Integracja walutowa w Unii Europejskiej

SYSTEM WALUTOWY WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ

W traktacie rzymskim zapis o UWG był bardzo ogólny.

Przesłanki integracji walutowej:

• wewnętrzna logika procesów integracji,

• kryzys międzynarodowego systemu walutowego,

• eliminacja ryzyka kursowego i kosztów wymiany walut.

Kalendarium Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej

• 1950 - Europejska Unia Płatnicza;

• 1958 - Europejski Układ Walutowy;

• 1962 - Raport Marjolina

• 1964 - powołanie Komitetu Gubernatorów;

• 1969 - Plan Barre'a - etapy tworzenia UGiW;

• 1970 - Raport Wernera;

• 1972 - utworzenie mechanizmu wahań kursów walut;

• 1973 - Założenie Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej;

• 1979 - Europejski System Walutowy - ECU;

• 1985 - Jednolity Akt Europejski;

• 1988 - Komitet Delorosa;

• 1989 - Raport Delorosa;

• 1990 - I etap UWiG;

• 1991 - Konferencja międzyrządowa dotycząca utworzenia UGiW oraz UP;

• 1992 - Szczyt w Maastricht - UE;

• 1994 - II etap UGiW;

• 1995 - decyzja o wprowadzeniu euro;

• 1996 - Pakt na Rzecz Stabilizacji i Wzrostu;

• 1997 - Traktat Amsterdamski - ESW II;

• 1998 - 11 - państw, które spełniły kryteria zbieżności;;

• 1999 - III etap UWiG;

• 2002 - wprowadzenie euro.

ETAPY UNII GOSPODARCZEJ I WALUTOWEJ

Pierwszy etap

• od 1 lipca 1990 r. do 31 grudnia 1993 r.;

• Celem etapu było utworzenie wspólnego obszaru finansowego w wyniku liberalizacji przepływu kapitału, czyli świadczenia usług bankowych i ubezpieczeniowych, a także obrotu papierami wartościowymi;

• Zniesione zostały bariery w przepływie kapitałów w ramach Wspólnoty Europejskiej. Kraje słabsze gospodarczo (Hiszpania, Portugalia, Irlandia i Grecja) uzyskały możliwość przedłużenia terminu liberalizacji;

• Uległa wzmocnieniu koordynacja polityki ekonomicznej, a w szczególności pieniężnej, między krajami członkowskimi WE.

Drugi etap

• od 1 stycznia 1994 r. do końca 1998 r.;

• Utworzono Europejski Instytut Walutowy (European Monetary Institute) niezbędny do realizacji UGiW, który stał się zalążkiem Europejskiego Banku Centralnego - EBC (European Central Bank);

• Zniesiono kontrolę wymienialności walut i płatności transgranicznych;

• Pogłębiła się współpraca pomiędzy bankami centralnymi państw członkowskich UE, które stały się całkowicie niezależne od rządów w swoich działaniach statutowych;

Komisja Europejska uzyskała mandat do sprawowania stałego nadzoru nad sytuacją w zakresie deficytów budżetowych oraz długów publicznych krajów UE;

• Dokonano kwalifikacji krajów członkowskich ze względu na kryteria konwergencji, których spełnienie pozwoliło przejść do III etapu UGiW - 11 państw bez Szwecji i Grecji (od 1.01.2001 - 12 członek), które nie spełniły wymogów formalnych. Dania i Wielka Brytania - wynegocjowały prawo wyboru i dobrowolnie zrezygnowały z przyjęcia wspólnej waluty.

Trzeci etap

• Od 1 stycznia 1999 r.;

• Realizowało go 11 państw UE, a od 2001 - 12 z Grecją, tworzących strefę euro;

• Ustalono kursy centralne walut strefy euro - 31.12.1998 r. kursy konwergencji walut narodowych na euro zamrożono;

• Wprowadzono nową walutę euro, która jest samodzielną i pełnoprawną jednostką pieniężną, a nie walutą koszykową jak ecu,

• 1 stycznia 1999 r. ecu wymieniono na euro po kursie 1:1;

• w latach 1999 - 2001 euro obowiązywało tylko w obrocie bezgotówkowym, posługiwały się nim banki w rozliczeniach między sobą i bankami centralnymi, obrót gotówkowy odbywał się w walutach narodowych;

• 1 stycznia 2002 r. Europejski System Banków Centralnych wprowadził do powszechnego obiegu banknoty i monety euro, do 03.02r. wymieniono waluty i euro stało się jedynym legalnym środkiem płatniczym na obszarze strefy euro;

• Rzeczywista unia walutowa po 1 lipca 2002 r., gdy banknoty i monety nominowane w walutach narodowych straciły status prawnego środka płatniczego wewnątrz strefy euro.

• Kraje członkowskie przekazały kompetencje w zakresie polityki pieniężnej Europejskiemu Systemowi Banków Centralnych, głównie EBC, który jest niezależny od rządów i instytucji wspólnotowych,

• Wyłączne prawo do emisji euro ma Eurosystem składający się z EBC oraz banków centralnych państw strefy euro.

12 nowych członków UE automatycznie zostało włączone do prac ESBC, natomiast nie zostały objęte jednolitą polityką pieniężną realizowaną przez EBC dla całej strefy euro w ramach Eurosystemu

KRYTERIA KONWERGENCJI:

UWG wymaga wysokiego stopnia zbieżności gospodarek państw członkowskich, dotyczącego:

• Stabilności cen - stopa inflacji nie powinna być wyższa o więcej niż od 1,5 pkt. proc. od średniej stopy inflacji odnotowanej w trzech krajach UE z najniższym jej poziomem;

• Stopy procentowej - średnia, długookresowa nominalna stopa procentowa nie powinna przekraczać o więcej niż 2 pkt. proc. przeciętnej stopy procentowej w trzech krajach o najniższych stopach inflacji w roku poprzedzającym badanie;

• Długu publicznego - zadłużenie publiczne nie powinno przekraczać 60% PKB mierzonego w cenach bieżących w roku poprzedzającym badanie;

• Niezależności banków centralnych;

• Mobilności siły roboczej;

• Elastyczności płac;

• Dostosowania struktur produkcji;

• Kursu walutowego - państwo członkowskie musi respektować standardowe pasmo wahań kursu walutowego przewidziane w systemie ERM - Mechanizm Kursów Wymiany Walut a od 1999 r. w ERM II, bez poważnych napięć w ciągu ostatnich dwóch lat. Państwo nie może dewaluować waluty narodowej wobec euro z własnej inicjatywy przez dwa lata;

• Deficytu budżetowego - planowany lub aktualny deficyt budżetu rządowego w roku poprzedzającym nie powinien przekraczać 3% PKB mierzonego w cenach rynkowych;

EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH (ESBC) „Eurosystem”

Czas powstania ESBC

rozpoczął działalność z początkiem trzeciego etapu tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej i wprowadzeniem do systemu bezgotówkowego waluty euro 1 stycznia 1999r

Założyciele organizacje i członkowie

Eurosystem” w momencie powstania składał się z instytucji centralnej, którą jest Europejski Bank Centralny i 12 narodowych banków centralnych Unii Europejskiej

1 maja 2004 roku przystąpiło kolejno 10 banków centralnych nowych państw członkowskich, w tym Narodowy Bank Polski a od 1 stycznia 2007 roku dołączyły 2 banki centralne

Do najważniejszych zasad funkcjonowania ESBC należą:

• federalny charakter systemu

• decentralizację działania

• niezależność

W „Eurosystemie” wyróżniamy 4 rodzaje niezależności:

Niezależność instytucjonalna- polega na braku uzależnienia zarówno EBC, jak i narodowych banków centralnych wchodzących w skład ESBC od innych instytucji UE oraz instytucji narodowych. Niezależność jest potwierdzona zapisem w Traktacie o Unii.

Niezależność personalna- zapewniona jest przez długość kadencji prezesa EBC oraz członków zarządu banku (8 lat). Członkowie EBC jak i narodowych banków centralnych są praktycznie nieodwołalni. Zwolnienie prezesa banku może nastąpić, gdy nie spełnia on warunków wymaganych dla sprawowania obowiązków lub, gdy dopuścił się poważnych błędów w kierowaniu bankiem. O dymisji członka zarządu EBC orzeka Europejski Trybunał Sprawiedliwości na wniosek Rady Zarządzającej Banku

Niezależność funkcjonalna- bank nie może być ograniczany w realizacji swoich podstawowych funkcji dotyczących autonomii kształtowania emisji pieniądza. Prymat stabilnych cen, jako podstawowy cel, działalności ESBC oraz wszystkich banków centralnych, jest decydujący w określeniu innych celów polityki banków centralnych. Cele te nie mogą pozostawać w sprzeczności z realizacją celu nadrzędnego. Chodzi tu o zakaz finansowania deficytów władz Unii lub deficytów budżetowych krajowych i lokalnych, co mogłoby spowodować wzrost inflacji.

Niezależność finansowa- banki centralne powinny posiadać środki zabezpieczające właściwe wykonanie zadań w ramach ESBC. Statuty banków centralnych muszą zawierać klauzulę zabezpieczającą przed utrudnieniem realizacji zadań przez władze krajowe lub władze Unii. Możliwość finansowania działalności banków w ramach ESBC powinna być zapewniona przez posiadane kapitały własne oraz wpływy z bieżącej działalności.

Do podstawowych celów i zadań ESBC zalicza się:

• definiowanie i wprowadzanie w życie polityki monetarnej w strefie euro,

• prowadzenie operacji walutowych,

• utrzymywanie i zarządzanie rezerwami krajów członkowskich

• popieranie sprawnego funkcjonowania systemu finansowego

• przyczynia się do sprawnego prowadzenia polityki z uwzględnieniem nadzoru ostrożnościowego instytucji kredytowych i stabilności systemu finansowego

• prowadzenie polityki pieniężnej i kursowej w strefie euro

• zasada subsydiarności , zawarta w Traktacie o Unii

Europejski Bank Centralny:

• pełni funkcję doradcza Wspólnot i narodowych władz w ramach swoich kompetencji,

• pełni funkcję emisyjną, kreując wspólną walutę dla krajów Unii,

• uczestniczy w procesie gromadzenia informacji statystycznych.

W ESBC decyzje są podejmowane w sposób scentralizowany w ramach organów EBC, wyróżniamy:

• Rada Zarządzająca- wszyscy członkowie zarządu i gubernatorzy banków centralnych, krajów, które wprowadziły euro

Do podstawowych zadań Rady Zarządzajacej należą:

• Wprowadzanie w życie decyzji niezbędnych dla zapewnienia realizacji zadań powierzonych „Eurosystemowi”

• Formułowanie polityki monetarnej strefy euro (decyzje dotyczące celów pośrednich, podstawowej stopy procentowej, i podaż rezerw w „Eurosystemie”

• Wytyczanie koniecznych kierunków dla ich wprowadzania

• Zarząd- składa się z prezesa, wiceprezesa i czterech innych członków wybranych spośród osób posiadających profesjonalne doświadczenie w dziedzinie bankowej na podstawie rekomendacji Rady Unii Europejskiej oraz opinii Parlamentu Europejskiego i Rady Zarządzającej. Zarząd odpowiada za wprowadzanie w życie polityki monetarnej, zgodnej z ustaleniami Rady Zarządzającej, i przekazywanie instrukcji narodowym bankom centralnym.

• Rada Główna- będzie istnieć dopóki ostatnie trzy kraje pozostające poza strefą euro nie wejdą do tej strefy. Składa się ona z prezesa, wiceprezesa i 15 gubernatorów narodowych banków członkowskich Unii. Jej zadaniem jest ocena państw, które nie przystąpiły do strefy euro. Uczestniczy w zadaniach realizowanych przez EBC. Pełni funkcję doradczą, zbiera informacje statystyczne, bierze udział w przygotowaniu raportu rocznego EBC, pomaga narodowym bankom centralnym przejść na stałe kursy walutowe przed wprowadzeniem euro.

Struktura Organizacyjna „Eurosystemu”

---