o scalaniu i wymianie gruntów.
Ponadto, celem polityki rozwoju obszarów wiejskich jest poprawa stanu środowiska.
Realizacja tego celu uregulowana jest prawnie poprzez następujące ustawy:
1. Ustawa dotycząca ochrony roślin, która określa:

−

ochronę roślin przed organizmami szkodliwymi,

−

dopuszczania środków ochrony roślin do obrotu oraz substancji aktywnej
do stosowania w środkach ochrony roślin,

−

zapobieganie zagrożeniom dla człowieka, zwierząt oraz środowiska, które mogą
powstać w wyniku obrotu i stosowania środków ochrony roślin,

−

organizację Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

2. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Ochrona gruntów rolnych polega na:

−

ograniczaniu przeznaczenia ich na cele nierolnicze lub nieleśne,

−

zapobieganiu procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom
w produkcji rolniczej, powstającym wskutek działalności nierolniczej i ruchów
masowych ziemi,

−

rekultywacji i zagospodarowaniu gruntów na cele rolnicze,

−

zachowanie torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych.

3. Ustawa o nawozach i nawożeniu, która reguluje sprawy:

−

wprowadzania do obrotu nawozów w zakresie nieuregulowanym w przepisach Unii
Europejskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

zadań i właściwości organów i jednostek organizacyjnych w zakresie wprowadzania
do obrotu nawozów na podstawie przepisów Unii Europejskiej w sprawie nawozów,

−

stosowania nawozów,

−

zapobiegania zagrożeniom dla ludzi i zwierząt oraz dla środowiska, które mogą
powstać w wyniku przewozu, przechowywania i stosowania nawozów,

−

agrochemicznej obsługi rolnictwa.

4. Ustawa

−

Prawo ochrony środowiska określa zasady:

−

ustalania warunków ochrony zasobów środowiska, warunków wprowadzania
substancji lub energii do środowiska, kosztów korzystania ze środowiska,

−

udostępniania informacji o środowisku i jego ochronie,

−

udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska,

−

dotyczące obowiązków organów administracji.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie jest znaczenie infrastruktury dla rozwoju obszarów wiejskich?
2. Czym charakteryzuje się polskie rolnictwo?
3. Jakie są cele polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach Programu Rozwoju

Obszarów Wiejskich?

4. Jakie znasz działania w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich wpływające na

poprawę konkurencyjności gospodarstw oraz na poprawę warunków życia ludności
wiejskiej?

5. Jakie są zasady obrotu nieruchomościami rolnymi?
6. Jakie są zasady ochrony środowiska?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie danych statystycznych, określ stan infrastruktury technicznej obszarów

wiejskich oraz zmiany zachodzące na przestrzeni ostatnich 10 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować dane statystyczne dotyczące infrastruktury technicznej obszarów

wiejskich,

3) sporządzić zestawienie zmian zachodzących w ciągu 10 lat w wyposażeniu infrastruktury

technicznej obszarów wiejskich,

4) przedstawić zebrane dane w formie wykresu,
5) zaprezentować wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– poradnik dla ucznia,
– roczniki statystyczne,
– literatura z rozdziału 6 poradnika,
– komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych statystycznych, określ poziom wykształcenia ludności wiejskiej

oraz stan bezrobocia na obszarach wiejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować dane statystyczne dotyczące poziomu wykształcenia ludności wiejskiej,
3) przeanalizować dane statystyczne dotyczące stanu bezrobocia na obszarach wiejskich,
4) sporządzić zestawienie zmian zachodzących w ciągu 10 lat w poziomie wykształcenia

ludności wiejskiej,

5) porządzić zestawienie zmian zachodzących w ciągu 10 lat w stanie bezrobocia na

obszarach wiejskich,

6) przedstawić zebrane dane w formie wykresu,
7) zaprezentować wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– poradnik dla ucznia,
– roczniki statystyczne,
– literatura z rozdziału 6 poradnika,
– komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Na podstawie danych statystycznych, określ strukturę obszarową gospodarstw rolnych w Polsce

z podziałem na województwa uwzględniając zmiany zachodzące w ciągu ostatnich 10 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować dane statystyczne dotyczące struktury obszarowej gospodarstw rolnych

w Polsce,

3) sporządzić zestawienie zmian zachodzących w ciągu 10 lat w strukturze obszarowej

gospodarstw rolnych,

4) przedstawić zebrane dane w formie wykresu,
5) zaprezentować wnioski na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– poradnik dla ucznia,
– roczniki statystyczne,
– literatura zgodna z rozdziałem 6,
– komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Dokonaj analizy działań w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i określ, na

jaką pomoc finansową z funduszy unijnych może liczyć rolnik rozpoczynający działalność
rolniczą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
3) określić możliwości wsparcia finansowego rolnika rozpoczynającego działalność rolniczą,
4) określić, jakie warunki powinien spełnić rolnik, aby mógł otrzymać pomoc finansową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Ćwiczenie 5

Określ procedurę ubiegania się o pomoc finansową przez grupy producentów rolnych

w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść właściwego fragmentu rozdziału poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
3) przeanalizować ustawę o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich,

4) przeanalizować Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 20.04.2007 r.,

w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach
działania „Grupy producentów rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007

−

2013.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić znaczenie infrastruktury dla rozwoju obszarów wiejskich?

2) scharakteryzować polskie rolnictwo?

3) wymienić cele polityki rozwoju obszarów wiejskich w ramach Programu

Rozwoju Obszarów Wiejskich?

4) określić działania w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich

wpływające na poprawę konkurencyjności gospodarstw oraz na poprawę
warunków życia ludności wiejskiej?

5) objaśnić zasady obrotu nieruchomościami rolnymi?

6) określić zasady ochrony środowiska?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.4. Instytucje wdrażające programy pomocowe i organizacje

zawodowe funkcjonujące w Unii Europejskiej

4.4.1. Materiał nauczania

Wdrażaniem instrumentów współfinansowanych z budżetu Unii Europejskiej

oraz udzielaniem pomocy ze środków krajowych w Polsce zajmuje się Agencja
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Celem ARiMR jest wspieranie działań
służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich. Zlecanie zadań ARiMR oraz nadzór
nad ich realizacją znajduje się w gestii Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. ARiMR pełni rolę
akredytowanej agencji płatniczej oraz instytucji wdrożeniowej dla środków pochodzących
z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Oznacza to, że Agencja dokonuje transferów
finansowych dla większości działań w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) i Funduszy
Strukturalnych tj. Sektorowych Programów Operacyjnych „Restrukturyzacja i modernizacja
sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004

−

2006” oraz „Rybołówstwo

i przetwórstwo ryb 2004

−

2006”.

Głównymi

beneficjentami

działań

realizowanych

przez

ARiMR

są

rolnicy

i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów. ARiMR udziela też pomocy
sektorowi rybackiemu.

Główną rolę w finansowaniu działań odgrywa Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji

Rolnej (EFOIGR). Wydatkowanie środków finansowych w Sekcji Gwarancji może odbywać
się jedynie przez akredytowane agencje płatnicze. W latach 2004

−

2006 w ramach WPR

ARiMR udzieliła pomocy w formie dopłat bezpośrednich do gruntów rolnych, wdrożyła
mechanizmy wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw oraz realizowała działania
w ramach „Planu Rozwoju Obszarów wiejskich” (PROW).

W ramach rynku owoców i warzyw świeżych wspierane są organizacje producentów

owoców i warzyw poprzez:

−

dofinansowanie funduszu operacyjnego tych organizacji,

−

wsparcie wstępnie uznanych grup producentów na pokrycie kosztów związanych
z utworzeniem

takiej

grupy,

prowadzeniem

działalności

administracyjnej

oraz dofinansowanie kosztów inwestycji,

−

wpłacanie rekompensat z tytułu nie przeznaczania owoców i warzyw do sprzedaży.
W ramach rynku owoców i warzyw przetworzonych pomoc kierowana jest

do producentów pomidorów, dostarczających pomidory do przetwórstwa za pośrednictwem
wstępnie uznanej grupy producentów lub uznanej organizacji producentów owoców
i warzyw.

W ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich ARiMR udzieliła pomocy finansowej

na następujące działania:

−

renty strukturalne,

−

wspieranie gospodarstw niskotowarowych,

−

wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania (ONW),

−

wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt,

−

zalesianie gruntów rolnych,

−

dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej,

−

wsparcie grup producentów rolnych,

−

pomoc techniczna dla efektywnego wdrożenia PROW,

−

uzupełnienie płatności bezpośrednich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

W ramach SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój

obszarów wiejskich 2004

−

2006” pomoc ARiMR objęła:

−

inwestycje w gospodarstwach rolnych,

−

ułatwienie startu młodym rolnikom,

−

różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia
różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów,

−

rozwój i ulepszanie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem,

−

poprawę przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych,

−

przywracanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego naturalną katastrofą i/lub pożarem
oraz wprowadzenie odpowiednich instrumentów zapobiegawczych,

−

pomoc techniczną na wsparcie sytemu wdrażania SPO.
Natomiast w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004

−

2006 pomoc ARiMR

objęła:

−

złomowanie,

−

przeniesienie do działalności innej niż rybołówstwo,

−

wspólne przedsiębiorstwa; (działanie wygasło z końcem 2004),

−

budowę nowych statków; (działanie wygasło z końcem 2004),

−

modernizację statków rybackich,

−

ochronę i rozwój zasobów wodnych,

−

chów i hodowlę ryb,

−

rybacką infrastrukturę portową,

−

przetwórstwo i rynek rybny,

−

rybołówstwo śródlądowe,

−

rybołówstwo przybrzeżne,

−

działania społeczno-ekonomiczne,

−

znajdowanie oraz promowanie nowych rynków zbytu na produkty rybne,

−

działania organizacji obrotu rynkowego,

−

czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe,

−

działania innowacyjne [www.arimr.gov.pl].

Ponadto do instytucji wdrażających programy pomocowe Unii Europejskiej należy Polska

Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP), która jest agencją rządową podlegającą
ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami
pochodzącymi z budżetu państwa i Unii Europejskiej przeznaczonymi na wspieranie
przedsiębiorczości i rozwój zasobów ludzkich, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb
małych i średnich przedsiębiorstw. Część działań, które wdraża PARP, przeznaczone są na
rozwój obszarów wiejskich. PARP jest także jedną z instytucji odpowiedzialnych za
wdrażanie działań finansowanych z funduszy strukturalnych. Celem działania Agencji jest
realizacja programów rozwoju gospodarki, zwłaszcza w zakresie wspierania rozwoju małych
i średnich przedsiębiorstw, eksportu, rozwoju regionalnego, wykorzystania nowych technik
i technologii, tworzenia nowych miejsc pracy, przeciwdziałania bezrobociu oraz rozwoju
zasobów ludzkich [www.parp.gov.pl].

Administrowaniem wybranymi mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej zajmuje się

Agencja Rynku Rolnego, która jako agencja płatnicza:

−

wydaje decyzje administracyjne umożliwiające producentom rolnym, przedsiębiorcom
z branży rolno-spożywczej, w tym podmiotom skupującym i przetwórczym oraz
importerom i eksporterom uczestniczenie w mechanizmach WPR, za które
odpowiedzialna jest ARR,

−

kontroluje prawidłowość wykorzystania środków finansowych wypłacanych uczestnikom
poszczególnych mechanizmów WPR,

−

wypłaca środki finansowe uczestnikom poszczególnych mechanizmów WPR,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

−

przekazuje

Komisji

Europejskiej

informacje

dotyczące

mechanizmów

WPR

realizowanych przez ARR,

−

informuje uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu Wspólnoty
w odniesieniu do realizowanych przez ARR mechanizmów WPR.

Agencja Rynku Rolnego swoją działalnością obejmuje ponad 20 grup towarowych, realizując
w ich obrębie 50 mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej, między innymi:

−

interwencyjny zakup i sprzedaż produktów rolnych i ich przetworów,

−

dopłaty do prywatnego przechowywania produktów,

−

administrowanie regulacjami handlowymi, w tym wydawanie pozwoleń na przywóz
i wywóz oraz wypłacanie refundacji wywozowych,

−

administrowanie systemami kwotowania produkcji wybranych produktów: mleka, skrobi
ziemniaczanej oraz tytoniu,

−

wsparcie popytu wewnętrznego poprzez stosowanie dopłat, w tym dopłat
do przetwórstwa, spożycia oraz sprzedaży po obniżonych cenach produktów
organizacjom o charakterze niedochodowym [www.arr.gov.pl].
Wspieraniem polskich podmiotów i samorządów w procesie pozyskiwania środków Unii

Europejskiej zajmuje się Fundusz Poręczeń Unijnych (FPU). Fundusz umożliwia uzyskanie
kredytu bankowego oraz pozyskiwanie środków z emisji obligacji na realizację projektów
współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Bank Gospodarstwa Krajowego może
udzielić gwarancji lub poręczenia spłaty kredytu lub wykonania zobowiązań wynikających
z obligacji, jeżeli kredyt lub środki z emisji obligacji są przeznaczone na wkład własny lub
nakłady podlegające refinansowaniu ze środków Unii Europejskiej. O poręczenie lub
gwarancję mogą ubiegać się kredytobiorcy, pożyczkobiorcy lub emitenci obligacji realizujący
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej projekt współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej, w szczególności inwestycyjny, szkoleniowy i badawczy.
Korzyści dla kredytobiorców wynikające ze współpracy z FPU:

−

możliwość podejmowania nowych projektów,

−

zwiększenie dostępności kredytu pomimo krótkiej historii kredytowej lub rozpoczynania
działalności gospodarczej,

−

niski koszt ustanowienia zabezpieczenia,

−

większa możliwości swobodnego dysponowania majątkiem,

−

powstawanie nowych i zachowanie istniejących miejsc pracy,

Korzyści dla banków kredytujących wynikające ze współpracy z FPU:

−

zwiększenie bezpiecznej akcji kredytowej,

−

pomniejszenie rezerw celowych na należności nieregularne,

−

obniżenie kosztów monitorowania,

−

krótki okres dochodzenia roszczeń [www.bgk.com.pl].
Ponadnarodowe organizacje zawodowe rolników funkcjonujące w obrębie Wspólnoty

Europejskiej mają znaczący wpływ na kształtowanie wspólnej polityki rolnej poprzez:

−

inicjowanie własnych rozwiązań z zakresu polityki rolnej i występowanie z nimi
do organów Wspólnot Europejskich,

−

opiniowanie projektów aktów prawnych określających wspólną politykę rolną,
opracowanych przez organy Wspólnoty,

−

udział w konferencjach, spotkaniach organizowanych przez organy Wspólnot
Europejskich.

Do rolniczych organizacji zawodowych Wspólnot Europejskich, należą:
1. Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych Wspólnoty Europejskiej – COPA, którego

celem jest:

−

reprezentowanie i obrona interesów ogólnych i zawodowych producentów rolnych
wobec organów Wspólnot Europejskich i innych organizacji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

−

formułowanie wspólnych rozwiązań związanych z polityka rolną,

−

negocjowanie z organami Wspólnot Europejskich spraw dotyczących rolnictwa
i producentów rolnych.

2. Europejska Rada Młodych Rolników – CEJA, której działalność polega na:

−

obronie i promowaniu interesów zawodowych młodych rolników wobec instytucji
i organów Wspólnot,

−

udzielaniu młodym rolnikom pomocy na rozpoczynanie działalności zawodowej oraz
utrzymywanie w należytym standardzie prowadzonych już gospodarstw rolnych,

−

przekazywaniu

organom

wspólnotowym

informacji

dotyczących

interesów

zawodowych tej grupy rolników (zdobywania kwalifikacji zawodowych oraz
wykonywania zawodu rolniczego).

−

Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej – COGECA, który uczestniczy
w tworzeniu zasad i realizacji polityki Wspólnoty wobec spółdzielni rolniczych,
promuje współpracę pomiędzy spółdzielniami w ramach Wspólnoty i poza jej
granicami.

3. Europejska Federacja Związków Zawodowych Pracowników Rolnictwa – EFA, której

celem jest koordynacja działalności stowarzyszonych w niej związków oraz obrona ich
wspólnych interesów w dziedzinie polityki ekonomicznej i socjalnej [3, s. 172].

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadania realizuje Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, jako

instytucja wdrażająca programy pomocowe Unii Europejskiej?

2. Jaką rolę pełni Agencja Rynku Rolnego, jako instytucja administrująca mechanizmami

wspólnej polityki rolnej?

3. Jakie zadania ma Fundusz Poręczeń Unijnych?
4. Jaką rolę pełnią ponadnarodowe organizacje zawodowe rolników Wspólnoty

Europejskiej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Które z instrumentów wspólnej polityki rolnej są wdrażane przez Agencję

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a które administrowane przez Agencję Rynku
Rolnego?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dotyczący instytucji wdrażających programy pomocowe

Unii Europejskiej oraz podstaw wspólnej polityki rolnej,

2) określić instrumenty wdrażane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
3) określić instrumenty administrowane przez Agencję Rynku Rolnego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

papier i pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Ćwiczenie 2

Jakie znaczenie ma Fundusz Poręczeń Unijnych dla kredytobiorców, którzy przeznaczają

kredyt na wkład własny lub nakłady podlegające refinansowaniu ze środków Unii
Europejskiej?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować informacje zawarte w Internecie,
3) określić znaczenie Funduszu Poręczeń Unijnych dla kredytobiorców, którzy przeznaczają

kredyt na wkład własny lub nakłady podlegające refinansowaniu ze środków Unii
Europejskiej,

4) rozwiązanie ćwiczenia zaprezentować na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartki papieru i długopis.

Ćwiczenie 3

Jakie znaczenie mają ponadnarodowe organizacje zawodowe rolników Wspólnoty

Europejskiej dla kształtowania wspólnej polityki rolnej?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podrozdział poradnika dla ucznia,
2) przeanalizować informacje zawarte w Internecie,
3) określić znaczenie ponadnarodowych organizacji zawodowych rolników Wspólnoty

Europejskiej dla kształtowania wspólnej polityki rolnej,

4) zaprezentować na forum klasy rozwiązanie ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kartki papieru i długopis.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, jako

instytucji wdrażającej programy pomocowe Unii Europejskiej?

2) określić zadania Agencji Rynku Rolnego, jako instytucji administrującej

mechanizmami wspólnej polityki rolnej?

3) określić rolę Funduszu Poręczeń Unijnych?

4) określić rolę ponadnarodowych organizacji zawodowych rolników

Wspólnoty Europejskiej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości

odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Działania podejmowane przez Wspólnotę Europejską w sektorze rolnictwa dla osiągnięcia

określonych zadań, to
a) wspólna polityka zagraniczna.
b) współpraca w zakresie spraw wewnętrznych.
c) wspólna polityka rolna.
d) wspólna polityka bezpieczeństwa.

2. Zasada wspólnego rynku oznacza

a) swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi.
b) pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty dla produktów rolnych wytworzonych

na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem.

c) zobowiązanie wszystkich krajów członkowskich do partycypowania w kosztach

polityki rolnej.

d) swobodny przepływ produktów rolnych między państwami Europy.

3. Zasada preferencji Wspólnoty oznacza

a) swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi.
b) pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty dla produktów rolnych wytworzonych

na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem.

c) zobowiązanie wszystkich krajów członkowskich do partycypowania w kosztach

polityki rolnej.

d) swobodny przepływ produktów rolnych między państwami Europy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4. Limitowanie produkcji rolnej jest instrumentem

a) polityki rynkowej.
b) polityki strukturalnej.
c) polityki finansowej.
d) polityki walutowej.

5. Inwestycje w gospodarstwach rolnych, należą do

a) polityki rynkowej.
b) polityki strukturalnej.
c) polityki finansowej.
d) polityki walutowej.

6. Cło ad valorem

a) to kwotowa wartość stawki celnej.
b) stosowane jest w stosunku do państw, którym unia europejska przyznała korzystne

warunki dostępu do rynku.

c) nakładane jest na importera, gdy cena produktu spoza unii europejskiej jest niższa

od cen produktów importowanych.

d) oparte jest na stałych stawkach celnych naliczanych procentowo w zależności

od wartości towaru.

7. Obsługą dopłat bezpośrednich zajmuje się

a) Agencja Rynku Rolnego.
b) Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
c) Agencja Nieruchomości Rolnych.
d) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

8. Pomoc finansowa z funduszy unijnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów

Wiejskich przyznawana jest
a) wszystkim osobom, które złożą wniosek o przyznanie pomocy.
b) osobom, które złożą wniosek oraz spełniają wymagane warunki.
c) gospodarstwom rolnym mającym odpowiednie wyniki produkcyjne.
d) wyłącznie gospodarstwom rolnym mającym szansę konkurować na rynku rolnym.

9. Interwencyjny skup produktów rolnych

a) prowadzony jest przez Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych.
b) służy utrzymywaniu cen rolnych na z góry założonym poziomie, w okresie

zwiększonej podaży produktów rolnych.

c) ma na celu wspomaganie promocji spożycia określonych produktów.
d) należy do instrumentów polityki strukturalnej.

10. Obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ

towarów, osób, usług i kapitału, to
a) jednolity rynek wewnętrzny.
b) wspólna polityka rolna.
c) organizacja rynku owoców i warzyw.
d) polityka imigracyjna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

11. Rozporządzenie

a) posiada moc wiążącą w stosunku do konkretnego państwa członkowskiego Wspólnot

Europejskich, do którego jest adresowana.

b) posiada moc wiążącą w odniesieniu do jego adresatów i nie wymagającą żadnych

działań ze strony prawodawców krajowych.

c) jest aktem prawnym o ogólnym i powszechnie obowiązującym charakterze.
d) nie posiada mocy wiążącej wobec ich adresatów.

12. Przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we

Wspólnocie poprzez udział w rozwoju i dostosowaniu strukturalnym regionów
opóźnionych w rozwoju oraz w przekształcanie upadających regionów przemysłowych
jest celem
a) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
b) Europejskiego Funduszu Społecznego.
c) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.
d) Finansowego Instrumentu Orientacji Rybołówstwa.

13. Wspieranie restrukturyzacji rybołówstwa państw członkowskich jest celem

a) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
b) Europejskiego Funduszu Społecznego.
c) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.
d) Finansowego Instrumentu Orientacji Rybołówstwa.

14. Działania w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007

−

2013

finansowane będą z

a) Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
b) Europejskiego Funduszu Społecznego.
c) Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich.
d) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej.

15. Kontrolę nad transakcjami obrotu nieruchomościami rolnymi sprawuje

a) Agencja Rynku Rolnego.
b) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
c) Agencja Nieruchomości Rolnych.
d) Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

16. Powierzchnia gospodarstwa rodzinnego nie przekracza

a) 50 ha.
b) 100 ha.
c) 200 ha.
d) 300 ha.

17. Agencja Nieruchomości Rolnych nie posiada prawa pierwokupu nieruchomości rolnych,

gdy
a) nabywca jest rolnikiem indywidualnym.
b) nabywca jest rolnikiem indywidualnym powiększającym gospodarstwo rodzinne.
c) nabywca jest rolnikiem indywidualnym powiększającym gospodarstwo o powierzchni

400 ha.

d) nabywca dzierżawił ziemię najwyżej 1 rok.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

18. Zasady zapobiegania procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych oraz szkodom

w produkcji rolniczej, powstającym w skutek działalności nierolniczej, określa
a) ustawa o nawozach i nawożeniu.
b) ustawa o ochronie środowiska.
c) ustawa o ochronie roślin.
d) ustawa o ochronie gruntów rolnych.

19. Instytucją wdrażającą programy pomocowe Unii Europejskiej jest

a) Agencja Rynku Rolnego.
b) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
c) Agencja Nieruchomości Rolnych.
d) Fundusz Poręczeń Unijnych.

20. Promowaniem interesów zawodowych młodych rolników wobec instytucji i organów

Wspólnoty Europejskiej, zajmuje się
a) Komitet Rolniczych Organizacji Zawodowych Wspólnoty Europejskiej.
b) Europejska Rada Młodych Rolników.
c) Główny Komitet Spółdzielczości Rolniczej.
d) Europejska Federacja Związków Zawodowych Pracowników Rolnictwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko

..........................................................................................

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

6. LITERATURA

1. Chmielewska-Gill W., Czapla J., Dąbrowski J., Guba W.: Wspólna Polityka Rolna,

zasady funkcjonowania i ich reforma. MRiRW, FAPA, Warszawa 2003

2. Ciepielowska M.: Fundusze strukturalne w Unii Europejskiej. FAPA, Warszawa 2000
3. Jurcewicz A. (red.): Wspólna polityka rolna. Zagadnienia prawne. Wydawnictwo

Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa 2007

4. Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej. MRiRW, Warszawa 2002
5. Rolnictwo i gospodarka żywnościowa w Polsce. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

Warszawa 2006

6. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 12.03.2007 r. w sprawie

minimalnych norm (Dz. U. Nr 46, poz. 305 i 306)

7. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z 12.03.2007 r. w sprawie

minimalnych norm (Dz. U. Nr 64, poz. 305)

8. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z 7.04.2004 r. w sprawie minimalnych

wymagań utrzymywania gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej (Dz. U. Nr 65, poz. 600)

9. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 20.04. 2007 r., w sprawie

szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania
„Grupy producentów rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007

−

2013 (Dz. U. Nr 81, poz. 550)

10. Stelmachowski A. (red.): Prawo rolne. Wydawnictwo Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa 2006
11. Traktat z 25.03.1957 r. o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej
12. Ustawa o ochronie roślin (Dz. U. Nr 11, poz. 94)
13. Ustawa z 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991)
14. Ustawa z 26.01.2007 r. o płatnościach do gruntów rolnych i płatności cukrowej

(Dz. U. Nr 35, poz. 217)

15. Ustawa z 3.02.1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78)
16. Ustawa z 7.03.2007 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków

Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (Dz. U. Nr 64,
poz. 427)

17. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. 03. 64. 592)
18. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16, poz. 93)
19. Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 178, poz. 1749)
20. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627)