Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej

WPR,( ang. Common Agricultural Policy, CAP), to całość działań podejmowanych przez Wspólnotę Europejską w sektorze rolnictwa dla osiągnięcia określonych celów, a w szczególności:

- podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wprowadzanie postępu technicznego, racjonalizacji produkcji i optymalnego zastosowania czynników produkcji,

- zapewnienie ludności rolniczej odpowiedniego standardu życia poprzez powiększanie dochodu osób żyjących z rolnictwa,

- zapewnienie zaopatrzenia w produkty rolne, umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po rozsądnych cenach oraz ogólną stabilizację rynku.

Jest jedną z najważniejszych polityk wspólnotowych. Cechuje ją bardzo niski stopień liberalizacji, przede wszystkim polityka interwencyjna Wspólnot na rynkach rolnych. Początki WPR datuje się na lata 1962-1968. Finansowana jest przez Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (FEOGA) oraz Europejski Fundusz Rolniczy Rozwoju Obszarów wiejskich (EFRROW).

Cele Wspólnej Polityki Rolnej :

1. Podnoszenie produktywności rolnictwa poprzez wspieranie m.in. postępu technologicznego, racjonalizację produkcji i optymalne zastosowanie czynników produkcji, a zwłaszcza siły roboczej

2. Zapewnienie ludności rolniczej godziwych warunków życia, głównie poprzez zwiększenie dochodów osób pracujących w rolnictwie.

3. Stabilizacja rynków rolnych.

4. Zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw.

5. Umożliwienie konsumentom kupna produktów rolnych po „godziwych cenach”.

Zasady Wspólnej Polityki Rolnej :

1. Zasada wspólnego rynku oznaczająca swobodny przepływ produktów rolnych między państwami członkowskimi.

2. Zasada preferencji Wspólnoty, która oznacza pierwszeństwo zbytu na rynku Wspólnoty dla produktów rolnych wytworzonych na jej terenie i ochronę rynku wewnętrznego przed importem.

3. Zasada solidarności finansowej, zobowiązująca wszystkie kraje członkowskie do partycypowania w kosztach polityki rolnej.

Reformy wspólnej polityki rolnej :

1) 1968- Plan Mansholta. Celem było poprawienie struktury agrarnej jednakże nie było to w pełni zrealizowane.

2) Lata 1985-1990 . Do tej reformy należało:

- stopniowe obniżanie realnego poziomu cen ustalanych przez organy Wspólnoty na kolejne kampanie rolnicze

- wprowadzenie tzw. stabilizatorów rolniczych, polegających na określeniu górnego pułapu produkcji na dany produkt

- zaostrzenie wymogów co do jakości towarów przyjmowanych do skupu interwencyjnego oraz wprowadzanie limitów gwarantowanych interwencji

- ograniczenie rocznej stopy wzrostu na wydatków na finansowanie wspólnej organizacji rynków.

3) 1992- 1996 Reforma McSharr'ego

- radykalne obniżenie w ciągu 3 lat poziomu cen na zboża, rośliny oleiste i strączkowe (był to wynik negocjacji międzynarodowych w ramach Rundy Urugwajskiej GATT - WTO)

- wyrównanie strat z powodu obniżki cen przez bezpośrednie dopłaty wyrównawcze (nie był to element przejściowy, czasowy ale miał charakter stały)

- ograniczenia produkcji poprzez obowiązkowe wyłączenie gruntów rolnych z uprawy - warunek otrzymania dopłat

- regulacje agro - środowiskowe

- wcześniejsze przechodzenie na emeryturę

4) Agenda 2000. Zapewniono w niej finansową pomoc w zakresie:

- inwestycji w gospodarstwach rolnych, spełniających ściśle określone prawem warunki, w wysokości do 40% ich wartości lub 50% na obszarach położonych na terenach o trudnych warunkach naturalnych

- umożliwienia startu młodym rolnikom (poniżej 40 roku życia), posiadających odpowiednią wiedzę i umiejętności zawodowe, w postaci jednorazowej premii, dopłaty do spłaty odsetek kredytu

- szkoleń zawodowych rolników i osób zaangażowanych w gospodarkę rolną lub leśną,

- systemu wcześniejszego przechodzenia na emeryturę rolników i robotników rolnych,

- wprowadzenia metod produkcji rolniczej mających na celu ochronę środowiska, utrzymanie terenów wiejskich (tzw. agro-środowisko), poprawy jakości krajobrazu, zasobów naturalnych, gleby i różnorodności genetycznej,

- reorientacji produkcji zgodnie z trendami rynkowymi, rozwoju nowych rynków zbytu na produkty rolne, poprawy i monitorowania jakości produktów i ich walorów zdrowotnych.

5. Reforma Fischler'a - Luksemburg 2003 - od 2005

- uniezależnienie dopłat bezpośrednich od rodzaju produkcji, polegający na zastąpieniu ich systemem płatności jednolitych;

- powiązanie wysokości płatności z obowiązkiem spełniania standardów dotyczących ochrony środowiska, bezpieczeństwa żywności, dobrostanu upraw i hodowli- zasada współzależności;

- wprowadzenie dopłat bezpośrednich do mleka i jego przetworów;

- wzmocnienie II filaru WPR;

- zmniejszenie bezwzględnych różnic w wysokości dopłat bezpośrednich,

- ustalenie mechanizmu dyscypliny finansowej, zapewniającego niezmienność budżetu WPR do roku 2013

- zmiany w mechanizmie regulacji niektórych rynków np. masła, żyta, ryżu, ziemniaków

Zakładane efekty reformy Fischler'a:

- uproszczenie wspólnej polityki rolnej, przede wszystkim systemu dopłat;

- poprawa efektywności systemu zasobów produkcyjnych poprzez zwiększenie swobody wyboru klientów produkcji przez producentów rolnych, zgodnie z zapotrzebowaniem rynku;

- stabilizacja dochodów rolniczych;

- wzmocnienie pozycji przetargowej UE w negocjacjach ze Światową Organizacją Handlu przez dostosowanie prawie wszystkich form wsparcia rolnictwa do postulatów WTO przy zachowaniu konkurencyjności produkcji;

- poprawa wpływu produkcji rolnej na środowisko, polepszenie jakości i bezpieczeństwa żywności oraz dobrostanu zwierząt przez zmniejszenie zachęt do nadmiernie intensywnej produkcji;

- ustabilizowanie wydatków budżetowych na rolnictwo na założonym poziomie;

System instrumentów regulacji rynku mający zapewnić osiągnięcie celów zawartych w reformach. Instrumenty te można przedstawić w formie dwóch filarów wspólnej polityki rolnej:

- I filar: wspólna organizacja rynku

- II filar: rozwój obszarów wiejskich

I filar: wspólna organizacja rynku

Funkcjonuje od 1962r. i obejmuje działania mające na celu regulację cen i podaży

produktów rolnych na rynku, a także zapewnienie wysokich dochodów ludności

zatrudnionej w rolnictwie. Służą temu instrumenty, które można podzielić na

trzy podstawowe grupy:

- Wsparcie cenowe (cła, kontyngenty celne, zakupy i ceny interwencyjne, zagospodarowanie nadwyżek i przechowalnictwo, subsydia eksportowe); Poprawa opłacalności produkcji w sektorze rolnym i utrzymanie odpowiedniego poziomu konkurencyjności.

- Bezpośrednie wsparcie finansowe dla producentów rolnych w formie dopłat bezpośrednich; Zapewnienie odpowiedniego poziomu dochodów osobom utrzymującym się z rolnictwa.

- Ilościowe ograniczenia podaży występują w formie kwot lub kontyngentów na wytwarzanie poszczególnych produktów. Innymi instrumentami jest obowiązkowe odłogowanie określonego procentu gruntów i maksymalna intensywność produkcji zwierzęcej.

II filar: rozwój obszarów wiejskich:

Mianem tym określa się strukturalne wsparcie finansowe Wspólnoty w rolnictwie.

Plany na lata 2007 - 2013 :

- Wspieranie wzrostu gospodarczego i tworzenie miejsc pracy na terenach wiejskich- zgodnie z założeniami Strategii Lizbońskiej

- Wspieranie zrównoważonego rozwoju- zgodnie z celami sformułowanymi za szczycie w Goteborgu.

Plany te zostały ukonkretnione poprzez sformułowane czterech osi priorytetowych ROW:

- Oś 1 - konkurencyjność;

- Oś 2 - środowisko naturalne i gospodarka rolna

- Oś 3 - różnicowanie gospodarki wiejskiej i jakość życia

- Oś 4 - LEADER

Sytuacja polskiego rolnictwa przed wstąpieniem do WPR

Rolnictwo polskie w porównaniu z rolnictwem krajów Europy Zachodniej wypadało wyraźnie na niekorzyść Polski. Wynika to z nieodpowiedniego sposobu gospodarowania ziemią. Mimo to Polska należała do ważnych w Europie, a nawet świecie, dostawców zbiorów rolnych. Przyczyniała się do tego względnie duża powierzchnia zasiewów.

Wiele krytycznych uwag dotyczących polskiego rolnictwa zawiera „BiałaKsięga”, ze swoim programem przystosowawczym polskiej gospodarki do gospodarki struktur europejskich. Zwraca się w niej uwagę na:

1. Nadmierne rozdrobnienie gospodarstw:

- Zbyt małą specjalizacje gospodarstw

- Zbyt mała liczbę punktów skupu, magazynów chłodni

- Słabą mechanizacja małych gospodarstw

- Zbyt małą wydajność pracy rolnika, brak funduszy na inwestowanie w gospodarstwo

2. Zbyt niskie polny (mała produktywność rolnictwa)

3. Niewystarczające zużycie nawozów i środków ochrony roślin

4. Słabą organizację ogniw pracujących na rzecz rolnictwa (przetwórstwa płodów rolnych, organizacji handlu na wsi)

SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development)

Unijny program finansowego wspierania programów dostosowywania rolnictwa do gospodarki rynkowej w krajach stowarzyszonych, oczekujących na członkostwo w Unii Europejskiej. Powstał w 1999 roku, w celu udzielenia pomocy krajom kandydującym w przygotowaniach do wzięcia udziału we Wspólnej Polityce Rolnej, a został zakończony w 2006 roku.

W Polsce od 17 lipca 2002. Agencja Modernizacji i Strukturyzacji Rolnictwa (ARiMR) rozpoczęła przyjmowanie wniosków o dotacje na realizacje przedsięwzięć z zakresu:

- Przetwórstwa i promocji artykułów rolnych i rybnych

- Inwestycji w gospodarstwach rolnych

- Rozwoju i poprawy infrastruktury obszarów wiejskich

Z pomocy finansowej mógł korzystać rolnik mający mniej niż 50 lat, wykształcenie rolnicze i podlegający ubezpieczeniu KRUS.

Program SAPARD wspierał inwestycje mające służyć specjalizacji produkcji, poprawie warunków i jakości produkcji. Były to m.in.:

- Budowa, rozbudowa i modernizacja budynków gospodarczych, wraz z wyposażeniem i infrastrukturą

- Zakup maszyn i urządzeń do produkcji rolniczej, przygotowania ziemiopłodów do sprzedaży, przechowalnictwa i przetwórstwa w gospodarstwie

- Inwestycje z zakresu ochrony środowiska i poprawy wykorzystania energii

- Urządzania i wyposażania pastwisk

- Zakup podstawowego stada zwierzą gospodarczych

Gospodarstwo może uzyska pomoc do 50 tys. zł.

Dostosowanie Polski do Unii Europejskiej

Przed przystąpieniem Polski do WPR w rolnictwie polskim należało dokonać wielu zmian, które powinny doprowadzić do podniesienia poziomu rolnictwa oraz dostosowania go pod względem strukturalnym do rolnictwa zachodnio-europejskiego. Przygotowania jednostek gospodarczych do sprostania konkurencji na obszarze jednolitego rynku europejskiego oraz spełnienia wszystkich warunków, wynikających z przepisów prawa europejskiego, w tym przede wszystkim przepisów weterynaryjnych, sanitarnych, fitosanitarnych oraz z zakresu ochrony środowiska.

Działania dostosowawcze do integracji z UE są prowadzone na poziomie administracji centralnej, przetwórstwa rolno-spożywczego oraz gospodarstw rolnych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest odpowiedzialne za dostosowanie prawa i instytucji do wymogów integracji, w tym do wdrożenia WPR. Oznacza to utworzenie dwóch agencji płatniczych niezbędnych dla przekazywania funduszy z UE do rolników, stworzenie Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (IACS) czyli komputerowej bazy danych o gospodarstwach rolnych, działkach uprawnych oraz zwierzętach gospodarskich.

1. Dostosowania na poziomie gospodarstw rolnych:

- Rejestr gospodarstw i działek rolnych, Działalność Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (IACS);

- Dostosowania do wymogów UE w gospodarstwach produkujących żywiec rzeźny;

- Warunki dostosowujące produkcje mleka w gospodarstwie do wymagań przepisów UE;

- Wymagania dotyczące gospodarstw rolnych związane z ochrona środowiska;

- Zabudowania gospodarcze - wymagania uwzględniające środowisko naturalne.

2. Dostosowania instytucjonalne i systemowe:

- Agencje płatnicze w Polsce;

- System Zarządzania i Kontroli (IACS) w Polsce;

- Zintegrowany System Informacji Rolniczej (ZSIR);

- Sieć Danych Rachunkowości Gospodarstw Rolnych (FADN).

Polska zdawała sobie sprawę z tego, że nie będzie w stanie przystosować się do wszystkich wymogów stawianych przez Unię Europejską przed wejściem do wspólnoty, dlatego złożyła propozycje okresów przejściowych z zakresu rolnictwa.

Skutki reformy Fischlera dla Polski:

Reforma ta zmieniła częściowo warunki członkowstwa

wynegocjowane przez Polskę w okresie przedakcesyjnym. Najistotniejsze z tych

warunków w dziedzinie rolnictwa to:

- Stopniowe dochodzenie do pełnych dopłat bezpośrednich.

- Kalkulacja dopłat bezpośrednich w tzw. systemie uproszczonym uzupełnionym (mieszanym).

- Wynegocjowane kwoty w sektorach roślinnych objętych kwotowaniem produkcji są na ogół wyższe od obecnej produkcji.

- Przyznana kwota mleczna jest obecnie wielkości sprzedaży tego artykułu w Polsce.

- Na rozwój obszarów wiejskich doszło jeszcze wymagane współfinansowanie krajowe w wysokości ok. 400 mln euro.

- Sfinansowanie przez Unię dodatkowych instrumentów (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dotacje na dostosowanie gospodarstw do standardów unijnych, wsparcie dla grup producenckich).

- Wsparcie z funduszy strukturalnych w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego oraz częściowo ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju regionalnego.

Instytucje WPR w Polsce :

1. Ministerstwo Rolnictwa

- Polityka w zakresie WPR

- reprezentowanie Państwa Członkowskiego w zakresie WPR w Brukseli

2. Agencja Rynku Rolnego (ARR)

- agencja płatnicza - wypłata refundacji eksportowych

- odpowiada za niektóre wewnętrzne regulacje finansowane z funduszu FEOGA

- wydawanie licencji WPR/zabezpieczenia

3. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (AR i MR)

- dopłaty bezpośrednie wewnętrzne z funduszu FEOGA oraz fundusze strukturalne (EFRR)

4. Polska Służba Celna

- kontrola towarów objętych WPR w przywozie i wywozie

- kontrola dokumentacji

- pobór należności przywozowych w ramach WPR

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na 2008 rok:

1. „Odnowę i rozwój wsi” :

-Najwięcej środków trafi do województw:

•mazowieckiego (26 mln euro);

•wielkopolskiego (21 mln euro);

•lubelskiego (17,5 mln euro);

- Najmniej otrzymają województwa:

•opolskim (6,7 mln euro);

•lubuskim (7,5 mln euro);

•świętokrzyskim (9,2 mln euro).

Łącznie na projekty w ramach ww. działania ma zostać wydanych w tym roku ponad 214 mln euro.

2. „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”:

- Najwięcej środków trafi do województw:

•mazowieckiego (41 mln euro);

•wielkopolskiego (33 mln euro);

•lubelskiego (27,8 mln euro).

- Najmniej otrzymają województwa:

•opolskiego (10,7 mln euro);

•lubuskiego (12 mln euro);

•świętokrzyskiego (14,5 mln euro).

Całkowity budżet działania wynosi 340 mln euro.

Tabela 2. Przybliżone szacunki transferów finansowych do polskiego rolnictwa w ramach WPR (mld EUR)

Źródło:http://www.ukie.gov.pl/HLP%5Cfiles.nsf/0/E89C5D20EEB6380EC125727C00357779/$file/Przyszle_reformy_WPR_sierpien2006.pdf?Open

Rezultaty przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej:

20 listopada br. w Brukseli zakończyło się posiedzenie Rady Ministrów UE ds.

Rolnictwa i Rybołówstwa, podczas którego przyjęto porozumienie dotyczące

zmian Wspólnej Polityki Rolnej. Przegląd WPR trwał rok, od 20 listopada 2007

do 20 listopada 2008.

Największe postanowienia dla Polski:

- wpisanie do konkluzji Przeglądu WPR zobowiązania Komisji Europejskiej do przygotowania, w najbliższym czasie planu wyrównywania płatności bezpośrednich po 2013 roku.

- Polska uzyskała nowe możliwości rozwoju sektora mleczarskiego poprzez decyzje dotyczącą dodatkowego stopniowego zwiększania kwot mlecznych corocznie do 2013 r. łącznie o ok. 5,5 %.

- zapadły ostateczne, korzystne dla Polski decyzje dotyczące opóźnienia terminu wdrażania Pakietu C w ramach systemu wzajemnej zgodności (cross-compliance).

Tabela 3. Produkcja rolnicza (ceny bieżące):

Źródło: Mały rocznik statystyczny Polski 2008, GUS

Tabela 4. Dynamika produkcji rolniczej (ceny bieżące):

Źródło: Mały rocznik statystyczny Polski 2008, GUS

---