15 Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Maria Majewska

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej
321[01].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Zofia Blajer
mgr inż. Stanisław Malinowski

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Maria Majewska

Konsultacja:

mgr Rafał Rzepkowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[01].Z4.02,

„Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik hodowca koni.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. 1. Wprowadzenie

2. 2. Wymagania wstępne

3. 3. Cele kształcenia

4. 4. Materiał nauczania

4.1. Wspólna Polityka Rolna oraz polityka strukturalna

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Agencje rządowe i dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Cechy międzynarodowego rynku rolnego i system interwencji na

podstawowych rynkach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu podstawowych zasad prowadzenia Wspólnej

Polityki Rolnej Unii Europejskiej.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, aby
bez problemów korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

–

materiał nauczania, zawierający niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej,

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, stopień opanowania zagadnień dotyczących
Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej,

–

wiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań umożliwiający sprawdzenie
nabycia niezbędnej wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[01].Z4.01

Organizowanie produkcji

w rolnictwie

321[01].Z4.03

Zastosowanie marketingu

w zarządzaniu

gospodarstwem rolny

321[01].Z4.04

Zarządzanie gospodarstwem rolnym

321[01].Z4

Ekonomika i zarządzanie

gospodarstwem rolnym

321[01].Z4.02

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej

Unii Europejskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami i kategoriami ekonomicznymi,

–

określać związek rolnictwa z gospodarką narodową,

–

charakteryzować podmioty funkcjonujące na rynku rolnym i określić ich funkcje,

–

określać cechy rynku rolnego i rynku usług oferowanych przez gospodarstwa hodujące
i użytkujące konie,

–

rozróżniać czynniki kształtujące popyt i podaż produktów rolnych i usług,

–

obliczać i interpretować wskaźniki elastyczności popytu i elastyczności podaży,

–

wyjaśniać mechanizm kształtowania się cen na produkty rolne i usługi,

–

dokonywać analizy rynku hurtowego i giełdy towarowej,

–

określać procesy integracyjne w agrobiznesie,

–

charakteryzować podstawowe czynniki produkcji w rolnictwie i uzasadnić możliwość ich
substytucji,

–

obliczać i interpretować podstawowe wskaźniki substytucji czynników produkcji,

–

określać właściwości technik wytwórczych w rolnictwie,

–

określać efekty i obliczyć wskaźniki efektywności inwestycji,

–

obliczać koszty i opłacalność produkcji rolniczej,

–

określać cele, zadania i narzędzia polityki rolnej,

–

określać przepisy prawa regulujące działalność rolniczą,

–

obliczać dochód z produkcji rolnej,

–

obliczać podatek rolny i wypełniać dokumenty podatkowe,

–

charakteryzować rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie oraz dokonać analizy ofert różnych
firm ubezpieczeniowych,

–

korzystać z usług instytucji i organizacji działających na rzecz wsi i rolnictwa,

–

wyjaśniać rolę infrastruktury w rozwoju obszarów wiejskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

Po zrealizowaniu programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać formy pomocy kierowanej do rolnictwa i trenów wiejskich,

−

zinterpretować założenia Wspólnej Polityki Rolnej,

−

określić zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej,

−

określić problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce,

−

określić kierunki i zasady wspierania rozwoju obszarów wiejskich,

−

określić procedury korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,

−

sporządzić wniosek o dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wspólna Polityka Rolna oraz polityka strukturalna

4.1.1. Materiał nauczania

Polityki szczegółowe Unii Europejskiej

Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie dały państwom członkowskim podstawy

do podjęcia wspólnych działań w większości dziedzin aktywności publicznej. W ten sposób
wykształcone zostały tzw. szczegółowe polityki UE. Po traktacie z Maastricht i dokonanym
przez niego poszerzeniu kompetencji organów europejskich UE realizuje następujące sfery
wspólnego działania: polityka budżetowa, energetyczna, gospodarcza, konkurencji, kultury,
ochrony konsumenta, ochrony środowiska, ochrony zdrowia, oświatowa i młodzieżowa, praw
człowieka, przemysłowa, rolna, rybołówstwa, strukturalna, społeczna, stowarzyszeniowa,
ś

rodków przekazu, transportowa, badań naukowych i rozwoju technologicznego, wspólna

polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, polityka w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych.

Wspólna Polityka Rolna (WPR) (ang. Common Agricultural Policy – CAP) – wszystkie
przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską (WE)
w celu wypełnienia postanowień zapisanych w Traktatach Rzymskich (1957) dla osiągnięcia
określonych celów, a w szczególności podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez
wprowadzanie postępu technicznego, racjonalizacji produkcji i optymalnego zastosowania
czynników produkcji (zwłaszcza siły roboczej), zapewnienie ludności rolniczej
odpowiedniego standardu życia poprzez powiększanie dochodu osób żyjących z rolnictwa,
zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne, umożliwienie konsumentom kupna produktów
rolnych po rozsądnych cenach oraz ogólną stabilizację rynku. Obejmuje: rolnictwo,
leśnictwo, uprawę winorośli oraz ogrodnictwo. WPR jest najstarszą zaplanowaną oraz
konsekwentnie realizowaną polityką Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG),
a następnie Unii Europejskiej (UE). Jest to jednocześnie jedna z najważniejszych polityk
wspólnotowych. Cechuje ją (w przeciwieństwie do innych dziedzin gospodarki UE) bardzo
niski stopień liberalizacji, przede wszystkim polityka interwencyjna Wspólnot na rynkach
rolnych. Wspólny rynek rolny oznacza, że zostają zniesione wszelkie ograniczenia w handlu
produktami gleby, lasu i morza wewnątrz WE. Obowiązuje zakaz stosowania ceł i innych
barier utrudniających swobodny przepływ towarów rolnych, zakaz subsydiowania rolnictwa
wbrew nakazom równej konkurencji. Funkcjonują wspólne ceny, stałe kursy walutowe
w obrotach towarami rolnymi, nastąpiła harmonizacja przepisów administracyjnych,
fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia.

Podstawowe cele WPR są następujące:
–

podniesienie produktywności rolnictwa poprzez wprowadzanie postępu technicznego,
racjonalizacji produkcji i optymalizacji zastosowania czynników produkcji,

–

zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, zwłaszcza przez zwiększenie
dochodów indywidualnych osób czynnych w rolnictwie,

–

stabilizacja rynków,

–

zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne,

–

umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach.
Cele te podlegają ciągłej ewolucji, co znajduje swe odbicie w kolejnych etapach reform

polityki rolnej UE (tabela 1).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela. 1. Ewolucja roli rolnictwa w krajach Unii Europejskiej [1, s. 342]

Lata

Kierunki i cele instrumentarium wsparcia rolnictwa

1945–1960 Wzrost produkcji żywności jakimkolwiek kosztem.
1960–1970 Wzrost produkcji żywności przy jednoczesnym redukowaniu cen płaconych przez konsumenta.
1970–1980 Zmniejszenie kosztów produkcji żywności poprzez wzrost wydajności produkcji.

1980–1990

Zdywersyfikowanie działalności gospodarczej, prowadzonej przez gospodarstwa w celu
spełnienia rosnących wymogów jakościowych konsumentów żywności przy jednoczesnym
postrzeganiu narzuconych kwot produkcyjnych.

1990–2000

Zwiększenie wkładu rolnictwa i zasobów ziemi rolnej w odtwarzanie i utrzymywanie
bioróżnorodności.

2000–2010

Sektor rolny jako jeden z elementów zrównoważonego rozwoju regionu i poszczególnych
społeczności, zamieszkujących na danym terytorium.

Wspólna Polityka Rolna opiera się na czterech zasadach:
–

jednolitości rynku, co oznacza swobodny przepływ towarów, jednakowe ceny skupu
interwencyjnego głównych produktów rolnych, jednolitą regulację rynku rolnego,
wspólne reguły handlu z krajami trzecimi,

–

preferencji Wspólnoty, zgodnie z którą istnieje pierwszeństwo zbytu produktów rolnych
państw członkowskich i rozbudowany system ochrony przed importem,

–

solidarności finansowej, czyli wspólne ponoszenie kosztów WPR przez państwa
członkowskie (służy temu Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEODA),

–

współodpowiedzialności producentów, zostały przyjęte maksymalne progi produkcyjne,
dla których cena została zagwarantowana, natomiast skutki ich przekroczenia w postaci
obniżki cen są przenoszone na producentów.

Główne instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej to:
–

podtrzymywanie cen rynkowych na poziomie wyższym od cen światowych,

–

ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste) powodujące ograniczenia
produkcji oraz wydatków budżetowych na subsydiowanie eksportu,

–

bezpośrednie podtrzymanie dochodów rolniczych – producenci rolni otrzymują pieniądze
ponad te, które uzyskują z rynku,

–

inne formy wspierania rolnictwa, związane z redukcją kosztów produkcji (polityka
kredytowa, dotacje), usługami ogólnymi (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna itp.).
Interwencja na rynku rolnym dotyczy zarówno rynku wewnętrznego, jak i krajów spoza
niej. Interwencja zewnętrzna obejmuje: cła, opłaty wyrównawcze, subsydia eksportowe
i ograniczenia ilościowe. Do mechanizmów interwencji wewnętrznej należą: ceny
produktów rolnych (ceny docelowe, ceny minimalne oraz ceny wejścia – ceny minimalne
dla importu), mechanizmy graniczne regulujące eksport i import, skup interwencyjny,
finansowanie kosztów regulowania rynku.
W ramach WPR stosowane są cztery główne mechanizmy wsparcia rolnictwa:

1. Podtrzymywanie cen rynkowych, które prowadzi do kształtowania cen unijnych na

poziomie wyższym od cen światowych. Cel ten osiągany jest dzięki stosowaniu
instrumentów polityki handlowej (subsydia eksportowe, cła, kontyngenty, itp.), zakupom
interwencyjnym, prywatnemu przechowalnictwu, zagospodarowaniu nadwyżek poprzez
dotowanie konsumpcji, np. mleka i masła czy eliminację z rynku owoców i warzyw.

2. Ograniczenia ilościowe, czyli tzw. kwoty produkcyjne (cukier i izoglukoza, mleko,

skrobia ziemniaczana, len i konopie na włókno, tytoń, susz paszowy, pomidory do
przetwórstwa, powierzchnie bazowe i plony referencyjne dla zbóż, roślin oleistych
i wysokobiałkowych, limity premii dla bydła i owiec) stosowane w połączeniu
z podtrzymywaniem cen i/lub płatnościami bezpośrednimi. Polegają na ograniczaniu
produkcji na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania tego
mechanizmu, co zapobiega zakłóceniom na rynkach oraz ogranicza wydatki Wspólnoty
na subsydiowanie eksportu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych (płatności bezpośrednie) polega na

przekazywaniu producentom rolnym określonych środków finansowych ponad to, co
uzyskują ze sprzedaży swych produktów na rynku.

4. Wsparcie działań z zakresu rozwoju obszarów wiejskich mające na celu przemiany

strukturalne w rolnictwie i jego otoczeniu. Realizowane w ramach tzw. środków
towarzyszących WPR, do których należą: renty strukturalne, zalesienia terenów rolnych,
programy rolno-środowiskowe oraz pomoc dla gospodarstw zlokalizowanych na
obszarach o warunkach niekorzystnych dla prowadzenia działalności rolnej, a także
instrumentów sprzyjających modernizacji gospodarstw oraz dywersyfikacji działalności
rolnej i rozwoju wsi.
Wdrożenie WPR ustabilizowało rynki rolne, jednak rolnicy zachęceni wysokimi cenami

intensyfikowali produkcję, co doprowadziło do zwiększenia wolumenu produkcji rolnej,
a więc pojawiła się nadprodukcja żywności. WPR stała się droga dla budżetu UE, a także
zakłócała handel międzynarodowy. Intensyfikacja produkcji wpływa negatywnie na
ś

rodowisko i bezpieczeństwo żywności. WPR nie rozwiązała problemu dochodów rolników,

większość subsydiów przejmowały gospodarstwa duże, wysokotowarowe, a więc i tak
prowadzone przez rolników bogatszych.

Regulacje, które wprowadzała reforma, wdrażane w latach 1992/1993–1995/1996,

dotyczyły m.in. obniżenia cen gwarantowanych (interwencyjnych), wprowadzenia
rekompensat finansowych (subwencji kompensacyjnych), zniesienia systemu kontroli
produkcji za pomocą progów gwarancji i opłaty współodpowiedzialności, uzależnienia
możliwości uzyskania subwencji dla gospodarstw dużych od wyłączenia 15% gruntów
z uprawy, zerwania zależności pomiędzy skalą produkcji, a wysokością państwowej pomocy
w formie bezpośrednich dopłat, zaostrzenia warunków uzyskania pomocy dla gospodarstw,
które samodzielnie radzą sobie z konkurencją, na rzecz gospodarstw słabszych, wspierania
ochrony środowiska i zalesiania czy wprowadzenie premii dla właścicieli gospodarstw,
zaprzestających rolniczej działalności zarobkowej. Reforma spowodowała obniżenie cen
produktów rolnych nią objętych, nastąpiła pewna redukcja nadwyżek produkcji oraz
utrzymano dochody rolników.

Na szczycie Rady Europy w Berlinie w 1999 r. Komisja Europejska przedłożyła raport

„Agenda 2000” (tzw. Pakiet Santera) zawierający m.in. propozycje reform WPR na lata
2000/2006. Zakładał on następujące cele wspólnej polityki rolnej:
–

poprawę konkurencyjności rolnictwa UE w skali międzynarodowej,

–

zmniejszenie ryzyka gromadzenia się nadwyżek w przyszłości,

–

położenie nacisku na bezpieczeństwo i jakość żywności oraz ochronę środowiska,

–

zaakceptowanie

wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich przez wyodrębnienie

w budżecie rolnym odpowiednich środków na ten cel.
Agenda 2000 podkreśliła istotę wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich

i wyznaczyła trzy główne kierunki oddziaływania:
–

umocnienie sektora rolnego i leśnego,

–

zwiększenie konkurencyjności obszarów wiejskich,

–

ochrona środowiska naturalnego i unikalnego dziedzictwa społecznego europejskiej wsi.
W 2003 roku w Luksemburgu określono fundamentalne zasady nowej WPR, zgodnie

z którą europejski model rolnictwa (rolnictwo zrównoważone, konkurencyjne, zróżnicowane,
bezpieczne dla środowiska, produkujące wysokiej jakości produkty i o aktywnych obszarach
wiejskich) powinien przetrwać i stale się rozwijać. WPR ma się opierać na sześciu
podstawowych zasadach:
–

likwidacja zależności między wielkością produkcji, a poziomem dopłat bezpośrednich
i wprowadzenie jednolitej płatności na gospodarstwo (JPG) i jednolitej płatności
regionalnej (JPR) należnych od produkcji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

współzależności, wprowadzenie warunkowego charakteru dopłat bezpośrednich, czyli
powiązanie otrzymywania JPG lub JPR i płatności specyficznych dla określonych
kierunków produkcji z obowiązkiem spełnienia określonych standardów przez
gospodarstwo,

–

modulacja, zmniejszenie dopłat bezpośrednich dla gospodarstw większych i alokacja
zaoszczędzonych środków na rozwój wsi,

–

wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej, który polega na redukcji płatności
bezpośrednich w sytuacji przekroczenia planowanego budżetu rolnego na lata 2007–2013,

–

wzmocnienie polityki rozwoju wsi poprzez wprowadzenie nowych instrumentów
wsparcia, ukierunkowanych na zwiększenie roli środowiska, jakości i bezpieczeństwa
ż

ywności oraz dobrostanu zwierząt, a także osiąganie produkcyjnych standardów

unijnych,

–

zmiana polityki rynkowej (sektorowej) WPR, w tym zwłaszcza produkcji roślinnej oraz
rynku mleka i ryżu.
Komisja Europejska, przedkładając propozycję reformy WPR w 2003 r., dała jasny

sygnał do zwiększania roli działań na rzecz wsi przy jednoczesnej redukcji ilości środków na
I filar wspólnotowej polityki rolnej (płatności bezpośrednie). Temu służyć ma modulacja
dopłat bezpośrednich oraz propozycja utworzenia Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW), który ma integrować dotychczas rozproszone działania na
rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Propozycja jego utworzenia bezpośrednio wynika
z zasady zawartej w projekcie nowej perspektywy finansowej 2007–2013: jeden obszar
działania – jeden instrument; jeden fundusz – jeden program.

W nowym podejściu do problematyki rozwoju obszarów wiejskich KE wymienia trzy

osie działań, które muszą być uwzględnione w przyszłej polityce rozwoju wsi:
–

wzrost konkurencyjności sektora rolnego poprzez wsparcie restrukturyzacji,

–

poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez wspieranie zarządzania gruntami (Natura
2000),

–

poprawa jakości życia na obszarach wiejskich; promowanie dywersyfikacji działalności
gospodarczej poprzez środki ukierunkowane na rolników i inne podmioty polityki
wiejskiej.
Propozycje Komisji Europejskiej dotyczące reformy polityki rozwoju obszarów

wiejskich wpisują się w szerszy kontekst ewolucji unijnej polityki rolnej, polegający na
stopniowym rozszerzaniu celów tejże polityki poza wspieranie wyłącznie produkcji rolnej. Na
znaczeniu zyskują działania na rzecz wsparcia edukacji, powstawania pozarolniczych miejsc
pracy oraz ochrony środowiska naturalnego. Rozwój wsi przestaje być postrzegany jedynie
przez pryzmat wzrostu efektywności produkcji rolnej. Podkreśla się, iż polityka rozwoju
obszarów wiejskich powinna się stać jednym z narzędzi realizowania celów Strategii
Lizbońskiej.

Rolnictwo jest najbardziej wspieranym działem gospodarki w UE, chociaż jego udział

w tworzeniu PKB wynosił w 2005 r. 1,3%, a ludność utrzymująca się z pracy w rolnictwie
stanowi 3,8%. Poziom wydatków ulega jednak stopniowemu zmniejszeniu w wyniku
kolejnych reform WPR. Środki przeznaczone na rolnictwo w 1971 r. stanowiły 79,6%,
a w 2000 r. – 45% budżetu UE. Zmianie ulega również struktura wydatków rolnych.
Najwyższy poziom wsparcia do lat 90-tych koncentrował się na działaniach interwencyjnych
i subsydiach eksportowych. Po roku 1992 największy udział w budżecie unijnym mają
płatności bezpośrednie. W 2000 r. wynosiły 61% wydatków, natomiast subsydia eksportowe
– 14%,

przechowalnictwo – 2%, rozwój wsi – 10% oraz inne – 13%.

Polityka strukturalna UE pojawiła się później od WPR, choć jej znaczenie szybko

wzrasta. Między poszczególnymi regionami UE istnieją znaczne różnice w poziomie rozwoju.
Zadaniem polityki strukturalnej jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

krajów UE, niwelowanie różnic w poziomie rozwoju społeczno – gospodarczego na poziomie
regionów. Bardzo ważną cechą jest solidarność finansowa, co oznacza, że część wspólnych
składek państw członkowskich jest przekazywana na rzecz rozwoju regionów mniej
rozwiniętych, biedniejszych. Polityka strukturalna to wspólne działania państw UE, których
celem jest znoszenie różnic w poziomie życia, zatrudnienia, w infrastrukturze i w poziomie
rozwoju ekonomicznego poszczególnych państw i regionów (innymi słowy: osiągnięcie
spójności gospodarczej i społecznej państw członkowskich). Usuwanie dysproporcji
w rozwoju jest zarazem usuwaniem barier, które mogłyby zakłócić proces integracji.

Obowiązują następujące zasady działania polityki strukturalnej:
–

zasada pomocniczości (subsydiarności) – polityka strukturalna jest uzupełnieniem działań
podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym,

–

zasada koncentracji – środki UE są przeznaczone dla regionów, które znajdują się
w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej,

–

zasada partnerstwa – współpraca Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami
krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,

–

zasada programowania – pomoc przeznaczona jest na program trwałego rozwiązywania
problemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu,

–

zasada współfinansowania – dofinansowanie z UE ma uzupełniać fundusze z budżetu

krajowego.
W okresie programowania w latach 2004–2006, jako instrumenty polityki

strukturalnej w Unii Europejskiej wyodrębniono: fundusze strukturalne, inicjatywy
wspólnotowe oraz Fundusz Spójności. Ich zadaniem jest kierować środki finansowe z budżetu
Unii Europejskiej do regionów i państw objętych celami polityki strukturalnej, zgodnie ze
specyfiką obszaru wsparcia. Głównymi instrumentami finansowania polityki strukturalnej są
fundusze strukturalne, które po reformie Agendy 2000 służą realizacji podstawowych celów
polityki strukturalnej:
Cel nr 1 (regionalny) – promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów
opóźnionych (zagrożonych) w rozwoju; obejmuje m.in. Grecję, Irlandię, Portugalię, część
Hiszpanii, Włoch i Wielkiej Brytanii oraz departamenty zamorskie Francji; od wejścia Polski
do UE cały obszar kraju został objęty działaniami w ramach celu 1; jako kryterium
wyodrębnienia tych regionów przyjęto wysokość PKB na mieszkańca (poniżej 75% średniej
w UE), dodatkowo zaliczono tereny poniżej 8 mieszkańców na 1 km² oraz obszary
ultraperyferyjne (najbardziej oddalone). Regiony objęte celem 1 nie mogą być objęte innymi
celami. Realizacja tego celu pochłania około 70% środków polityki strukturalnej.
Cel nr 2 (regionalny) – wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących
w obliczu problemów strukturalnych (działania prowadzące do odbudowy terenów silnie
uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki np. górnictwo, hutnictwo).
Cel nr 3 (horyzontalny) – wspieranie adaptacji i modernizacji polityk oraz systemów
kształcenia, szkolenia i zatrudnienia, wspieranie rozwoju zasobów ludzkich poza obszarem
celu nr 1: udzielana pomoc ma służyć modernizacji rynku pracy (szkolenia zawodowe,
lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawa dostępu do miejsc pracy).
Fundusze strukturalne – zasób finansowy Unii Europejskiej umożliwiający pomoc
w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki krajów członkowskich drogą interwencji
w kluczowych sektorach i regionach (poprawa struktury). Na fundusze strukturalne składają
się: Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
(EFRR), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), Finansowy Instrument
Wspierania Rybołówstwa (FIWR).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Europejski Fundusz Społeczny

Głównym celem EFS jest wspieranie wspólnotowej polityki społecznej, ukierunkowanej

na zapobieganie i przeciwdziałanie bezrobociu oraz rozwijanie potencjału kadrowego
i integrację społeczną na rynku pracy. EFS wspiera obszary, ujęte w Europejskiej Strategii
Zatrudnienia – dokumencie określającym kierunki rozwoju w zakresie polityki społecznej
(aktywna polityka rynku pracy, przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego,
kształcenie ustawiczne, adaptacyjność i rozwój przedsiębiorczości, wyrównywanie szans
kobiet na rynku pracy). W ramach ESF wspierane są również kwestie dotyczące rozwoju
lokalnego, równości szans, rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz zrównoważonego
rozwoju, tzw. cele horyzontalne, wspólne dla całego obszaru UE w ramach poszczególnych
państw członkowskich.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Fundusz strukturalny, którego zadaniem jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie

rozwoju regionów należących do UE. EFRR współfinansuje realizację celów 1 i 2 polityki
strukturalnej UE. W szczególności fundusz ten wspiera inwestycje produkcyjne, rozwój
infrastruktury, lokalne inicjatywy rozwojowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa.
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF – European Agriculture
Guidance and Guarantee Funds).

Fundusz powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę

Gospodarczą (1957). Zajmuje się wspieraniem przekształceń struktury rolnictwa oraz
wspomaganiem rozwoju obszarów wiejskich. Na Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji
Rolnej jest przeznaczana największa część budżetu UE (w 1999 roku przeznaczono na ten cel
42,2% budżetu). Ponadto środki Funduszu pochodzą z opłat nakładanych na importowane
spoza UE produkty rolne. Fundusz składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która
finansuje wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje
bezpośrednie dla rolników) oraz Sekcji Orientacji, która wspiera przekształcenia
w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej.

W ramach Sekcji Orientacji realizuje się następujące zadania:

−

rozwój i modernizacja terenów wiejskich,

−

wspieranie inicjatyw służących zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia
zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów),

−

wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych,

−

restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów
rynku,

−

pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników,

−

wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła,

−

rozwój i eksploatacja terenów leśnych,

−

inwestycje w ochronę środowiska,

−

wyrównywanie szans gospodarstw położonych na terenach górzystych i terenach
dotkniętych kataklizmami.

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa został utworzony w 1993 roku

zastępując szereg wcześniejszych instrumentów strukturalnych. Fundusz przyczynia się
przede wszystkim do osiągania celów wspólnej polityki rybackiej kładąc fundament pod
restrukturyzację sektora, a także wzmacniając gospodarczą i społeczną spójność w ramach
Unii Europejskiej poprzez wspieranie rozwoju obszarów, na których rybołówstwo stanowi
główny rodzaj działalności ekonomicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki w ramach tego funduszu przeznaczone są na:

−

odnowę floty oraz modernizację jednostek połowowych, dostosowanie połowów do
zmniejszających się zasobów,

−

wspólne przedsiębiorstwa,

−

połowy przybrzeżne na małą skalę,

−

działania wspierające zmiany społeczno-ekonomiczne,

−

ochronę zasobów rybnych na wodach przybrzeżnych,

−

kultury wodne,

−

wyposażenie portów rybackich,

−

przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych,

−

znajdowanie i promowanie nowych rynków zbytu,

−

operacje podejmowane przez przedstawicieli branży,

−

czasowe zawieszenie działalności i rekompensaty finansowe,

−

działania innowacyjne i pomoc techniczną.

Inicjatywy wspólnotowe

Poza funduszami strukturalnymi, UE realizuje również politykę strukturalną poprzez

inicjatywy wspólnotowe, uzupełniające działania funduszy w ramach celów 1, 2 i 3.
Inicjatywy wspólnotowe mają za zadanie działania na rzecz rozwiązywania problemów
występujących na obszarze całej Unii Europejskiej.

W okresie 2000–2006 realizowano cztery inicjatywy wspólnotowe.

INTERREG III – promowanie przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej
współpracy na zasadzie partnerstwa w celu eliminacji granic państwowych jako czynników
utrudniających wzrost gospodarczy.
EQUAL – testowanie i popieranie w drodze współpracy międzynarodowej innowatorskich
sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy

oraz

integracji społecznej i zawodowej imigrantów.
URBAN II – wspierająca nowe strategie na rzecz ekonomicznej i społecznej odbudowy
obszarów miejskich, których zbyt wysoki stopień urbanizacji wywołał negatywne zjawiska
bezrobocia strukturalnego czy patologii społecznej.
LEADER+ – promowanie innowacyjnych działań na rzecz rozwoju stref wiejskich
w ubogich regionach Unii Europejskiej w celu opracowania strategii zrównoważonego
rozwoju.
Fundusz Spójności – Fundusz Kohezyjny – wydzielony fundusz pomocy strukturalnej,
uchwalony w ramach Traktatu z Maastricht (1992), a przygotowany formalnie przez
rozporządzenie Rady Europejskiej z 16 maja 1994 r. Gwarantował słabiej rozwiniętym
państwom Unii Europejskiej, których dochód (PNB) nie przekracza 90% średniej unijnej
(kryterium spełniały wówczas Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia), pomoc w zakresie
ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w ramach sieci transeuropejskich).
Od dnia 1 stycznia 2004 r. do wsparcia z Funduszu Spójności przestała się kwalifikować
Irlandia, natomiast beneficjentami z dniem przystąpienia do Unii Europejskiej stały się Cypr,
Republika Czeska, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry.
W latach 2007–2013 beneficjentami będą także Bułgaria i Rumunia, natomiast Hiszpania,
która przestała spełniać kryterium odnoszące się do PNB, uzyska wsparcie na zasadach
przejściowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Perspektywa finansowa 2007–2013

Lata 2007–2013 to okres nowej perspektywy finansowej w UE.

Na podstawie

wytycznych UE określających główne cele polityki spójności oraz uwzględniając
uwarunkowania społeczno-gospodarcze Polski przygotowano Narodowe Strategiczne Ramy
Odniesienia na lata 2007-2013 (NSRO) wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie.
Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu
Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. Dokument przedstawia analizę sytuacji
społeczno-gospodarczej kraju i jej regionów, formułuje najważniejsze wyzwania dla kraju
w perspektywie kolejnych lat oraz określa cele zmierzające do osiągnięcia spójności
społeczno-gospodarczej i terytorialnej z krajami i regionami Wspólnoty, prezentuje alokację
ś

rodków finansowych na poszczególne programy oraz ramy systemu realizacji. Dodatkowo

przedstawiono opis programów operacyjnych, realizujących zakładane w NSRO cele. Tabela
2 przestawia instrumenty realizacji NSRO:

Tabela. 2. Programy operacyjne oraz źródła ich finansowania [9]

Program operacyjny

Źródło finansowania

Infrastruktura i Środowisko

EFRR, Fundusz Spójności

Regionalne Programy Operacyjne

EFRR

Kapitał Ludzki

EFS

Innowacyjna Gospodarka

EFRR

Rozwój Polski Wschodniej

EFRR (w tym dodatkowe 992 mln euro przyznane
przez Radę Europejską)

Pomoc Techniczna

EFRR

Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT)

EFRR

W latach 2007–2013, zgodnie z założeniami reformy WPR, wsparcie rozwoju obszarów

wiejskich będzie finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW). Komisja określiła minimalny poziom środków
z EFRROW, które każde państwo członkowskie musi przeznaczyć na poszczególne osie
priorytetowe: 10% na oś priorytetową I, 25% na oś II, 10% na oś III oraz 5% na działania
w ramach inicjatywy LEADER.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co obejmują filary Unii Europejskiej?
2. Jakie są podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej?
3. Jakie kierunki oddziaływania wyznaczyła „Agenda 2000”?
4. Jak zmieniała się rola rolnictwa w krajach Unii Europejskiej?
5. Jakie są główne zasady polityki strukturalnej Unii Europejskiej?
6. Czego dotyczy I i II filar WPR?
7. Jakie fundusze są zaliczane do funduszy strukturalnych?
8. Jakie są pozostałe instrumenty polityki strukturalnej?
9. Jakie zmiany w finansowaniu rolnictwa i obszarów wiejskich są charakterystyczne dla

perspektywy finansowej 200–2013?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj poziom polskiego rolnictwa z wybranymi krajami Unii Europejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wskazać procentowy udział rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa w PKB,
2) przedstawić na wykresie strukturę produkcji rolniczej,
3) przedstawić strukturę użytków rolnych,
4) przedstawić strukturę indywidualnych gospodarstw rolnych według grup obszarowych,
5) przedstawić plony podstawowych ziemiopłodów z 1 ha w dt,
6) przedstawić produkcję podstawowych artykułów zwierzęcych od 1 sztuki,
7) określić liczbę osób pracujących w rolnictwie na 100 ha użytków rolnych,
8) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

roczniki statystyczne,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca stanu rolnictwa Polski i UE.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić instrumenty polityki strukturalnej UE,
2) scharakteryzować zasady funkcjonowania funduszy strukturalnych,
3) określić nazwy programów operacyjnych, programów dotyczących rolnictwa i obszarów

wiejskich,

4) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca funduszy strukturalnych.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj procedury obowiązujące przy korzystaniu z funduszy strukturalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej http://www.funduszestrukturalne.gov.pl,
2) wybrać program operacyjny finansowany z EFS lub EFRR,
3) wybrać działalność, w której grupę docelową stanowią mieszkańcy obszarów wiejskich,
4) zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

procedury wdrażania funduszy europejskich,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca procedur korzystania z funduszy
strukturalnych.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cztery swobody wspólnego rynku EWG/UE?



2) scharakteryzować filary UE?



3) scharakteryzować zasady WPR?



4) scharakteryzować

zasady polityki strukturalnej UE?



5) porównać poziom polskiego rolnictwa na tle wybranych krajów UE?



6) określić kierunki interwencji funduszy strukturalnych UE?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Agencje rządowe i dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej

4.2.1. Materiał nauczania

W Polsce działają dwie agencje płatnicze: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa (ARiMR) oraz Agencja Rynku Rolnego (ARR). Nadzór nad tymi agencjami
sprawuje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, a w zakresie gospodarki finansowej
Ministerstwo Finansów.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) powstała w 1994 roku.

Celem jej jest wspieranie działań służących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich.
Agencja zajmuje się wdrażaniem programów Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze
ś

rodków krajowych. Głównymi beneficjentami działań realizowanych przez ARiMR są

rolnicy i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów.

Do ustawowych zadań Agencji należy wspieranie:

−

inwestycji w rolnictwie, w przetwórstwie rolno-spożywczym i usługach na rzecz
rolnictwa;

−

przedsięwzięć warunkujących wykorzystanie posiadanej bazy produkcyjnej gospodarstw
rolnych i działów specjalnych produkcji rolnej w celu rozpoczęcia, zwiększenia lub
wznowienia produkcji;

−

poprawy struktury agrarnej, w tym zwłaszcza tworzenia i powiększania gospodarstw
rodzinnych w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego;

−

przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi w obszarach gmin
wiejskich i miejsko-wiejskich, a także miast do 20 tysięcy mieszkańców;

−

rozwoju infrastruktury techniczno-produkcyjnej miast do 5 tysięcy mieszkańców, wsi
i rolnictwa, jak również inwestycji związanych z tworzeniem giełd i rynków hurtowych;

−

przedsięwzięć w zakresie podnoszenia lub zmiany kwalifikacji zawodowych mieszkańców
wsi w obszarach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, doradztwa rolniczego i informacji
rolniczej oraz wdrażania i upowszechniania rachunkowości w gospodarstwach rolnych,
realizowanych przez organizacje rządowe, samorządowe i pozarządowe;

−

restrukturyzacji jednostek badawczo-rozwojowych działających na rzecz rolnictwa
i gospodarki żywnościowej;

−

powstawania i rozwoju towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w rolnictwie;

−

rozwoju infrastruktury informatycznej banków spółdzielczych;

−

powstawania i rozwoju grup producentów rolnych i ich związków;

−

przedsięwzięć związanych z produkcją i przetwarzaniem surowców rolniczych na surowy
spirytus rolniczy lub surowy olej rzepakowy przeznaczone do wytwarzania
biokomponentów do produkcji biopaliw ciekłych i paliw ciekłych;

−

realizacji innych zadań wynikających z polityki państwa w zakresie rolnictwa
i przetwórstwa rolno-spożywczego;

−

kształcenia mieszkańców wsi w szkołach wyższych poprzez udzielanie poręczeń spłaty
kredytów studenckich zaciąganych na podstawie odrębnych przepisów;

−

rozwoju rolnictwa ekologicznego i edukacji w zakresie ekologii.
Zakres akredytacji ARiMR jako agencji płatniczej obejmuje realizację obsługi pomocy

finansowej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i Rybackiej w zakresie:

−

płatności bezpośrednich do gruntów rolnych,

−

rynku przetworów owocowych i warzywnych,

−

rynku owoców i warzyw,

−

rynku rybnego,

−

Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Agencja Rynku Rolnego jest instytucją, której głównym celem jest stabilizacja rynków

rolnych oraz wspieranie dochodów rolników. Agencja:

−

realizuje zadania na rynkach produktów rolnych i żywnościowych mające na celu
stabilizację tych rynków w ramach mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej;

−

prowadzi analizę rynków produktów rolnych i żywnościowych;

−

opracowuje i upowszechnia informacje związane z realizacją mechanizmów Wspólnej
Polityki Rolnej oraz warunki udziału w tych mechanizmach;

−

prowadzi działania promocyjne i informacyjne dotyczące produktów rolnych
i żywnościowych;

−

administruje obrotem z zagranicą towarami rolnymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej
oraz towarami przetworzonymi nieobjętymi załącznikiem I do Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską.
Zakres akredytacji ARR jako agencji płatniczej obejmuje realizację następujących zadań

w ramach Wspólnej Polityki Rolnej:

−

prowadzenie interwencji mającej na celu stabilizację rynków rolnych,

−

administrowanie obrotem towarowym z zagranicą, w tym w szczególności w zakresie
przyznawania refundacji przy wywozie do państw trzecich,

−

administrowanie kwotowaniem produkcji.
W wyniku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, rolnicy otrzymali wsparcie

finansowe i dostęp do jednolitego rynku. W toku negocjacji akcesyjnych Polska podjęła
decyzję o zastosowaniu uproszczonego systemu dopłat bezpośrednich.

W systemie uproszczonym funkcjonują dopłaty powierzchniowe: podstawowa

i dodatkowa.

Dopłata podstawowa dotyczy powierzchni użytków rolnych utrzymywanych w dobrej

kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska i łąki, sady, uprawy wieloletnie. Stosowana jest do
wszystkich upraw, także tych, które nie są objęte dopłatami w UE (buraki cukrowe, ziemniaki
z wyjątkiem skrobiowych, warzywa, rośliny sadownicze), a także do ugorów, pod
warunkiem, że są one utrzymywane w dobrej kulturze rolnej.

Dopłata dodatkowa przysługuje do powierzchni upraw wybranych roślin uprawnych

dotowanych w UE, do których należą: zboża, w tym kukurydza na ziarno i paszowa, oleiste,
wysokobiałkowe, len i konopie włókniste, strączkowe, tytoń, chmiel, ziemniaki skrobiowe.
Dopłata ta przysługuje również do powierzchni łąk i pastwisk, które są koszone lub wypasane
przynajmniej raz w roku. Trwałe użytki zielone i ścierniska nie mogą być wypalane.
W Polsce dopłaty dodatkowe są finansowane z części środków na rozwój wsi oraz
ze środków krajowych.

Maksymalny poziom dopłat (podstawowych i dodatkowych) zgodnie z wynikiem

negocjacji nie może przekroczyć 55%, 60% i 65% poziomu w UE w pierwszych trzech latach
członkostwa. Wprowadzenie systemu uproszczonego pozwala na pełniejsze wykorzystanie
ś

rodków finansowych, jakie UE stawia Polsce do dyspozycji w pierwszych latach

członkostwa.

Na dopłaty bezpośrednie do powierzchni upraw składają się:

1) jednolita płatność obszarowa czyli dopłata podstawowa,
2) płatności uzupełniające czyli dopłaty uzupełniające do uprawy:

−

chmielu,

−

roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych użytkach zielonych,

−

innych roślin.

O jednolitą płatność obszarową może ubiegać się każdy, kto posiada gospodarstwo rolne

o minimalnej łącznej powierzchni gruntów rolnych, utrzymanych w dobrej kulturze rolniczej,
wynoszącej co najmniej 1 ha, składającej się z działek rolnych, z których powierzchnia każdej
wynosi co najmniej 0,10 ha. Z wnioskiem o przyznanie dopłaty występuje rzeczywisty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

użytkownik danej działki rolnej. Może to być właściciel gruntu, współwłaściciel, dzierżawca
lub ten, kto grunt uprawia, choć nie jest on jego własnością i nie jest dzierżawiony.
O płatność obszarową do danej działki rolnej może ubiegać się tylko jeden wnioskodawca.
Jeśli na ten sam obszar wniosek o dopłatę złoży więcej niż jedna osoba, to rozpoczyna się
procedura wyjaśniająca komu dopłata przysługuje.

Wniosek o wpis do ewidencji producentów

Wnioskodawca mający zamiar ubiegać się o dopłatę musi wystąpić o nadanie numeru

identyfikacyjnego. W celu uzyskania numeru należy złożyć wniosek o wpis do rejestracji
producentów. Wniosek składa się do biura powiatowego ARiMR, nie później niż na 21 dni
przed złożeniem pierwszego wniosku powierzchniowego o przyznanie płatności
obszarowych. Wniosek o wpis składa posiadacz gospodarstwa rolnego.

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o wpis do ewidencji wnioskodawca otrzymuje

jeden, niepowtarzalny, dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny. Numer ważny jest tak
długo, jak długo istnieje osoba wnioskodawcy. Nie jest jednak dziedziczony razem
z gospodarstwem.

We wniosku należy podać następujące dane:

−

imię i nazwisko albo nazwę przedmiotu,

−

adres zamieszkania lub w przypadku wnioskodawców nie będących osobami fizycznymi,
adres siedziby,

−

w przypadku osób fizycznych numer PESEL oraz numer REGON, NIP.

−

w przypadku osób nie będących osobami fizycznymi numery REGON i NIP. Numer
PESEL nadawany jest osobom fizycznym przez urzędy gminy. Numer NIP nadają urzędy
skarbowe wszystkim osobom fizycznym osiągającym przychody z tytułu prowadzenia
działalności gospodarczej, umów o pracę, umów zleceń, umów o dzieło oraz emerytur
i rent,

−

imię i nazwisko oraz adres do korespondencji pełnomocnika, jeżeli został ustanowiony.
Możliwość ustanowienia pełnomocnika ma każdy ubiegający się o wpis. Wówczas
ARiMR prowadzi korespondencję z pełnomocnikiem, a nie z osobą składającą wniosek.
W przypadku, gdy wniosek o wpis do ewidencji składa pełnomocnik osoby fizycznej,
musi on złożyć notarialne pełnomocnictwo,

−

numer rachunku bankowego. Dopłata przekazywana jest wyłącznie przelewem na konto
bankowe. W przypadku składania wniosku przez małżeństwo, podają oni tylko jeden
numer konta bankowego.
Zmiany danych we wniosku, np.: nazwiska, adresu, należy zgłosić w ciągu 14 dni od ich

zaistnienia do kierownika biura powiatowego ARiMR.

Wniosek o przyznanie płatności obszarowych

W celu otrzymania dopłaty należy złożyć wniosek o przyznanie płatności obszarowych.

Wniosek pobiera i składa się w biurach powiatowych ARiMR właściwych ze względu na
miejsce zamieszkania lub siedziby wnioskodawcy. Osoby prowadzące gospodarstwa rolne
położone na terenie dwóch lub więcej powiatów składają wniosek w biurze powiatowym
ARiMR odpowiednim dla miejsca zameldowania, a w przypadku wnioskodawców nie
będących osobami fizycznymi – lokalizacji siedziby.

We wniosku należy podać następujące dane: imię i nazwisko albo nazwę osoby,

podmiotu, który ubiega się o płatność. W przypadku osób fizycznych – PESEL oraz REGON
i NIP. W przypadku wnioskodawców nie będących osobami fizycznymi – REGON i NIP.

Przy składaniu wniosków nie wymaga się żadnych dokumentów geodezyjnych ani

kartograficznych, takich jak: wypis, wyrys, odbitki map. Mogą one jednak pomóc przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypełnianiu wniosku. Do każdego wniosku dołączona jest instrukcja, która szczegółowo
opisuje sposób jego wypełnienia.

O płatności uzupełniające może ubiegać się każdy, kto:

−

spełnia warunki przyznania jednolitej płatności obszarowej,

−

uprawia jedną lub więcej z roślin (chmiel, inne rośliny) – wykaz tych roślin jest określany
corocznie

przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia

Obliczanie wysokości dopłat

Wysokość płatności w danym roku kalendarzowym ustala się jako iloczyn deklarowanej

przez wnioskodawcę i pozytywnie zweryfikowanej przez ARiMR powierzchni gruntów
rolnych oraz stawek płatności do 1 ha gruntu rolnego.

Wysokość jednolitej płatności obszarowej dla gospodarstwa rolnego oblicza się

następująco:
Dopłata = stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia kwalifikująca się do dopłaty

Udział w systemie dopłat jest dobrowolny. Rolnicy, którzy nie chcą otrzymać płatności, nie

muszą składać wniosku o wpis do ewidencji producentów, ani wniosku o przyznanie płatności
obszarowych. Nie zwalnia to jednak posiadaczy zwierząt z obowiązku ich znakowania
i prowadzenia dokumentacji w ramach Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt.
Kontrola ma na celu zapewnienie, że dopłatę naliczono prawidłowo oraz, że otrzyma ją
osoba, której rzeczywiście przysługuje dopłata.

W toku kontroli sprawdza się:

−

zgodność danych we wniosku o dopłatę z danymi zapisanymi w rejestrach oraz danymi z
wniosku innych wnioskodawców. Tak kontroluje się dane w odniesieniu do wszystkich
złożonych wniosków. Chodzi o zapewnienie, że działka, w stosunku, do której złożono
wniosek o dopłatę rzeczywiście istnieje oraz czy powierzchnia działki rolnej nie jest
większa niż powierzchnia działek ewidencyjnych,

−

terminowość złożenia wniosku,

−

zgodność

danych we wniosku ze stanem faktycznym – kontrola na miejscu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką rolę pełni Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa?
2. Jakie są funkcje i zadania Agencji Rynku Rolnego?
3. Do jakich upraw przysługuje dopłata podstawowa i dodatkowa?
4. Co składa się na dopłaty bezpośrednie do powierzchni upraw?
5. W jaki sposób oblicza się wielkość dopłat bezpośrednich?
6. Jakie elementy zawiera procedura składania wniosku o wpis do ewidencji producentów?
7. Co obejmuje wniosek o przyznanie płatności obszarowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal powierzchnię kwalifikującą się do dopłaty obszarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić łączną powierzchnię kwalifikującą się do dopłat obszarowych na podstawie

gospodarstwa szkolnego lub gospodarstwa rodziców,

2) obliczyć wielkość dopłaty bezpośredniej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

wypis z rejestru gruntów,

−

opis gospodarstwa (struktura zasiewów, struktura użytków rolnych)

−

tabela ze stawkami dopłat do powierzchni 1 ha,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca dopłat obszarowych.

Ćwiczenie 2

Sporządź wniosek o wpis do ewidencji producentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
2) przeanalizować prawidłowo wypełnione wnioski,
3) wypełnić wniosek,
4) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca zasad wypełniania wniosków o wpis do
ewidencji producentów.

Ćwiczenie 3

Sporządź wniosek o przyznanie płatności obszarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa dotyczące wypełniania wniosku obszarowego,

2) przeanalizować prawidłowo wypełnione wnioski,
3) wypełnić wniosek,
4) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca zasad sporządzania wniosków o przyznanie
płatności obszarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cele i zadania ARiMR?



2) scharakteryzować cele i zadania ARR?



3) obliczyć płatności bezpośrednie?



4) wypełnić wniosek o wpis do ewidencji producentów?



5) wypełnić wniosek o przyznanie płatności obszarowych?



6) obliczyć wielkość dopłat bezpośrednich?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

4.3.1. Materiał nauczania

Lata 2007–2013 to okres nowej perspektywy finansowej w UE. Zgodnie z założeniami

reformy polityki wobec obszarów wiejskich od roku 2007, wsparcie rozwoju obszarów
wiejskich jest finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów Wiejskich (EFRROW), utworzonego na mocy Rozporządzenia Rady (WE)
1290/2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (Dz. U. UE z dnia 11.08.2005 r.).
Zadaniem EFRROW jest promocja zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich
we Wspólnocie. Ma ona uzupełniać politykę rynkową i politykę wspierania dochodów
w ramach wspólnej polityki rolnej, politykę spójności i wspólną politykę rybołówstwa.

Zasady wsparcia rozwoju obszarów wiejskich zostały określone w Rozporządzeniu Rady

(WE) 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz
Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Zgodnie z przepisami tego
rozporządzenia, każdy kraj członkowski obowiązany jest opracować Krajowy Plan
Strategiczny oraz Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Krajowy Plan Strategiczny
obejmuje lata 2007–2013. Na podstawie analizy sytuacji społecznej, gospodarczej
i środowiskowej, przeprowadzonej na podstawie dostępnych danych statystycznych,
przedstawia priorytety i kierunki rozwoju obszarów wiejskich w Polsce w odniesieniu do
priorytetów wspólnotowych, które są podstawą przygotowania Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007–2013.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (PROW 2007–2013)

określa zakres i formę wsparcia obszarów wiejskich w Polsce w kolejnym okresie
programowania to jest w latach 2007–2013. W wyniku utworzenia EFRROW nastąpiło
połączenie dotychczasowych instrumentów finansowych rozwoju obszarów wiejskich,
realizowanych dotychczas w dwóch programach – Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich
(PROW) i Sektorowym Programie Operacyjnym Rolnictwo (SPO), w jeden spójny Program.
Jednocześnie dotychczasowa Inicjatywa Wspólnotowa LEADER+, która wymagała
odrębnych dokumentów programowych, została włączona do programów rozwoju obszarów
wiejskich. Nastąpiło także oddzielenie polityki rozwoju obszarów wiejskich od polityki
spójności (FS). Łączna kwota środków na PROW 2007–2013 to ok. 17,2 mld euro, z czego
ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budżetu UE (z Europejskiego Funduszu Rolnego na
rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich), a około 4 mld stanowić będą krajowe środki publiczne.

Instrumenty PROW 2007–2013 podzielono na osie priorytetowe, których realizacja ma

przyczynić się do osiągnięcia następujących celów:

−

poprawy konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa przez wspieranie restrukturyzacji,
rozwoju i innowacji;

−

poprawy stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich przez wspieranie
gospodarowania gruntami;

−

poprawy jakości życia na obszarach wiejskich oraz popierania różnicowania działalności
gospodarczej.
Działania PROW skoncentrowane są w ramach czterech osi:

−

Oś 1 : Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego,

−

Oś 2 : Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich,

−

Oś 3 : Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowania gospodarki wiejskiej,

−

Oś 4 : Leader.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

DZIAŁANIA OSI 1:

−

szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie,

−

ułatwianie

startu młodym rolnikom,

−

renty strukturalne,

−

modernizacja gospodarstw rolnych,

−

zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej,

−

poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa
i leśnictwa,

−

uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności,

−

działania informacyjne i promocyjne,

−

korzystanie

z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów.

Charakterystyka wybranych działań osi 1
Ułatwienie startu młodym rolnikom

Beneficjentem jest osoba fizyczna.
Beneficjent:

−

jest pełnoletni i nie ukończył 40 roku życia w dniu składania wniosku,

−

po raz pierwszy rozpoczyna samodzielnie prowadzenie gospodarstwa rolnego,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z posiadania wykształcenia lub
stażu pracy w rolnictwie lub uzupełni wykształcenie w ciągu 36 miesięcy od rozpoczęcia
prowadzenia gospodarstwa rolnego,

−

przez okres co najmniej 3 lat od wypłaty pomocy będzie ubezpieczony na podstawie
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jako rolnik
z mocy ustawy w pełnym zakresie,

−

będzie prowadził gospodarstwo rolne przez okres co najmniej 5 lat od dnia wypłaty
pomocy,

−

przedłoży plan rozwoju gospodarstwa rolnego (biznesplan) i w ciągu 5 lat zrealizuje jego
założenia,

w szczególności zrealizuje inwestycje o wartości odpowiadającej co najmniej

50% kwoty otrzymanej pomocy.
Gospodarstwo rolne beneficjenta:

−

będzie stanowiło jego własność lub dzierżawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa
lub jednostki samorządu terytorialnego,

−

ma powierzchnię użytków rolnych nie mniejszą niż średnia w danym województwie
(w przypadku działów specjalnych produkcji rolnej kryterium minimalnej powierzchni
nie jest wymagane) i nie większą niż 300 ha,

−

docelowo w okresie realizacji biznesplanu spełni wymagane przepisami prawa standardy
w zakresie

higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt.

Renty strukturalne

Grunty wchodzące w skład przekazywanego gospodarstwa rolnego będą mogły być

przejęte w całości przez następcę, który spełnia następujące warunki:

−

nie ukończył 40 roku życia,

−

po raz pierwszy podejmuje się prowadzenia gospodarstwa rolnego,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej,

−

przedłoży plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa rolnego.
Grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego mogą być przekazane na powiększenie

gospodarstwa rolnego innego producenta rolnego, który spełnia następujące warunki:

−

jest producentem rolnym, który nie ukończył 50 roku życia,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poziom wsparcia:

−

podstawa wysokości pomocy wynosi 150% najniższej emerytury,

−

wysokość renty strukturalnej może zostać zwiększona o 100% kwoty najniższej
emerytury, jako dodatek dla małżonka,

−

wysokość wsparcia podlega sumowaniu i wynosi 265% kwoty najniższej emerytury
uwzględniając kwotę za przekazanie gospodarstwa powyżej 10 ha użytków rolnych
osobie poniżej 40 roku życia,

−

pomoc wypłaca się nie dłużej niż do osiągnięcia przez beneficjenta 65 roku życia.
Beneficjent: – osoba fizyczna – producent rolny, który:

−

ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego,

−

zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej,

−

prowadził działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym przez co
najmniej

10 lat bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc.

DZIAŁANIA OSI 2:

−

wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania (ONW),

−

płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdrażaniem Ramowej Dyrektywy
Wodnej,

−

program rolnośrodowiskowy,

−

zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne,

−

odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie
instrumentów

zapobiegawczych.

Charakterystyka wybranych działań osi 2
Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe)

Działanie obejmuje 8 pakietów rolnośrodowiskowych z możliwością rozszerzenia

programu o pakiet dotyczący zachowania użytków przyrodniczych. W ramach programu
rolnośrodowiskowego są realizowane następujące pakiety rolnośrodowiskowe:
Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone.
Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne.
Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone.
Pakiet 4. Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych.
Pakiet 5. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych.
Pakiet 6. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich.
Pakiet 7. Ochrona gleb i wód.
Pakiet 8. Strefy buforowe.

Dla niektórych pakietów rolnośrodowiskowych obowiązuje degresywność, gdzie

wysokość pomocy uzależniona jest od wielkości powierzchni objętej pomocą. Minimalne
wymagania określają niepłatny poziom odniesienia dla pakietów rolnośrodowiskowych,
których realizacja wiąże się z pomocą (płatności rolnośrodowiskowe) dla beneficjenta.
Beneficjent to osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej, prowadząca działalność rolniczą w zakresie produkcji roślinnej lub
zwierzęcej.
Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę
utraconego dochodu, dodatkowych poniesionych kosztów oraz ponoszonych kosztów
transakcyjnych. Minimalne wymagania nie są objęte płatnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne

Schemat I. Zalesianie gruntów rolnych – schemat dotyczy zagospodarowania gruntów

uprawianych rolniczo, zakładanych sztucznie (poprzez sadzenie. Pomoc udzielana w ramach
tego schematu jest zróżnicowana, w zależności od grup beneficjentów oraz celu założenia
uprawy leśnej i dotyczy założenia i pielęgnacji uprawy leśnej oraz zrekompensowania
utraconego dochodu z tytułu wyłączenia gruntów spod uprawy rolnej (premia zalesieniowa).
Pomoc może być wypłacana przez okres 15 lat od dnia założenia uprawy leśnej.
Schemat II. Zalesianie gruntów nieuprawianych rolniczo – w ramach tego schematu pomocą
objęte będą 2 typy projektów, tj. zalesienia dokonywane poprzez sadzenie oraz wykorzystanie
sukcesji naturalnej. Przewiduje się dwa rodzaje wsparcia oraz premię pielęgnacyjną.
Beneficjent – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej będąca posiadaczem gruntów rolnych lub gruntów innych niż rolne.

DZIAŁANIA OSI 3:

−

zróżnicowanie w kierunku działalności nierolniczej,

−

podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej,

−

tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Charakterystyka wybranych działań osi 3
Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej

Wsparcie inwestycji związanych z podejmowaniem lub rozwojem działalności

pozarolniczej przez rolników i członków ich rodzin, w dziedzinie:

−

usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa,

−

usług dla ludności,

−

drobnej wytwórczości, rzemiosła lub rękodzieła,

−

robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych,

−

usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem,

−

usług transportowych,

−

usług komunalnych,

−

przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych,

−

magazynowania lub przechowywania towarów,

−

wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy,

−

rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych.
Projekt musi wpływać na rozwój obszarów wiejskich, tzn. być realizowany na obszarze

wiejskim, wpływać na zaspokojenie potrzeb ludności wiejskiej lub turystów albo stwarzać
możliwości zatrudnienia dla ludności wiejskiej w danym regionie.
Beneficjent – osoba fizyczna: rolnik, małżonek rolnika lub domownik – w rozumieniu ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo
rolne nie może przekroczyć 100 tys. zł w trakcie realizacji całego programu. Poziom pomocy
finansowej wynosi maksymalnie 50% kosztów kwalifikowalnych projektu.

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Realizacja działania tworzy warunki dla dywersyfikacji działalności gospodarczej

i poprawy możliwości zatrudnienia, przyczyniając się tym samym do zrównoważonego
rozwoju ekonomiczno – społecznego obszarów wiejskich. Pomocy udziela się z tytułu
inwestycji związanych z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw działających
w zakresie:

−

usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa,

−

usług dla ludności,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

drobnej wytwórczości, rzemiosła lub rękodzielnictwa,

−

robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych,

−

usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem,

−

usług transportowych,

−

usług komunalnych,

−

przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych,

−

magazynowania lub przechowywania towarów,

−

wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy,

−

rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych

Beneficjent – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadajaca

osobowości prawnej, która prowadzi działalność jako mikroprzedsiębiorstwo zatrudniające
poniżej 10 osób i mające obrót nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro.
Kryteria dostępu – projekty realizowane będą w miejscowościach do 2 tys. mieszkańców,
należących do gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich (dotyczy siedziby przedsiębiorcy,
a w przypadku inwestycji związanych z nieruchomością – położenie tej nieruchomości).
Kryterium to nie dotyczy grup producentów rolnych lub wstępnie uznanych grup owoców
i warzyw oraz podmiotów świadczących usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa.
Forma i wysokość pomocy – pomoc ma formę zwrotu części (maksymalnie 50%) kosztów
kwalifikowalnych

projektu.

Maksymalna

wysokość

pomocy

udzielonej

jednemu

beneficjentowi w ramach działania w okresie realizacji programu nie może przekroczyć 500
tys. złotych, a w przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów
leśnych – 100 tys. złotych.

DZIAŁANIA OSI 4:

−

lokalne strategie rozwoju,

−

współpraca międzyregionalna i międzynarodowa,

−

nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty bieżące lokalnych grup działania.
Leader jest podejściem przekrojowym, które może przyczynić się do aktywizacji

społeczności wiejskich poprzez włączenie partnerów społecznych i gospodarczych do
planowania i wdrażania lokalnych inicjatyw. Lokalne podejście wpływa na lepsze
zdefiniowanie problemów obszaru i określenie sposobów ich rozwiązania. Leader jest
oddolnym partnerskim podejściem do rozwoju obszarów wiejskich, realizowanych przez
Lokalne Grupy Działania (LGD), polegającym na opracowaniu przez lokalną społeczność
wiejską Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych
projektów łączących zasoby ludzkie, naturalne, kulturowe, historyczne, wiedzę i umiejętności
przedstawicieli trzech sektorów: publicznego, gospodarczego i społecznego. Przedstawiciele
tych sektorów tworzą partnerstwo trójsektorowe, czyli tzw. Lokalną Grupę Działania, która
wybiera projekty, a ich realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów wspólnie opracowanej
strategii.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są cele PROW na lata 2007–2013?
2. Jakie działania wyróżnia się w ramach poszczególnych osi?
3. Do jakich grup beneficjentów skierowane są poszczególne działania?
4. Jakie są kryteria dostępu, forma i wysokość pomocy w ramach poszczególnych działań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić działania w ramach PROW,
2) określić beneficjenta, kryteria dostępu oraz formę i wysokość pomocy
3) zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

PROW na lata 2007–2013,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013

Ćwiczenie 2

Określ procedury obowiązujące przy korzystaniu z funduszy europejskich w ramach

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

2) przeprowadzić analizę procedury korzystania z funduszy europejskich w ramach

wskazanego działania z PROW,

3) wykonać schemat wdrażania wskazanego działania Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
4) zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

procedury wdrażania funduszy europejskich,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013.

Ćwiczenie 3

Przygotuj wniosek o pomoc finansową na wybrane działanie w ramach PROW.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

2) wybrać działanie w ramach PROW,
3) wydrukować wniosek lub skorzystać z generatora wniosków,
4) wypełnić wniosek.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować cele PROW na lata 2007–2013 ?



2) określić beneficjentów w ramach poszczególnych działań?



3) określić działania w ramach poszczególnych osi?



4) określić kryteria dostępu oraz formę i wysokość pomocy

w ramach poszczególnych działań?



5) przygotować wniosek o pomoc finansową na wybraną

inwestycję w ramach programu PROW



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Cechy międzynarodowego rynku rolnego i system interwencji

na podstawowych rynkach

4.4.1. Materiał nauczania

Handel zagraniczny każdego kraju jest rezultatem określonego podziału pracy, jaki

realizuje się między danym krajem z zagranicą. Podział pracy i wymiana gospodarcza
z zagranicą stwarza dla każdego kraju możliwości lepszego, bardziej racjonalnego
wykorzystania posiadanych zasobów naturalnych, środków produkcji umiejętności
wytwórczych ludzi. W zamian za eksport kraj otrzymuje z zagranicy importowane dobra
i usługi, których nie mógłby sam wytworzyć, lub których wytwarzanie wymagałoby
większych nakładów niż produkcja dóbr przeznaczonych na eksport. Wymiana zagraniczna
umożliwia przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego oraz lepsze i pełniejsze zaspokojenie
potrzeb konsumenckich społeczeństwa. Handel zagraniczny przyczynia się do wzrostu skali
produkcji i wydajności pracy, obniżki społecznych kosztów wytwarzania, przełamania bariery
surowcowej, rozbudowy i modernizacji gospodarki narodowej, zwiększenie różnorodności
dóbr oferowanych na rynku. Do określenia wymiany towarów i usług między rozpatrywanym
krajem, a jego otoczeniem zewnętrznym używa się pojęcia handel zagraniczny. Handel
zagraniczny obejmuje eksport, czyli wywóz towarów i usług za granicę, i import, czyli
przywóz towarów i usług z zagranicy.

Do specyficznych cech międzynarodowego rynku produktów rolno-spożywczych można

zaliczyć:

−

uzależnienie produkcji od warunków przyrodniczych,

−

zbyt małe tempo wzrostu produkcji żywności do przyrostu ludności i siły nabywczej,

−

dużą elastyczność dochodową na żywność w krajach mniej ekonomicznie rozwiniętych
i małą – w krajach wysoko rozwiniętych,

−

relatywnie mały udział eksportu w produkcji globalnej rolnictwa,

−

dużą ilość produktów będących przedmiotem wymiany oraz wielostronne związki
między poszczególnymi produktami.
W różnych krajach w polityce handlu zagranicznego występują w większym lub

mniejszym stopniu tendencje do liberalizmu (wolnego handlu) lub protekcjonizmu. Pod
pojęciem wolnego handlu rozumie się całkowicie nieskrępowaną wymianę międzynarodową.
Celem polityki protekcjonizmu jest podniesienie konkurencyjności towarów obcych na rynku
wewnętrznym. Głównymi formami protekcjonizmu są: ograniczenia ilościowe (kontyngent),
cła na towary importowane oraz różnorodne środki popierania eksportu.
Cło jest opłatą pobieraną przez państwo według określonych stawek za przejście towaru przez
granicę obszaru celnego. Pobrane cło podwyższa cenę towaru oraz stanowi dochód państwa.
Umowy handlowe regulują wielkość obrotów między różnymi krajami.
Opłaty wyrównawcze mają na celu utrzymanie cen wewnętrznych i stabilizację na rynku.
Pobierane są wówczas, gdy cena towaru importowanego jest niższa od ceny na rynku
krajowym.
W celu promowania swojego eksportu, stosowane są subsydia eksportowe.
Subsydia (refundacje) są to premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo
przedsiębiorcom krajowym w celu zachęcenia ich do produkcji i/lub eksportu oraz
zwiększenia międzynarodowej konkurencyjności. W eksporcie rolnym wyrównują one
różnicę pomiędzy wyższą ceną wewnętrzną, a niższą ceną danego produktu na rynku
ś

wiatowym. Mają zachęcić do eksportu rolnego w sytuacji niedostatecznej międzynarodowej

konkurencyjności wspólnotowych artykułów rolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kontyngent oznacza ograniczenie importu pewnych dóbr do danego kraju w ciągu
określonego czasu.

Istotnym elementem oddziałującym na rozmiary i efektywność handlu zagranicznego jest

kurs walutowy (cena pieniądza zagranicznego wyrażona w walucie krajowej). Zmiana kursu
walutowego zmienia warunki opłacalności eksportu i importu.

Zmiany w polskim handlu z Unią Europejską

Unia Europejska jest dla Polski największym partnerem w handlu zagranicznym. Zmiany

polityczne i gospodarcze, które dokonały się po 1989 roku w naszym kraju, otworzyły nowe,
większe możliwości zbytu towarów na zachód Europy. Do największych wydarzeń, które
miały wpływ na kształtowanie się stosunków handlowych z Unią Europejską można zaliczyć:

−

1989 r. – podpisanie umowy między Polską a Wspólnotami w sprawie handlu
i współpracy handlowej i gospodarczej,

−

1991 r. – podpisanie układu Europejskiego,

−

1992 r. – wejście w życie Umowy Przejściowej dotyczącej współpracy handlowej,

−

1994 r. – wejście w życie Układu Europejskiego,

−

1995 r. – Polska staje się członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO),

−

2004

r. –

Polska staje się członkiem Unii Europejskiej

Podstawy prawne wymiany handlowej z krajami Unii Europejskiej stworzył Układ

Europejski podpisany w 1991 r., ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą
Polską, a Wspólnotami. W wyniku podpisania akcesji Polski do UE rozpoczął się następny
etap integracji gospodarczej – tworzenie wspólnego rynku, który pozwala wyeliminować inne
bariery handlowe aniżeli cła i subsydia eksportowe, a w efekcie ułatwić dostęp polskich
towarów rolno-spożywczych do rynku unijnego. W latach 1991–2003 obroty handlowe
produktami rolnymi między Polską, a Unią Europejską wzrosły z 2,1 mld do 3,8 mld euro.

Polski handel rolny jest silnie ukierunkowany na wymianę z UE i ściśle z tym rynkiem

związany. Liberalizacja w handlu artykułami miała więc większe znaczenie dla Polski niż dla
Unii, gdyż objęła dużą część globalnego handlu rolnego Polski i stosunkową niewielką Unii.
Głównym instrumentem organizacji rynków rolnych są ceny. Istotą wspólnej organizacji
tych rynków jest gwarantowana cena rynkowa, występująca w wielu stosowanych
mechanizmach interwencji. Relacje cen rynkowych i wskaźnikowych służą jako kryterium
oceny stanu poszczególnych rynków z punktu widzenia potrzeby interwencji. Sposób
interweniowania na danym rynku zależy od specyficznych cech, a także od charakteru
konkretnych produktów rolnych. Do produktów, wobec których stosowana jest daleko
posunięta interwencja, należą przede wszystkim: zboża, mleko, wino, oliwa z oliwek,
a z produktów mięsnych – wołowina.
Cena bazowa jest to w zasadzie cena minimalna na rynku wewnętrznym UE. Ustalana jest
ona raz do roku i wyznacza dopuszczalną, najniższą cenę rynkową. Poniżej tej wartości
uruchamiany jest mechanizm interwencji.
Cena interwencyjna jest to cena, po której krajowe agencje interwencyjne zobowiązane są
dokonywać skupu produktów rolnych, jeśli ich ceny rynkowe spadają poniżej ceny
podstawowej. Ma ona charakter ceny gwarantowanej.
Zakupy interwencyjne są uruchamiane wtedy, kiedy ceny spadają poniżej ustalonych cen
interwencyjnych, z reguły znacznie niższych od cen oferowanych na rynku. Unia Europejska
szczegółowo reguluje rynek rolny poprzez prowadzenie systemu interwencji na rynku zbóż,
roślin oleistych, wieprzowiny, cielęciny, mleka i cukru. W przypadku tych rynków stosowane
są dopłaty do eksportu, taryfy importowe, licencje importowe, licencje eksportowe,
kontyngenty, kwoty i cła.
Cena wskaźnikowa wyznacza poziom, który w danej grupie produktów uznany jest za
pożądany dla zapewnienia właściwej struktury produkcji oraz odpowiednich dochodów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rolników. Cena ta ustalana jest przy uwzględnieniu terenów w zakresie popytu i podaży, a jej
poziom jest o 20–30% wyższy od ceny interwencyjnej.
Cena podstawowa ustalana jest dla każdego roku gospodarczego i obowiązuje od 1 lipca do
30 czerwca. Ustalana jest na takim poziomie, jaki sprzyja stabilizacji rynkowej i nie
powoduje powstawania nadwyżek strukturalnych.
Cena referencyjna ustalana jest jako średnia ważona cen referencyjnych w państwach
członkowskich, z uwzględnieniem wielkości pogłowia zwierząt w poszczególnych krajach UE.

System interwencji na podstawowych rynkach

Główną instytucją (narzędziem państwa) w urzeczywistnianiu interwencji w zakresie

rolnictwa i rynków rolnych jest Agencja Rynku Rolnego, która w ramach WPR realizuje
następujące zadania:

−

prowadzenie interwencji, która ma stabilizować rynki rolne,

−

administrowanie obrotem towarowym w handlu zagranicznym, w tym refundacje przy
wywozie eksporcie produktów,

−

prace administracyjne w zakresie kwotowania produkcji.
Mechanizmy WPR, którymi administruje ARR skierowane są do handlowców,

przedsiębiorstw przechowalniczych, zakładów przetwórczych i produkcyjnych, grup
producenckich, producentów rolnych. W ramach tych mechanizmów wyróżniamy:
mechanizmy handlu zagranicznego, interwencyjne zakupy i sprzedaż, instrumenty
administracyjne, dopłaty do przechowywania, przetwórstwa i spożycia oraz inne działania.

Listę mechanizmów określa Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W roku 2006

mechanizmy te stosowano w zakresie:

−

handlu zagranicznego na rynkach (z różnym zakresem interwencji, takich jak pozwolenia
na wwóz/wywóz, refundacje wywozowe, opłaty i pozwolenia wywozowe): mleka i jego
przetworów, zbóż, wołowiny i cielęciny, baraniny i koziny, wieprzowiny, ryżu, drobiu
i jaj, cukru, olejów i tłuszczów, świeżych owoców i warzyw, bananów, przetworzonych
owoców i warzyw, wina, lnu i konopi, alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego,

−

interwencyjny zakup i sprzedaż masła, odtłuszczonego mleka w proszku, zbóż, cukru
i wołowiny,

−

instrumenty administracyjne: kwotowanie produkcji mleka i surowca tytoniowego,
administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nie przeznaczonych do
sprzedaży, opłaty produkcyjne na rynku cukru,

−

dopłaty do: prywatnego przechowywania masła, odtłuszczonego mleka w proszku,
serów, wołowiny i cielęciny, baraniny i mięsa koziego, wieprzowiny oraz wina
stołowego i moszczy gronowych,

−

dopłaty do: przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki, spożycia mleka
i przetworów mlecznych w placówkach oświatowych, masła skoncentrowanego
stosowanego w bezpośredniej konsumpcji, odtłuszczonego mleka w proszku
przeznaczonego do produkcji kazeiny i kazeinianów, zakupu masła przez instytucje
i organizacje o charakterze niedochodowym, skrobi wykorzystywanej na cele
niespożywcze, produkcji skrobi w ramach kwot, cukru wykorzystywanego w przemyśle
chemicznym, wykorzystania zagęszczonego moszczu gronowego, produkcja suszu
paszowego, przetwórstwa słomy lnianej i konopnej uprawianej na włókno, wykorzystania
oliwek

w przetwórstwie, dla hodowli jedwabników,

−

inne: wsparcie produkcji i zbytu miodu, wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych
na wybranych rynkach produktów rolnych, dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej
ludności, realizacja płatności uzupełniających dla producentów surowca tytoniowego
i skrobi ziemniaczanej, kontrola wykorzystania surowców uprawianych na gruntach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odłogowanych z przeznaczeniem na wytwarzanie kazeiny i kazeinianów do produkcji
serów, administrowanie środkami Funduszu Promocji Mleczarstwa.
Komisja Europejska ustala dla poszczególnych produktów ilości, które mogą być

przywiezione lub wywiezione bez konieczności uzyskania pozwolenia przewozowego bądź
pozwolenia przywozowego bądź pozwolenia lub świadectwa wywozowego. Zezwolenia
wydaje ARR.

Celem stosowania mechanizmów interwencji rynkowej, a więc interwencyjnego zakupu

i sprzedaży produktów rolno – spożywczych w ramach Wspólnej polityki Rolnej jest
stabilizacja rynków poprzez zakup nadwyżek produktów z rynku oraz sprzedaż nadwyżek
zgromadzonych w magazynach bądź chłodniach interwencyjnych. ARR odpowiedzialna jest
za

nadzór

nad

procesem

przyznawania

autoryzacji,

prowadzenie

postępowania

przetargowego, zawieranie umów na zakup i sprzedaż produktów objętych interwencją oraz
prowadzenie rozliczeń z przedsiębiorcami oraz przeprowadzanie lub zlecania wymaganych
kontroli i przygotowywanie informacji.

Wśród pozostałych mechanizmów, najważniejsze to:

−

kwotowanie produkcji mleka (administrowanie systemem kwot mlecznych, prowadzenie
kontroli podmiotów skupujących i dostawców bezpośrednich, naliczanie i przekazywanie
opłat),

−

opłaty cukrowe (poprzez naliczanie i pobieranie opłat produkcyjnych i sankcji, kontrola
dokonywania wywozu cukru C i izoglukozy C, kontrolę wielkości produkcji cukru
i izoglikozy),

−

dopłaty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej,

−

kwotowanie produkcji surowca tytoniowego,

−

dopłaty dla hodowców jedwabników,

−

dopłaty do produkcji suszu paszowego, dopłaty do spożycia mleka i przetworów
mlecznych w stołówkach oświatowych,

−

wsparcie produkcji i zbytu miodu,

−

wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów
rolnych,

−

dostarczenie produktów żywnościowych najuboższej ludności UE,

−

administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nie przeznaczonych do
sprzedaży.

Na poszczególnych rynkach działania mogą być różne i zmienne w czasie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym charakteryzuje się międzynarodowy rynek rolny?
2. Jakie są główne formy protekcjonizmu?
3. Co zmieniło się w polskim handlu po roku 1989?
4. Jakie ceny są stosowane na rynkach unijnych?
5. Jakie rodzaje interwencji są stosowane na poszczególnych rynkach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej stosowane na poszczególnych rynkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić instrumenty WPR stosowane na określonych dwóch rynkach produkcji roślinnej,
2) określić instrumenty WPR stosowane na określonych dwóch rynkach produkcji zwierzęcej,
3) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia i przedstawić na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura

z rozdziału 6 poradnika dotycząca WPR

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę rynku mleka i przetworów mlecznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować rynek mleka w UE i Polsce,
2) określić produkcję mleka w Polsce i wybranych krajach UE,
3) określić bilans mleka w Polsce,
4) określić płatności produkcyjne i kwoty (koperty) krajowe,
5) scharakteryzować instrumenty polityki handlowej,
6) określić ważniejsze rozporządzenia regulujące rynek mleka w UE,
7) zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Biuletyny ARR,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rocznik statystyczny,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku mleka.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź analizę rynku mięsa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować rynek mięsa,
2) określić przeciętne roczne spożycie mięsa w kg na 1 osobę w Polsce i wybranych krajach UE,
3) określić stan pogłowia zwierząt gospodarskich w Polsce i wybranych krajach UE,
4) scharakteryzować mechanizmy interwencji,
5) zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

Biuletyny ARR,

−

rocznik statystyczny,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku mięsa.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź analizę rynku zbóż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować rynek zbóż,
2) określić powierzchnię zasiewów, plony i zbiory zbóż w Polsce i wybranych krajach UE

wpisując dane do tabeli,

3) określić przeciętne spożycie przetworów zbożowych w kg na 1 osobę w Polsce

i wybranych krajach UE,

4) określić bilans zbóż,
5) scharakteryzować mechanizmy interwencji,
6) napisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

biuletyny ARR,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rocznik statystyczny,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku zbóż.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cechy międzynarodowego rynku rolnego?



2) określić zmiany w polskim handlu z Unią Europejską po 1989 roku?



3) przeprowadzić analizę podstawowych rynków?



4) scharakteryzować główne formy protekcjonizmu?



5) określić

system interwencji na podstawowych rynkach?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1. Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są cztery odpowiedzi, tylko jedna

jest prawidłowa.

5. Za prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X”

w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedź.

7. Pracuj samodzielnie.
8. Jeżeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś zadanie, to odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego później.

9. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdź odpowiedzi jeszcze raz.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wspólna Polityka Rolna opiera się na

a) trzech zasadach.
b) dwóch zasadach.
c) czterech zasadach.
d) pięciu zasadach.

2. Polityka rolna jest to

a) zespół celów, sposobów i instrumentów oddziaływania państwa na rolnictwo.
b) zespół funduszy strukturalnych dla rolnictwa i obszarów wiejskich.
c) element protekcjonizmu.
d) zespół celów i sposobów finansowania rolnictwa przez państwo.

3. W Unii Europejskiej stosowane są

a) dwa główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
b) trzy główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
c) cztery główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
d) sześć głównych mechanizmów w zakresie rolnictwa.

4. Zakupy interwencyjne są uruchamiane, kiedy

a) ceny rosną powyżej cen interwencyjnych.
b) ceny spadają poniżej cen interwencyjnych.
c) ceny rynkowe są takie same jak interwencyjne.
d) ceny rynkowe są takie same jak ceny referencyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Kontyngent oznacza

a) zmianę kursu walutowego.
b) obniżenie kursu waluty krajowej.
c) ograniczenie importu pewnych dóbr do danego kraju w ciągu określonego czasu.
d) ograniczenie eksportu dóbr do danego kraju.

6. Główną instytucją w urzeczywistnieniu interwencji w zakresie rolnictwa i rynków

rolnych jest
a) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
b) Agencja Nieruchomości Rolnych.
c) Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.
d) Agencja Rynku Rolnego.

7. Zadaniem polityki strukturalnej jest

a) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE, niwelowanie

różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie regionów.

b) koordynowanie prac związanych z funduszami strukturalnymi.
c) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów słabo rozwiniętych,

niwelowanie różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.

d) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek wszystkich krajów

niwelowanie różnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie
kontynentów.

8. Wysokość jednolitej płatności obszarowej dla gospodarstwa rolnego stanowi

a) stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia ha przeliczeniowych.
b) stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia gospodarstwa.
c) stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia użytkowana rolniczo.
d) stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia kwalifikująca się do dopłaty.

9. Kwoty, jakie powinny być wypłacane wnioskodawcy (autoryzacja płatności) określa

a) Agencja Rynku Rolnego.
b) Agencja Nieruchomości Rolnych.
c) Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
d) Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.

10. Dopłata podstawowa dotyczy powierzchni

a) użytków rolnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska

i łąki, sady, uprawy wieloletnie.

b) gruntów ornych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej.
c) ziemi użytkowanej rolniczo.
d) powierzchni kwalifikowanej gruntów ornych.

11. Na płatności bezpośrednie do powierzchni upraw składają się

a) jednolita płatność obszarowa + ceny referencyjne do 1 ha.
b) jednolita płatność obszarowa + uzupełniające płatności obszarowe.
c) jednolita płatność obszarowa + subsydia.
d) jednolita płatność obszarowa + kontyngenty x cena wyrównawcza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. I filar WPR obejmuje

a) instrumenty związane z ochroną cen i stabilizacją rynku (ceny i skup interwencyjny,

cła i opłaty wyrównawcze, subsydia eksportowe), ograniczeniem produkcji (kwoty
produkcyjne) oraz utrzymywaniem poziomu dochodów (dopłaty bezpośrednie czy
płatności w zakresie rynku owoców i warzyw).

b) środki towarzyszące, czyli instrumenty służące wsparciu restrukturyzacji rolnictwa

i rozwoju terenów wiejskich, w Polsce w latach 2004–2006 realizowane w ramach
Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). W całości PROW agencją płatniczą
jest AR i MR.

c) instrumenty związane z restrukturyzacją rolnictwa i rozwojem terenów wiejskich.
d) restrukturyzację rolnictwa i rozwój terenów wiejskich, w Polsce w latach

2007–2013.

13. EFO i GR to

a) Europejski Fundusz Społeczny.
b) Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
c) Finansowy Instrument Orientacji i Rybołówstwa.
d) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej.

14. Wniosek o wpis do ewidencji producentów jest składany w

a) urzędzie miasta i gminy.
b) sądzie rejestrującym.
c) biurze powiatowym ARiMR.
d) biurach ARR.

15. Z wnioskiem o przyznanie płatności obszarowych występuje

a) ten, kto rzeczywiście użytkuje daną działkę rolną i posiada nadany już numer

identyfikacyjny.

b) spadkodawca i spadkobierca.
c) właściciel i współwłaściciele gospodarstwa rolnego.
d) właściciel gospodarstwa rolnego.

16. W ramach działania „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” za młodego rolnika uznaje

się osobę fizyczną, która
a) nie ukończyła 45 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

b) nie ukończyła 40 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

c) nie ukończyła 35 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

d) nie ukończyła 40 lat i prowadzi gospodarstwo rolne od 5 lat raz posiada odpowiednie

kwalifikacje zawodowe.

17. Rentę strukturalną może otrzymać osoba

a) prawna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej

i prowadziła działalność rolniczą na własny rachunek co najmniej 10 lat,
bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc.

b) prawna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.
c) fizyczna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej

i prowadziła działalność rolniczą na własny rachunek co najmniej 10 lat,
bezpośrednio przed złożeniem wniosku o pomoc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) fizyczna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała pracować w gospodarstwie rolniczym.

18. W zamian za eksport kraj otrzymuje z zagranicy

a) importowane dobra i usługi, których nie może sam wytworzyć, lub których

wytwarzanie wymagałoby większych nakładów niż produkcja dóbr przeznaczonych
na eksport.

b) dobra i usługi, których produkcja w kraju jest opłacalna.
c) dobra i usługi, których produkcja wymaga sprowadzania surowców.
d) dobra i usługi, których produkcja pozwala na ochronę przed konkurencją.

19. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej w roku

a) 2002.
b) 2003.
c) 2004.
d) 2005.

20. Wymiana zagraniczna umożliwia

a) ochronę rynku krajowego przed konkurencją.
b) wprowadzenie taryfy celnej dla krajów trzecich.
c) wspieranie programów rolnośrodowiskowych.
d) przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego oraz lepsze i pełniejsze zaspokojenie

potrzeb konsumenckich społeczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Cholewicka-Goździk K.: Marketing produktów rolno-żywnościowych. FAPA, Warszawa

1997

2. Grabowski S., Kowalski A., Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.

FAPA, Warszawa 1998

3. Grontkowska A., Klepacki B.: Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie. Format-AB,

Warszawa 2006

4. Grontkowska A.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1997
5. Grontkowska A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2000
6. Jabłonka k., Kałuża H., Marcysiak A., Nawrocki T., Szarek S.: Ekonomika w rolnictwie.

REA s.j. Warszawa 2006

7. Mierzejewska - Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Edukacja – Delfin, Warszawa 2004
8. Praca zbiorowa pod red. P. Pruszka: Poradnik PROW. Przepisy ochrony środowiska,

normatywy i wskaźniki funkcjonujące w produkcji rolniczej. CDR, Brwinów 2006
http://www.cdr.gov.pl/pol/wydawnictwa/poradnik_PROW.pdf

9. Soska J.: Agro – Unia. WCIE, Warszawa 2004
10. http://www.funduszestrukturalne.gov.pl
11. ttp://www.delpol.pl
12. http://www.ukie.gov.pl
13. http://www.minrol.gov.pl (zakładka: PROW 2007–2013)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej
Moja Ocena Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej
Polityka rolna, Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej
Wspólna polityka regionalna w Unii Europejskiej, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
ABC UE Wspólna polityka transportowa Unii Europejskiej (2002)
polityki wspólnotowe - polityka transportowa UE, Polityka transportowa, Wspólna Polityka Transportow
Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej - PRACA, rolnictwo
01 Funkcjonowanie Wspólnej Polityki Rolnej Unii
Polska w obliczu Wspolnej Polityki Rolnej, Materiały PSW Biała Podlaska, Integracja europejska
Skutki przyjęcia przez Polskę wspólnej polityki rolnej UE
Polityka Regionalna Unii Europejskiej
Polityka energetyczna Unii Europejskiej, ochrona środowiska
POLITYKA TURYSTYCZNA UNII EUROPEJSKIEJ-zjazdy
Polityka regionalna Unii Europejskiej
Geneza polityki spójności Unii Europejskiej prezentacja
Referat nt. polityki regionalnej Unii Europejskiej, POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

więcej podobnych podstron