Zakres podstawowy ‒ moduł 2

Prawo i sądy

Opracowanie:

Krzysztof Bieliński

n

auczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie

w

IV Liceum Ogólnokształcącym w Szczecinie

1

SPIS SLAJDÓW

•

Pojęcie prawa: 3

•

Rodzaje norm społecznych: 4

•

Normy społeczne: 5‒8

•

Podstawowe zasady prawa: 9

‒10

•

Źródła prawa: 11

•

Gałęzie prawa: 12

•

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej: 17

•

Proces sądowy: 20‒22

•

Mediacje: 23

‒25

•

Zasady postępowania sądowego: 26‒38

•

Postępowanie karne: 39‒46

•

Postępowanie cywilne: 47‒49

•

Przykładowe pisma procesowe: 50‒51

•

Bibliografia: 52

2

Pojęcie prawa

Prawo (w

ujęciu przedmiotowym) jest to system norm

ogólnych, abstrakcyjnych i jednoznacznych dyrektyw
postępowania, które powstały w związku z istnieniem
i funkcjonowaniem państwa lub innego uporządkowanego
organizmu społecznego, ustanowione lub uznane przez
właściwe organy władzy odpowiednio publicznej lub społecznej
i przez te organy stosowane, w tym z użyciem przymusu.

Prawo (w

ujęciu podmiotowym) jest rozumiane

jako możliwość działania ograniczona przez dyspozycję
normy prawnej bądź jako sfera wolności zachowań, działań
lub zaniechań wynikająca z natury (prawo naturalne).

3

Rodzaje norm społecznych

Normy społeczne regulują stosunki międzyludzkie
oraz między jednostką a zbiorowościami społecznymi
(np. grupami, klasami, społeczeństwem).

Wyróżniamy :
• normy prawne,
• normy moralne,
• normy religijne,
• normy obyczajowe,
• normy zwyczajowe.

4

Normy społeczne

Norma prawna

– jest to reguła postępowania, ustanowiona

przez kompetentny organ państwa, np. parlament, rząd,
prezydenta, skierowana do abstrakcyjnego adresata,
określająca sposób postępowania w przewidzianej tą normą
sytuacji.

Każda norma prawna składa się z 3 elementów:
1) hipotezy

, wskazującej krąg adresatów oraz okoliczności,

w jakich ma ona zastosowanie;
2) dyspozycji

, wyznaczającej sposób postępowania;

sformułowanej w postaci dozwolenia, zakazu lub nakazu;

3) sankcji

, określającej konsekwencje naruszenia dyspozycji.

5

Normy społeczne

Normy moralne

– zasady postępowania człowieka,

ukierunkowujące go ku spełnianiu dobra i unikaniu zła.
Ich wypełnianie jest powinnością moralną. Ich nieprzestrzeganie
skutkuje, np. wyrzutami sumienia.

Norma moralna (w etyce)

– zasada wyznaczająca,

za pośrednictwem ogólnych nakazów lub zakazów,
obowiązek określonego postępowania w danych warunkach.

6

Normy społeczne

Normy religijne

– w przeciwieństwie do norm prawnych,

obowiązujących wszystkich członków danej zbiorowości,
mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego
wyznania, a sankcje wkraczają w sferę „życia po życiu".

Normy obyczajowe

– nawyki zachowania się, rytuały,

czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości.
Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi,
które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem
nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w określonych
okolicznościach tych samych zachowań (np. całowanie
kobiety w rękę). Określają raczej to, co wypada lub czego nie
wypada robić.

7

Normy społeczne

Normy zwyczajowe

– nawyki, rodzaje zachowania

charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa,
albo dla jakichś grup społecznych

.

8

Podstawowe zasady prawa

Lex retro non agit

Prawo nie działa wstecz.

Nie wolno sądzić nikogo, jeśli prawo jeszcze nie obowiązywało

w momencie popełnienia czynu.

Nullum crimen sine lege

Nie ma przestępstwa bez ustawy.

Na każde przewinienie powinna być odpowiednia ustawa.

9

Podstawowe zasady prawa

Ignoranta iuris nocet

Nieznajomość prawa szkodzi (nie jest usprawiedliwieniem).

In dubio pro reo

W razie wątpliwości należy orzekać na korzyść oskarżonego.

Nullum crimen sine culpa

Nie ma przestępstwa bez winy (winę należy udowodnić).

10

Źródła prawa

Źródła prawa w Polsce są hierarchiczne i zgodnie
z artykułami: 87, 91, 190 i 234 Konstytucji RP są nimi:

• Konstytucja RP,
• ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe,
• rozporządzenia,
• akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów,

które je ustanowiły).

Jeśli umowa międzynarodowa została ratyfikowana
za zgodą wyrażoną w ustawie, to ma ona pierwszeństwo
w przypadku konfliktu między nią a ustawą.

11

Gałęzie prawa

Prawo cywilne

(łac. ius civile)

gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych
regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami
prawa prywatnego (osobami fizycznymi, osobami prawnymi
oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami
prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną),
a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów
i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść
stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia
i obowiązki podmiotów tych stosunków.

12

Gałęzie prawa

Prawo cywilne

W prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
• część ogólną – reguluje zagadnienia wspólne dla całego

prawa cywilnego;

• prawo rzeczowe – odnoszące się do rzeczy;
• prawo zobowiązań – zawierające normy prawa majątkowego

o charakterze względnym;

• prawo spadkowe – zawierające normy prawne dotyczące

przejścia majątku po zmarłym na inne podmioty prawa;

• prawo rodzinne – reguluje stosunki prawno-rodzinne

i majątkowe wewnątrz rodziny.

13

Gałęzie prawa

Prawo karne

Prawo karne sensu largo

– zespół przepisów prawnych

normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka
za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

14

Gałęzie prawa

Prawo karne

Prawo karne sensu largo

dzieli się wg kryterium przedmiotu

regulacji na:
• prawo karne materialne

,

zwane także prawem karnym

sensu stricto

, będące zespołem przepisów prawnych

normujących:

– czyny będące przestępstwami,
– zasady odpowiedzialności za te czyny,
– środki prawne stosowane wobec ich sprawców;

• prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne

formalne, będące zespołem przepisów prawnych

normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione
przez prawo karne materialne;

• prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów

prawnych normujących wykonywanie:

– kar,
– środków karnych i zabezpieczających,
– innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych.

15

Gałęzie prawa

Prawo administracyjne

gałąź prawa, które obejmuje ogół norm regulujących stosunki
społeczne związane z administracyjną działalnością organów
państwowych i innych podmiotów wykonujących funkcje
administracyjne w administracji publicznej.

Charakterystyczną cechą norm prawa administracyjnego
jest możliwość zastosowania przymusu państwowego
w celu ich wykonania.

16

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

Niezawisłość sędziowska

zagwarantowana przez konstytucję i ustawy,
jedna z podstawowych zasad wymiaru sprawiedliwości,
zgodnie z którą, sędziowie przy rozstrzyganiu spraw
podlegają wyłącznie ustawom.

Oznacza to, że w czasie procesu sędzia orzeka
tylko na podstawie przepisów prawa i własnego sumienia,
oraz że jakikolwiek organ państwa, instytucja, organizacja
lub osoba nie może w tym zakresie wiązać go żadnymi
zaleceniami czy instrukcjami.

17

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

Zgodnie z

Konstytucją RP niezawisłość sędziowską gwarantują:

• apolityczność – sędziemu nie wolno należeć do partii

politycznej, związków zawodowych lub prowadzić działalności
publicznej

sprzecznej z tą zasadą;

• immunitet sędziowski – sędzia nie może bez zgody sądu

być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony
wolności, zatrzymany lub aresztowany (z wyjątkiem ujęcia go
podczas popełniania przestępst

wa);

18

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

– nieusuwalność sędziów ze stanowisk – nie mogą być

zwolnieni z urzędu ani zawieszeni w urzędowaniu;

– zakaz przenoszenia lub powoływania na inne stanowisko –

wbrew ich woli nie można ich przenieść na inne miejsce

służbowe lub inne stanowisko.

Gwarancją szczególną jest natomiast powoływanie sędziów
przez Prezydenta RP, na wniosek Krajowej Rady
Sądownictwa, na okres bezterminowy.

19

Proces sądowy

Strony procesowe w procesie cywilnym:

powód – wnoszący sprawę, składa powództwo (pozew),
lub

wnioskodawca

– składa wniosek, np. o nabycie spadku

lub wpis do ksiąg wieczystych;
siedzą po prawej stronie składu sędziowskiego;

pozwany

– strona bierna procesu, przeciwko której wniesiono

powództwo;

20

Proces sądowy

Strony procesowe w procesie karnym:

oskarżyciel – siedzi po prawej stronie składu sędziowskiego;
• publiczny – prokurator, wnosi oskarżenie z oskarżenia

publicznego za przestępstwa ścigane z urzędu
lub na wniosek,

• posiłkowy – osoba poszkodowana, tylko w procesie

toczonym z oskarżenia publicznego,

• prywatny – osoba poszkodowana, wnosi oskarżenie

prywatne;

oskarżony – siedzi po lewej stronie składu sędziowskiego;

osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie; ma prawo
korzystać z pomocy adwokata.

21

Proces sądowy

Skład sądu:
• jednoosobowy – przewodniczy sędzia zawodowy ‒

‒ w sprawach drobnych;

• trzyosobowy – przewodniczy sędzia zawodowy,

w składzie dwóch ławników ‒ w sprawach karnych
lub ubezpieczeń społecznych

lub

trzech sędziów zawodowych w apelacji, kasacji;

• pięcioosobowy – dwóch sędziów zawodowych,

w tym przewodniczący, oraz trzech ławników ‒ w sprawach
karnych zagrożonych karą dożywotniego pozbawienia
wolności.

22

Mediacje

Kto chce

– szuka sposobów.

Kto nie chce

– szuka powodów.

Stefan Żeromski

Konflikty i spory

są rzeczą zwyczajną i naturalną, skoro

nam się zdarzają, na pewno można je rozwiązać.

23

Mediacje

Mediacja

jest nową pozasądową metodą rozwiązywania

sporów. To dobrowolny, nieformalny i łagodny proces,
w którym neutralny i bezstronny mediator pomaga stronom
we właściwej komunikacji oraz osiągnięciu porozumienia
i zawarciu ugody.

Mediacja koncentruje się na tym, jakie są interesy stron
i co każda ze stron uważa za sprawiedliwe.
W mediacji wygrywają obie strony sporu.
Jest ona tańsza niż postępowanie sądowe oraz znacznie
szybsza.

24

Mediacje

Mediator

jest osobą neutralną, bezstronną i pomaga

obu stronom w komunikacji oraz osiągnięciu porozumienia.
Szanuje ludzi i

ma respekt dla ich spraw oraz wartości.

Mediację można stosować w sprawach cywilnych, karnych
oraz dotyczących nieletnich.
Skuteczność mediacji potwierdzają wszystkie statystyki
obrazujące jej zastosowania, m.in. w USA i Unii Europejskiej.
Wskazują one, że przez mediację da się rozwiązać
ok. 70%

–80% sporów, a mediacje są udane w 60%–80%

przypadków.

25

Zasady postępowania sądowego

Zasada prawdy materialnej

Zgodnie z tą zasadą organy procesowe są zobowiązane do
czynienia wszystkiego, co jest w ich mocy w celu dotarcia do
prawdy materialnej i wyciągnięcia odpowiednich wniosków.

Organy procesowe dążą do ustaleń faktycznych, które mogą
mieć formę:
a)

procesową ‒ stwierdzenie faktów, do których dochodzi

organ w wyniku czynności procesowych;

b)

pozaprocesową ‒ stwierdzenie faktów następuje w czasie

postępowania sprawdzającego lub czynności operacyjno-

-rozpoznawczych.

26

Zasady postępowania sądowego

Zasada obiektywizmu

Zgodnie z tą zasadą organ procesowy powinien
ustosunkowywać się w sposób bezstronny do stron
i uczestników procesu oraz nie powinien nastawiać się
kierunkowo do danej sprawy.

Jest tu konieczne spełnienie trzech warunków:

1. niezawisłość ‒ niezależność organu procesowego, brak

układów międzypersonalnych;

2. przestrzeganie reguły audiatur et altera pars (przed wydaniem

orzeczenia należy wysłuchać także drugiej strony) ‒ sąd
powinien wziąć pod uwagę cały materiał dowodowy
i wysłuchać argumentów obu stron procesu;

3. minimalne działanie czynników irracjonalnych (nielogicznych,

sprzeczne z rozumem) wpływających na podejmowanie
decyzji ‒ chodzi o to, by ich (uprzedzenie, gniew, niechęć)
oddziaływanie sprowadzić do minimum.

27

Zasady postępowania sądowego

Zasada in dubio pro reo

W przypadku wątpliwości należy orzec na korzyść
oskarżonego ‒ jest to dopuszczalne, gdy w postępowaniu
dowodowym wyczerpano wszystkie możliwości ich usunięcia.

28

Zasady postępowania sądowego

Zasada swobodnej oceny dowodów

Organy procesowe mogą kierować się swoim przekonaniem,
ukształtowanym pod wpływem wiedzy, doświadczenia
życiowego i zasad logicznego rozumowania przy ocenie
dowodów.

Jednakże muszą się oni liczyć z:
a) wszystkimi przeprowadzonymi dowodami ‒ nie wolno

wyłączać dowodów istotnych dla sprawy,

b) zasadami prawidłowego rozumowania,
c) wskazaniami wiedzy w danej dziedzinie,
d) wskazaniami z doświadczenia życiowego osoby

oceniającej dowody.

29

Zasady postępowania sądowego

Zasada kontradyktoryjności

Zgodnie z nią strony maja prawo do walki o korzystne dla siebie
rozstrzygnięcie.
Zachodzi ona wówczas, gdy spełnione są warunki:

a) możliwie dokładne oznaczenie przedmiotu procesu sporu,

podanie do wiadomości stronom istoty odpowiedzialności

karnej, cywilnej za popełniony czyn;

b) istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór

oraz organu rozstrzygającego ten spór, tzn. w procesie

musi istnieć przynajmniej trójstronny stosunek procesowy:

oskarżyciel ‒ oskarżony ‒ organ procesowy;

30

Zasady postępowania sądowego

c) równouprawnienie stron wiodących spór ‒ zasadą jest

przyznawanie tego samego prawa do udziału
w posiedzeniach i w rozprawie oskarżonego
i pokrzywdzonego, a w razie tymczasowego aresztowania
podejrzanego ‒ jego obrońcy;

d) niezbędne minimum dyspozycyjności stron ‒ w procesie

należy zapewnić stronom swobodę i możliwość udziału
w procesie, składanie wniosków, zaskarżanie decyzji
procesowych.

31

Zasady postępowania sądowego

Zasada inkwizycyjności

Rządzi dochodzeniem i śledztwem ‒ zgodnie z tą zasadą
w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych, a badanie
sprawy należy przede wszystkim do organu procesowego.
Jest to zasada przeciwna zasadzie kontradyktoryjności.
Zasada ta ułatwia szybsze przeprowadzenie postępowania
przygotowawczego. Jednakże współgra ona z pewnymi
cechami zasady kontradyktoryjności, np.:
a) obowiązkiem przesłuchanie podejrzanego z udziałem

ustanowionego obrońcy;

b) prawem do składania wniosków dotyczących

czynnościach śledztwa lub dochodzenia;

c) udziałem stron w przesłuchaniu biegłego.

32

Zasady postępowania sądowego

Zasada publiczności (jawności)
Zasada konstytucyjna

‒

wiadomości o procesie karnym

powinny być dostępne społeczeństwu. Rozprawa sądowa

jest jawna, z pewnymi wyjątkami, np.:

a) z powodu możliwości wywołania zakłócenia spokoju

publicznego, obrazy dobrych obyczajów, ujawnienia

prawnie strzeżonej tajemnicy, naruszenia ważnego

interesu prywatnego;

b) gdy zażądała tego osoba, która złożyła wniosek o ściganie;

c) gdy odczytuje się protokół zeznań świadka incognito

i gdy choć jeden z oskarżonych jest nieletni.

Do wyłączenia jawności rozprawy upoważniony jest

tylko cały skład sądzący. Postępowanie przygotowawcze

i wykonawcze są natomiast niejawne. Można jednak zezwolić

dziennikarzowi na publikacje wiadomości z postępowania
przygotowawczego.

33

Zasady postępowania sądowego

Zasada prawa do obrony

Jest to zasada konstytucyjna

– zgodnie z którą oskarżony

ma prawo bronić się w procesie i korzystać z pomocy

obrońcy.

Z zasady tej wynikają dwa pojęcia obrony:
a) materialna

– polegającą na podejmowaniu przez

jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych

w celu obrony interesów oskarżonego w procesie

(składanie wniosków, przytaczanie argumentów

i kontrargumentów);

b) formalna

– polega na korzystaniu z pomocy obrońcy.

Obrońcą w polskim prawie w procesie karnym może być

jedynie adwokat (wyjątkowo aplikant adwokacki).

34

Zasady postępowania sądowego

Korzystanie z obrońcy może być obligatoryjne
lub fakultatywne:
obligatoryjnie

–

gdy oskarżony jest nieletni, niewidomy,

niemy, głuchy, zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności,
nie włada językiem polskim, sąd uzna to za niezbędne, itd.

Wyróżnia się też obronę:
a) z wyboru, jeśli sam oskarżony powołuje obrońcę;
b) z urzędu

–

powołuje prezes sądu w dwóch przypadkach:

– gdy obrona jest obligatoryjna, a oskarżony nie ma obrońcy

z wyboru,

– na wniosek oskarżonego, gdy nie jest w stanie ponieść

kosztów obrony z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego
utrzymania siebie i rodziny.

35

Zasady postępowania sądowego

Zasada domniemania niewinności

Zgodnie z tą zasadą osobę oskarżoną traktuje się
jako niewinną, dopóki nie zostanie jej udowodniona wina,
w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe.

Zgodnie z tą zasadą obowiązują dwa nakazy:
a) traktowanie oskarżonego jako niewinnego

–

odnoszenie

się do niego w taki sposób, jak nie byłby on uznany winnym;
b) krytyczne nastawienie do wysuniętego przeciw niemu
zarzutu.
Obaleniem tej zasady jest tylko udowodnienie winy
i stwierdzenie tego prawomocnym orzeczeniem sądu,
czyli albo prawomocny wyrok skazujący oskarżonego
lub prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

36

Zasady postępowania sądowego

Uprawnienia oskarżonego

• Prawo do obrony

–

w znaczeniu formalnym (prawo do

korzystania z pomocy obrońcy) i materialnym
(prawo do składania wyjaśnień i wniosków dowodowych,
oraz zadawania pytań osobom przesłuchiwanym);

• tzw. prawo milczenia

–

prawo odmowy składania wyjaśnień

i odmowy odpowiedzi na pytania,

• prawo złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego

i orzeczenie określonej kary lub środka karnego
bez przeprowadzania postępowania dowodowego
(tylko w sprawach o występki, najpóźniej do momentu
zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich
oskarżonych na rozprawie głównej).

37

Zasady postępowania sądowego

Uprawnienia pokrzywdzonego

• Może występować jako oskarżyciel posiłkowy, jeśli złoży

wniosek do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego,

• może złożyć wniosek o naprawienie szkody,
• może składać wnioski dowodowe,
• ma prawo składać wniosek wydanie wyroku skazującego

bez przeprowadzania postępowania dowodowego,

• ma prawo zadawania pytań,
• ma prawo zaskarżyć niekorzystny wyrok,
• ma prawo zgodzić się na mediację, jednak nie później

niż na pierwszej rozprawie.

38

Postępowanie karne

Kodeks postępowania karnego wymienia następujące
zadania postępowania karnego:

• ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi

on przestępstwo;

• wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy;
• zebranie danych o osobie oskarżonego oraz innych danych

w drodze wywiadu środowiskowego;

• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów

szkody;

• zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie utrwalenie

dowodów.
Poza tym w postępowaniu przygotowawczym należy dążyć do
wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu.

39

Postępowanie karne

Proces karny składa się z następujących stadiów:
1) postępowanie przygotowawcze,
2) postępowanie jurysdykcyjne,

w tym: główne i odwoławcze

–

apelacyjne,

3) postępowanie wykonawcze.

40

Postępowanie karne

Postępowanie przygotowawcze

Pierwszy etap postępowania karnego w sprawach
o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego.
Postępowanie może mieć formę śledztwa prowadzonego
wyłącznie przez prokuratora – w sprawach poważniejszych
lub dochodzenia, które może prowadzić również policja.

41

Postępowanie karne

Rozprawa główna
Jest najważniejszą fazą postępowania głównego,
w której odbywa się rozpoznanie sprawy oraz zapada
rozstrzygnięcie odnośnie przedmiotu procesu karnego.

Składa się z następujących podfaz:
1) rozpoczęcia rozprawy głównej,
2) przewodu sądowego,
3) przemówień stron,
4) wyrokowania.

42

Postępowanie karne

Postępowanie odwoławcze

Zgodnie z art. 176

§ 1 Konstytucji RP, postępowanie sądowe

jest co najmniej dwuinstancyjne.
Tym dwuinstancyjnym postępowaniem jest właśnie
postępowanie odwoławcze.

Ma ono dwie postaci:
a) postępowania apelacyjnego,
b) postępowania zażaleniowego.

Postępowania te są uruchamiane w wyniku skargi
odwoławczej (na podstawie apelacji lub zażalenia).
Przysługują one tylko stronom od orzeczeń wydanych
w I instancji. Środek odwoławczy wnosi się w terminie
zawitym

– jego przekroczenie powoduje, że staje się

bezskuteczny.

43

Postępowanie karne

Apelacja
Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw
nieprawomocnemu wyrokowi sądu I instancji.
Apelacja dokonuje kontroli wyroku pod kątem uchybień
prawa, uchybień ustaleń faktycznych oraz wymiaru kary.
Musi być wniesiona w terminie 14 dni od daty doręczenia
wyroku wraz z uzasadnieniem.

Apelację rozpatrują:
a) sądy okręgowe – od wyroków sądów rejonowych,
b) sądy apelacyjne – od wyroków sądów okręgowych.

Może dotyczyć ona całości wyroku, czyli winy,

albo też jedynie kary.

44

Postępowanie karne

Zażalenie
Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw
postanowieniom, zarządzeniom i na czynności.

Zażalenie przysługuje na postanowienia:
a) zamykające drogę do wykonania wyroku,
b) co do środka zabezpieczającego,
c) innych przewidzianych przepisami ustawy
(postanowienie o tymczasowym zatrzymaniu).

Zarządzenia i czynności podlegają zaskarżeniu przez
zażalenie tylko, gdy przewiduje to ustawa, m.in.:

– zarządzenie prezesa sądu odwoławczego odmawiające

przyjęcia środka odwoławczego,

– zatrzymanie osoby podejrzanej (czynność).

45

Postępowanie karne

Kasacja
Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia. Polega na badaniu
zgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu
odwoławczego kończącego postępowanie sądowe.

Wydaje ją tylko Sąd Najwyższy.

Może ją wnieść każda ze stron pod warunkiem:
1) wyczerpania instancji,
2) gravamen

, czyli zaskarżenie dotyczy rozstrzygnięcia

naruszającego prawa odwołującego się lub szkodzącego

jego interesom,
3) przymusu adwokackiego

– kasacja musi być sporządzona

i podpisana przez adwokata, chyba że wnosi ją prokurator,

Minister Sprawiedliwości lub Rzecznik Praw Obywatelskich,

4) dotrzymany zostanie termin zawity

– 30 dni,

5) uiszczona zostanie opłata kasacyjna.

46

Postępowanie cywilne

Postępowanie cywilne (albo proces cywilny)

• zespół norm prawnych regulujących sposób postępowania w

sprawach cywilnych o dwojakim charakterze:

– materialnym, do którego zalicza się sprawy wynikające ze

stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego
i opiekuńczego oraz prawa pracy,

– formalnym, w którego zakres wchodzą sprawy

rozpoznawane według przepisów kodeksu postępowania
cywilnego

– na mocy przepisów zawartych w tym

kodeksie, np. sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych.

47

Postępowanie cywilne

Rodzaje postępowania cywilnego:
• procesowe:

– postępowanie zwykłe,
– postępowanie pojednawcze,
– postępowanie odrębne w sprawach:

• małżeńskich, ze stosunków między rodzicami

a dziećmi,

• z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych,
• o naruszenie posiadania,
• gospodarczych,
• nakazowe,
• upominawcze;

48

Postępowanie cywilne

• nieprocesowe,
• zabezpieczające:

– zabezpieczenie roszczeń pieniężnych,
– inne wypadki zabezpieczenia,
– egzekucyjne (postępowanie o nadanie tytułowi

egzekucyjnemu klauzuli wykonalności),

– postępowanie o nadanie zagranicznemu tytułowi

egzekucyjnemu klauzuli wykonalności,

• właściwe postępowanie egzekucyjne,
• w razie zaginięcia lub zniszczenia akt,
• o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych,
• przed sądem polubownym,
• upadłościowe,
• naprawcze.

49

Przykładowe pisma procesowe

, dnia

(miejscowość i data)

(imię i nazwisko,

adres zamieszkania zawiadamiającego)

Prokurator Rejonowy

w

ZAWIADOMIENIE

O PRZESTEPSTWIE ŚCIGANYM Z URZĘDU

Na podstawie art. 304 § 1 k.p.k. zawiadamiam, że (wpisać treść zawiadomienia, np.

przy budowie osiedla mieszkalnego INVESTLUX w Warszawie przy ul. Fiołkowej 2 dokonuje

się rażących zaniedbań i uchybień przepisów i norm budowlanych. Może to skutkować

wadami konstrukcji budynku, zagrażającymi spowodowaniem katastrofy budowlanej):

.

Uzasadnienie

(Zawiadomienie należy uzasadnić. Wzór uzasadnienia::

Od 17 maja 2006 jestem zatrudniony jako inżynier budowlany przy budowie

kompleksu apartamentowców INVESTLUX w Warszawie przy ul. Fiołkowej 2. Mając dostęp

do fachowych konspektów inwestycji, a także przebywając często na placu budowy zacząłem

podejrzewać, że metody stosowane przez wykonawcę robót budowlanych odbiegają od norm,

które należy zachowywać. Polegają one na stosowaniu tańszych i gorszej jakości surowców

do wykonywania belek i stropów budowli, a także nie stosowania umocnień budowli

potrzebnych przy tego typu inwestycji. Apartamenty są budowane na osuszanym terenie więc

wzmocnienia są niezbedne, gdyż w póżniejszym czasie budynek może osiadać. Od 15 lat

pracuję w branży budowlanej i nigdy nie spotkałem się z tak rażącymi naruszeniami

przepisów i norm).

(podpis zawiadamiającego)

50

Przykładowe pisma procesowe

, dnia

(miejscowość, data)

Sąd Okręgowy

w

Wydział Cywilny

Powód:

(imię i nazwisko, adres)

Pozwana:

(imię i nazwisko, adres)

POZEW O ROZWÓD

Wnoszę o:

1)

rozwiązanie małżeństwa powoda (imię i nazwisko powoda) z

pozwaną (imię i nazwisko pozwanej) , zawartego (data) w Urzędzie

Stanu Cywilnego w (miejscowość) (nr aktu małżeństwa) , poprzez

rozwód z winy pozwanej,

2)

pozostawienie prawa do wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej nad

dzieckiem stron (imię i nazwisko dziecka) , zamieszkałym przy ulicy (adres)

powodowi i pozwanej,

3)

zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu według norm

przepisanych.

Jednocześnie wnoszę o powołanie na świadków:

- (imię i nazwisko świadka) , zamieszkałego przy ulicy (adres) ,

- (imię i nazwisko świadka) , zamieszkałego przy ulicy (adres) .

51

52

Bibliografia

•

Zarys prawa,

pod red. S. Korycki, J. Kuciński, Warszawa 2007