Geneza polityki spójności

Unii Europejskiej

Polityka spójności

Polityka ustanowiona Traktatem o Wspólnocie Europejskiej (art. 158) służąca wzmacnianiu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (przestrzennej) w Unii Europejskiej poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych.

Potrzeba jej prowadzenia jest konsekwencją:

• dużego zróżnicowania stopnia rozwoju społecznego i gospodarczego poszczególnych krajów członkowskich Unii;

• istnienia jeszcze większych dysproporcji rozwojowych pomiędzy ich

regionami.

Polityka spójności Unii Europejskiej jest wyrazem solidarności bogatszych krajów członkowskich (i ich regionów) z krajami (regionami) względnie uboższymi.

Źródło: Eurostat Regional Yearbook 2014

(http://ec.europa.eu/eurostat/web/products-statistical-books/-/KS-HA-14-001)

Ewolucja polityki spójności UE

1. Wczesne początki polityki regionalnej (1958 – 1974);

2. Pierwsza dekada polityki wspólnotowej (1975 – 1984);

3. Reforma regulaminu Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w 1985 r.;

4. Pierwszy pakiet Delorsa (1989 – 1993);

5. Drugi pakiet Delorsa (1994 – 1999);

6. Lata 2000 – 2006;

7. Okres programowania 2007-2013;

8. Lata 2014-2020.

• Traktat Rzymski nie przewidywał prowadzenia wspólnej polityki regionalnej (dopuszczał interwencję państw członkowskich w zakresie rozwoju regionalnego tylko w przypadkach wyjątkowych, z zastrzeżeniem, że nie będzie ona zniekształcała wolnej konkurencji);

• na mocy Traktatu Rzymskiego utworzono EBI w celu waloryzacji regionów słabo rozwiniętych;

• w 1965 r. Komisja sporządziła pierwszy komunikat, dotyczący polityki regionalnej we Wspólnocie, w którym wskazała cele europejskiej polityki regionalnej;

• przy okazji fuzji organów wykonawczych Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, EWG i Euroatomu utworzono Generalną Dyrekcję Polityki Regionalnej (tzw. DG XVI) → początek prób koordynacji polityk krajowych;

• nadanie regionalnego wymiaru dwóm funduszom, tj. Europejskiemu Funduszowi Społecznemu i Europejskiemu Funduszowi Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa.

• utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w zawiązku z przystąpieniem do Wspólnot Wielkiej Brytanii;

• równolegle z EFRR powołany został Komitet Polityki Regionalnej;

• polityka regionalna sprowadzała się do refinansowania rządom krajów członkowskich wydatków ponoszonych na własną politykę regionalną

→ rozdział środków opierał się na zasadzie słusznego zwrotu, tj. określeniu udziałów procentowych należnych każdemu państwu z EFRR w postaci tzw. kwot krajowych;

• w 1980 r. wprowadzono pierwszy instrument prawdziwie wspólnotowej polityki regionalnej, tj. pozostawiono do dyspozycji Komisji 5% części EFRR (część pozakwotowa); środki te przeznaczone były na finansowanie akcji specyficznych.

• reforma ta polegała na zastąpieniu kwot krajowych określonymi procentowo widełkami interwencji z równoczesnym zagwa- rantowaniem państwom członkowskim (w skali trzech lat) jedynie dolnej granicy udziału;

• stopniowe wprowadzanie zasady dofinansowywania programów mogących przybierać formę programów inicjowanych przez Wspólnoty (PIC) lub programów krajowych mających znaczenie dla Wspólnoty jako całości (PNIC);

reorientacja polityki regionalnej w		kierunku waloryzowania
endogenicznego potencjału rozwoju	i	mobilizowania zasobów
lokalnych;

• oficjalnie uznane zostały zintegrowane operacje rozwoju (zapoczątkowane eksperymentalnie przez Komisję pod koniec lat 70- tych);

• w 1985 r. rozpoczęto nową akcję specyficzną w postaci

Zintegrowanych Programów Śródziemnomorskich.

• reforma podjęta została w następstwie postanowień Jednolitego Aktu Europejskiego;

• polityka regionalna została wprowadzona do Traktatu Rzymskiego jako Tytuł XVII

poświęcony wyrównywaniu różnic;

• fundusze strukturalne określone zostały jako narzędzia polityki regionalnej;

• w ramach pakietu Delorsa określono m.in. górną granicę dochodów budżetowych Wspólnot (1,2% PKB krajów członkowskich) oraz wprowadzono czwarte źródło dochodów – jednolite opodatkowanie PKB członków Wspólnot;

• środki skoncentrowano na ograniczonej liczbie celów;

• selekcję regionów mogących korzystać z pomocy finansowej oparto na wspólnotowych (nie krajowych) kryteriach;

• pierwszeństwo przyznano działaniom objętym programami wieloletnimi (nie pojedynczym projektom);

• do procedury programowania wprowadzono dokument pod nazwą Wspólnotowe

Ramy Wsparcia;

• wzmocniono koordynację między funduszami strukturalnymi a innymi instrumentami finansowymi Wspólnot;

• umożliwiono Komisji podejmowanie programów transnarodowych (Inicjatyw Wspólnotowych).

• reforma miała miejsce w związku z ratyfikacją Traktatu z Maastricht; na mocy Traktatu utworzono m.in. Fundusz Spójności oraz Komitet Regionów;

• na szczycie w Edynburgu w 1992 r. podjęto decyzję odnośnie zwiększenia środków z funduszy strukturalnych do 27,4 mld ecu w 1999 r.;

• wzmocnieniu uległy cztery podstawowe zasady polityki regionalnej: koncentracja funduszy strukturalnych na celach priorytetowych; dodawalność środków; programowanie działań; partnerstwo;

• rozpoczął funkcjonowanie czwarty fundusz, tj. Jednolity

Instrument Finansowania Rybołówstwa;

• aktualny pozostał podział na programy krajowe i inicjatywy wspólnotowe (w analizowanym okresie realizowano 13 inicjatyw).

• przyjęcie zasad realizacji polityki regionalnej tego etapu

nastąpiło w trakcie szczytu Berlińskiego;

• na nowo zdefiniowano cele funduszy (cel 1, cel 2, cel 3);

• ograniczenie przedmiotu inicjatyw wspólnotowych do czterech dziedzin (INTERREG III, URBAN II, EQUAL, LEADER+);

• przyjęto, że łączna wysokość środków w skali roku nie może

przekraczać 4% PKB kraju korzystającego z tych środków;

• wysokość środków przeznaczonych na politykę strukturalną w tym okresie to 195 mld euro + 30 mld euro zarezerwowanych dla nowych państw członkowskich.

• koncentracja działań na trzech nowych celach (Konwergencja, Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie, Europejska współpraca terytorialna);

• ograniczenie liczby funduszy strukturalnych do dwóch, tj. EFRR i EFS oraz pozostawienie Funduszu Spójności;

• realizacja trzech nowych inicjatyw Komisji Europejskiej (JASPERS,

JEREMIE, JESSICA);

• uproszczenie systemu wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności;

• zachowanie podstawowych zasad;

• uczynienie z polityki spójności podstawowego narzędzia realizacji założeń odnowionej Strategii Lizbońskiej.