„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Biernat

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii
Europejskiej. 613[01].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Roman Włodarz
mgr inż. Edward Skirzewski



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Biernat




Konsultacja:
mgr Rafał Rzepkowski










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 613[01].O1.01
„Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu rolnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

4

3.

Cele kształcenia

5

4.

Materiał nauczania

6

4.1. Założenia europejskiej integracji gospodarczej

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 10

4.2. Zasady Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej

11

4.2.1. Materiał nauczania

11

4.2.2. Pytania sprawdzające 12
4.2.3. Ćwiczenia 12
4.2.4. Sprawdzian postępów 13

4.3. Rolnictwo i polityka rolna w Polsce

14

4.3.1. Materiał nauczania

14

4.3.2. Pytania sprawdzające 16
4.3.3. Ćwiczenia 17
4.3.4. Sprawdzian postępów 17

4.4. Problematyka obrotu ziemią rolniczą (nieruchomościami rolnymi)

18

4.4.1. Materiał nauczania

18

4.4.2. Pytania sprawdzające 20
4.4.3. Ćwiczenia 20
4.4.4. Sprawdzian postępów 21

4.5. Instrumenty wsparcia finansowego rolnictwa – Fundusze Strukturalne

22

4.5.1. Materiał nauczania

22

4.5.2. Pytania sprawdzające 25
4.5.3. Ćwiczenia 25
4.5.4. Sprawdzian postępów 26

4.6. Sporządzanie wniosków w ramach istniejących programów pomocowych

27

4.6.1. Materiał nauczania

27

4.6.2. Pytania sprawdzające 28
4.6.3. Ćwiczenia 28
4.6.4. Sprawdzian postępów 29

5.

Sprawdzian osiągnięć

30

6.

Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o funkcjonowaniu Wspólnej

Polityki Rolnej Unii Europejskiej i możliwościach uczestniczenia w funkcjonujących
programach pomocowych.

W poradniku znajdziesz:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć zawierający przykładowy zestaw zadań, których rozwiązanie
potwierdzi opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

Schemat układu jednostek modułowych

613[01].O1

Organizacja gospodarstwa rolnego

613[01].O1.01

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki

Rolnej Unii Europejskiej

613[01].O1.02

Planowanie, organizowanie

i finansowanie działalności

rolniczej

613[01].O1.03

Prowadzenie działalności

marketingowej

613[01].O1.04

Zarządzanie

przedsiębiorstwem rolnym

613[01].O1.05

Zastosowanie technik

komputerowych w działalności

rolniczej

613[01].O1.06

Stosowanie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

wymieniać przykłady struktur ponadpaństwowych (związków państw),

−

rozróżniać polityczne i gospodarcze organizacje międzynarodowe,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu integracji europejskiej,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3.

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować przepisy prawa dotyczące europejskiej integracji gospodarczej,

−

scharakteryzować założenia polityki Unii Europejskiej dotyczące wsi i rolnictwa,

−

określić zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej,

−

określić problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce,

−

scharakteryzować zasady obrotu ziemią i nieruchomościami,

−

scharakteryzować instrumenty polityki rolnej,

−

określić zasady wspierania polskiego rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich przez Unię
Europejską,

−

określić procedury korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,

−

sporządzić wniosek o dofinansowanie działalności rolniczej z Funduszy Strukturalnych
Unii Europejskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4.

Materiał nauczania

4.1. Założenia europejskiej integracji gospodarczej

4.1.1. Materiał

nauczania

Po drugiej wojnie światowej Europa dostrzegła konieczność pokojowej współpracy

między państwami europejskimi. 25 marca 1957 r. w Rzymie sześć krajów dało podwaliny
nowej organizacji – Unii Europejskiej. Członkami założycielami były: Belgia, Francja,
Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy.

Unia Europejska to rodzina demokratycznych państw europejskich, których celem jest

wspólna praca na rzecz pokoju i dobrobytu. Jest to organizacja jedyna w swoim rodzaju.
Państwa Członkowskie przekazują stworzonym przez siebie wspólnym instytucjom część
swoich kompetencji tak, aby decyzje w określonych sprawach będących przedmiotem
wspólnego zainteresowania mogły być podejmowane w sposób demokratyczny na szczeblu
europejskim.

Dzięki akcesji dziesięciu nowych państw do UE, zwiększyła ona liczebność swoich

obywateli o 74,1 mln, osiągając liczbę 456,4 mln osób, co stanowi 7,2% liczby ludności
świata. Po przystąpieniu Rumunii i Bułgarii, liczba ludności w Unii Europejskiej wynosi
486,7mln, stanowiąc ok. 7,6% ludności świata.

System instytucjonalny Wspólnot Europejskich opiera się na pięciu głównych

instytucjach:

−

Parlamencie Europejskim,

−

Komisji Europejskiej,

−

Radzie Unii Europejskiej,

−

Trybunale Sprawiedliwości,

−

Europejskim Trybunale Obrachunkowym

oraz organach pomocniczych:

−

Komitecie Regionów,

−

Komitecie Ekonomiczno-Społecznym,

−

Europejskim Banku Centralnym,

−

Europejskim Banku Inwestycyjnym.
Instytucje WE realizują zadania wyznaczone WE, kierują procesem integracji

europejskiej, uchwalają prawo wspólnotowe, stawiają nowe cele zmierzające ku pełnemu
zjednoczeniu Europy.

Budżet ogólny Unii sporządzany jest w euro i uchwalany na okres roku kalendarzowego.

Począwszy od 1988r. budżety roczne ustalane są z uwzględnieniem średnioterminowych ram
finansowych (perspektywy finansowe), które określają roczne pułapy wydatków. W 1999 r.
w ramach negocjacji zwanych „Agendą 2000” przyjęto perspektywę finansową na lata
2000–2006, zaś w maju 2006 r. ostatecznie zatwierdzono budżet UE na lata 2007–2013 na
poziomie 1,05% dochodu narodowego brutto Wspólnoty.
Konstruowanie budżetu UE oparte jest na przestrzeganiu kilku podstawowych zasad:

−

zasadzie jedności, mówiącej, że wszystkie dochody i wydatki Wspólnoty powinny być
ujęte w budżecie ogólnym, stanowiącym jednolity dokument,

−

zasadzie uniwersalizmu, oznaczającej, że dochody budżetowe nie powinny być
przypisywane do konkretnych wydatków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

−

zasadzie równowagi budżetowej, wykluczającej założenie z góry istnienia deficytu
budżetowego –jeśli takowy w ciągu roku budżetowego się zdarzy, uchwalany jest budżet
uzupełniający lub korygujący,

−

zasadzie sporządzania budżetu na okres roku; przestrzeganie tej zasady Wspólnota musi
godzić z potrzebą planowania wieloletniego,

−

zasadzie specyfikacji wydatków, głoszącej, że każdy wydatek musi mieć swoje określone
przeznaczenie.
Budżet ogólny powinien być także finansowany z zasobów własnych Wspólnoty, co

oznacza, że niedopuszczalne jest zaciąganie pożyczek na pokrycie ewentualnej różnicy
pomiędzy jej dochodami a wydatkami.

Środki własne są to kwoty przekazywane na rzecz Wspólnoty przez państwa

członkowskie. Zaliczają się do nich:

−

cła na artykuły przemysłowe pobierane w imporcie z państw trzecich na podstawie
Wspólnej Taryfy Celnej (TARIC) w ramach realizowanej Wspólnej Polityki Handlowej;

−

cła na artykuły rolne pobierane w związku z importem produktów rolnych z krajów
trzecich (na mocy Porozumienia o rolnictwie zawartego podczas Rundy Urugwajskiej
Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu (GATT) zastąpiły one w 1995r. opłaty
wyrównawcze) oraz opłaty rolne (gł. opłaty cukrowe) wnoszone przez producentów
i przetwórców rolnych;

−

dochody z tytułu podatku VAT;

−

wpływy związane z udziałem każdego państwa członkowskiego w dochodzie narodowym
brutto (DNB) UE, w wysokości niezbędnej do zrównoważenia budżetu (tzw. czwarte
źródło).
Dwa pierwsze źródła noszą nazwę tradycyjnych (traditional own resources – TOR).

Są one pobierane w ramach wspólnotowych polityk oraz zostały przewidziane „oryginalną”
decyzją Rady w sprawie środków własnych z 1970r.

Istnieje pułap ograniczający wysokość wszystkich środków własnych, które obecnie nie

mogą przekroczyć poziomu 1,24% DNB UE.

Budżet UE jest wyrazem realizowanych przez nią polityk wspólnotowych. Najwięcej

środków przeznaczane jest na realizację Wspólnej Polityki Rolnej, w szczególności na
działania wynikające z interwencji na rynkach rolnych w celu zagwarantowania stabilności
cen produktów rolnych – rola tej grupy wydatków w budżecie ogólnym w ostatnich latach
znacząco się zmniejszyła. Drugie miejsce pod względem wydatkowanych środków zajmują
wydatki na finansowanie przemian strukturalnych, realizowane z funduszy strukturalnych
oraz Funduszu Spójności. Na finansowanie tych dwóch wspólnotowych polityk przeznaczane
jest ponad 80% środków. Unia finansuje też w znacznym stopniu prace badawczo-rozwojowe
(ich udział stopniowo rośnie), realizację polityk zewnętrznych, związanych z różnymi
formami współpracy Wspólnoty z krajami trzecimi oraz wydatki administracyjne. Procedura
uchwalania budżetu UE jest dość skomplikowana i czasochłonna. O tym, na co będą
wydawane pieniądze ze wspólnego budżetu, decydują trzy najważniejsze instytucje unijne:
Komisja Europejska, Rada UE i Parlament Europejski. Wstępny projekt budżetu
przygotowywany jest przez Komisję, jednak w ostateczności to Parlament decyduje
o przyjęciu lub odrzuceniu budżetu. Parlament ma też „ostatnie słowo” w kwestii wydatków
nieobligatoryjnych, zaś o wydatkach obligatoryjnych, czyli wynikających z obowiązków,
jakie na instytucje europejskie nakłada Traktat o UE, decyduje Rada.

System prawny Wspólnot Europejskich WE obejmuje:

1)

źródła prawa pierwotnego: traktaty założycielskie, Jednolity Akt Europejski, traktaty
z Maastricht, Amsterdamu i Nicei oraz traktaty akcesyjne;

2)

źródła prawa wtórnego (uregulowania instytucji WE wydane na podstawie źródeł prawa
pierwotnego):

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

rozporządzenia: mają charakter wspólnotowy i nie trzeba ich przekształcać w prawo
krajowe (mają bezpośrednią moc obowiązującą);

−

dyrektywy: adresowane do konkretnych państw członkowskich, nakładają na nie
obowiązek podjęcia działań w celu osiągnięcia wskazanego celu (adresat ma
swobodę doboru środków i sposobu realizacji);

−

decyzje: mają charakter wiążący tylko dla wyraźnie określonych adresatów; także
porozumienia międzynarodowe, podstawowe procedury i orzecznictwo Trybunału
Sprawiedliwości (także Sądu Pierwszej Instancji).

Jeśli istnieje konflikt między prawem wspólnotowym i normami prawnymi

poszczególnych krajów, prawo wspólnotowe ma nadrzędność w stosunku do prawa krajów
członkowskich.

Artykuł 255 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską przewiduje, że „Każdy

obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę
w Państwie Członkowskim ma prawo dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego,
Rady i Komisji”.

Rozporządzenie (WE) nr 1049/2001 nadało moc prawną temu postanowieniu

w Traktacie, ustanawiając w szczególności, że te trzy instytucje powinny udostępnić swoje
dokumenty za pomocą rejestru elektronicznego.

Porządek prawny utworzony przez Wspólnotę Europejską stał się nieodzowną cechą

rzeczywistości politycznej w 27 Państw Członkowskich Unii Europejskiej. Na podstawie
Traktatów europejskich, corocznie podejmuje się tysiące decyzji, mających zasadniczy wpływ
na funkcjonowanie Państw Członkowskich oraz na życie obywateli Europy. Już dawno temu
jednostka przestała być wyłącznie obywatelem miasta, społeczności czy państwa: obecnie jest
także obywatelem Wspólnoty.

Polityka konkurencji należy do głównych i najwcześniej uzgodnionych polityk

wspólnotowych. Zasadność i konieczność jej prowadzenia wiąże się bezpośrednio z jednym
z głównych celów Wspólnot Europejskich, jakim było stworzenie wspólnego rynku. Polityka
konkurencji ma dać gwarancje, że bariery zniesione w handlu wewnętrznym w ramach
wspólnego rynku nie zostaną zastąpione innymi działaniami ze strony przedsiębiorstw lub
rządów.

Polityka Unii Europejskiej dotycząca ochrony konsumentów opiera się na założeniu, iż

siły rynkowe na jednolitym rynku europejskim nie zapewnią dostatecznej ochrony interesów
konsumentów. Uregulowania na poziomie wspólnotowym mają za zadanie doprowadzić do
zharmonizowania ochrony konsumentów w poszczególnych krajach, zapewnić szybki
przepływ informacji w ramach Jednolitego Rynku i wspierać organizacje konsumenckie.

Wspólna Polityka Rolna (WPR) określona w Traktacie obejmuje wszystkich rolników we

wszystkich państwach członkowskich Wspólnot. Cele Wspólnej Polityki Rolnej to:

−

zwiększenie wydajności rolnictwa poprzez popieranie postępu technicznego,

−

zapewnienie odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej (podniesienie
indywidualnego dochodu osób zatrudnionych w rolnictwie,

−

stabilizacja rynku,

−

zapewnienie bezpieczeństwa zaopatrzenia,

−

zapewnienie odpowiednich cen).
Do najważniejszych zasad WPR możemy zaliczyć: zasadę jedności rynku wewnętrznego

(swoboda przepływu w ramach UE, ceny ustalone w ramach WPR obowiązują w całej UE,
zakaz dodatkowej pomocy państwa), preferencji wspólnotowej (na obszarze UE produkty
wspólnotowe mają pierwszeństwo zbytu, tańsze towary spoza UE powinny być obłożone
cłami), jednolitych mechanizmów interwencji na rynkach rolnych, solidarności finansowej
(koszty WPR ponoszą wszystkie państwa UE, środki są gromadzone w ramach FEOGA –
Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolniczych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Źródłem finansowania WPR jest Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji i Orientacji

w Rolnictwie. Obejmuje on płatności bezpośrednie oraz inne działania służące wspieraniu
rolnictwa bądź dochodów w gospodarstwach rolnych. Płatności bezpośrednie są
zagwarantowane rolnikom w UE dla kilku upraw polowych oraz produkcji bydła
w następstwie zmniejszenia wsparcia cenowego w 1992 roku i reform Agendy 2000 w tych
sektorach. [5]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jaki jest główny cel UE, kiedy powstała?

2.

Ile państw europejskich obecnie tworzy UE?

3.

Ilu obywateli liczy UE i jaki jest to odsetek ludności świata?

4.

Jakie są główne instytucje i pomocnicze organy UE?

5.

Ile (jaki% DNB) wynosi budżet UE?

6.

Jaka jest procedura uchwalania budżetu UE?

7.

Jakie są źródła dochodów UE?

8.

Jakie wspólne polityki realizuje UE, które są najkosztowniejsze?

9.

Jakie znasz źródła prawa UE (pierwotne i wtórne)?

10.

W jakiej formie dostępne są dla obywateli akty prawne UE?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sprawdź dostępność dla obywateli aktów prawnych UE i przedstaw, jak sformułowano

cele i realizację (zasady) wspólnych polityk.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

otworzyć strony internetowe, prezentujące UE, np. www.ukie.gov.pl,

2)

znaleźć odnośnik do aktów prawnych,

3)

otworzyć wybrany dokument, np. Jednolity Akt Europejski,

4)

wyszukać potrzebne sformułowania,

5)

zaprezentować ich treść, np. w formie szkicu, plakatu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

akty prawne,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj i przedstaw dane statystyczne: liczba ludności, powierzchnia,

PKB/mieszkańca, itp. dla UE, USA, Chin, Indii (można wybrać inne wielkości i kraje).
Uzasadnij sens integracji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wybrać wskaźniki do porównań: liczba ludności, powierzchnia, wartość
PKB/mieszkańca, itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

2)

wybrać kraje do porównań (UE, USA, Chiny, Japonia, itp.),

3)

zestawić wskaźniki w tabeli, aby łatwo było porównywać wartości,

4)

wyciągnąć wnioski – celowość integracji gospodarczej w Europie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dane statystyczne (Internet), opracowania, publikacje, itp.,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

wskazać kraje członkowskie UE?





2)

przedstawić cele integracji europejskiej?





3)

wymienić instytucje i organy UE?





4)

opisać źródła dochodów UE?





5)

przedstawić wspólne polityki UE?





6)

wskazać pierwotne i wtórne źródła prawa UE?





7)

odnaleźć potrzebne akty prawne UE?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

4.2. Zasady

Wspólnej

Polityki Rolnej Unii Europejskiej

4.2.1. Materiał

nauczania

W myśl postanowień Traktatu Rzymskiego ważniejsze cele WPR były następujące:

−

podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie postępu technicznego,
racjonalizację produkcji i optymalizację zastosowań czynników produkcji,

−

zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez
zwiększanie dochodów osób czynnych w rolnictwie,

−

stabilizacja poszczególnych rynków.
Ponieważ traktat podpisano w kilkanaście lat po II wojnie światowej, w okresie, kiedy

Europa była jeszcze importerem netto artykułów rolno-spożywczych, dlatego też wśród zadań
podstawowych zapisano również:

−

zapewnienie odpowiedniego zaopatrzenia w produkty rolne,

−

umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po „rozsądnych” cenach.

W ramach Wspólnej Polityki Rolnej przyjęto trzy podstawowe zasady:

−

zasada wspólnego rynku, która oznacza swobodny przepływ produktów rolnych między
państwami członkowskimi (zapewniony poprzez likwidację ceł i innych ograniczeń
związanych z ochroną rynków narodowych, a także poprzez wprowadzenie wspólnych
cen i ujednoliconych zasad konkurencji oraz przyjęcie wspólnych reguł w handlu
produktami rolnymi z krajami trzecimi),

−

zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty
produktów rolnych wytwarzanych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed
tańszymi produktami pochodzącymi z importu,

−

zasadę solidarności finansowej, która zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do
solidarnego uczestnictwa w kosztach funkcjonowania polityki rolnej.

Instrumenty WPR

Osiągnięciu wspólnych celów służy wspólna organizacja rynków rolnych oraz pozostałe

środki wspólnej polityki rolnej. Można wyróżnić cztery główne instrumenty wspierania
rolnictwa w ramach WPR. Są to:

−

podtrzymywanie cen rynkowych,

−

ograniczenia ilościowe,

−

bezpośrednie podtrzymywanie dochodów,

−

inne formy wspierania rolnictwa.
Podtrzymywanie cen rynkowych (market price support) prowadzi do kształtowania się

cen unijnych na poziomie wyższym od cen światowych. Osiągane jest to poprzez:

−

stosowanie instrumentów polityki handlowej (cła, kontyngenty, itp.),

−

zakupy interwencyjne,

−

subsydiowanie eksportu rolnego (jeden ze sposobów pozbywania się nadwyżek
produktów rolnych),

−

zagospodarowywanie nadwyżek (dotowanie konsumpcji – mleko i masło, konwersja –
przeznaczenie proszku mlecznego na pasze, niszczenie – owoce i warzywa).
Podtrzymywanie ceny rynkowej podnosi zarówno ceny płacone producentom krajowym,

jak i ceny płacone przez konsumentów za żywność, powoduje wzrost produkcji oraz
ogranicza konsumpcję.

Ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste – warunkowo) stosowane

są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na
ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie „zakłóceń”
w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.

Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych polega na tym, że producenci w UE

otrzymują pewną sumę pieniędzy ponad to, co uzyskują ze sprzedaży swych produktów na
rynku (płatność na ha zbóż i nasion oleistych i na szt. zwierząt – bydło i owce). Zwiększa ono
dochody rolnicze, nie wpływając jednocześnie na ceny konsumenta czy producenta. Inne
formy wspierania rolnictwa można podzielić generalnie na dwie grupy:

−

redukcję kosztów produkcji (instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków
produkcji, polityka podatkowa),

−

usługi ogólne, tj. działania, które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym,
a korzyści z których nie trafiają bezpośrednio do producentów rolnych (badania,
doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, działania w zakresie
poprawy struktur rolnych i infrastruktury, marketingu i promocji itd.) [2].

4.2.2. Pytania

sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Dlaczego uznano za ważne wprowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej w jednoczącej się
Europie?

2.

Jakie zasady przyjęto dla WPR?

3.

Jakie cele postawiono dla WPR?

4.

Jakimi instrumentami realizowane są cele WPR?

5.

Co w praktyce oznaczają poszczególne instrumenty?

6.

Jakie korzyści finansowe otrzymują rolnicy w ramach WPR?

7.

Na jakich rynkach rolnych nie istnieje normalna konkurencja rynkowa?

8.

Na których granicach w Europie stosuje się opłaty celne?

9.

Czy polscy rolnicy korzystają z takich samych form pomocy UE, jak rolnicy ze „starej
Unii”?

10.

Jak modyfikuje się WPR?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj dostępne dla polskich rolników programy pomocowe i odnieś je do

poznanych instrumentów WPR.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

określić instrumenty WPR,

2)

znaleźć obszary (działania), do których zaplanowano wsparcie finansowe UE,

3)

dobrać do każdego instrumentu, działania wspierane finansowo:

Instrument Program

(działanie)

podtrzymywanie cen rynkowych

ograniczenia ilościowe

np. kwoty mleczne

4)

zaprezentować wyniki ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier.

Ćwiczenie 2

Wybierz i przedstaw, z jakiej formy pomocy zdecydowałbyś się skorzystać, prowadząc

gospodarstwo rolne w rejonie szkoły.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wybrać gospodarstwo (możesz skorzystać z opisu gospodarstw),

2)

określić kierunek jego rozwoju (zwiększenie skali produkcji, zmianę technologii, zmianę
profilu produkcji, itp.),

3)

wybrać program pomocowy,

4)

przeanalizować warunki uzyskania wsparcia,

5)

podjąć decyzję o realizacji przedsięwzięcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

przedstawić warunki, w jakich wprowadzono WPR?

!

!

2)

zaprezentować zasady WPR?

!

!

3)

opisać instrumenty WPR?

!

!

4)

wskazać niektóre formy pomocy UE dla polskich rolników?

!

!

5)

skorzystać z informacji nt. konkretnych form pomocy?

!

!

6)

zaadaptować wybrany program dla swojego gospodarstwa?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.3.

Rolnictwo i polityka rolna w Polsce

4.3.1. Materiał

nauczania

Rolnictwo jest ważnym sektorem gospodarki polskiej. Każda gospodarka, z rolnictwem

włącznie, rządzi się wszakże regułami, których lekceważenie czy naginanie prowadzi zawsze
do złych następstw. Nowoczesna polityka wobec wsi powinna, zatem umiejętnie kojarzyć
wspieranie pożądanych oraz koniecznych przeobrażeń w rolnictwie, jako jednym z sektorów
gospodarki, z ochroną żywotności społeczności wiejskich. Instrumentom polityki
gospodarczej powinny, więc towarzyszyć instrumenty polityki społecznej stosowane
w sposób wzajemnie uzupełniający się w tworzeniu mechanizmów integrujących struktury
wiejskie i wspierających unowocześnianie się tych struktur. Ważnym elementem ich
nowoczesności jest zróżnicowanie funkcjonalne na producentów i różnego rodzaju
usługodawców, bez których wytwórca rolny nie może skutecznie gospodarować; wreszcie na
wiejskich rezydentów najrozmaitszych kategorii tworzących wespół z innymi wiejską
wspólnotę. Prawdziwy awans może równie dobrze polegać na umocnieniu dotychczasowej
pozycji w którejkolwiek z tych grup, jak i na przejściu do innej spośród nich. Powinno to być
ułatwiane ilekroć przyczynia się do większej dojrzałości i nowoczesności polskiej wsi.

Łączna liczba gospodarstw chłopskich w Polsce szacowana jest na około 3.058 tysięcy.

Z tego ponad milion to zagrody użytkujące od 0,1 do 1hektara. Z pozostałych 2.041tyś. blisko
50tyś. nie prowadzi żadnej produkcji rolnej, a dalsze 300tyś. niczego z tego, co wytwarza, nie
sprzedaje. Tak więc blisko jedna trzecia statystycznych gospodarstw chłopskich w Polsce nie
prowadzi żadnej działalności gospodarczej lub prowadzi jedynie działalność śladową, która
nie ma nic wspólnego z pozyskiwaniem środków na utrzymanie, nie mówiąc o zysku. Do tej
liczby trzeba jeszcze dodać ćwierć miliona gospodarstw, których średnia wartość rocznej
sprzedaży zamyka się kwotą 2,5tyś. zł, a więc nieco ponad 200zł miesięcznie. Średnia
wartość produkcji sprzedanej rocznie dalszych 400tyś. gospodarstw nie przekracza 8.000zł,
czyli 666 zł miesięcznie. Zaledwie 260 tysięcy gospodarstw chłopskich uzyskuje ze sprzedaży
w skali rocznej średnio ponad 15.000zł. Połowa z nich sprzedaje za więcej niż 25tys. zł
rocznie i jedynie 10 do 12 tysięcy wykazuje się produkcją sprzedaną ponad 100tyś. zł rocznie.

Tak naprawdę to tylko one są w pełni dojrzałymi gospodarstwami towarowymi w sensie

ekonomiczno–rynkowym. W najlepszym wypadku niespełna 12%. ogółu gospodarstw
chłopskich w Polsce można więc uznać za gospodarstwa rzeczywiste. Jeżeli pominiemy
zagrody jednohektarowe, to wskaźnik ten wzrośnie do 30%. Kondycja ekonomiczna
większości tych gospodarstw jest bardzo słaba. Wartość sprzedaży to jeszcze przecież nie
dochód, lecz zaledwie przychód, z którego trzeba pokryć wszystkie nakłady poniesione na
wytworzenie sprzedanych dóbr. W każdym bądź razie tylko ten mały odsetek ogółu
gospodarstw, a w rzeczywistości nie więcej niż połowę z nich, stać dzisiaj na inwestowanie
i prowadzenie w ślad za tym produkcji rozszerzonej. Dzisiaj mamy około 174tyś.
gospodarstw o powierzchni powyżej 15ha, a więc zaledwie o 3%. więcej niż w końcu lat
osiemdziesiątych. Wzrosła też liczba gospodarstw 1–2 hektarowych. Przy takiej strukturze
agrarnej liczba zatrudnionych w przeliczeniu na 100ha użytków rolnych, nie licząc
gospodarstw do 1ha, wynosi około 21 osób. W Unii Europejskiej ten wskaźnik jest trzy i pół
razu mniejszy. W rezultacie statystyczny rolnik polski wytwarza żywność dla około 10 osób,
a rolnik unijny dla 40 osób. Dodać trzeba jeszcze do tego niższą, w wielu przypadkach, jakość
produktów wsi polskiej oraz wspomniany brak własnego potencjału rozwojowego
przytłaczającej większości naszych gospodarstw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Dużo niższa jest też na ogół wydajność naszego rolnictwa. Plony pszenicy z 1ha są mniej

więcej o połowę niższe niż w Unii Europejskiej. Podobnie rzecz ma się ze zbiorami
ziemniaków, udojem mleka i w wielu innych dziedzinach. Praktycznie jedynie
w

warzywnictwie i sadownictwie oraz w hodowli pieczarek osiągamy porównywalne

rezultaty. Stawia to rolnictwo polskie w bardzo trudnej sytuacji konkurencyjnej na rynku
międzynarodowym i własnym.

Otwieranie się rynku rolnego w skali światowej jest już prawidłowością, od której nie ma

ucieczki. Zamykanie polskiego rynku żywnościowego przed importem miałoby zresztą
rujnujące skutki dla naszego własnego rolnictwa, które w rosnącym stopniu zależy od zbytu
na rynkach zagranicznych. Uszczelnianie własnego rynku spożywczego zamknęłoby
natomiast przed nami rynki obce. Czym innym jest oczywiście przeciwdziałanie gospodarczo
nieuczciwym importom i na tym właśnie należy się skoncentrować.

W okresie PRL rolników polskich nie skolektywizowano w dosłownym znaczeniu, lecz

całkowicie ich ubezwłasnowolniono w drodze pełnego uzależnienia od państwa pod
względem produkcyjnym, zaopatrzenia i zbytu oraz na gruncie socjalnym. Stworzono swoisty
skansen produkcyjny, społeczny i intelektualny. Dlatego chłop polski czuje się tak bardzo
zagubiony, opuszczony i bezradny, a w rezultacie rozgoryczony. Dla większości polskich
rolników zderzenie z realiami gospodarki rynkowej okazało się wyzwaniem, do którego pod
żadnym względem nie byli przygotowani, a polityka państwa w rzeczywistości utrudniała im
proces dostosowań. Ale należy też zdawać sobie sprawę z tego, że z 38% ogółu ludności
Polski, która mieszka na wsi, tylko niespełna 10% utrzymuje się głównie, ale nie wyłącznie
z rolnictwa. Trzy czwarte mieszkańców wsi ma inne podstawowe źródło utrzymania,
a z pozostałej jednej czwartej w najlepszym przypadku tylko połowa utrzymuje się bez reszty
z pracy w gospodarstwie. Sprawia to, że odsetek prawdziwych „rolników – gospodarzy” jest
w rzeczywistości niewielki. Problem polega wszakże na tym, że większość społeczności
wiejskiej nie zdaje sobie sprawy z pozorności swojego statusu socjalnego i gospodarczego,
a jej tradycyjni protektorzy polityczni dla własnego pożytku czynią wszystko, aby utrwalać
w tej społeczności fałszywe postawy i przekonania. Celowi temu podporządkowane zostały
praktycznie niemal wszystkie mechanizmy wsparcia materialnego dla wsi ze środków
publicznych i właśnie dlatego, pomimo stosunkowo dużych rozmiarów, są one tak bardzo
nieskuteczne. Psują one rynek. System ten w pełni zasługuje więc na miano finansowania
trwałości biedy i zacofania wsi polskiej. Poczucie upośledzenia umacniają dyskryminacyjne
rozwiązania socjalne. Wystarczy wskazać, że przeciętna urzędowa emerytura rolnicza jest
o 30% niższa od emerytury pracowniczej w sytuacji, w której blisko 19% ogółu ludności
wiejskiej stanowią emeryci. Równocześnie istniejący system emerytur i rent rolniczych
zachęca do nadużyć i hamuje pożądane przeobrażenia strukturalne w rolnictwie. Jest więc
w dwójnasób szkodliwy. W tym systemie wszyscy czują się oszukani. Miasto, ponieważ
rolnicy nie płacą podatku dochodowego niezależnie od tego czy dochód wypracowują czy nie,
jak również, dlatego, że podatnik miejski pokrywa koszty preferencyjnych kredytów dla
rolnictwa oraz 94% kosztów ubezpieczenia socjalnego rolników z Kasy Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego (KRUS).

Chłopi czują się oszukani i pokrzywdzeni z powodu rozwierających się coraz bardziej na

ich niekorzyść nożyc między cenami uzyskiwanymi za sprzedawane przez nich produkty,
a cenami artykułów przemysłowych dla potrzeb rolnictwa. Większość gospodarstw, jakie
mamy nie może osiągnąć dochodu, a zaciąganych kredytów często nie jest w stanie spłacić.
Równocześnie część kredytów preferencyjnych udzielana jest podmiotom, które
z gospodarczego punktu widzenia na żadne preferencje nie zasługują. Dotacje do kredytów
preferencyjnych od 1993 do 1997r. wzrosły dziewięciokrotnie, lecz ich głównym efektem jest
zacieśniająca się pętla zadłużeniowa. Stałemu pogorszeniu ulega zarazem struktura celowa
środków budżetowych dla potrzeb wsi. W 1991 roku wydatki socjalne stanowiły około 61%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

tych środków. W 1998 roku przekroczyły już 76%. Maleje więc udział środków na
wspieranie gospodarki rolnej, na jej restrukturyzację i modernizację. W rzeczywistości mamy
więc do czynienia ze zwiększaniem pomocy socjalnej dla wsi kosztem nieodzownego
wspierania gospodarki rolnej ze środków publicznych. Właśnie ta sytuacja musi ulec zmianie,
jeżeli myślimy poważnie nie tyle i nie przede wszystkim o wygaszeniu doraźnych wystąpień
protestacyjnych ludności wiejskiej, co o uporządkowaniu sytuacji w rolnictwie polskim
i oparciu go na zdrowych zasadach ekonomicznych oraz o odbudowie wsi polskiej.

Wypadanie gospodarstw z produkcji rynkowej jest zjawiskiem powszechnym we

wszystkich krajach rozwiniętych niezależnie od tego, czy przeważa w nich model
gospodarstwa rodzinnego czy farmerskiego. Nigdzie też nie udało się procesu tego
powstrzymać. Wypadające z rynku gospodarstwa mogą natomiast zyskiwać pozycje siedlisk
rekreacyjnych, bądź nowej formy „działek pracowniczych”; alternatywnie areał tych
gospodarstw zasilać powinien gospodarstwa towarowe, rodzinne, bądź farmerskie, zależnie
od specyfiki stosunków rolnych na danym obszarze. Należy założyć, że liczba gospodarstw
zmniejszać się będzie w tempie około 3% rocznie w okresie najbliższych 15–20 lat
i procesowi temu powinno towarzyszyć powstawanie silnych struktur rolno–przemysłowych
i usługowych.

Należy dążyć do przezwyciężenia dominacji pasożytniczych, pośredniczących struktur

handlowych i w tym celu wspierać aktywnie tworzenie przez samych rolników silnych
organizacji zaopatrzenia i zbytu w skali gminy lub szerszych, zależnie od profilu prowadzonej
działalności gospodarczej. Wzmocniliby producenci swoją pozycję przetargową na rynku
zaopatrzenia i atrakcyjność jako dostawcy. W sferze interwencji cenowej odstąpić należy od
urzędowego manipulowania cenami skupu produktów rolnych, na rzecz dopłat dla
producentów rolnych w ramach kontraktowych dostaw produktów określonej jakości,
w ramach okresowo ustalanych limitów ilościowych. Zachęcać to będzie rolników do
pożądanej specjalizacji produkcji i podnoszenia jakości.

Podjęte na szeroką skalę programy dostosowania zawodowego do umiejętności

pozarolniczych powinny być zorientowane przede wszystkim na tworzenie nowych miejsc
pracy w bezpośrednim otoczeniu rolnictwa. Należy bowiem zakładać, że większość
dotychczasowych mieszkańców wsi nie przeniesie się do miast w perspektywie możliwej do
przewidzenia. Nowe stanowiska pracy powinny tworzyć zarazem wartość dodaną jako
uzupełnienie produkcji rolnej. Zważywszy na ograniczoną siłę nabywczą wsi powinny być
one w znacznym stopniu zorientowane na potrzeby zewnętrzne oraz ogólnousługowe w sferze
unowocześnianej infrastruktury wsi. [8]

4.3.2. Pytania

sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie wskaźniki mogą być użyte do charakterystyki rolnictwa?

2.

Jaka jest struktura obszarowa gospodarstw indywidualnych w Polsce?

3.

Jaki % gospodarstw dostarcza swoje produkty na rynek?

4.

Jaki jest poziom zatrudnienia w polskim rolnictwie?

5.

Jaka jest wydajność polskiego rolnika w porównaniu z zachodnimi?

6.

Jakie wydajności osiąga polski rolnik?

7.

Jakie zmiany na polskiej wsi powinny się dokonać, aby ponieść dochody rolników?

8.

Gdzie powinny powstawać miejsca pracy dla osób rezygnujących z prowadzenia
gospodarstw?

9.

Jakie zaniedbania utrudniają funkcjonowanie rynku rolnego?

10.

Czy możliwe jest rozwiązanie problemów na wsi bez pomocy państwa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj kilka wskaźników i porównaj rolnictwo w kilku krajach europejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wybrać wskaźniki, np. średnia powierzchnia gospodarstwa, % zatrudnionych
w rolnictwie, wartość produkcji na 1 zatrudnionego, wartość majątku na 1 zatrudnionego,
plony zbóż, itp.,

2)

poszukać wielkości tych wskaźników dla wybranych krajów,

3)

sformułować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

źródła danych (roczniki statystyczne, inne wydawnictwa, Internet),

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj programy pomocowe, których celem jest poprawa sytuacji w polskim

rolnictwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

wyszukać form (programów) wsparcia finansowego dla wsi i rolników,

2)

określić warunki uzyskania pomocy,

3)

przeanalizować możliwości skorzystania wybranych form dla swojego gospodarstwa lub
regionu,

4)

zaprezentować i uzasadnić swój wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zaprezentować wskaźniki opisujące stan (poziom rozwoju) rolnictwa?

!

!

2)

opisać strukturę rolnictwa indywidualnego w Polsce?

!

!

3)

zaprezentować zatrudnienie w polskim rolnictwie?

!

!

4)

scharakteryzować wydajność pracy w polskim rolnictwie?

!

!

5)

przedstawić wyniki produkcyjne rolnictwa?

!

!

6)

określić kierunki przemian na polskiej wsi?

!

!

7)

wskazać formy pomocy w realizacji niektórych przedsięwzięć?

!

!

8)

przeanalizować możliwości skorzystania z wybranych programów?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4.4. Problematyka

obrotu

ziemią rolniczą (nieruchomościami

rolnymi)

4.4.1. Materiał

nauczania

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003r. o kształtowaniu ustroju rolnego oraz zmianie innych

ustaw, która weszła w życie z dniem 16 lipca 2003r. w sposób kompleksowy urzeczywistnia
zasadę zawartą w art. 23 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. według której
podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Zasada ta nie narusza
postanowień art. 21 i 22 Konstytucji w zakresie ochrony własności i prawa dziedziczenia oraz
wolności działalności gospodarczej.

Obowiązująca Ustawa ustanowiła nowe zasady obrotu gruntami rolnymi. Swobodny

dotychczas obrót ziemią rolniczą ukierunkowany został na rodzinne gospodarstwa rolne.
Przewidziana kontrola nad obrotem ziemią ma sprawić, że w siłę będą rosły gospodarstwa
rodzinne. Uprawnienia takie w nowym systemie ma Agencja Nieruchomości Rolnych (dawna
Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa). Będzie ona mogła ingerować w niektóre
transakcje, korzystając z prawa pierwokupu i wykupu. Ustawa ma zapewnić kontrolę obrotu
ziemią, a przede wszystkim chronić i wspomagać rozwój gospodarstw rodzinnych poprzez
między innymi umożliwienie rolnikom indywidualnym preferencyjnego zakupu gruntów
rolnych.

Ustawę stosuje się jedynie w odniesieniu do nieruchomości rolnych, definiowanych jako

nieruchomości, które są lub mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności
wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając
produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej (z wyłączeniem nieruchomości położonych na
obszarach przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego na inne cele niż
rolnicze). Przepisy ustawy nie mają zastosowania do nabywania nieruchomości rolnych
w drodze dziedziczenia. Natomiast zbycie udziałów w spadku podlega reżimowi tej ustawy.

Przepisy ustawy wprowadziły również zmiany do innych ustaw:

−

kodeks cywilny,

−

o scaleniu i wymianie gruntów,

−

o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa,

−

o działach administracji rządowej,

−

o nabywaniu przez użytkowników wieczystych praw własności nieruchomości,

−

o utworzeniu Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Zmiana tych przepisów była konieczna z uwagi na zachowanie spójności rozwiązań

strukturalnych rolnictwa w ogólnym porządku prawnym. W sprawach nieuregulowanych
w ustawie obowiązują nadal przepisy kodeksu cywilnego.

Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego uwzględnia nie tylko prywatny obrót ziemią, ale

i sprzedaż gruntów z zasobu Skarbu Państwa. Ustawa wyróżnia dwa typy gospodarstw
rolnych prowadzonych na nieruchomościach rolnych:

−

zwykłe gospodarstwa rolne,

−

swoiście kwalifikowaną szczególnie chronioną przez państwo postać gospodarstwa
rolnego – gospodarstwo rodzinne.
Za gospodarstwo rolne należy rozumieć gospodarstwo w rozumieniu przepisów kodeksu

cywilnego, za które uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich
częściami, urządzeniami i inwentarzem, stanowiących zorganizowaną całość gospodarczą.

Cechy tego gospodarstwa to:

−

gospodarstwo rolne może być prowadzone przez każdego, m.in. spółki prawa
handlowego oraz spółdzielnie produkcji rolnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

powierzchnia gospodarstwa rolnego nie może być mniejsza niż 1,0 hektar użytków
rolnych,

−

w stosunku do gospodarstw rolnych innych niż gospodarstwa rodzinne, ustawa nie
przewiduje żadnych ograniczeń co do maksymalnej powierzchni gospodarstwa, ani nie
nakłada na właścicieli tych gospodarstw żadnych wymogów posiadania kwalifikacji
rolniczych,

−

będzie je mógł nabyć każdy, niezależnie od posiadanych kwalifikacji, spełniając inne
wymagania, np. zameldowanie w gminie przez określony czas.
Przy obliczaniu obszaru uwzględnia się więc tylko grunty orne, sady, łąki trwałe,

pastwiska trwałe, grunty rolne zabudowane, grunty pod stawami i grunty pod rowami. Nie
uwzględnia się innych gruntów (np. leśnych). W stosunku do kodeksu cywilnego występuje
też różnica, gdy chodzi o zdefiniowanie w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego pojęcia
nieruchomości rolnej. Jest ono węższe niż w kodeksie cywilnym, gdyż z pojęcia
nieruchomości rolnej wyłącza się nieruchomości położone na obszarach przeznaczonych
w planach zagospodarowania przestrzennego na cele inne niż rolne.

Gospodarstwo rodzinne zostało zdefiniowane w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego

i może być prowadzone jedynie przez osobę fizyczną – rolnika indywidualnego.
W odniesieniu do gospodarstw rodzinnych przepisy ustawy są bardzo restrykcyjne. Ustawa
określa:

−

maksymalną powierzchnię użytków rolnych, jaka może wchodzić w skład gospodarstwa
rodzinnego, na 300 hektarów.

−

ponadto gospodarstwo rodzinne może być prowadzone jedynie przez rolnika
indywidualnego. W ustawie określono kryteria, jakie musi spełniać osoba fizyczna
chcąca prowadzić gospodarstwo rodzinne.
Przy ustaleniu, czy dane gospodarstwo jest rodzinne, uwzględnia się tylko nieruchomości

rolne, będące zarazem użytkami rolnymi wchodzącymi w skład danego gospodarstwa
rolnego. Uwzględnia się tylko grunty własne i dzierżawione przez osobę prowadzącą to
gospodarstwo.

Ustawa definiuje również pojęcie rolnika indywidualnego. Zgodnie z art. 6 ust. 1

rolnikiem indywidualnym może być tylko osoba fizyczna, która spełnia łącznie następujące
warunki:

−

jest właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnej,

−

łączna powierzchnia użytków rolnych, których rolnik indywidualny jest właścicielem lub
dzierżawcą nie może przekraczać 300 hektarów,

−

musi osobiście prowadzić gospodarstwo rolne (co oznacza, że rolnik indywidualny
podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym
gospodarstwie). Przez prowadzenie działalności rolniczej należy rozumieć prowadzenie
działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej,
w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej,

−

musi posiadać kwalifikacje rolnicze (kwalifikacje teoretyczne: wykształcenie zasadnicze
–koniecznie rolnicze lub wykształcenie średnie, wyższe – dowolne, lub kwalifikacje
praktyczne: czyli praca przez 5 lat w gospodarstwie rolnym, której fakt potwierdzi wójt),

−

zamieszkuje w gminie, w której położona jest ta nieruchomość rolna (chodzi o miejsce
zameldowania). Jeśli nieruchomość położona jest w kilku gminach rolnik musi
zamieszkiwać w gminie, w której położona jest przynajmniej jedna z jego nieruchomości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.4.2. Pytania

sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jakie nieruchomości nazywane są rolnymi?

2.

Jakie rodzaje użytków zalicza się do nieruchomości rolnych?

3.

Jak określono w ustawie gospodarstwo rolne?

4.

Co oznacza pojęcie „gospodarstwo rodzinne”?

5.

Jakie kwalifikacje powinien posiadać rolnik indywidualny?

6.

Jaką powierzchnię (minimalną i maksymalną) może mieć gospodarstwo rodzinne?

7.

Kto może skorzystać z prawa pierwokupu nieruchomości rolnych?

8.

Czy można być właścicielem gospodarstwa rolnego, nie posiadając kwalifikacji
rolniczych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeczytaj ustawę o kształtowaniu ustroju rolnego i wyszukaj przypadki korzystania

z prawa do pierwokupu i wykupu nieruchomości rolnych przez Agencję Nieruchomości
Rolnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

znaleźć tekst ustawy (np. www.prawo.lex),

2)

przeanalizować przewidziane w ustawie przypadki pierwokupu i wykupu nieruchomości,

3)

zebrać je w tabeli:

pierwokup wykup

–

–

–

–

–

–

–

–

-

4)

sformułować wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj oferty sprzedaży nieruchomości rolnych przez Agencję Nieruchomości

Rolnych i złóż ofertę zakupu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

wyszukać oferty sprzedaży nieruchomości przez Agencję Nieruchomości Rolnych,

2)

wybrać ofertę,

3)

przeanalizować warunki sprzedaży,

4)

zredagować (złożyć) ofertę nabycia nieruchomości lub udziału w przetargu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia: gospodarstwo rolne, gospodarstwo rodzinne,
rolnik indywidualny?

!

!

2)

wymienić użytki tworzące gospodarstwo rolne?

!

!

3)

określić znaczenie pierwokupu i wykupu?

!

!

4)

scharakteryzować gospodarstwo rodzinne?

!

!

5)

wyjaśnić, co oznaczają kwalifikacje rolnicze?

!

!

6)

przedstawić, na czym polega ochrona gospodarstw rodzinnych?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.5. Instrumenty wsparcia finansowego rolnictwa – fundusze

strukturalne

4.5.1. Materiał

nauczania

Fundusze strukturalne są instrumentami Polityki Strukturalnej Unii Europejskiej. Ich

zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE. W ten
sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Fundusze
kierowane są do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są
w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego w UE. W skład Unii wchodzą
regiony dobrze rozwinięte, takie jak południowa Anglia, okolice Paryża, czy Holandia oraz te,
których poziom rozwoju znacznie odbiega od „średniej europejskiej”. Są nimi Grecja,
Irlandia, Portugalia, Północna Skandynawia i Południowe Włochy oraz nowe kraje
członkowskie UE. Polityka Strukturalna i Fundusze mają pomóc władzom centralnym
i regionalnym słabiej rozwiniętych regionów w rozwiązaniu ich najważniejszych problemów
gospodarczych. Istnieją cztery fundusze strukturalne:

−

Europejski Fundusz Społeczny,

−

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej,

−

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego,

−

Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa.
Ponadto istnieje Fundusz Spójności będący instrumentem finansowym UE, nie

należącym do Funduszy strukturalnych i wdrażany na poziomie wybranych państw a nie
regionów. Jego celem jest ułatwienie integracji słabiej rozwiniętych krajów poprzez budowę
sieci transportowych oraz obiektów ochrony środowiska o znaczeniu ponadregionalnym.
Dokumentem określającym kierunki i wysokość wsparcia finansowego ze strony Funduszy
strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych w Polsce po przystąpieniu do UE są
Podstawy Wsparcia Wspólnoty (PWW). Jest to dokument przedstawiający strategię
i priorytety działań funduszy i państwa członkowskiego UE, ich cele szczegółowe, wielkość
wkładu funduszy i innych środków finansowych.

PWW w Polsce są wdrażane za pomocą pięciu jednofunduszowych sektorowych

programów operacyjnych (SPO), w ramach których beneficjenci mogą ubiegać się
o dofinansowanie. Dotyczą one:

−

wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw (SPO WKP),

−

rozwoju zasobów ludzkich (SPO RZL),

−

restrukturyzacji i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich
(PROW 2007–2013),

−

rybołówstwa i przetwórstwa ryb (SPO Ryby),

−

infrastruktury transportowej i gospodarki morskiej (SPO Transport).
O dofinansowanie ze środków unijnych można ubiegać się również w ramach

dwufunduszowego Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
(ZPORR), który zarządzany jest na poziomie krajowym, ale wdrażany w systemie
zdecentralizowanym na poziomie poszczególnych województw – RPO (Regionalne Programy
Operacyjne). Z kolei wsparciu procesu wdrażania Funduszy strukturalnych służy stworzony
do tego celu Program Operacyjny Pomocy Technicznej.

Inicjatywy Wspólnotowe to programy pomocy bezzwrotnej organizowane przez Unię

Europejską dla określonych środowisk i grup społecznych. Podobnie jak Fundusze
strukturalne Inicjatywy Wspólnotowe funkcjonują tylko w krajach członkowskich. Obecnie
działają cztery inicjatywy:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

−

INTERREG III zajmuje się wzmacnianiem współpracy transgranicznej,
międzyregionalnej i międzynarodowej

−

EQUAL pomaga w zwalczaniu wszelkich przejawów dyskryminacji i nierówności na
rynku pracy oraz działa w kierunku integracji społecznej i zawodowej imigrantów

−

URBAN działa w ramach projektów mających na celu rozwój infrastruktury miast
europejskich powyżej 100 000 mieszkańców

−

LEADER + wspomaga wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich
Wykaz najważniejszych skrótów:

EAGGF (ang.) – Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej
EFS – Europejski Fundusz Społeczny (ang. ESF)
EFRR – Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ang. ERDF)
FIFG (ang.) – Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa
FS – Fundusz Spójności
NPR – Narodowy Plan Rozwoju
NSRO – Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia
NSS – Narodowa Strategia Spójności
PO – Program Operacyjny
PO PT – Program Operacyjny Pomoc Techniczna
PWW – Podstawy Wsparcia Wspólnoty
RPO – Regionalny Program Operacyjny
SPO – Sektorowy Program Operacyjny
SPO ROL – Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora
żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich 2004 –2006
SPO RZL – Sektorowy Program Operacyjny Rozwój Zasobów Ludzkich
SPO Ryby – Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb
SPO T – Sektorowy Program Operacyjny Transport
SPO WKP – Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw
SWW – Strategiczne Wytyczne Wspólnoty
ZPORR – Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego [8]

Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) 2007–2013

W połowie lipca 2004r. Komisja Europejska zatwierdziła projekt Rozporządzenia Rady

(WE) w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Rolnego
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Dokument ten w swym ostatecznym kształcie,
zdeterminuje politykę UE odnośnie obszarów wiejskich na lata 2007–2013, a co za tym idzie,
będzie miał bezpośrednie przełożenie na przyszłość tych obszarów w naszym kraju. Reforma
polityki Rozwoju Obszarów Wiejskich (ROW) jest następstwem wielu zdarzeń i procesów
zachodzących w ostatnich latach w Unii Europejskiej, w szczególności takich jak:

−

reforma pierwszego filaru WPR w 2003 r. i 2004 r. (wprowadzenie mechanizmów
modulacji, współzależności oraz oddzielenia płatności od produkcji);

−

ustalenia Rady Europejskiej z Lizbony (marzec 2000 r.) i Goeteborga (czerwiec 2001 r.)
wskazujące na potrzebę uczynienia gospodarki UE konkurencyjną, opartą na wiedzy
i dbającą o jakość żywności i środowiska przyrodniczego oraz dobrostan zwierząt;

−

wnioski konferencji w Salzburgu (listopad 2003 r.) podkreślające gospodarcze, społeczne
i środowiskowe aspekty rozwoju zrównoważonego;

−

działania związane z realizacją Europejskiej Sieci Ekologicznej Obszarów Chronionych
Natura 2000;

−

propozycja nowej perspektywy finansowej 2007–2013 z dnia 10 lutego 2004 r.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

W ramach Funduszu w okresie 2007–2013 dla krajów UE–25 dostępne będzie 88,75 mld
EUR (w cenach z 2004 r.). Minimum 31,3mld EUR zostanie przeznaczone na wsparcie
obszarów dawnego Celu 1 (m.in. Polski).

Każdej z osi priorytetowych przyporządkowano specyficzne instrumenty, zarówno

obecnie funkcjonujące, jak i nowe. Część instrumentów poddano modyfikacji. Warunki
wdrażania działań zostały uproszczone i lepiej dostosowane do osi priorytetowych. Niektóre
z wymienionych działań będą wdrażane w okresie krótszym, niż cały okres programowania,
czyli do 2013 r. Kraje członkowskie nie muszą wdrażać wszystkich wymienionych
w rozporządzeniu działań, a jedynie wybrać najbardziej odpowiednie do własnych potrzeb
i warunków. Jedynym instrumentem obowiązkowym do wdrożenia przez wszystkie kraje jest
wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt.

Oś priorytetowa 1 obejmuje następujące działania:

−

szkolenia zawodowe i akcje informacyjne dla osób zatrudnionych w rolnictwie

i leśnictwie,

−

ułatwienie startu młodym rolnikom,

−

renty strukturalne,

−

wykorzystanie usług doradczych przez rolników oraz zarządców lasów,

−

organizacja usług doradczych w zakresie rolnictwa i leśnictwa,

−

modernizacja gospodarstw rolnych,

−

zwiększenie wartości gospodarczej lasów,

−

zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej,

−

infrastruktura związana z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa,

−

odtworzenie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych
i wprowadzenie instrumentów zapobiegawczych,

−

wdrażanie programów jakości żywności,

−

wspieranie grup producentów w zakresie działalności informacyjnej i promocyjnej dla
produktów objętych programami jakości żywności,

−

wspieranie grup producentów rolnych.
Oś priorytetowa 2 (środowiskowa) obejmuje następujące działania:

−

wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania na
obszarach górskich,

−

wspieranie gospodarstw na innych obszarach o niekorzystnych warunkach
gospodarowania,

−

dopłaty do gruntów rolnych na obszarach sieci NATURA 2000,

−

wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt,

−

inwestycje nie powiązane z produkcją rolniczą,

−

zalesianie gruntów rolnych,

−

zakładanie systemów rolno-leśnych na gruntach rolnych,

−

zalesianie gruntów innych niż grunty rolne,

−

dopłaty do gruntów leśnych na obszarach sieci NATURA 2000,

−

przedsięwzięcia leśno-środowiskowe,

−

odtwarzanie potencjału produkcji leśnej i wprowadzanie odpowiednich instrumentów
zapobiegawczych,

−

inwestycje nie powiązane z produkcją leśną.
Oś priorytetowa 3 (społeczna) obejmuje następujące działania:

−

przejście do działalności pozarolniczej,

−

wspieranie tworzenia i rozwoju mikro-przedsiębiorstw w celu promocji
przedsiębiorczości i rozwijania ekonomicznych podstaw regionu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

−

promocja turystyki,

−

ochrona, podnoszenie jakości i zarządzanie dziedzictwem kulturowym,

−

podstawowe usługi na rzecz gospodarki i ludności wiejskiej,

−

odnowa wsi i rozwój, ochrona i podniesienie jakości wiejskiego dziedzictwa
kulturowego,

−

system szkoleń zawodowych dla podmiotów gospodarczych działających w obszarach
objętych osią priorytetową 3,

−

system zdobywania kwalifikacji i aktywizacji w celu przygotowania i wdrożenia lokalnej
strategii rozwoju [7].
Fundusz Poręczeń Unijnych został powołany ustawą z 16 kwietnia 2004 roku.

Znowelizowana ustawa o FPU z 6 lipca 2006r. obowiązuje od 7 października 2006 roku.
Celem działania Funduszu jest wspieranie polskich przedsiębiorców, samorządów i ich
związków realizujących w Polsce projekty współfinansowane ze środków Unii Europejskiej.
Skorzystanie z mechanizmu zabezpieczeń FPU umożliwia podmiotom absorpcję środków
unijnych. Fundusz jest obsługiwany przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Poręczenia,
gwarancje i regwarancje udzielane są poprzez sieć ponad 4 tys. placówek banków
współpracujących na terenie całej Polski. [10]

4.5.2. Pytania

sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Co to są Fundusze strukturalne UE?

2.

Jakie jest zadanie Funduszy strukturalnych?

3.

Jakie istnieją Fundusze strukturalne UE?

4.

W jaki sposób są wdrażane w Polsce Fundusze strukturalne UE?

5.

Co oznaczają pojęcia: „jednofunduszowy” i „dwufunduszowy”?

6.

Oprócz Funduszy strukturalnych istnieją Inicjatywy Wspólnotowe, jakie znasz?

7.

Jakie kierunki pomocy finansowej przewidziano dla obszarów wiejskich na lata
2007–2013?

8.

Które instrumenty wsparcia są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj zasady Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

(www.minrol.gov.pl)

,

wyszukaj odpowiednie linki i pobierz wniosek w ramach programu

„Inwestycje w gospodarstwach rolnych”. Zaproponuj inwestycję w „swoim” gospodarstwie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

otworzyć stronę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

2)

wybrać link „Fundusze Strukturalne”,

3)

otworzyć zakładkę „wnioski”,

4)

pobrać odpowiedni wniosek,

5)

wypełnić go zgodnie z instrukcją,

6)

zwrócić szczególną uwagę na sposób wypełniania, załączniki, terminy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opisy gospodarstw,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Określ zasady Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) i wypełnij wniosek

w ramach działania „Ułatwienie startu młodym rolnikom”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

otworzyć stronę Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi,

2)

wybrać link „Fundusze Strukturalne”,

3)

otworzyć zakładkę „wnioski”,

4)

pobrać odpowiedni wniosek,

5)

wypełnić go zgodnie z instrukcją,

6)

zwrócić szczególną uwagę na sposób wypełniania, załączniki, terminy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opisy gospodarstw,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu,

−

papier, pisaki,

−

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

zdefiniować pojęcia: fundusze strukturalne, SPOR?

!

!

2)

znaleźć programy pomocowe w ramach SPOR?

!

!

3)

wybrać optymalne działanie dla swojego gospodarstwa?

!

!

4)

wyszukać wniosek i wypełnić go?

!

!

5)

zebrać wymagane załączniki?

!

!

6)

zweryfikować (sprawdzić) poprawność wypełnienia?

!

!

7)

złożyć dokumenty w ARiMR w odpowiednim terminie?

!

!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4.6. Sporządzanie wniosków w ramach istniejących programów

pomocowych

4.6.1. Materiał

nauczania

Sporządzenie wniosku w ramach istniejących programów pomocowych Unii

Europejskiej może wykonać rolnik sam, na wydrukowanych formularzach lub skorzystać
z pomocy doradców (ODR), firm (biur) doradczych. Fachowa pomoc jest obecnie odpłatna –
ceny za taką usługę są różnie ustalane: % od wartości projektu, ryczałtowo przy np. dopłatach
bezpośrednich.

Coraz powszechniejszy dostęp do Internetu stwarza jeszcze jedną możliwość –

samodzielnego wypełnienia wniosku. Należy przy tej formie skorzystać z umieszczonych na
stronach internetowych urzędów centralnych i instytucji branżowych: dla rolników np.
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
FAPA, i in. – Generatorów wniosków. Dodatkowym argumentem jest fakt, że jednostki
dysponujące środkami finansowymi wymagają ujednoliconych dokumentów i co należy
podkreślić – aktualnych wzorów, kilku jednakowych egzemplarzy. I tu tylko wersja
elektroniczna pozwala spełnić ten wymóg.

Poniżej przykładowa witryna Generatora, pozwalająca na wydrukowanie określonych

wniosków, a także na ich elektroniczne wypełnienie (zapisanie i docelowo przesłanie).

Generator wniosków do elektronicznego wypełnienia

•

Generator Wniosków o Płatności Bezpośrednie
[URUCHOM GENERATOR] Generator Wniosków umożliwia wypełnienie
w wersji elektronicznej następujących wniosków:
[W–1/01] Wniosek o płatność do gruntów rolnych, roślin energetycznych, płatność
cukrową i ONW w 2007r.

1.

wniosek o wpis do ewidencji producentów

2.

załącznik do wniosku o wpis do ewidencji producentów

Generator wniosków do elektronicznego wypełnienia

1.

Ewidencja

producentów

2.

Przekazanie

gospodarstwa

3.

Wnioski dla SPO – Rolnictwo

4.

Wnioski dla PROW

5.

Arkusz kalkulacyjny „Sposób wyliczania wielkości ekonomicznej gospodarstwa

rolnego”

6.

Wnioski dla „Pomocy krajowej”

7.

SAPARD – wnioski o płatność

8.

Wnioski – rynek owoców i warzyw

Uruchamiając aplikację, należy postępować zgodnie z instrukcją. Do skompletowania
określonego wniosku należy dołączyć wymagane dodatkowe dokumenty. Należy zwrócić
uwagę na ich aktualność – zaświadczenia zwykle nie mogą być „starsze” niż 1 miesiąc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4.6.2. Pytania

sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Czy rolnik sam może sporządzić wniosek o pomoc finansową w ramach WPR?

2.

Kto może pomóc rolnikowi w wypełnianiu wniosku?

3.

Dlaczego należy znać elektroniczne wersje wniosków?

4.

Czy wypełniony formularz wniosku jest wystarczającym dokumentem?

5.

O czym należy pamiętać przygotowując załączniki?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj i wypełnij wniosek o pomoc finansową w ramach PROW (skorzystaj ze strony

internetowej ARiMR).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

odszukać programy pomocowe,

2)

skorzystać z Internetu (strony internetowe ARiMR),

3)

odszukać formularze służące do wypełniania wniosków,

4)

przygotować i wypełnić wniosek,

5)

dokonać analizy,

6)

zaprezentować opracowanie na forum grupy i przeprowadzić dyskusję.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opisy gospodarstw,

−

formularze wniosków,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Zainstaluj Generator wniosków i sporządź wniosek w wersji elektronicznej dla

wybranego aktualnego programu dla „swojego” gospodarstwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

otworzyć stronę np. www.minrol.gov.pl,

2)

zainstalować Generator wniosków zgodnie z instrukcją,

3)

wygenerować odpowiedni wniosek,

4)

wypełnić go, decydując się na konkretny program,

5)

zweryfikować poprawność wypełnienia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

opisy gospodarstw,

−

zestaw komputerowy z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

odszukać formularze wniosków?





2)

skorzystać z profesjonalnej pomocy przy sporządzaniu wniosków?





3)

wygenerować potrzebny formularz?





4)

wypełnić formularz wniosku elektronicznie?





5)

zapisać formularz wniosku i przesłać?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

5.

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Obecnie Unia Europejska liczy krajów

a) 12.
b) 15.
c) 25.
d) 27.

2. Budżet UE wynosi

a) 0,5%

PNB.

b) 1,05%

PNB.

c) 1,50%

PNB.

d) 2,00%

PNB.

3. Akty prawne UE, to

a) ustawy.
b) dyrektywy.
c) uchwały.
d) zarządzenia.

4. WPR, to skrót oznaczający

a) Wspólny Pakt Recesyjny.
b) Wspólny Podstawowy Rynek.
c) Wspólnotę Państw Republikańskich.
d) Wspólną Politykę Rolną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

5. Podtrzymywanie cen rynkowych prowadzi do kształtowania się cen unijnych na

poziomie
a) wyższym od cen światowych.
b) niższym od cen światowych.
c) równych

cenom

światowym.

d) odbiegających od cen światowych.

6. Dopłaty

bezpośrednie zwiększają

a) dochody

producentów.

b) koszty

producentów.

c) podatki.
d) świadczenia.

7. Solidarność finansowa zobowiązuje wszystkie kraje członkowskie do

a) solidarnego uczestnictwa w kosztach WPR.
b) solidarnego uczestnictwa w dochodach WPR.
c) solidarnego uczestnictwa w zysku rolników.
d) solidarnego pokrywania strat rolnych.

8. Ograniczenia

ilościowe produkcji, np. mleka noszą nazwę

a) kwot.
b) limitów.
c) puli.
d) subwencji.

9. Gospodarstw

powyżej 1 ha istnieje w Polsce około

a) 1,0mln.
b) 1,5mln.
c) 2.0mln.
d) 2,5mln.

10. Za ponad 100 tys. zł rocznie sprzedaje w Polsce około

a) 10–12

tys.

gospodarstw.

b) 20–22

tys.

gospodarstw.

c) 30–32

tys.

gospodarstw.

d) 40–42

tys.

gospodarstw.

11. Na 100ha UR w Polsce jest zatrudnionych około

a) 6

osób.

b) 11

osób.

c) 16

osób.

d) 21

osób.

12. Szacuje się, że tempo zmniejszania się liczby gospodarstw w Polsce rocznie wynosi około

a) 1,5%.
b) 3,0%.
c) 4,5%.
d) 6,0%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

13. Zasobem nieruchomości rolnych Skarbu Państwa dysponuje obecnie

a) Agencja

Własności Rolnej Skarbu Państwa.

b) Agencja

Nieruchomości Rolnych.

c) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
d) Agencja Rynku Rolnego.

14. Podstawą ustroju rolnego w Polsce jest gospodarstwo

a) farmerskie.
b) drobnotowarowe.
c) rodzinne.
d) wielkoobszarowe.

15. Górna granica powierzchni gospodarstwa rolnego w Polsce wynosi

a) 50ha.
b) 100ha.
c) 300ha.
d) nie jest określona.

16. Rolnikiem indywidualnym nie jest osoba

a) posiadająca 230ha.
b) dzierżawiąca tylko 100ha.
c) posiadająca wyższe wykształcenie budowlane i kurs hodowcy koni.
d) nie

mieszkająca w gminie, w której są położone jej nieruchomości rolne.

17. Fundusze strukturalne UE są przeznaczone dla regionów rozwiniętych

a) poniżej średniej UE.
b) powyżej średniej UE.
c) dla wszystkich proporcjonalnie do zaludnienia.
d) tylko

nowoprzyjętych państw.

18. Wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju regionów wiejskich wspomaga Inicjatywa

Wspólnotowa
a) Interreg

III.

b) Equal.
c) Urban.
d) Leader+.

19. Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007–2013 grupuje

instrumenty finansowe w
a) 2

działaniach.

b) 3 osiach priorytetowych.
c) 5 osiach priorytetowych.
d) 5

działaniach.

20. Rolnicy, podejmujący inwestycje w swoich gospodarstwach składają wnioski do

jednostki płatniczej, którą jest
a) ARR.
b) MRiRW.
c) BGŻ.
d) ARiMR.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d

10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

6.

LITERATURA

1.

Grabowski S.: Ekonomika gospodarki żywnościowej. Wydawnictwo Prywatnej Wyższej
Szkoły Businessu i Administracji, Warszawa 1998

2.

Grabowski S., Kowalski A., Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.
FAPA, Warszawa 1998

3.

Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów UE. KCDRRiOW, Poznań 2004

4.

Strategia rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa na lata 2007–2013 (z elementami
prognozy do roku 2020). MRiRW, Warszawa 2004

5.

Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza. FAPA, Warszawa 2003

6.

www.arimr.gov.pl

7.

www.arr.gov.pl

8.

www.funduszestrukturalne.gov.pl

9.

www.minrol.gov.pl

10.

www.fpu.bgk.pl