I. Wspólna Polityka Transportowa w Unii Europejskiej określa zasady transportu międzynarodowego do lub z terytorium jednego bądź więcej państwa członkowskiego oraz tranzytu przez terytorium jednego bądź więcej państw członkowskich, a także warunki na jakich przewoźnicy nie mający stałej siedziby w państwie członkowskim mogą świadczyć usługi transportowe na terytorium państwa członkowskiego, jak również środki zwiększające bezpieczeństwo transportu. Odnosi się to do transportu kolejowego, drogowego, śródlądowego oraz żeglugi morskiej i powietrznej.

Podstawą traktatową polityki transportowej jest:

art. 3 ust. 1, pkt f, art. 70-80, art. 154-156 TWE.

Formalnie Wspólny Rynek Transportowy zaczął funkcjonować w UE z dniem 1.01.1993r. Liberalizacja przewozów i tworzenie wspólnych reguł przeciągnęła się na lata dziewięćdziesiąte i trwa do chwili obecnej.

Możliwość szybkiego, sprawnego i taniego przewozu osób i towarów jest najważniejszym elementem wyznaczonego przez UE celu polegającego na połączeniu dynamicznej gospodarki ze spójnością społeczną. Sektor transportu wytwarza 10 proc. dochodu UE, mierzonego w PKB, i zapewnia ponad 10 mln miejsc pracy.

Ciągły wzrost mobilności nakłada duże obciążenia na systemy transportu. Zatłoczenie na drogach i na lotniskach negatywnie wpływa na produktywność, a ze względu na nadmierne zużycie paliwa prowadzi do zanieczyszczenia powietrza.

Instrumenty polityki transportowej:

• dyrektywy i rozporządzenia

• zapewnienie pomocy finansowej

• koordynacja polityki i środków podejmowanych przez poszczególne państwa

• wspieranie badań i rozwoju technologicznego w zakresie transportu

• układy z państwami trzecimi

Zasady polityki transportowej

Podstawowe zasady wspólnej polityki transportowej zostały sformułowane już w latach 60. i do dziś nie uległy większym zmianom.

Działania unijne w dziedzinie transportu opierają się na:

• wolnej i uczciwej, ale kontrolowanej konkurencji,

• wolności wyboru środka transportu przez użytkownika,

• równym traktowaniu przez władze środków transportowych i przewoźników,

• finansowej i handlowej niezależności przedsiębiorstw transportowych,

• idei wspólnotowej koordynacji inwestycji w infrastrukturę transportową.

Podstawową zasadą jest liberalizacja warunków transportu międzynarodowego między państwami członkowskimi. Realizacja tego postulatu wymaga wyeliminowania wszelkich możliwości dyskryminowania przewoźników w zależności od kraju siedziby, m.in. przez opracowanie wspólnych regulacji umożliwiających przedsiębiorstwom jednego państwa członkowskiego świadczenie międzynarodowych usług transportu na terenie innego państwa członkowskiego. Służą temu tzw. licencje wspólnotowe (Wszyscy przedsiębiorcy, którzy uzyskali krajową licencję na międzynarodowy transport drogowy, mogą otrzymać licencję wspólnotową) oraz stworzenie regulacji zapewniających swobodę i uczciwą konkurencję, w tym ustanowienie kryteriów i warunków udzielania pomocy przez państwo oraz zasad świadczenia usług publicznych przez przedsiębiorstwa transportowe. Z biegiem czasu liberalizacja wspólnotowego rynku transportowego objęła również usługi krajowe świadczone przez przewoźnika z jednego państwa członkowskiego na terenie innego państwa członkowskiego (tzw. kabotaż). Zezwolenie na kabotaż oznacza otwarcie wewnętrznego rynku na konkurencję firm zagranicznych, czyli rezygnację z jego ochrony, a zatem prowadzi do pełnej liberalizacji danej dziedziny transportu.

Polityka transportowa UE od początku opiera się na następujących założeniach:

1. inwestycje z zakresu infrastruktury transportowej zaowocują korzyściami w rozwoju gospodarki.

2. sprzyjanie wolnej konkurencji oraz uwalnianie przewoźników od wielu regulacji ograniczających ich działalność w UE podniesie ich wydajność w działalności gospodarczej w tym też transportowej

3. skracanie czasu dostawy, zarządzanie czasem uznano jako jeden z elementów doskonalenia funkcjonowania tej dziedziny gospodarki.

II.W 2001 r. Komisja wydała dziesięcioletni plan działania dla sektora transportu. W 2006 roku zrealizowano jego przegląd średnioterminowy, z którego wynika, że aktualnie należy się skoncentrować na zwiększeniu konkurencyjności kolei, wprowadzeniu polityki dotyczącej portów, opracowaniu systemów transportu uwzględniających najnowsze technologie, pobieraniu opłat za użytkowanie infrastruktury, produkcji większej ilości biopaliw oraz poszukiwaniu sposobów ograniczenia ruchu miejskiego.

Cele Komisji Europejskiej w dziedzinie transportu wyznaczone zostały w białej księdze zatytułowanej „Europejska polityka transportowa do roku 2010: Czas na decyzje”.

- Poprawa bezpieczeństwa drogowego, jest to cel priorytetowy,

- Zapobieganie zagęszczaniu dróg i przeniesienie obciążeń transportowych na kolejnictwo i śródlądowe drogi wodne,

- Przeciwdziałanie zagęszczeniu dróg powietrznych dzięki wprowadzenie w życie idei stworzenia jednego europejskiego nieba

- Wspieranie praw pasażerów,

- Zapewnienie wysokiego poziomu jakości usług transportowych,

- Radzenie sobie w warunkach globalizacji,

- Otwarcie międzynarodowego rynku kolejowego transportu towarowego.

1) Aby poprawić bezpieczeństwo Komisja planuje:

- Lepsze oznakowanie „czarnych punktów”,

- Przeciwdziałanie nadmiernemu przedłużaniu

czasu podróży bez odpoczynku,

- Stosowanie nowych technologii.

Zagwarantowane ma być to poprzez należyte ustawodawstwo oraz bezwzględne stosowanie środków kontroli i kar.

2) Aby przeciwdziałać zagęszczaniu dróg stosuje się powstrzymanie obecnych trendów rozwoju transportu i poszukiwanie równowagi między różnymi formami transportu, poprzez

wspieranie transportu kolejowego, morskiego, żeglugi śródlądowej.

3) Komisja Europejska dąży do zreformowania przestarzałej struktury europejskiej kontroli

ruchu powietrznego. Zadanie jest ułatwione dzięki nowym technologiom komunikacyjnym,

oferującym możliwości znacznej poprawy wydolności i bezpieczeństwa podróży lotniczych.

4) Jednym z celów europejskiej polityki transportowej jest umiejscowienie potrzeb użytkowników w centrum jej strategii. Celem UE jest stworzenie systemu transportowego charakteryzującego się wysokim poziomem jakości i bezpieczeństwa. Pasażerowie

muszą mieć możliwość skutecznego domagania się by respektowano ich prawa. Komisja rozpoczęła swe działania od praw pasażerów linii lotniczych. Następnym

krokiem będzie przeniesienie środków chroniących na inne formy transportu czyli: koleje, transport morski i na ile to będzie możliwe na miejskie usługi komunikacyjne.

5) Wraz z rozwojem transportu europejskiego musi następować podnoszenie jakości towarzyszących mu usług transportowych, w tym celu Komisja zaleca:

- Harmonizacje warunków pracy (zwłaszcza w

transporcie drogowym),

- Świadczenie wysokiej jakości usług publicznych,

- Lepsze wykorzystanie transportu publicznego,

- Lepsze wykorzystanie istniejącej infrastruktury

6) Jako strona negocjacji w ramach Światowej organizacji Handlu, Unia Europejska będzie nadal działała na rzecz przyspieszenia otwarcia rynków głównych form transportu z jednoczesnym czuwaniem nad jakością usług transportowych i bezpieczeństwem użytkowników. Rozszerzona Unia musi wnieść swój wkład w międzynarodowe rozstrzygnięcia w takich kwestiach, jak na przykład zwalczanie nadużywania "wygodnych bander" lub zjawiska dumpingu społecznego w sektorze transportu drogowego.

7) Przewozy kolejowe w Państwach Członkowskich mają zaledwie 8% udział, w przewozach

towarowych ogółem (dla porównania w USA wynosi on ponad 40%). Aby temu przeciwdziałać Komisja zainicjowała podjęcie środków legislacyjnych - „pakiet infrastruktury kolejnictwa”.

III. Polityka transportowa Polski.

Celem strategii rozwoju transportu w tym okresie jest rozpoczęcie zmian strukturalnych, wynikających z polityki transportowej, w okresie początkowych lat członkostwa. W okresie dostosowawczym powinno nastąpić pełne wdrożenie wspólnotowych regulacji prawnych oraz stworzenie niezbędnych warunków instytucjonalnych do ich stosowania oraz do funkcjonowania systemu transportowego w warunkach jednolitego rynku Wspólnot Europejskich.

Wymogi członkostwa w UE wyznaczają konieczność:
1. rozpoczęcia procesu etapowej modernizacji sieci drogowej i kolejowej, portów morskich i portów żeglugi śródlądowej oraz portów lotniczych.

2. dostosowania kolei do otwarcia na zewnątrz rynku usług kolejowych i konkurencyjności przewoźników kolejowych.

3. dostosowania taboru transportowego, z uwzględnieniem wymogów jakościowych, bezpieczeństwa oraz dostosowania kwalifikacji personelu zatrudnionego w transporcie.
4. pełnego wprowadzenia i stosowania transportowego prawa wspólnotowego do prawa krajowego.
5. stworzenia potencjału instytucjonalnego w transporcie, zdolnego do egzekwowania przestrzegania prawa przez podmioty wykonujące usługi transportowe, zarządzania przedsięwzięciami rozwojowymi oraz monitorowania rynku transportowego.

Cele szczegółowe i etapy realizacji polityki transportowej w ramach procesu integracji z UE:

sieć linii kolejowych:

• podniesienie sprawności najważniejszych szlaków kolejowych łącznie z infrastrukturą przejść granicznych na tych szlakach,

• kontynuacja rozpoczętych projektów modernizacji liniw tranzycie wschód - zachód.

układ drogowy:

• zdecydowana poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego, ograniczenie negatywnych oddziaływań dróg i ruchu drogowego na otoczenie kulturowe i przyrodnicze, w tym bezpieczna migracji zwierząt,

• podniesienie niezawodności mostów (nadrobienie zaległości w utrzymaniu, podniesienie nośności),

• poprawę standardu robót utrzymaniowych,

• nadrobienie zaległości w robotach modernizacyjnych (w tym - rehabilitacja nawierzchni),

• zaawansowanie budowy i modernizacji dróg, w tym - budowy autostrad w ramach uaktualnionego programu (przewidującego szybsze w stosunku do założeń z lat ubiegłych, tempo ich realizacji).

Reforma zarządzania drogownictwem ma na celu podniesienie efektywności gospodarowania, poprawę stanu technicznego dróg i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej wraz z uruchomieniem zmian w realizacji programu budowy autostrad (poszerzenie katalogu partnerstwa publiczno - prywatnego, weryfikacja założeń technicznych, etapowanie realizacji w dostosowaniu do potrzeb ruchowych i możliwości finansów publicznych i gotowości zaangażowania się środków podmiotów komercyjnych). Drogownictwo w Polsce przechodzi wyjątkowo trudny okres, a równocześnie jest jednym z ważniejszych czynników integracji Polski z UE.

---