Tech_hodowca_koni_321[01].Z4.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Maria Majewska

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej
321[01].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inŜ. Zofia Blajer
mgr inŜ. Stanisław Malinowski

Opracowanie redakcyjne:

mgr inŜ. Maria Majewska

Konsultacja:

mgr Rafał Rzepkowski

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

programu jednostki modułowej 321[01].Z4.02,

„Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik hodowca koni.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. 1. Wprowadzenie

2. 2. Wymagania wstępne

3. 3. Cele kształcenia

4. 4. Materiał nauczania

4.1. Wspólna Polityka Rolna oraz polityka strukturalna

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Agencje rządowe i dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Cechy międzynarodowego rynku rolnego i system interwencji na

podstawowych rynkach

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu podstawowych zasad prowadzenia Wspólnej

Polityki Rolnej Unii Europejskiej.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, aby
bez problemów korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,

–

materiał nauczania, zawierający niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej,

–

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, stopień opanowania zagadnień dotyczących
Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej,

–

wiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych,

–

sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań umoŜliwiający sprawdzenie
nabycia niezbędnej wiedzy i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury z jakiej moŜesz korzystać podczas nauki.
JeŜeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, poproś nauczyciela

o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[01].Z4.01

Organizowanie produkcji

w rolnictwie

321[01].Z4.03

Zastosowanie marketingu

w zarządzaniu

gospodarstwem rolny

321[01].Z4.04

Zarządzanie gospodarstwem rolnym

321[01].Z4

Ekonomika i zarządzanie

gospodarstwem rolnym

321[01].Z4.02

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej

Unii Europejskiej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami i kategoriami ekonomicznymi,

–

określać związek rolnictwa z gospodarką narodową,

–

charakteryzować podmioty funkcjonujące na rynku rolnym i określić ich funkcje,

–

określać cechy rynku rolnego i rynku usług oferowanych przez gospodarstwa hodujące
i uŜytkujące konie,

–

rozróŜniać czynniki kształtujące popyt i podaŜ produktów rolnych i usług,

–

obliczać i interpretować wskaźniki elastyczności popytu i elastyczności podaŜy,

–

wyjaśniać mechanizm kształtowania się cen na produkty rolne i usługi,

–

dokonywać analizy rynku hurtowego i giełdy towarowej,

–

określać procesy integracyjne w agrobiznesie,

–

charakteryzować podstawowe czynniki produkcji w rolnictwie i uzasadnić moŜliwość ich
substytucji,

–

obliczać i interpretować podstawowe wskaźniki substytucji czynników produkcji,

–

określać właściwości technik wytwórczych w rolnictwie,

–

określać efekty i obliczyć wskaźniki efektywności inwestycji,

–

obliczać koszty i opłacalność produkcji rolniczej,

–

określać cele, zadania i narzędzia polityki rolnej,

–

określać przepisy prawa regulujące działalność rolniczą,

–

obliczać dochód z produkcji rolnej,

–

obliczać podatek rolny i wypełniać dokumenty podatkowe,

–

charakteryzować rodzaje ubezpieczeń w rolnictwie oraz dokonać analizy ofert róŜnych
firm ubezpieczeniowych,

–

korzystać z usług instytucji i organizacji działających na rzecz wsi i rolnictwa,

–

wyjaśniać rolę infrastruktury w rozwoju obszarów wiejskich,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

Po zrealizowaniu programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

rozpoznać formy pomocy kierowanej do rolnictwa i trenów wiejskich,

−

zinterpretować załoŜenia Wspólnej Polityki Rolnej,

−

określić zasady funkcjonowania polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej,

−

określić problemy polityki rolnej i obszarów wiejskich w Polsce,

−

określić kierunki i zasady wspierania rozwoju obszarów wiejskich,

−

określić procedury korzystania ze środków finansowych Unii Europejskiej,

−

sporządzić wniosek o dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wspólna Polityka Rolna oraz polityka strukturalna

4.1.1. Materiał nauczania

Polityki szczegółowe Unii Europejskiej

Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie dały państwom członkowskim podstawy

do  podjęcia  wspólnych  działań  w  większości  dziedzin  aktywności  publicznej.  W  ten  sposób
wykształcone  zostały  tzw.  szczegółowe  polityki  UE.  Po  traktacie  z  Maastricht  i  dokonanym
przez  niego  poszerzeniu  kompetencji  organów  europejskich  UE  realizuje  następujące  sfery
wspólnego  działania:  polityka  budŜetowa,  energetyczna,  gospodarcza,  konkurencji,  kultury,
ochrony konsumenta, ochrony środowiska, ochrony zdrowia, oświatowa i młodzieŜowa, praw
człowieka,  przemysłowa,  rolna,  rybołówstwa,  strukturalna,  społeczna,  stowarzyszeniowa,
ś

rodków przekazu, transportowa, badań naukowych i rozwoju technologicznego, wspólna

polityka zagraniczna i bezpieczeństwa, polityka w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych.

Wspólna  Polityka  Rolna  (WPR)  (ang.  Common  Agricultural  Policy  –  CAP)  –  wszystkie
przedsięwzięcia dotyczące sektora rolnego, podejmowane przez Wspólnotę Europejską (WE)
w celu wypełnienia postanowień zapisanych w Traktatach Rzymskich (1957) dla osiągnięcia
określonych  celów,  a  w  szczególności  podnoszenie  produktywności  rolnictwa  poprzez
wprowadzanie  postępu  technicznego,  racjonalizacji  produkcji  i  optymalnego  zastosowania
czynników  produkcji  (zwłaszcza  siły  roboczej),  zapewnienie  ludności  rolniczej
odpowiedniego  standardu  Ŝycia  poprzez  powiększanie  dochodu  osób  Ŝyjących  z  rolnictwa,
zapewnienie  zaopatrzenia  w  produkty  rolne,  umoŜliwienie  konsumentom  kupna  produktów
rolnych  po  rozsądnych  cenach  oraz  ogólną  stabilizację  rynku.  Obejmuje:  rolnictwo,
leśnictwo,  uprawę  winorośli  oraz  ogrodnictwo.  WPR  jest  najstarszą  zaplanowaną  oraz
konsekwentnie  realizowaną  polityką  Europejskiej  Wspólnoty  Gospodarczej  (EWG),
a następnie  Unii  Europejskiej  (UE).  Jest  to  jednocześnie  jedna  z  najwaŜniejszych  polityk
wspólnotowych.  Cechuje  ją  (w  przeciwieństwie  do  innych  dziedzin  gospodarki  UE)  bardzo
niski  stopień  liberalizacji,  przede  wszystkim  polityka  interwencyjna  Wspólnot  na  rynkach
rolnych.  Wspólny  rynek  rolny oznacza, Ŝe zostają zniesione wszelkie ograniczenia w handlu
produktami  gleby,  lasu  i  morza  wewnątrz  WE.  Obowiązuje  zakaz  stosowania  ceł  i  innych
barier  utrudniających  swobodny  przepływ  towarów  rolnych,  zakaz  subsydiowania  rolnictwa
wbrew  nakazom  równej  konkurencji.  Funkcjonują  wspólne  ceny,  stałe  kursy  walutowe
w obrotach  towarami  rolnymi,  nastąpiła  harmonizacja  przepisów  administracyjnych,
fitosanitarnych, weterynaryjnych i ochrony zdrowia.

Podstawowe cele WPR są następujące:
–

podniesienie produktywności rolnictwa poprzez wprowadzanie postępu technicznego,
racjonalizacji produkcji i optymalizacji zastosowania czynników produkcji,

–

zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków Ŝycia, zwłaszcza przez zwiększenie
dochodów indywidualnych osób czynnych w rolnictwie,

–

stabilizacja rynków,

–

zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne,

–

umoŜliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach.
Cele te podlegają ciągłej ewolucji, co znajduje swe odbicie w kolejnych etapach reform

polityki rolnej UE (tabela 1).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela. 1. Ewolucja roli rolnictwa w krajach Unii Europejskiej [1, s. 342]

Lata

Kierunki i cele instrumentarium wsparcia rolnictwa

1945–1960  Wzrost produkcji Ŝywności jakimkolwiek kosztem.
1960–1970  Wzrost produkcji Ŝywności przy jednoczesnym redukowaniu cen płaconych przez konsumenta.
1970–1980  Zmniejszenie kosztów produkcji Ŝywności poprzez wzrost wydajności produkcji.

1980–1990

Zdywersyfikowanie działalności gospodarczej, prowadzonej przez gospodarstwa w celu
spełnienia rosnących wymogów jakościowych konsumentów Ŝywności przy jednoczesnym
postrzeganiu narzuconych kwot produkcyjnych.

1990–2000

Zwiększenie wkładu rolnictwa i zasobów ziemi rolnej w odtwarzanie i utrzymywanie
bioróŜnorodności.

2000–2010

Sektor rolny jako jeden z elementów zrównowaŜonego rozwoju regionu i poszczególnych
społeczności, zamieszkujących na danym terytorium.

Wspólna Polityka Rolna opiera się na czterech zasadach:
–

jednolitości rynku, co oznacza swobodny przepływ towarów, jednakowe ceny skupu
interwencyjnego głównych produktów rolnych, jednolitą regulację rynku rolnego,
wspólne reguły handlu z krajami trzecimi,

–

preferencji Wspólnoty, zgodnie z którą istnieje pierwszeństwo zbytu produktów rolnych
państw członkowskich i rozbudowany system ochrony przed importem,

–

solidarności finansowej, czyli wspólne ponoszenie kosztów WPR przez państwa
członkowskie (słuŜy temu Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (FEODA),

–

współodpowiedzialności producentów, zostały przyjęte maksymalne progi produkcyjne,
dla których cena została zagwarantowana, natomiast skutki ich przekroczenia w postaci
obniŜki cen są przenoszone na producentów.

Główne instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej to:
–

podtrzymywanie cen rynkowych na poziomie wyŜszym od cen światowych,

–

ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboŜa i nasiona oleiste) powodujące ograniczenia
produkcji oraz wydatków budŜetowych na subsydiowanie eksportu,

–

bezpośrednie podtrzymanie dochodów rolniczych – producenci rolni otrzymują pieniądze
ponad te, które uzyskują z rynku,

–

inne  formy  wspierania  rolnictwa,  związane  z  redukcją  kosztów  produkcji  (polityka
kredytowa,  dotacje),  usługami  ogólnymi  (badania,  doradztwo,  inspekcja  sanitarna  itp.).
Interwencja  na  rynku  rolnym  dotyczy  zarówno  rynku  wewnętrznego,  jak  i  krajów  spoza
niej.  Interwencja  zewnętrzna  obejmuje:  cła,  opłaty  wyrównawcze,  subsydia  eksportowe
i ograniczenia  ilościowe.  Do  mechanizmów  interwencji  wewnętrznej  naleŜą:  ceny
produktów rolnych (ceny docelowe, ceny minimalne oraz ceny wejścia – ceny minimalne
dla  importu),  mechanizmy  graniczne  regulujące  eksport  i  import,  skup  interwencyjny,
finansowanie kosztów regulowania rynku.
W ramach WPR stosowane są cztery główne mechanizmy wsparcia rolnictwa:

1. Podtrzymywanie cen rynkowych, które prowadzi do kształtowania cen unijnych na

poziomie  wyŜszym  od  cen  światowych.  Cel  ten  osiągany  jest  dzięki  stosowaniu
instrumentów polityki handlowej (subsydia eksportowe, cła, kontyngenty, itp.), zakupom
interwencyjnym,  prywatnemu  przechowalnictwu,  zagospodarowaniu  nadwyŜek  poprzez
dotowanie konsumpcji, np. mleka i masła czy eliminację z rynku owoców i warzyw.

2. Ograniczenia ilościowe, czyli tzw. kwoty produkcyjne (cukier i izoglukoza, mleko,

skrobia  ziemniaczana,  len  i  konopie  na  włókno,  tytoń,  susz  paszowy,  pomidory  do
przetwórstwa,  powierzchnie  bazowe  i  plony  referencyjne  dla  zbóŜ,  roślin  oleistych
i wysokobiałkowych,  limity  premii  dla  bydła  i  owiec)  stosowane  w  połączeniu
z podtrzymywaniem  cen  i/lub  płatnościami  bezpośrednimi.  Polegają  na  ograniczaniu
produkcji  na  poziomie  niŜszym  od  tego,  jaki  miałby  miejsce  bez  stosowania  tego
mechanizmu,  co  zapobiega  zakłóceniom  na  rynkach  oraz  ogranicza  wydatki  Wspólnoty
na subsydiowanie eksportu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych (płatności bezpośrednie) polega na

przekazywaniu producentom rolnym określonych środków finansowych ponad to, co
uzyskują ze sprzedaŜy swych produktów na rynku.

4. Wsparcie działań z zakresu rozwoju obszarów wiejskich mające na celu przemiany

strukturalne  w  rolnictwie  i  jego  otoczeniu.  Realizowane  w  ramach  tzw.  środków
towarzyszących WPR, do których naleŜą: renty strukturalne, zalesienia terenów rolnych,
programy  rolno-środowiskowe  oraz  pomoc  dla  gospodarstw  zlokalizowanych  na
obszarach  o  warunkach  niekorzystnych  dla  prowadzenia  działalności  rolnej,  a  takŜe
instrumentów  sprzyjających  modernizacji  gospodarstw  oraz  dywersyfikacji  działalności
rolnej i rozwoju wsi.
WdroŜenie  WPR  ustabilizowało  rynki  rolne,  jednak  rolnicy zachęceni wysokimi cenami

intensyfikowali  produkcję,  co  doprowadziło  do  zwiększenia  wolumenu  produkcji  rolnej,
a więc  pojawiła  się  nadprodukcja  Ŝywności.  WPR  stała  się  droga  dla  budŜetu  UE,  a  takŜe
zakłócała  handel  międzynarodowy.  Intensyfikacja  produkcji  wpływa  negatywnie  na
ś

rodowisko i bezpieczeństwo Ŝywności. WPR nie rozwiązała problemu dochodów rolników,

większość subsydiów przejmowały gospodarstwa duŜe, wysokotowarowe, a więc i tak
prowadzone przez rolników bogatszych.

Regulacje, które wprowadzała reforma, wdraŜane w latach 1992/1993–1995/1996,

dotyczyły  m.in.  obniŜenia  cen  gwarantowanych  (interwencyjnych),  wprowadzenia
rekompensat  finansowych  (subwencji  kompensacyjnych),  zniesienia  systemu  kontroli
produkcji  za  pomocą  progów  gwarancji  i  opłaty  współodpowiedzialności,  uzaleŜnienia
moŜliwości  uzyskania  subwencji  dla  gospodarstw  duŜych  od  wyłączenia  15%  gruntów
z uprawy,  zerwania  zaleŜności  pomiędzy  skalą  produkcji,  a wysokością państwowej pomocy
w  formie  bezpośrednich  dopłat,  zaostrzenia  warunków  uzyskania  pomocy  dla  gospodarstw,
które  samodzielnie  radzą  sobie  z  konkurencją,  na  rzecz  gospodarstw  słabszych,  wspierania
ochrony  środowiska  i  zalesiania  czy  wprowadzenie  premii  dla  właścicieli  gospodarstw,
zaprzestających  rolniczej  działalności  zarobkowej.  Reforma  spowodowała  obniŜenie  cen
produktów  rolnych  nią  objętych,  nastąpiła  pewna  redukcja  nadwyŜek  produkcji  oraz
utrzymano dochody rolników.

Na szczycie Rady Europy w Berlinie w 1999 r. Komisja Europejska przedłoŜyła raport

„Agenda 2000” (tzw. Pakiet Santera) zawierający m.in. propozycje reform WPR na lata
2000/2006. Zakładał on następujące cele wspólnej polityki rolnej:
–

poprawę konkurencyjności rolnictwa UE w skali międzynarodowej,

–

zmniejszenie ryzyka gromadzenia się nadwyŜek w przyszłości,

–

połoŜenie nacisku na bezpieczeństwo i jakość Ŝywności oraz ochronę środowiska,

–

zaakceptowanie

wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich przez wyodrębnienie

w budŜecie rolnym odpowiednich środków na ten cel.
Agenda 2000 podkreśliła istotę wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich

i wyznaczyła trzy główne kierunki oddziaływania:
–

umocnienie sektora rolnego i leśnego,

–

zwiększenie konkurencyjności obszarów wiejskich,

–

ochrona środowiska naturalnego i unikalnego dziedzictwa społecznego europejskiej wsi.
W 2003 roku w Luksemburgu określono fundamentalne zasady nowej WPR, zgodnie

z którą europejski model rolnictwa (rolnictwo zrównowaŜone, konkurencyjne, zróŜnicowane,
bezpieczne dla środowiska, produkujące wysokiej jakości produkty i o aktywnych obszarach
wiejskich) powinien przetrwać i stale się rozwijać. WPR ma się opierać na sześciu
podstawowych zasadach:
–

likwidacja zaleŜności między wielkością produkcji, a poziomem dopłat bezpośrednich
i wprowadzenie jednolitej płatności na gospodarstwo (JPG) i jednolitej płatności
regionalnej (JPR) naleŜnych od produkcji,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

współzaleŜności,  wprowadzenie  warunkowego  charakteru  dopłat  bezpośrednich,  czyli
powiązanie  otrzymywania  JPG  lub  JPR  i  płatności  specyficznych  dla  określonych
kierunków  produkcji  z  obowiązkiem  spełnienia  określonych  standardów  przez
gospodarstwo,

–

modulacja, zmniejszenie dopłat bezpośrednich dla gospodarstw większych i alokacja
zaoszczędzonych środków na rozwój wsi,

–

wprowadzenie mechanizmu dyscypliny finansowej, który polega na redukcji płatności
bezpośrednich w sytuacji przekroczenia planowanego budŜetu rolnego na lata 2007–2013,

–

wzmocnienie polityki rozwoju wsi poprzez wprowadzenie nowych instrumentów
wsparcia, ukierunkowanych na zwiększenie roli środowiska, jakości i bezpieczeństwa
Ŝ

ywności oraz dobrostanu zwierząt, a takŜe osiąganie produkcyjnych standardów

unijnych,

–

zmiana polityki rynkowej (sektorowej) WPR, w tym zwłaszcza produkcji roślinnej oraz
rynku mleka i ryŜu.
Komisja Europejska, przedkładając propozycję reformy WPR w 2003 r., dała jasny

sygnał do zwiększania roli działań na rzecz wsi przy jednoczesnej redukcji ilości środków na
I  filar  wspólnotowej  polityki  rolnej  (płatności  bezpośrednie).  Temu  słuŜyć  ma  modulacja
dopłat bezpośrednich oraz propozycja utworzenia Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju
Obszarów  Wiejskich  (EFRROW),  który  ma  integrować  dotychczas  rozproszone działania na
rzecz  rozwoju  obszarów  wiejskich.  Propozycja  jego  utworzenia  bezpośrednio  wynika
z zasady  zawartej  w  projekcie  nowej  perspektywy  finansowej  2007–2013:  jeden  obszar
działania – jeden instrument; jeden fundusz – jeden program.

W nowym podejściu do problematyki rozwoju obszarów wiejskich KE wymienia trzy

osie działań, które muszą być uwzględnione w przyszłej polityce rozwoju wsi:
–

wzrost konkurencyjności sektora rolnego poprzez wsparcie restrukturyzacji,

–

poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez wspieranie zarządzania gruntami (Natura
2000),

–

poprawa  jakości  Ŝycia  na  obszarach  wiejskich;  promowanie  dywersyfikacji  działalności
gospodarczej  poprzez  środki  ukierunkowane  na  rolników  i  inne  podmioty  polityki
wiejskiej.
Propozycje  Komisji  Europejskiej  dotyczące  reformy  polityki  rozwoju  obszarów

wiejskich  wpisują  się  w  szerszy  kontekst  ewolucji  unijnej  polityki  rolnej,  polegający  na
stopniowym rozszerzaniu celów tejŜe polityki poza wspieranie wyłącznie produkcji rolnej. Na
znaczeniu  zyskują  działania  na  rzecz  wsparcia  edukacji,  powstawania pozarolniczych miejsc
pracy  oraz  ochrony  środowiska  naturalnego.  Rozwój  wsi  przestaje  być  postrzegany  jedynie
przez  pryzmat  wzrostu  efektywności  produkcji  rolnej.  Podkreśla  się,  iŜ  polityka  rozwoju
obszarów  wiejskich  powinna  się  stać  jednym  z  narzędzi  realizowania  celów  Strategii
Lizbońskiej.

Rolnictwo jest najbardziej wspieranym działem gospodarki w UE, chociaŜ jego udział

w tworzeniu  PKB  wynosił  w  2005  r.  1,3%,  a  ludność  utrzymująca  się  z  pracy  w  rolnictwie
stanowi  3,8%.  Poziom  wydatków  ulega  jednak  stopniowemu  zmniejszeniu  w  wyniku
kolejnych  reform  WPR.  Środki  przeznaczone  na  rolnictwo  w  1971  r.  stanowiły  79,6%,
a w 2000  r.  –  45%  budŜetu  UE.  Zmianie  ulega  równieŜ  struktura  wydatków  rolnych.
NajwyŜszy poziom wsparcia do lat 90-tych koncentrował się na działaniach interwencyjnych
i subsydiach  eksportowych.  Po  roku  1992  największy  udział  w  budŜecie  unijnym  mają
płatności  bezpośrednie.  W  2000  r.  wynosiły  61% wydatków, natomiast subsydia eksportowe
– 14%,

przechowalnictwo – 2%, rozwój wsi – 10% oraz inne – 13%.

Polityka strukturalna UE pojawiła się później od WPR, choć jej znaczenie szybko

wzrasta. Między poszczególnymi regionami UE istnieją znaczne róŜnice w poziomie rozwoju.
Zadaniem polityki strukturalnej jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

krajów UE, niwelowanie róŜnic w poziomie rozwoju społeczno – gospodarczego na poziomie
regionów.  Bardzo  waŜną  cechą  jest  solidarność  finansowa,  co  oznacza,  Ŝe  część  wspólnych
składek  państw  członkowskich  jest  przekazywana  na  rzecz  rozwoju  regionów  mniej
rozwiniętych,  biedniejszych.  Polityka  strukturalna  to  wspólne  działania  państw  UE,  których
celem  jest  znoszenie  róŜnic  w  poziomie  Ŝycia,  zatrudnienia,  w  infrastrukturze  i  w  poziomie
rozwoju  ekonomicznego  poszczególnych  państw  i  regionów  (innymi  słowy:  osiągnięcie
spójności  gospodarczej  i  społecznej  państw  członkowskich).  Usuwanie  dysproporcji
w rozwoju jest zarazem usuwaniem barier, które mogłyby zakłócić proces integracji.

Obowiązują następujące zasady działania polityki strukturalnej:
–

zasada pomocniczości (subsydiarności) – polityka strukturalna jest uzupełnieniem działań
podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym,

–

zasada koncentracji – środki UE są przeznaczone dla regionów, które znajdują się
w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej,

–

zasada partnerstwa – współpraca Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami
krajowymi, regionalnymi i lokalnymi,

–

zasada programowania – pomoc przeznaczona jest na program trwałego rozwiązywania
problemów danej gałęzi gospodarki lub danego regionu,

–

zasada współfinansowania – dofinansowanie z UE ma uzupełniać fundusze z budŜetu

krajowego.
W okresie programowania w latach 2004–2006, jako instrumenty polityki

strukturalnej  w  Unii  Europejskiej  wyodrębniono:  fundusze  strukturalne,  inicjatywy
wspólnotowe oraz Fundusz Spójności. Ich zadaniem jest kierować środki finansowe z budŜetu
Unii  Europejskiej  do  regionów  i  państw  objętych  celami  polityki  strukturalnej,  zgodnie  ze
specyfiką  obszaru  wsparcia.  Głównymi  instrumentami  finansowania  polityki  strukturalnej  są
fundusze  strukturalne,  które  po  reformie  Agendy  2000  słuŜą  realizacji  podstawowych  celów
polityki strukturalnej:
Cel  nr  1  (regionalny)  –  promowanie  rozwoju  i  dostosowań  strukturalnych  regionów
opóźnionych  (zagroŜonych)  w  rozwoju;  obejmuje  m.in.  Grecję,  Irlandię,  Portugalię,  część
Hiszpanii, Włoch i Wielkiej Brytanii oraz departamenty zamorskie Francji; od wejścia Polski
do  UE  cały  obszar  kraju  został  objęty  działaniami  w  ramach  celu  1;  jako  kryterium
wyodrębnienia  tych  regionów  przyjęto  wysokość  PKB  na  mieszkańca  (poniŜej  75%  średniej
w  UE),  dodatkowo  zaliczono  tereny  poniŜej  8  mieszkańców  na  1  km²  oraz  obszary
ultraperyferyjne  (najbardziej  oddalone).  Regiony objęte celem 1 nie mogą być objęte innymi
celami. Realizacja tego celu pochłania około 70% środków polityki strukturalnej.
Cel  nr  2  (regionalny)  –  wspieranie  gospodarczej  i  społecznej  konwersji  obszarów  stojących
w obliczu  problemów  strukturalnych  (działania  prowadzące  do  odbudowy  terenów  silnie
uzaleŜnionych od upadających gałęzi gospodarki np. górnictwo, hutnictwo).
Cel  nr  3  (horyzontalny)  –  wspieranie  adaptacji  i  modernizacji  polityk  oraz  systemów
kształcenia,  szkolenia  i  zatrudnienia,  wspieranie  rozwoju  zasobów  ludzkich  poza  obszarem
celu  nr  1:  udzielana  pomoc  ma  słuŜyć  modernizacji  rynku  pracy  (szkolenia  zawodowe,
lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawa dostępu do miejsc pracy).
Fundusze  strukturalne  –  zasób  finansowy  Unii  Europejskiej  umoŜliwiający  pomoc
w restrukturyzacji  i  modernizacji  gospodarki  krajów  członkowskich  drogą  interwencji
w kluczowych  sektorach  i  regionach  (poprawa  struktury).  Na  fundusze  strukturalne  składają
się:  Europejski  Fundusz  Społeczny  (EFS),  Europejski  Fundusz  Rozwoju  Regionalnego
(EFRR), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR), Finansowy Instrument
Wspierania Rybołówstwa (FIWR).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Europejski Fundusz Społeczny

Głównym celem EFS jest wspieranie wspólnotowej polityki społecznej, ukierunkowanej

na  zapobieganie  i  przeciwdziałanie  bezrobociu  oraz  rozwijanie  potencjału  kadrowego
i integrację  społeczną  na  rynku  pracy.  EFS  wspiera  obszary,  ujęte  w  Europejskiej  Strategii
Zatrudnienia  –  dokumencie  określającym  kierunki  rozwoju  w  zakresie  polityki  społecznej
(aktywna  polityka  rynku  pracy,  przeciwdziałanie  zjawisku  wykluczenia  społecznego,
kształcenie  ustawiczne,  adaptacyjność  i  rozwój  przedsiębiorczości,  wyrównywanie  szans
kobiet  na  rynku  pracy).  W  ramach  ESF  wspierane  są  równieŜ  kwestie  dotyczące  rozwoju
lokalnego,  równości  szans,  rozwoju  społeczeństwa  informacyjnego  oraz  zrównowaŜonego
rozwoju,  tzw.  cele  horyzontalne,  wspólne  dla  całego  obszaru  UE  w  ramach  poszczególnych
państw członkowskich.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Fundusz strukturalny, którego zadaniem jest zmniejszenie dysproporcji w poziomie

rozwoju  regionów  naleŜących  do  UE.  EFRR  współfinansuje  realizację  celów  1  i  2  polityki
strukturalnej  UE.  W  szczególności  fundusz  ten  wspiera  inwestycje  produkcyjne,  rozwój
infrastruktury, lokalne inicjatywy rozwojowe oraz małe i średnie przedsiębiorstwa.
Europejski  Fundusz  Orientacji  i  Gwarancji  Rolnej  (EAGGF  –  European  Agriculture
Guidance and Guarantee Funds).

Fundusz powstał w 1964 roku na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę

Gospodarczą  (1957).  Zajmuje  się  wspieraniem  przekształceń  struktury  rolnictwa  oraz
wspomaganiem  rozwoju  obszarów  wiejskich.  Na  Europejski  Fundusz  Orientacji i Gwarancji
Rolnej jest przeznaczana największa część budŜetu UE (w 1999 roku przeznaczono na ten cel
42,2%  budŜetu).  Ponadto  środki  Funduszu  pochodzą  z  opłat  nakładanych  na  importowane
spoza  UE  produkty  rolne.  Fundusz  składa  się  z  dwóch  sekcji:  Sekcji  Gwarancji,  która
finansuje  wspólną  politykę  rolną  (zakupy  interwencyjne  produktów  rolnych,  dotacje
bezpośrednie  dla  rolników)  oraz  Sekcji  Orientacji,  która  wspiera  przekształcenia
w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej.

W ramach Sekcji Orientacji realizuje się następujące zadania:

−

rozwój i modernizacja terenów wiejskich,

−

wspieranie inicjatyw słuŜących zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia
zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów),

−

wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych,

−

restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów
rynku,

−

pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników,

−

wspieranie rozwoju ruchu turystycznego i rzemiosła,

−

rozwój i eksploatacja terenów leśnych,

−

inwestycje w ochronę środowiska,

−

wyrównywanie szans gospodarstw połoŜonych na terenach górzystych i terenach
dotkniętych kataklizmami.

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa

Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa został utworzony w 1993 roku

zastępując  szereg  wcześniejszych  instrumentów  strukturalnych.  Fundusz  przyczynia  się
przede  wszystkim  do  osiągania  celów  wspólnej  polityki  rybackiej  kładąc  fundament  pod
restrukturyzację  sektora,  a  takŜe  wzmacniając  gospodarczą  i  społeczną  spójność  w  ramach
Unii  Europejskiej  poprzez  wspieranie  rozwoju  obszarów,  na  których  rybołówstwo  stanowi
główny rodzaj działalności ekonomicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rodki w ramach tego funduszu przeznaczone są na:

−

odnowę floty oraz modernizację jednostek połowowych, dostosowanie połowów do
zmniejszających się zasobów,

−

wspólne przedsiębiorstwa,

−

połowy przybrzeŜne na małą skalę,

−

działania wspierające zmiany społeczno-ekonomiczne,

−

ochronę zasobów rybnych na wodach przybrzeŜnych,

−

kultury wodne,

−

wyposaŜenie portów rybackich,

−

przetwórstwo i marketing produktów rybołówstwa i kultur wodnych,

−

znajdowanie i promowanie nowych rynków zbytu,

−

operacje podejmowane przez przedstawicieli branŜy,

−

czasowe zawieszenie działalności i rekompensaty finansowe,

−

działania innowacyjne i pomoc techniczną.

Inicjatywy wspólnotowe

Poza funduszami strukturalnymi, UE realizuje równieŜ politykę strukturalną poprzez

inicjatywy wspólnotowe, uzupełniające działania funduszy w ramach celów 1, 2 i 3.
Inicjatywy wspólnotowe mają za zadanie działania na rzecz rozwiązywania problemów
występujących na obszarze całej Unii Europejskiej.

W okresie 2000–2006 realizowano cztery inicjatywy wspólnotowe.

INTERREG  III  –  promowanie  przygranicznej,  międzynarodowej  i  międzyregionalnej
współpracy  na  zasadzie  partnerstwa  w  celu  eliminacji  granic  państwowych  jako  czynników
utrudniających wzrost gospodarczy.
EQUAL  –  testowanie  i  popieranie  w  drodze  współpracy  międzynarodowej  innowatorskich
sposobów  zwalczania  wszystkich  form  dyskryminacji  i  nierówności  na  rynku  pracy

oraz

integracji społecznej i zawodowej imigrantów.
URBAN  II  –  wspierająca  nowe  strategie  na  rzecz  ekonomicznej  i  społecznej  odbudowy
obszarów  miejskich,  których  zbyt  wysoki  stopień  urbanizacji  wywołał  negatywne  zjawiska
bezrobocia strukturalnego czy patologii społecznej.
LEADER+  –  promowanie  innowacyjnych  działań  na  rzecz  rozwoju  stref  wiejskich
w ubogich  regionach  Unii  Europejskiej  w  celu  opracowania  strategii  zrównowaŜonego
rozwoju.
Fundusz  Spójności  –  Fundusz  Kohezyjny  –  wydzielony  fundusz  pomocy  strukturalnej,
uchwalony  w  ramach  Traktatu  z  Maastricht  (1992),  a  przygotowany  formalnie  przez
rozporządzenie  Rady  Europejskiej  z  16  maja  1994  r.  Gwarantował  słabiej  rozwiniętym
państwom  Unii  Europejskiej,  których  dochód  (PNB)  nie  przekracza  90%  średniej  unijnej
(kryterium  spełniały  wówczas  Grecja,  Hiszpania,  Irlandia  i  Portugalia),  pomoc  w  zakresie
ochrony środowiska i infrastruktury transportowej (w ramach sieci transeuropejskich).
Od  dnia  1  stycznia  2004  r.  do  wsparcia  z  Funduszu  Spójności  przestała  się  kwalifikować
Irlandia, natomiast beneficjentami z dniem przystąpienia do Unii Europejskiej stały się Cypr,
Republika  Czeska,  Estonia,  Litwa,  Łotwa,  Malta,  Polska,  Słowacja,  Słowenia  i  Węgry.
W latach  2007–2013  beneficjentami  będą  takŜe  Bułgaria  i  Rumunia,  natomiast  Hiszpania,
która  przestała  spełniać  kryterium  odnoszące  się  do  PNB,  uzyska  wsparcie  na  zasadach
przejściowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Perspektywa finansowa 2007–2013

Lata 2007–2013 to okres nowej perspektywy finansowej w UE.

Na podstawie

wytycznych  UE  określających  główne  cele  polityki  spójności  oraz  uwzględniając
uwarunkowania  społeczno-gospodarcze  Polski  przygotowano  Narodowe  Strategiczne  Ramy
Odniesienia  na  lata  2007-2013  (NSRO)  wspierające  wzrost  gospodarczy  i  zatrudnienie.
Dokument  określa  kierunki  wsparcia  ze  środków  finansowych  dostępnych  z  budŜetu  UE
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu
Społecznego  (EFS)  oraz  Funduszu  Spójności.  Dokument  przedstawia  analizę  sytuacji
społeczno-gospodarczej  kraju  i  jej  regionów,  formułuje  najwaŜniejsze  wyzwania  dla  kraju
w perspektywie  kolejnych  lat  oraz  określa  cele  zmierzające  do  osiągnięcia  spójności
społeczno-gospodarczej  i  terytorialnej  z  krajami  i  regionami  Wspólnoty,  prezentuje  alokację
ś

rodków finansowych na poszczególne programy oraz ramy systemu realizacji. Dodatkowo

przedstawiono opis programów operacyjnych, realizujących zakładane w NSRO cele. Tabela
2 przestawia instrumenty realizacji NSRO:

Tabela. 2. Programy operacyjne oraz źródła ich finansowania [9]

Program operacyjny

Źródło finansowania

Infrastruktura i Środowisko

EFRR, Fundusz Spójności

Regionalne Programy Operacyjne

EFRR

Kapitał Ludzki

EFS

Innowacyjna Gospodarka

EFRR

Rozwój Polski Wschodniej

EFRR (w tym dodatkowe 992 mln euro przyznane
przez Radę Europejską)

Pomoc Techniczna

EFRR

Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT)

EFRR

W latach 2007–2013, zgodnie z załoŜeniami reformy WPR, wsparcie rozwoju obszarów

wiejskich będzie finansowane w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju
Obszarów  Wiejskich  (EFRROW).  Komisja  określiła  minimalny  poziom  środków
z EFRROW,  które  kaŜde  państwo  członkowskie  musi  przeznaczyć  na  poszczególne  osie
priorytetowe:  10%  na  oś  priorytetową  I,  25%  na  oś  II,  10%  na  oś  III  oraz  5%  na  działania
w ramach inicjatywy LEADER.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co obejmują filary Unii Europejskiej?
2.  Jakie są podstawowe zasady Wspólnej Polityki Rolnej?
3.  Jakie kierunki oddziaływania wyznaczyła „Agenda 2000”?
4.  Jak zmieniała się rola rolnictwa w krajach Unii Europejskiej?
5.  Jakie są główne zasady polityki strukturalnej Unii Europejskiej?
6.  Czego dotyczy I i II filar WPR?
7.  Jakie fundusze są zaliczane do funduszy strukturalnych?
8.  Jakie są pozostałe instrumenty polityki strukturalnej?
9.  Jakie  zmiany  w  finansowaniu  rolnictwa  i  obszarów  wiejskich  są  charakterystyczne  dla

perspektywy finansowej 200–2013?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj poziom polskiego rolnictwa z wybranymi krajami Unii Europejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wskazać procentowy udział rolnictwa, leśnictwa i łowiectwa w PKB,
2)  przedstawić na wykresie strukturę produkcji rolniczej,
3)  przedstawić strukturę uŜytków rolnych,
4)  przedstawić strukturę indywidualnych gospodarstw rolnych według grup obszarowych,
5)  przedstawić plony podstawowych ziemiopłodów z 1 ha w dt,
6)  przedstawić produkcję podstawowych artykułów zwierzęcych od 1 sztuki,
7)  określić liczbę osób pracujących w rolnictwie na 100 ha uŜytków rolnych,
8)  zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

roczniki statystyczne,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca stanu rolnictwa Polski i UE.

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić instrumenty polityki strukturalnej UE,
2)  scharakteryzować zasady funkcjonowania funduszy strukturalnych,
3)  określić  nazwy  programów  operacyjnych,  programów  dotyczących  rolnictwa  i  obszarów

wiejskich,

4) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca funduszy strukturalnych.

Ćwiczenie 3

Przeanalizuj procedury obowiązujące przy korzystaniu z funduszy strukturalnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  skorzystać ze strony internetowej http://www.funduszestrukturalne.gov.pl,
2)  wybrać program operacyjny finansowany z EFS lub EFRR,
3)  wybrać działalność, w której grupę docelową stanowią mieszkańcy obszarów wiejskich,
4)  zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

procedury wdraŜania funduszy europejskich,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca procedur korzystania z funduszy
strukturalnych.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cztery swobody wspólnego rynku EWG/UE?



2) scharakteryzować filary UE?



3) scharakteryzować zasady WPR?



4) scharakteryzować

zasady polityki strukturalnej UE?



5) porównać poziom polskiego rolnictwa na tle wybranych krajów UE?



6) określić kierunki interwencji funduszy strukturalnych UE?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Agencje rządowe i dopłaty bezpośrednie do produkcji rolnej

4.2.1. Materiał nauczania

W Polsce działają dwie agencje płatnicze: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa  (ARiMR)  oraz  Agencja  Rynku  Rolnego  (ARR).  Nadzór  nad  tymi  agencjami
sprawuje  Ministerstwo  Rolnictwa  i  Rozwoju  Wsi,  a  w  zakresie  gospodarki  finansowej
Ministerstwo Finansów.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) powstała w 1994 roku.

Celem jej jest wspieranie działań słuŜących rozwojowi rolnictwa i obszarów wiejskich.
Agencja zajmuje się wdraŜaniem programów Unii Europejskiej oraz udziela pomocy ze
ś

rodków krajowych. Głównymi beneficjentami działań realizowanych przez ARiMR są

rolnicy i przedsiębiorcy sektora rolnego oraz grupy producentów.

Do ustawowych zadań Agencji naleŜy wspieranie:

−

inwestycji w rolnictwie, w przetwórstwie rolno-spoŜywczym i usługach na rzecz
rolnictwa;

−

przedsięwzięć warunkujących wykorzystanie posiadanej bazy produkcyjnej gospodarstw
rolnych i działów specjalnych produkcji rolnej w celu rozpoczęcia, zwiększenia lub
wznowienia produkcji;

−

poprawy struktury agrarnej, w tym zwłaszcza tworzenia i powiększania gospodarstw
rodzinnych w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego;

−

przedsięwzięć tworzących nowe miejsca pracy dla mieszkańców wsi w obszarach gmin
wiejskich i miejsko-wiejskich, a takŜe miast do 20 tysięcy mieszkańców;

−

rozwoju infrastruktury techniczno-produkcyjnej miast do 5 tysięcy mieszkańców, wsi
i rolnictwa, jak równieŜ inwestycji związanych z tworzeniem giełd i rynków hurtowych;

−

przedsięwzięć w zakresie podnoszenia lub zmiany kwalifikacji zawodowych mieszkańców
wsi w obszarach gmin wiejskich i miejsko-wiejskich, doradztwa rolniczego i informacji
rolniczej oraz wdraŜania i upowszechniania rachunkowości w gospodarstwach rolnych,
realizowanych przez organizacje rządowe, samorządowe i pozarządowe;

−

restrukturyzacji jednostek badawczo-rozwojowych działających na rzecz rolnictwa
i gospodarki Ŝywnościowej;

−

powstawania i rozwoju towarzystw ubezpieczeń wzajemnych w rolnictwie;

−

rozwoju infrastruktury informatycznej banków spółdzielczych;

−

powstawania i rozwoju grup producentów rolnych i ich związków;

−

przedsięwzięć związanych z produkcją i przetwarzaniem surowców rolniczych na surowy
spirytus rolniczy lub surowy olej rzepakowy przeznaczone do wytwarzania
biokomponentów do produkcji biopaliw ciekłych i paliw ciekłych;

−

realizacji innych zadań wynikających z polityki państwa w zakresie rolnictwa
i przetwórstwa rolno-spoŜywczego;

−

kształcenia mieszkańców wsi w szkołach wyŜszych poprzez udzielanie poręczeń spłaty
kredytów studenckich zaciąganych na podstawie odrębnych przepisów;

−

rozwoju rolnictwa ekologicznego i edukacji w zakresie ekologii.
Zakres akredytacji ARiMR jako agencji płatniczej obejmuje realizację obsługi pomocy

finansowej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej i Rybackiej w zakresie:

−

płatności bezpośrednich do gruntów rolnych,

−

rynku przetworów owocowych i warzywnych,

−

rynku owoców i warzyw,

−

rynku rybnego,

−

Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Agencja Rynku Rolnego jest instytucją, której głównym celem jest stabilizacja rynków

rolnych oraz wspieranie dochodów rolników. Agencja:

−

realizuje zadania na rynkach produktów rolnych i Ŝywnościowych mające na celu
stabilizację tych rynków w ramach mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej;

−

prowadzi analizę rynków produktów rolnych i Ŝywnościowych;

−

opracowuje i upowszechnia informacje związane z realizacją mechanizmów Wspólnej
Polityki Rolnej oraz warunki udziału w tych mechanizmach;

−

prowadzi działania promocyjne i informacyjne dotyczące produktów rolnych
i Ŝywnościowych;

−

administruje obrotem z zagranicą towarami rolnymi w ramach Wspólnej Polityki Rolnej
oraz towarami przetworzonymi nieobjętymi załącznikiem I do Traktatu ustanawiającego
Wspólnotę Europejską.
Zakres akredytacji ARR jako agencji płatniczej obejmuje realizację następujących zadań

w ramach Wspólnej Polityki Rolnej:

−

prowadzenie interwencji mającej na celu stabilizację rynków rolnych,

−

administrowanie obrotem towarowym z zagranicą, w tym w szczególności w zakresie
przyznawania refundacji przy wywozie do państw trzecich,

−

administrowanie kwotowaniem produkcji.
W wyniku przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, rolnicy otrzymali wsparcie

finansowe i dostęp do jednolitego rynku. W toku negocjacji akcesyjnych Polska podjęła
decyzję o zastosowaniu uproszczonego systemu dopłat bezpośrednich.

W systemie uproszczonym funkcjonują dopłaty powierzchniowe: podstawowa

i dodatkowa.

Dopłata podstawowa dotyczy powierzchni uŜytków rolnych utrzymywanych w dobrej

kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska i łąki, sady, uprawy wieloletnie. Stosowana jest do
wszystkich upraw, takŜe tych, które nie są objęte dopłatami w UE (buraki cukrowe, ziemniaki
z wyjątkiem skrobiowych, warzywa, rośliny sadownicze), a takŜe do ugorów, pod
warunkiem, Ŝe są one utrzymywane w dobrej kulturze rolnej.

Dopłata dodatkowa przysługuje do powierzchni upraw wybranych roślin uprawnych

dotowanych w UE, do których naleŜą: zboŜa, w tym kukurydza na ziarno i paszowa, oleiste,
wysokobiałkowe,  len  i  konopie  włókniste,  strączkowe,  tytoń,  chmiel,  ziemniaki  skrobiowe.
Dopłata ta przysługuje równieŜ do powierzchni łąk i pastwisk, które są koszone lub wypasane
przynajmniej  raz  w  roku.  Trwałe  uŜytki  zielone  i  ścierniska  nie  mogą  być  wypalane.
W Polsce  dopłaty  dodatkowe  są  finansowane  z  części  środków  na  rozwój  wsi  oraz
ze środków krajowych.

Maksymalny poziom dopłat (podstawowych i dodatkowych) zgodnie z wynikiem

negocjacji nie moŜe przekroczyć 55%, 60% i 65% poziomu w UE w pierwszych trzech latach
członkostwa. Wprowadzenie systemu uproszczonego pozwala na pełniejsze wykorzystanie
ś

rodków finansowych, jakie UE stawia Polsce do dyspozycji w pierwszych latach

członkostwa.

Na dopłaty bezpośrednie do powierzchni upraw składają się:

1) jednolita płatność obszarowa czyli dopłata podstawowa,
2) płatności uzupełniające czyli dopłaty uzupełniające do uprawy:

−

chmielu,

−

roślin przeznaczonych na paszę uprawianych na trwałych uŜytkach zielonych,

−

innych roślin.

O jednolitą płatność obszarową moŜe ubiegać się kaŜdy, kto posiada gospodarstwo rolne

o minimalnej łącznej powierzchni gruntów rolnych, utrzymanych w dobrej kulturze rolniczej,
wynoszącej co najmniej 1 ha, składającej się z działek rolnych, z których powierzchnia kaŜdej
wynosi co najmniej 0,10 ha. Z wnioskiem o przyznanie dopłaty występuje rzeczywisty

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uŜytkownik danej działki rolnej. MoŜe to być właściciel gruntu, współwłaściciel, dzierŜawca
lub  ten,  kto  grunt  uprawia,  choć  nie  jest  on  jego  własnością  i  nie  jest  dzierŜawiony.
O płatność  obszarową  do  danej  działki  rolnej  moŜe  ubiegać  się  tylko  jeden  wnioskodawca.
Jeśli  na  ten  sam  obszar  wniosek  o  dopłatę  złoŜy  więcej  niŜ  jedna  osoba,  to  rozpoczyna  się
procedura wyjaśniająca komu dopłata przysługuje.

Wniosek o wpis do ewidencji producentów

Wnioskodawca mający zamiar ubiegać się o dopłatę musi wystąpić o nadanie numeru

identyfikacyjnego.  W  celu  uzyskania  numeru  naleŜy  złoŜyć  wniosek  o  wpis  do  rejestracji
producentów.  Wniosek  składa  się  do  biura  powiatowego  ARiMR,  nie  później  niŜ  na  21  dni
przed  złoŜeniem  pierwszego  wniosku  powierzchniowego  o  przyznanie  płatności
obszarowych. Wniosek o wpis składa posiadacz gospodarstwa rolnego.

Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku o wpis do ewidencji wnioskodawca otrzymuje

jeden, niepowtarzalny, dziewięciocyfrowy numer identyfikacyjny. Numer waŜny jest tak
długo, jak długo istnieje osoba wnioskodawcy. Nie jest jednak dziedziczony razem
z gospodarstwem.

We wniosku naleŜy podać następujące dane:

−

imię i nazwisko albo nazwę przedmiotu,

−

adres zamieszkania lub w przypadku wnioskodawców nie będących osobami fizycznymi,
adres siedziby,

−

w przypadku osób fizycznych numer PESEL oraz numer REGON, NIP.

−

w  przypadku  osób  nie  będących  osobami  fizycznymi  numery  REGON  i  NIP.  Numer
PESEL nadawany jest osobom fizycznym przez urzędy gminy. Numer NIP nadają urzędy
skarbowe  wszystkim  osobom  fizycznym  osiągającym  przychody  z  tytułu  prowadzenia
działalności  gospodarczej,  umów  o  pracę,  umów  zleceń,  umów  o  dzieło  oraz  emerytur
i rent,

−

imię  i  nazwisko  oraz  adres  do  korespondencji  pełnomocnika,  jeŜeli  został  ustanowiony.
MoŜliwość  ustanowienia  pełnomocnika  ma  kaŜdy  ubiegający  się  o wpis.  Wówczas
ARiMR prowadzi korespondencję z pełnomocnikiem, a nie z osobą składającą wniosek.
W  przypadku,  gdy  wniosek  o  wpis  do  ewidencji  składa  pełnomocnik  osoby  fizycznej,
musi on złoŜyć notarialne pełnomocnictwo,

−

numer  rachunku  bankowego.  Dopłata  przekazywana  jest  wyłącznie  przelewem  na  konto
bankowe.  W  przypadku  składania  wniosku  przez  małŜeństwo,  podają  oni  tylko  jeden
numer konta bankowego.
Zmiany danych we wniosku, np.: nazwiska, adresu, naleŜy zgłosić w ciągu 14 dni od ich

zaistnienia do kierownika biura powiatowego ARiMR.

Wniosek o przyznanie płatności obszarowych

W celu otrzymania dopłaty naleŜy złoŜyć wniosek o przyznanie płatności obszarowych.

Wniosek  pobiera  i  składa  się  w  biurach  powiatowych  ARiMR  właściwych  ze  względu  na
miejsce  zamieszkania  lub  siedziby  wnioskodawcy.  Osoby  prowadzące  gospodarstwa  rolne
połoŜone na terenie dwóch lub więcej powiatów składają wniosek w biurze powiatowym
ARiMR  odpowiednim  dla  miejsca  zameldowania,  a  w  przypadku  wnioskodawców  nie
będących osobami fizycznymi – lokalizacji siedziby.

We wniosku naleŜy podać następujące dane: imię i nazwisko albo nazwę osoby,

podmiotu, który ubiega się o płatność. W przypadku osób fizycznych – PESEL oraz REGON
i NIP. W przypadku wnioskodawców nie będących osobami fizycznymi – REGON i NIP.

Przy składaniu wniosków nie wymaga się Ŝadnych dokumentów geodezyjnych ani

kartograficznych, takich jak: wypis, wyrys, odbitki map. Mogą one jednak pomóc przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypełnianiu wniosku. Do kaŜdego wniosku dołączona jest instrukcja, która szczegółowo
opisuje sposób jego wypełnienia.

O płatności uzupełniające moŜe ubiegać się kaŜdy, kto:

−

spełnia warunki przyznania jednolitej płatności obszarowej,

−

uprawia jedną lub więcej z roślin (chmiel, inne rośliny) – wykaz tych roślin jest określany
corocznie

przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia

Obliczanie wysokości dopłat

Wysokość płatności w danym roku kalendarzowym ustala się jako iloczyn deklarowanej

przez wnioskodawcę i pozytywnie zweryfikowanej przez ARiMR powierzchni gruntów
rolnych oraz stawek płatności do 1 ha gruntu rolnego.

Wysokość jednolitej płatności obszarowej dla gospodarstwa rolnego oblicza się

następująco:
Dopłata = stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia kwalifikująca się do dopłaty

Udział w systemie dopłat jest dobrowolny. Rolnicy, którzy nie chcą otrzymać płatności, nie

muszą składać wniosku o wpis do ewidencji producentów, ani wniosku o przyznanie płatności
obszarowych. Nie zwalnia to jednak posiadaczy zwierząt z obowiązku ich znakowania
i prowadzenia dokumentacji w ramach Systemu Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt.
Kontrola ma na celu zapewnienie, Ŝe dopłatę naliczono prawidłowo oraz, Ŝe otrzyma ją
osoba, której rzeczywiście przysługuje dopłata.

W toku kontroli sprawdza się:

−

zgodność danych we wniosku o dopłatę z danymi zapisanymi w rejestrach oraz danymi z
wniosku  innych  wnioskodawców.  Tak  kontroluje  się  dane  w  odniesieniu  do  wszystkich
złoŜonych  wniosków.  Chodzi  o  zapewnienie,  Ŝe  działka,  w  stosunku,  do  której  złoŜono
wniosek  o  dopłatę  rzeczywiście  istnieje  oraz  czy  powierzchnia  działki  rolnej  nie  jest
większa niŜ powierzchnia działek ewidencyjnych,

−

terminowość złoŜenia wniosku,

−

zgodność

danych we wniosku ze stanem faktycznym – kontrola na miejscu.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaką rolę pełni Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa?
2.  Jakie są funkcje i zadania Agencji Rynku Rolnego?
3.  Do jakich upraw przysługuje dopłata podstawowa i dodatkowa?
4.  Co składa się na dopłaty bezpośrednie do powierzchni upraw?
5.  W jaki sposób oblicza się wielkość dopłat bezpośrednich?
6.  Jakie elementy zawiera procedura składania wniosku o wpis do ewidencji producentów?
7.  Co obejmuje wniosek o przyznanie płatności obszarowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal powierzchnię kwalifikującą się do dopłaty obszarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) ustalić łączną powierzchnię kwalifikującą się do dopłat obszarowych na podstawie

gospodarstwa szkolnego lub gospodarstwa rodziców,

2) obliczyć wielkość dopłaty bezpośredniej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wypis z rejestru gruntów,

−

opis gospodarstwa (struktura zasiewów, struktura uŜytków rolnych)

−

tabela ze stawkami dopłat do powierzchni 1 ha,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca dopłat obszarowych.

Ćwiczenie 2

Sporządź wniosek o wpis do ewidencji producentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  skorzystać ze strony internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,
2)  przeanalizować prawidłowo wypełnione wnioski,
3)  wypełnić wniosek,
4)  zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca zasad wypełniania wniosków o wpis do
ewidencji producentów.

Ćwiczenie 3

Sporządź wniosek o przyznanie płatności obszarowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować na stronie internetowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji

Rolnictwa dotyczące wypełniania wniosku obszarowego,

2)  przeanalizować prawidłowo wypełnione wnioski,
3)  wypełnić wniosek,
4)  zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca zasad sporządzania wniosków o przyznanie
płatności obszarowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cele i zadania ARiMR?



2) scharakteryzować cele i zadania ARR?



3) obliczyć płatności bezpośrednie?



4) wypełnić wniosek o wpis do ewidencji producentów?



5) wypełnić wniosek o przyznanie płatności obszarowych?



6) obliczyć wielkość dopłat bezpośrednich?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013

4.3.1. Materiał nauczania

Lata 2007–2013 to okres nowej perspektywy finansowej w UE. Zgodnie z załoŜeniami

reformy  polityki  wobec  obszarów  wiejskich  od  roku  2007,  wsparcie  rozwoju  obszarów
wiejskich  jest  finansowane  w  ramach  Europejskiego  Funduszu  Rolnego  na  rzecz  Rozwoju
Obszarów  Wiejskich  (EFRROW),  utworzonego  na  mocy  Rozporządzenia  Rady  (WE)
1290/2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (Dz. U. UE z dnia 11.08.2005 r.).
Zadaniem  EFRROW  jest  promocja  zrównowaŜonego  rozwoju  obszarów  wiejskich
we Wspólnocie.  Ma  ona  uzupełniać  politykę  rynkową  i  politykę  wspierania  dochodów
w ramach wspólnej polityki rolnej, politykę spójności i wspólną politykę rybołówstwa.

Zasady wsparcia rozwoju obszarów wiejskich zostały określone w Rozporządzeniu Rady

(WE) 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz
Rolny  na  rzecz  Rozwoju  Obszarów  Wiejskich  (EFRROW).  Zgodnie  z  przepisami  tego
rozporządzenia,  kaŜdy  kraj  członkowski  obowiązany  jest  opracować  Krajowy  Plan
Strategiczny  oraz  Program  Rozwoju  Obszarów  Wiejskich.  Krajowy  Plan  Strategiczny
obejmuje  lata  2007–2013.  Na  podstawie  analizy  sytuacji  społecznej,  gospodarczej
i środowiskowej,  przeprowadzonej  na  podstawie  dostępnych  danych  statystycznych,
przedstawia  priorytety  i  kierunki  rozwoju  obszarów  wiejskich  w  Polsce  w  odniesieniu  do
priorytetów wspólnotowych, które są podstawą przygotowania Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007–2013.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (PROW 2007–2013)

określa  zakres  i  formę  wsparcia  obszarów  wiejskich  w  Polsce  w  kolejnym  okresie
programowania  to  jest  w  latach  2007–2013.  W  wyniku  utworzenia  EFRROW  nastąpiło
połączenie  dotychczasowych  instrumentów  finansowych  rozwoju  obszarów  wiejskich,
realizowanych  dotychczas  w  dwóch  programach  –  Planie  Rozwoju  Obszarów  Wiejskich
(PROW)  i Sektorowym Programie Operacyjnym Rolnictwo (SPO), w jeden spójny Program.
Jednocześnie  dotychczasowa  Inicjatywa  Wspólnotowa  LEADER+,  która  wymagała
odrębnych  dokumentów  programowych,  została  włączona  do  programów  rozwoju  obszarów
wiejskich.  Nastąpiło  takŜe  oddzielenie  polityki  rozwoju  obszarów  wiejskich  od  polityki
spójności  (FS).  Łączna  kwota  środków  na  PROW  2007–2013  to  ok.  17,2  mld  euro,  z  czego
ponad 13,2 mld euro będzie pochodzić z budŜetu UE (z Europejskiego Funduszu Rolnego na
rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich), a około 4 mld stanowić będą krajowe środki publiczne.

Instrumenty PROW 2007–2013 podzielono na osie priorytetowe, których realizacja ma

przyczynić się do osiągnięcia następujących celów:

−

poprawy konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa przez wspieranie restrukturyzacji,
rozwoju i innowacji;

−

poprawy stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich przez wspieranie
gospodarowania gruntami;

−

poprawy jakości Ŝycia na obszarach wiejskich oraz popierania róŜnicowania działalności
gospodarczej.
Działania PROW skoncentrowane są w ramach czterech osi:

−

Oś 1 : Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego,

−

Oś 2 : Poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich,

−

Oś 3 : Jakość Ŝycia na obszarach wiejskich i róŜnicowania gospodarki wiejskiej,

−

Oś 4 : Leader.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

DZIAŁANIA OSI 1:

−

szkolenia zawodowe dla osób zatrudnionych w rolnictwie i leśnictwie,

−

ułatwianie

startu młodym rolnikom,

−

renty strukturalne,

−

modernizacja gospodarstw rolnych,

−

zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej,

−

poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa
i leśnictwa,

−

uczestnictwo rolników w systemach jakości Ŝywności,

−

działania informacyjne i promocyjne,

−

korzystanie

z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów.

Charakterystyka wybranych działań osi 1
Ułatwienie startu młodym rolnikom

Beneficjentem jest osoba fizyczna.
Beneficjent:

−

jest pełnoletni i nie ukończył 40 roku Ŝycia w dniu składania wniosku,

−

po raz pierwszy rozpoczyna samodzielnie prowadzenie gospodarstwa rolnego,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe wynikające z posiadania wykształcenia lub
staŜu pracy w rolnictwie lub uzupełni wykształcenie w ciągu 36 miesięcy od rozpoczęcia
prowadzenia gospodarstwa rolnego,

−

przez okres co najmniej 3 lat od wypłaty pomocy będzie ubezpieczony na podstawie
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników jako rolnik
z mocy ustawy w pełnym zakresie,

−

będzie prowadził gospodarstwo rolne przez okres co najmniej 5 lat od dnia wypłaty
pomocy,

−

przedłoŜy plan rozwoju gospodarstwa rolnego (biznesplan) i w ciągu 5 lat zrealizuje jego
załoŜenia,

w szczególności zrealizuje inwestycje o wartości odpowiadającej co najmniej

50% kwoty otrzymanej pomocy.
Gospodarstwo rolne beneficjenta:

−

będzie stanowiło jego własność lub dzierŜawę z zasobu własności rolnej Skarbu Państwa
lub jednostki samorządu terytorialnego,

−

ma powierzchnię uŜytków rolnych nie mniejszą niŜ średnia w danym województwie
(w przypadku działów specjalnych produkcji rolnej kryterium minimalnej powierzchni
nie jest wymagane) i nie większą niŜ 300 ha,

−

docelowo w okresie realizacji biznesplanu spełni wymagane przepisami prawa standardy
w zakresie

higieny, ochrony środowiska i warunków utrzymania zwierząt.

Renty strukturalne

Grunty wchodzące w skład przekazywanego gospodarstwa rolnego będą mogły być

przejęte w całości przez następcę, który spełnia następujące warunki:

−

nie ukończył 40 roku Ŝycia,

−

po raz pierwszy podejmuje się prowadzenia gospodarstwa rolnego,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej,

−

przedłoŜy plan rozwoju przejmowanego gospodarstwa rolnego.
Grunty wchodzące w skład gospodarstwa rolnego mogą być przekazane na powiększenie

gospodarstwa rolnego innego producenta rolnego, który spełnia następujące warunki:

−

jest producentem rolnym, który nie ukończył 50 roku Ŝycia,

−

posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do prowadzenia działalności rolniczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poziom wsparcia:

−

podstawa wysokości pomocy wynosi 150% najniŜszej emerytury,

−

wysokość renty strukturalnej moŜe zostać zwiększona o 100% kwoty najniŜszej
emerytury, jako dodatek dla małŜonka,

−

wysokość wsparcia podlega sumowaniu i wynosi 265% kwoty najniŜszej emerytury
uwzględniając kwotę za przekazanie gospodarstwa powyŜej 10 ha uŜytków rolnych
osobie poniŜej 40 roku Ŝycia,

−

pomoc wypłaca się nie dłuŜej niŜ do osiągnięcia przez beneficjenta 65 roku Ŝycia.
Beneficjent: – osoba fizyczna – producent rolny, który:

−

ukończył 55 lat, lecz nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego,

−

zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej,

−

prowadził działalność rolniczą na własny rachunek w gospodarstwie rolnym przez co
najmniej

10 lat bezpośrednio przed złoŜeniem wniosku o pomoc.

DZIAŁANIA OSI 2:

−

wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych
warunkach gospodarowania (ONW),

−

płatności dla obszarów Natura 2000 oraz związanych z wdraŜaniem Ramowej Dyrektywy
Wodnej,

−

program rolnośrodowiskowy,

−

zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niŜ rolne,

−

odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i wprowadzenie
instrumentów

zapobiegawczych.

Charakterystyka wybranych działań osi 2
Program rolnośrodowiskowy (płatności rolnośrodowiskowe)

Działanie obejmuje 8 pakietów rolnośrodowiskowych z moŜliwością rozszerzenia

programu o pakiet dotyczący zachowania uŜytków przyrodniczych. W ramach programu
rolnośrodowiskowego są realizowane następujące pakiety rolnośrodowiskowe:
Pakiet 1. Rolnictwo zrównowaŜone.
Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne.
Pakiet 3. Ekstensywne trwałe uŜytki zielone.
Pakiet 4. Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych.
Pakiet 5. Zachowanie lokalnych odmian roślin uprawnych.
Pakiet 6. Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich.
Pakiet 7. Ochrona gleb i wód.
Pakiet 8. Strefy buforowe.

Dla niektórych pakietów rolnośrodowiskowych obowiązuje degresywność, gdzie

wysokość  pomocy  uzaleŜniona  jest  od  wielkości  powierzchni  objętej  pomocą.  Minimalne
wymagania  określają  niepłatny  poziom  odniesienia  dla  pakietów  rolnośrodowiskowych,
których realizacja wiąŜe się z pomocą (płatności rolnośrodowiskowe) dla beneficjenta.
Beneficjent  to  osoba  fizyczna,  osoba  prawna  lub  jednostka  organizacyjna  nieposiadająca
osobowości  prawnej,  prowadząca  działalność  rolniczą  w  zakresie  produkcji  roślinnej  lub
zwierzęcej.
Płatność rolnośrodowiskowa wypłacana jest w formie zryczałtowanej i stanowi rekompensatę
utraconego  dochodu,  dodatkowych  poniesionych  kosztów  oraz  ponoszonych  kosztów
transakcyjnych. Minimalne wymagania nie są objęte płatnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niŜ rolne

Schemat I. Zalesianie gruntów rolnych – schemat dotyczy zagospodarowania gruntów

uprawianych  rolniczo,  zakładanych  sztucznie (poprzez sadzenie. Pomoc udzielana w ramach
tego  schematu  jest  zróŜnicowana,  w  zaleŜności  od  grup  beneficjentów  oraz  celu  załoŜenia
uprawy  leśnej  i  dotyczy  załoŜenia  i  pielęgnacji  uprawy  leśnej  oraz  zrekompensowania
utraconego  dochodu  z  tytułu  wyłączenia  gruntów  spod  uprawy rolnej (premia zalesieniowa).
Pomoc moŜe być wypłacana przez okres 15 lat od dnia załoŜenia uprawy leśnej.
Schemat  II.  Zalesianie  gruntów nieuprawianych rolniczo – w ramach tego schematu pomocą
objęte będą 2 typy projektów, tj. zalesienia dokonywane poprzez sadzenie oraz wykorzystanie
sukcesji naturalnej. Przewiduje się dwa rodzaje wsparcia oraz premię pielęgnacyjną.
Beneficjent  –  osoba  fizyczna,  osoba  prawna  lub  jednostka  organizacyjna  nieposiadająca
osobowości prawnej będąca posiadaczem gruntów rolnych lub gruntów innych niŜ rolne.

DZIAŁANIA OSI 3:

−

zróŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej,

−

podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej,

−

tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Charakterystyka wybranych działań osi 3
RóŜnicowanie w kierunku działalności nierolniczej

Wsparcie inwestycji związanych z podejmowaniem lub rozwojem działalności

pozarolniczej przez rolników i członków ich rodzin, w dziedzinie:

−

usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa,

−

usług dla ludności,

−

drobnej wytwórczości, rzemiosła lub rękodzieła,

−

robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych,

−

usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem,

−

usług transportowych,

−

usług komunalnych,

−

przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych,

−

magazynowania lub przechowywania towarów,

−

wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy,

−

rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych.
Projekt musi wpływać na rozwój obszarów wiejskich, tzn. być realizowany na obszarze

wiejskim, wpływać na zaspokojenie potrzeb ludności wiejskiej lub turystów albo stwarzać
moŜliwości zatrudnienia dla ludności wiejskiej w danym regionie.
Beneficjent – osoba fizyczna: rolnik, małŜonek rolnika lub domownik – w rozumieniu ustawy
o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo
rolne nie moŜe przekroczyć 100 tys. zł w trakcie realizacji całego programu. Poziom pomocy
finansowej wynosi maksymalnie 50% kosztów kwalifikowalnych projektu.

Tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw

Realizacja działania tworzy warunki dla dywersyfikacji działalności gospodarczej

i poprawy  moŜliwości  zatrudnienia,  przyczyniając  się  tym  samym  do  zrównowaŜonego
rozwoju  ekonomiczno  –  społecznego  obszarów  wiejskich.  Pomocy  udziela  się  z  tytułu
inwestycji  związanych  z  tworzeniem  lub  rozwojem  mikroprzedsiębiorstw  działających
w zakresie:

−

usług dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa,

−

usług dla ludności,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

drobnej wytwórczości, rzemiosła lub rękodzielnictwa,

−

robót i usług budowlanych oraz instalacyjnych,

−

usług turystycznych oraz związanych ze sportem, rekreacją i wypoczynkiem,

−

usług transportowych,

−

usług komunalnych,

−

przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów leśnych,

−

magazynowania lub przechowywania towarów,

−

wytwarzania materiałów energetycznych z biomasy,

−

rachunkowości, doradztwa lub usług informatycznych

Beneficjent – osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadajaca

osobowości  prawnej,  która  prowadzi  działalność  jako  mikroprzedsiębiorstwo  zatrudniające
poniŜej 10 osób i mające obrót nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro.
Kryteria  dostępu  –  projekty  realizowane  będą  w  miejscowościach  do  2  tys.  mieszkańców,
naleŜących  do  gmin  wiejskich  lub  miejsko-wiejskich  (dotyczy  siedziby  przedsiębiorcy,
a w przypadku  inwestycji  związanych  z  nieruchomością  –  połoŜenie  tej  nieruchomości).
Kryterium  to  nie  dotyczy  grup  producentów  rolnych  lub  wstępnie  uznanych  grup  owoców
i warzyw oraz podmiotów świadczących usługi dla gospodarstw rolnych lub leśnictwa.
Forma  i  wysokość  pomocy  –  pomoc  ma  formę  zwrotu  części  (maksymalnie  50%)  kosztów
kwalifikowalnych

projektu.

Maksymalna

wysokość

pomocy

udzielonej

jednemu

beneficjentowi w ramach działania w okresie realizacji programu nie moŜe przekroczyć 500
tys. złotych, a w przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych produktów
leśnych – 100 tys. złotych.

DZIAŁANIA OSI 4:

−

lokalne strategie rozwoju,

−

współpraca międzyregionalna i międzynarodowa,

−

nabywanie umiejętności, aktywizacja i koszty bieŜące lokalnych grup działania.
Leader jest podejściem przekrojowym, które moŜe przyczynić się do aktywizacji

społeczności  wiejskich  poprzez  włączenie  partnerów  społecznych  i  gospodarczych  do
planowania  i wdraŜania  lokalnych  inicjatyw.  Lokalne  podejście  wpływa  na  lepsze
zdefiniowanie  problemów  obszaru  i  określenie  sposobów  ich  rozwiązania.  Leader  jest
oddolnym  partnerskim  podejściem  do  rozwoju  obszarów  wiejskich,  realizowanych  przez
Lokalne  Grupy  Działania  (LGD),  polegającym  na  opracowaniu  przez  lokalną  społeczność
wiejską Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) oraz realizacji wynikających z niej innowacyjnych
projektów łączących zasoby ludzkie, naturalne, kulturowe, historyczne, wiedzę i umiejętności
przedstawicieli  trzech  sektorów:  publicznego,  gospodarczego  i  społecznego.  Przedstawiciele
tych  sektorów  tworzą  partnerstwo  trójsektorowe,  czyli  tzw.  Lokalną  Grupę  Działania,  która
wybiera projekty, a ich realizacja przyczynia się do osiągnięcia celów wspólnie opracowanej
strategii.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są cele PROW na lata 2007–2013?
2.  Jakie działania wyróŜnia się w ramach poszczególnych osi?
3.  Do jakich grup beneficjentów skierowane są poszczególne działania?
4.  Jakie są kryteria dostępu, forma i wysokość pomocy w ramach poszczególnych działań?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj działania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić działania w ramach PROW,
2)  określić beneficjenta, kryteria dostępu oraz formę i wysokość pomocy
3)  zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

PROW na lata 2007–2013,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013

Ćwiczenie 2

Określ procedury obowiązujące przy korzystaniu z funduszy europejskich w ramach

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

2) przeprowadzić analizę procedury korzystania z funduszy europejskich w ramach

wskazanego działania z PROW,

3) wykonać schemat wdraŜania wskazanego działania Program Rozwoju Obszarów Wiejskich,
4) zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

procedury wdraŜania funduszy europejskich,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013.

Ćwiczenie 3

Przygotuj wniosek o pomoc finansową na wybrane działanie w ramach PROW.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) skorzystać ze strony internetowej Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji

Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa,

2)  wybrać działanie w ramach PROW,
3)  wydrukować wniosek lub skorzystać z generatora wniosków,
4)  wypełnić wniosek.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do internetu,

−

przykładowe wnioski,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca PROW 2007–2013.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować cele PROW na lata 2007–2013 ?



2) określić beneficjentów w ramach poszczególnych działań?



3) określić działania w ramach poszczególnych osi?



4) określić kryteria dostępu oraz formę i wysokość pomocy

w ramach poszczególnych działań?



5) przygotować wniosek o pomoc finansową na wybraną

inwestycję w ramach programu PROW



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Cechy międzynarodowego rynku rolnego i system interwencji

na podstawowych rynkach

4.4.1. Materiał nauczania

Handel zagraniczny kaŜdego kraju jest rezultatem określonego podziału pracy, jaki

realizuje  się  między  danym  krajem  z  zagranicą.  Podział  pracy  i  wymiana  gospodarcza
z zagranicą  stwarza  dla  kaŜdego  kraju  moŜliwości  lepszego,  bardziej  racjonalnego
wykorzystania  posiadanych  zasobów  naturalnych,  środków  produkcji  umiejętności
wytwórczych  ludzi.  W  zamian  za  eksport  kraj  otrzymuje  z  zagranicy  importowane  dobra
i usługi,  których  nie  mógłby  sam  wytworzyć,  lub  których  wytwarzanie  wymagałoby
większych  nakładów  niŜ  produkcja  dóbr  przeznaczonych  na  eksport.  Wymiana  zagraniczna
umoŜliwia przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego oraz lepsze i pełniejsze zaspokojenie
potrzeb  konsumenckich  społeczeństwa.  Handel  zagraniczny  przyczynia  się  do  wzrostu  skali
produkcji i wydajności pracy, obniŜki społecznych kosztów wytwarzania, przełamania bariery
surowcowej,  rozbudowy  i  modernizacji  gospodarki  narodowej,  zwiększenie  róŜnorodności
dóbr oferowanych na rynku. Do określenia wymiany towarów i usług między rozpatrywanym
krajem,  a  jego  otoczeniem  zewnętrznym  uŜywa  się  pojęcia  handel  zagraniczny.  Handel
zagraniczny  obejmuje  eksport,  czyli  wywóz  towarów  i  usług  za  granicę,  i  import,  czyli
przywóz towarów i usług z zagranicy.

Do specyficznych cech międzynarodowego rynku produktów rolno-spoŜywczych moŜna

zaliczyć:

−

uzaleŜnienie produkcji od warunków przyrodniczych,

−

zbyt małe tempo wzrostu produkcji Ŝywności do przyrostu ludności i siły nabywczej,

−

duŜą elastyczność dochodową na Ŝywność w krajach mniej ekonomicznie rozwiniętych
i małą – w krajach wysoko rozwiniętych,

−

relatywnie mały udział eksportu w produkcji globalnej rolnictwa,

−

duŜą ilość produktów będących przedmiotem wymiany oraz wielostronne związki
między poszczególnymi produktami.
W róŜnych krajach w polityce handlu zagranicznego występują w większym lub

mniejszym  stopniu  tendencje  do  liberalizmu  (wolnego  handlu)  lub  protekcjonizmu.  Pod
pojęciem wolnego handlu rozumie się całkowicie nieskrępowaną wymianę międzynarodową.
Celem polityki protekcjonizmu jest podniesienie konkurencyjności towarów obcych na rynku
wewnętrznym.  Głównymi  formami  protekcjonizmu  są:  ograniczenia  ilościowe  (kontyngent),
cła na towary importowane oraz róŜnorodne środki popierania eksportu.
Cło jest opłatą pobieraną przez państwo według określonych stawek za przejście towaru przez
granicę obszaru celnego. Pobrane cło podwyŜsza cenę towaru oraz stanowi dochód państwa.
Umowy handlowe regulują wielkość obrotów między róŜnymi krajami.
Opłaty  wyrównawcze  mają  na  celu  utrzymanie  cen  wewnętrznych  i  stabilizację  na  rynku.
Pobierane  są  wówczas,  gdy  cena  towaru  importowanego  jest  niŜsza  od  ceny  na  rynku
krajowym.
W celu promowania swojego eksportu, stosowane są subsydia eksportowe.
Subsydia  (refundacje)  są  to  premie,  ulgi  i  ułatwienia  udzielane  przez  państwo
przedsiębiorcom  krajowym  w  celu  zachęcenia  ich  do  produkcji  i/lub  eksportu  oraz
zwiększenia  międzynarodowej  konkurencyjności.  W  eksporcie  rolnym  wyrównują  one
róŜnicę  pomiędzy  wyŜszą  ceną  wewnętrzną,  a  niŜszą  ceną  danego  produktu  na  rynku
ś

wiatowym. Mają zachęcić do eksportu rolnego w sytuacji niedostatecznej międzynarodowej

konkurencyjności wspólnotowych artykułów rolnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kontyngent oznacza ograniczenie importu pewnych dóbr do danego kraju w ciągu
określonego czasu.

Istotnym elementem oddziałującym na rozmiary i efektywność handlu zagranicznego jest

kurs walutowy (cena pieniądza zagranicznego wyraŜona w walucie krajowej). Zmiana kursu
walutowego zmienia warunki opłacalności eksportu i importu.

Zmiany w polskim handlu z Unią Europejską

Unia Europejska jest dla Polski największym partnerem w handlu zagranicznym. Zmiany

polityczne i gospodarcze, które dokonały się po 1989 roku w naszym kraju, otworzyły nowe,
większe moŜliwości zbytu towarów na zachód Europy. Do największych wydarzeń, które
miały wpływ na kształtowanie się stosunków handlowych z Unią Europejską moŜna zaliczyć:

−

1989 r. – podpisanie umowy między Polską a Wspólnotami w sprawie handlu
i współpracy handlowej i gospodarczej,

−

1991 r. – podpisanie układu Europejskiego,

−

1992 r. – wejście w Ŝycie Umowy Przejściowej dotyczącej współpracy handlowej,

−

1994 r. – wejście w Ŝycie Układu Europejskiego,

−

1995 r. – Polska staje się członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO),

−

2004

r. –

Polska staje się członkiem Unii Europejskiej

Podstawy prawne wymiany handlowej z krajami Unii Europejskiej stworzył Układ

Europejski  podpisany  w  1991  r.,  ustanawiający  stowarzyszenie  między  Rzeczpospolitą
Polską,  a  Wspólnotami.  W  wyniku  podpisania  akcesji  Polski  do  UE  rozpoczął  się  następny
etap integracji gospodarczej – tworzenie wspólnego rynku, który pozwala wyeliminować inne
bariery  handlowe  aniŜeli  cła  i  subsydia  eksportowe,  a  w  efekcie  ułatwić  dostęp  polskich
towarów  rolno-spoŜywczych  do  rynku  unijnego.  W  latach  1991–2003  obroty  handlowe
produktami rolnymi między Polską, a Unią Europejską wzrosły z 2,1 mld do 3,8 mld euro.

Polski handel rolny jest silnie ukierunkowany na wymianę z UE i ściśle z tym rynkiem

związany. Liberalizacja w handlu artykułami miała więc większe znaczenie dla Polski niŜ dla
Unii, gdyŜ objęła duŜą część globalnego handlu rolnego Polski i stosunkową niewielką Unii.
Głównym  instrumentem  organizacji  rynków  rolnych  są  ceny.  Istotą  wspólnej  organizacji
tych  rynków  jest  gwarantowana  cena  rynkowa,  występująca  w  wielu  stosowanych
mechanizmach  interwencji.  Relacje  cen  rynkowych  i  wskaźnikowych  słuŜą  jako  kryterium
oceny  stanu  poszczególnych  rynków  z  punktu  widzenia  potrzeby  interwencji.  Sposób
interweniowania  na  danym  rynku  zaleŜy  od  specyficznych  cech,  a  takŜe  od  charakteru
konkretnych  produktów  rolnych.  Do  produktów,  wobec  których  stosowana  jest  daleko
posunięta  interwencja,  naleŜą  przede  wszystkim:  zboŜa,  mleko,  wino,  oliwa  z  oliwek,
a z produktów mięsnych – wołowina.
Cena  bazowa  jest  to  w  zasadzie  cena  minimalna  na  rynku  wewnętrznym  UE.  Ustalana  jest
ona  raz  do  roku  i  wyznacza  dopuszczalną,  najniŜszą  cenę  rynkową.  PoniŜej  tej  wartości
uruchamiany jest mechanizm interwencji.
Cena  interwencyjna  jest  to  cena,  po  której  krajowe  agencje  interwencyjne  zobowiązane  są
dokonywać  skupu  produktów  rolnych,  jeśli  ich  ceny  rynkowe  spadają  poniŜej  ceny
podstawowej. Ma ona charakter ceny gwarantowanej.
Zakupy  interwencyjne  są  uruchamiane  wtedy,  kiedy  ceny  spadają  poniŜej  ustalonych  cen
interwencyjnych, z reguły znacznie niŜszych od cen oferowanych na rynku. Unia Europejska
szczegółowo  reguluje  rynek  rolny  poprzez  prowadzenie  systemu  interwencji  na  rynku  zbóŜ,
roślin oleistych, wieprzowiny, cielęciny, mleka i cukru. W przypadku tych rynków stosowane
są  dopłaty  do  eksportu,  taryfy  importowe,  licencje  importowe,  licencje  eksportowe,
kontyngenty, kwoty i cła.
Cena  wskaźnikowa  wyznacza  poziom,  który  w  danej  grupie  produktów  uznany  jest  za
poŜądany  dla  zapewnienia  właściwej  struktury  produkcji  oraz  odpowiednich  dochodów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rolników. Cena ta ustalana jest przy uwzględnieniu terenów w zakresie popytu i podaŜy, a jej
poziom jest o 20–30% wyŜszy od ceny interwencyjnej.
Cena podstawowa ustalana jest dla kaŜdego roku gospodarczego i obowiązuje od 1 lipca do
30 czerwca. Ustalana jest na takim poziomie, jaki sprzyja stabilizacji rynkowej i nie
powoduje powstawania nadwyŜek strukturalnych.
Cena referencyjna ustalana jest jako średnia waŜona cen referencyjnych w państwach
członkowskich, z uwzględnieniem wielkości pogłowia zwierząt w poszczególnych krajach UE.

System interwencji na podstawowych rynkach

Główną instytucją (narzędziem państwa) w urzeczywistnianiu interwencji w zakresie

rolnictwa i rynków rolnych jest Agencja Rynku Rolnego, która w ramach WPR realizuje
następujące zadania:

−

prowadzenie interwencji, która ma stabilizować rynki rolne,

−

administrowanie obrotem towarowym w handlu zagranicznym, w tym refundacje przy
wywozie eksporcie produktów,

−

prace administracyjne w zakresie kwotowania produkcji.
Mechanizmy WPR, którymi administruje ARR skierowane są do handlowców,

przedsiębiorstw  przechowalniczych,  zakładów  przetwórczych  i  produkcyjnych,  grup
producenckich,  producentów  rolnych.  W  ramach  tych  mechanizmów  wyróŜniamy:
mechanizmy  handlu  zagranicznego,  interwencyjne  zakupy  i  sprzedaŜ,  instrumenty
administracyjne, dopłaty do przechowywania, przetwórstwa i spoŜycia oraz inne działania.

Listę mechanizmów określa Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. W roku 2006

mechanizmy te stosowano w zakresie:

−

handlu zagranicznego na rynkach (z róŜnym zakresem interwencji, takich jak pozwolenia
na  wwóz/wywóz,  refundacje  wywozowe,  opłaty  i  pozwolenia  wywozowe):  mleka  i  jego
przetworów,  zbóŜ,  wołowiny  i  cielęciny,  baraniny  i  koziny,  wieprzowiny,  ryŜu,  drobiu
i jaj,  cukru,  olejów  i  tłuszczów,  świeŜych  owoców  i  warzyw,  bananów,  przetworzonych
owoców i warzyw, wina, lnu i konopi, alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego,

−

interwencyjny zakup i sprzedaŜ masła, odtłuszczonego mleka w proszku, zbóŜ, cukru
i wołowiny,

−

instrumenty administracyjne: kwotowanie produkcji mleka i surowca tytoniowego,
administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nie przeznaczonych do
sprzedaŜy, opłaty produkcyjne na rynku cukru,

−

dopłaty do: prywatnego przechowywania masła, odtłuszczonego mleka w proszku,
serów, wołowiny i cielęciny, baraniny i mięsa koziego, wieprzowiny oraz wina
stołowego i moszczy gronowych,

−

dopłaty  do:  przetwórstwa  masła,  masła  skoncentrowanego  i  śmietanki,  spoŜycia  mleka
i przetworów  mlecznych  w  placówkach  oświatowych,  masła  skoncentrowanego
stosowanego  w  bezpośredniej  konsumpcji,  odtłuszczonego  mleka  w  proszku
przeznaczonego  do  produkcji  kazeiny  i  kazeinianów,  zakupu  masła  przez  instytucje
i organizacje  o  charakterze  niedochodowym,  skrobi  wykorzystywanej  na  cele
niespoŜywcze,  produkcji  skrobi  w  ramach  kwot,  cukru  wykorzystywanego  w  przemyśle
chemicznym,  wykorzystania  zagęszczonego  moszczu  gronowego,  produkcja  suszu
paszowego, przetwórstwa słomy lnianej i konopnej uprawianej na włókno, wykorzystania
oliwek

w przetwórstwie, dla hodowli jedwabników,

−

inne: wsparcie produkcji i zbytu miodu, wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych
na wybranych rynkach produktów rolnych, dostarczanie nadwyŜek Ŝywności najuboŜszej
ludności, realizacja płatności uzupełniających dla producentów surowca tytoniowego
i skrobi ziemniaczanej, kontrola wykorzystania surowców uprawianych na gruntach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odłogowanych z przeznaczeniem na wytwarzanie kazeiny i kazeinianów do produkcji
serów, administrowanie środkami Funduszu Promocji Mleczarstwa.
Komisja Europejska ustala dla poszczególnych produktów ilości, które mogą być

przywiezione lub wywiezione bez konieczności uzyskania pozwolenia przewozowego bądź
pozwolenia przywozowego bądź pozwolenia lub świadectwa wywozowego. Zezwolenia
wydaje ARR.

Celem stosowania mechanizmów interwencji rynkowej, a więc interwencyjnego zakupu

i sprzedaŜy  produktów  rolno  –  spoŜywczych  w  ramach  Wspólnej  polityki  Rolnej  jest
stabilizacja  rynków  poprzez  zakup  nadwyŜek  produktów  z  rynku  oraz  sprzedaŜ  nadwyŜek
zgromadzonych  w  magazynach  bądź  chłodniach  interwencyjnych.  ARR  odpowiedzialna  jest
za

nadzór

nad

procesem

przyznawania

autoryzacji,

prowadzenie

postępowania

przetargowego,  zawieranie  umów  na  zakup  i  sprzedaŜ  produktów  objętych  interwencją  oraz
prowadzenie  rozliczeń  z  przedsiębiorcami  oraz  przeprowadzanie  lub  zlecania  wymaganych
kontroli i przygotowywanie informacji.

Wśród pozostałych mechanizmów, najwaŜniejsze to:

−

kwotowanie produkcji mleka (administrowanie systemem kwot mlecznych, prowadzenie
kontroli podmiotów skupujących i dostawców bezpośrednich, naliczanie i przekazywanie
opłat),

−

opłaty cukrowe (poprzez naliczanie i pobieranie opłat produkcyjnych i sankcji, kontrola
dokonywania wywozu cukru C i izoglukozy C, kontrolę wielkości produkcji cukru
i izoglikozy),

−

dopłaty w ramach kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej,

−

kwotowanie produkcji surowca tytoniowego,

−

dopłaty dla hodowców jedwabników,

−

dopłaty do produkcji suszu paszowego, dopłaty do spoŜycia mleka i przetworów
mlecznych w stołówkach oświatowych,

−

wsparcie produkcji i zbytu miodu,

−

wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów
rolnych,

−

dostarczenie produktów Ŝywnościowych najuboŜszej ludności UE,

−

administrowanie rozdysponowaniem owoców i warzyw nie przeznaczonych do
sprzedaŜy.

Na poszczególnych rynkach działania mogą być róŜne i zmienne w czasie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Czym charakteryzuje się międzynarodowy rynek rolny?
2.  Jakie są główne formy protekcjonizmu?
3.  Co zmieniło się w polskim handlu po roku 1989?
4.  Jakie ceny są stosowane na rynkach unijnych?
5.  Jakie rodzaje interwencji są stosowane na poszczególnych rynkach?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj instrumenty Wspólnej Polityki Rolnej stosowane na poszczególnych rynkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić instrumenty WPR stosowane na określonych dwóch rynkach produkcji roślinnej,
2)  określić instrumenty WPR stosowane na określonych dwóch rynkach produkcji zwierzęcej,
3)  zapisać notatkę z wykonanego ćwiczenia i przedstawić na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura

z rozdziału 6 poradnika dotycząca WPR

Ćwiczenie 2

Przeprowadź analizę rynku mleka i przetworów mlecznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować rynek mleka w UE i Polsce,
2)  określić produkcję mleka w Polsce i wybranych krajach UE,
3)  określić bilans mleka w Polsce,
4)  określić płatności produkcyjne i kwoty (koperty) krajowe,
5)  scharakteryzować instrumenty polityki handlowej,
6)  określić waŜniejsze rozporządzenia regulujące rynek mleka w UE,
7)  zapisać wnioski z wykonanego ćwiczenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Biuletyny ARR,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rocznik statystyczny,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku mleka.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź analizę rynku mięsa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  scharakteryzować rynek mięsa,
2)  określić przeciętne roczne spoŜycie mięsa w kg na 1 osobę w Polsce i wybranych krajach UE,
3)  określić stan pogłowia zwierząt gospodarskich w Polsce i wybranych krajach UE,
4)  scharakteryzować mechanizmy interwencji,
5)  zapisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Biuletyny ARR,

−

rocznik statystyczny,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku mięsa.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź analizę rynku zbóŜ.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować rynek zbóŜ,
2) określić powierzchnię zasiewów, plony i zbiory zbóŜ w Polsce i wybranych krajach UE

wpisując dane do tabeli,

3) określić przeciętne spoŜycie przetworów zboŜowych w kg na 1 osobę w Polsce

i wybranych krajach UE,

4)  określić bilans zbóŜ,
5)  scharakteryzować mechanizmy interwencji,
6)  napisać notatkę i przedstawić na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

biuletyny ARR,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

rocznik statystyczny,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika dotycząca rynku zbóŜ.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cechy międzynarodowego rynku rolnego?



2) określić zmiany w polskim handlu z Unią Europejską po 1989 roku?



3) przeprowadzić analizę podstawowych rynków?



4) scharakteryzować główne formy protekcjonizmu?



5) określić

system interwencji na podstawowych rynkach?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia

1.  Przed rozpoczęciem rozwiązywania testu przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są cztery odpowiedzi, tylko jedna

jest prawidłowa.

5. Za prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak „X”

w odpowiedniej rubryce. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem,
a następnie zakreśl prawidłową odpowiedź.

7. Pracuj samodzielnie.
8. JeŜeli będziesz miał problem z odpowiedzią na któreś zadanie, to odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego później.

9. Na rozwiązanie testu masz 35 minut.
10. Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy sprawdź odpowiedzi jeszcze raz.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wspólna Polityka Rolna opiera się na

a)  trzech zasadach.
b)  dwóch zasadach.
c)  czterech zasadach.
d)  pięciu zasadach.

2. Polityka rolna jest to

a)  zespół celów, sposobów i instrumentów oddziaływania państwa na rolnictwo.
b)  zespół funduszy strukturalnych dla rolnictwa i obszarów wiejskich.
c)  element protekcjonizmu.
d)  zespół celów i sposobów finansowania rolnictwa przez państwo.

3. W Unii Europejskiej stosowane są

a)  dwa główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
b)  trzy główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
c)  cztery główne mechanizmy w zakresie rolnictwa.
d)  sześć głównych mechanizmów w zakresie rolnictwa.

4. Zakupy interwencyjne są uruchamiane, kiedy

a)  ceny rosną powyŜej cen interwencyjnych.
b)  ceny spadają poniŜej cen interwencyjnych.
c)  ceny rynkowe są takie same jak interwencyjne.
d)  ceny rynkowe są takie same jak ceny referencyjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Kontyngent oznacza

a)  zmianę kursu walutowego.
b)  obniŜenie kursu waluty krajowej.
c)  ograniczenie importu pewnych dóbr do danego kraju w ciągu określonego czasu.
d)  ograniczenie eksportu dóbr do danego kraju.

6. Główną instytucją w urzeczywistnieniu interwencji w zakresie rolnictwa i rynków

rolnych jest
a)  Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
b)  Agencja Nieruchomości Rolnych.
c)  Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.
d)  Agencja Rynku Rolnego.

7. Zadaniem polityki strukturalnej jest

a) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów UE, niwelowanie

róŜnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie regionów.

b) koordynowanie prac związanych z funduszami strukturalnymi.
c) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów słabo rozwiniętych,

niwelowanie róŜnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego.

d) wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek wszystkich krajów

niwelowanie róŜnic w poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego na poziomie
kontynentów.

8. Wysokość jednolitej płatności obszarowej dla gospodarstwa rolnego stanowi

a)  stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia ha przeliczeniowych.
b)  stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia gospodarstwa.
c)  stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia uŜytkowana rolniczo.
d)  stawka dopłaty do powierzchni 1 ha x powierzchnia kwalifikująca się do dopłaty.

9. Kwoty, jakie powinny być wypłacane wnioskodawcy (autoryzacja płatności) określa

a)  Agencja Rynku Rolnego.
b)  Agencja Nieruchomości Rolnych.
c)  Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
d)  Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa.

10. Dopłata podstawowa dotyczy powierzchni

a) uŜytków rolnych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej: grunty orne, pastwiska

i łąki, sady, uprawy wieloletnie.

b)  gruntów ornych utrzymywanych w dobrej kulturze rolnej.
c)  ziemi uŜytkowanej rolniczo.
d)  powierzchni kwalifikowanej gruntów ornych.

11. Na płatności bezpośrednie do powierzchni upraw składają się

a)  jednolita płatność obszarowa + ceny referencyjne do 1 ha.
b)  jednolita płatność obszarowa + uzupełniające płatności obszarowe.
c)  jednolita płatność obszarowa + subsydia.
d)  jednolita płatność obszarowa + kontyngenty x cena wyrównawcza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. I filar WPR obejmuje

a) instrumenty związane z ochroną cen i stabilizacją rynku (ceny i skup interwencyjny,

cła i opłaty wyrównawcze, subsydia eksportowe), ograniczeniem produkcji (kwoty
produkcyjne) oraz utrzymywaniem poziomu dochodów (dopłaty bezpośrednie czy
płatności w zakresie rynku owoców i warzyw).

b) środki towarzyszące, czyli instrumenty słuŜące wsparciu restrukturyzacji rolnictwa

i rozwoju terenów wiejskich, w Polsce w latach 2004–2006 realizowane w ramach
Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW). W całości PROW agencją płatniczą
jest AR i MR.

c) instrumenty związane z restrukturyzacją rolnictwa i rozwojem terenów wiejskich.
d) restrukturyzację rolnictwa i rozwój terenów wiejskich, w Polsce w latach

2007–2013.

13. EFO i GR to

a)  Europejski Fundusz Społeczny.
b)  Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
c)  Finansowy Instrument Orientacji i Rybołówstwa.
d)  Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej.

14. Wniosek o wpis do ewidencji producentów jest składany w

a)  urzędzie miasta i gminy.
b)  sądzie rejestrującym.
c)  biurze powiatowym ARiMR.
d)  biurach ARR.

15. Z wnioskiem o przyznanie płatności obszarowych występuje

a) ten, kto rzeczywiście uŜytkuje daną działkę rolną i posiada nadany juŜ numer

identyfikacyjny.

b)  spadkodawca i spadkobierca.
c)  właściciel i współwłaściciele gospodarstwa rolnego.
d)  właściciel gospodarstwa rolnego.

16. W ramach działania „Inwestycje w gospodarstwach rolnych” za młodego rolnika uznaje

się osobę fizyczną, która
a) nie ukończyła 45 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

b) nie ukończyła 40 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

c) nie ukończyła 35 lat, po raz pierwszy prowadzi gospodarstwo rolne i posiada

odpowiednie kwalifikacje zawodowe.

d) nie ukończyła 40 lat i prowadzi gospodarstwo rolne od 5 lat raz posiada odpowiednie

kwalifikacje zawodowe.

17. Rentę strukturalną moŜe otrzymać osoba

a) prawna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej

i prowadziła działalność rolniczą na własny rachunek co najmniej 10 lat,
bezpośrednio przed złoŜeniem wniosku o pomoc.

b) prawna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.
c) fizyczna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej

i prowadziła działalność rolniczą na własny rachunek co najmniej 10 lat,
bezpośrednio przed złoŜeniem wniosku o pomoc.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

d) fizyczna, która ukończyła 55 lat, zaprzestała pracować w gospodarstwie rolniczym.

18. W zamian za eksport kraj otrzymuje z zagranicy

a) importowane dobra i usługi, których nie moŜe sam wytworzyć, lub których

wytwarzanie wymagałoby większych nakładów niŜ produkcja dóbr przeznaczonych
na eksport.

b)  dobra i usługi, których produkcja w kraju jest opłacalna.
c)   dobra i usługi, których produkcja wymaga sprowadzania surowców.
d)  dobra i usługi, których produkcja pozwala na ochronę przed konkurencją.

19. Polska stała się członkiem Unii Europejskiej w roku

a)  2002.
b)  2003.
c)  2004.
d)  2005.

20. Wymiana zagraniczna umoŜliwia

a)  ochronę rynku krajowego przed konkurencją.
b)  wprowadzenie taryfy celnej dla krajów trzecich.
c)  wspieranie programów rolnośrodowiskowych.
d)  przyspieszenie  tempa  wzrostu  gospodarczego  oraz  lepsze  i  pełniejsze  zaspokojenie

potrzeb konsumenckich społeczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Prowadzenie Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Cholewicka-Goździk K.: Marketing produktów rolno-Ŝywnościowych. FAPA, Warszawa

1997

2. Grabowski S., Kowalski A., Adamowicz M.: Ekonomika rolnictwa i polityka rolna.

FAPA, Warszawa 1998

3. Grontkowska A., Klepacki B.: Ekonomika i zarządzanie w agrobiznesie. Format-AB,

Warszawa 2006

4.  Grontkowska A.: Organizacja gospodarstw rolniczych. Cz. 1. WSiP, Warszawa 1997
5.  Grontkowska A.: Podstawy ekonomiki agrobiznesu. Cz. 2. WSiP, Warszawa 2000
6.  Jabłonka k., KałuŜa H., Marcysiak A., Nawrocki T., Szarek S.: Ekonomika w rolnictwie.

REA s.j. Warszawa 2006

7. Mierzejewska - Majcherek J.: Podstawy ekonomii. Edukacja – Delfin, Warszawa 2004
8. Praca zbiorowa pod red. P. Pruszka: Poradnik PROW. Przepisy ochrony środowiska,

normatywy i wskaźniki funkcjonujące w produkcji rolniczej. CDR, Brwinów 2006
http://www.cdr.gov.pl/pol/wydawnictwa/poradnik_PROW.pdf

9.  Soska J.: Agro – Unia. WCIE, Warszawa 2004
10.  http://www.funduszestrukturalne.gov.pl
11.  ttp://www.delpol.pl
12.  http://www.ukie.gov.pl
13.  http://www.minrol.gov.pl (zakładka: PROW 2007–2013)