Zakres podstawowy ‒ moduł 2

Prawo i sądy

Opracowanie:

Krzysztof Bieliński

nauczyciel historii i wiedzy o społeczeństwie

w IV Liceum Ogólnokształcącym w Szczecinie

1

SPIS SLAJDÓW

• Pojęcie prawa: 3
• Rodzaje norm społecznych: 4
• Normy społeczne: 5‒8
• Podstawowe zasady prawa: 9‒10
• Źródła prawa: 11
• Gałęzie prawa: 12
• Gwarancje niezawisłości sędziowskiej: 17
• Proces sądowy: 20‒22
• Mediacje: 23‒25
• Zasady postępowania sądowego: 26‒38
• Postępowanie karne: 39‒46
• Postępowanie cywilne: 47‒49
• Przykładowe pisma procesowe: 50‒51
• Bibliografia: 52

2

Pojęcie prawa

Prawo (w ujęciu przedmiotowym) jest to system norm

ogólnych, abstrakcyjnych i jednoznacznych dyrektyw
postępowania, które powstały w związku z istnieniem
i funkcjonowaniem państwa lub innego
uporządkowanego organizmu społecznego, ustanowione
lub uznane przez właściwe organy władzy odpowiednio
publicznej lub społecznej
i przez te organy stosowane, w tym z użyciem przymusu.

Prawo (w ujęciu podmiotowym) jest rozumiane

jako możliwość działania ograniczona przez dyspozycję
normy prawnej bądź jako sfera wolności zachowań,
działań
lub zaniechań wynikająca z natury (prawo naturalne).

3

Rodzaje norm społecznych

Normy społeczne regulują stosunki międzyludzkie
oraz między jednostką a zbiorowościami społecznymi
(np. grupami, klasami, społeczeństwem).

Wyróżniamy :
• normy prawne,
• normy moralne,
• normy religijne,
• normy obyczajowe,
• normy zwyczajowe.

4

Normy społeczne

Norma prawna – jest to reguła postępowania, ustanowiona
przez kompetentny organ państwa, np. parlament, rząd,
prezydenta, skierowana do abstrakcyjnego adresata,
określająca sposób postępowania w przewidzianej tą normą
sytuacji.

Każda norma prawna składa się z 3 elementów:
1) hipotezy, wskazującej krąg adresatów oraz okoliczności,
w jakich ma ona zastosowanie;
2) dyspozycji, wyznaczającej sposób postępowania;
sformułowanej w postaci dozwolenia, zakazu lub nakazu;
3) sankcji, określającej konsekwencje naruszenia
dyspozycji.

5

Normy społeczne

Normy moralne – zasady postępowania człowieka,

ukierunkowujące go ku spełnianiu dobra i unikaniu zła.

Ich wypełnianie jest powinnością moralną. Ich
nieprzestrzeganie skutkuje, np. wyrzutami sumienia.

Norma moralna (w etyce) – zasada wyznaczająca,

za pośrednictwem ogólnych nakazów lub zakazów,
obowiązek określonego postępowania w danych
warunkach.

6

Normy społeczne

Normy religijne – w przeciwieństwie do norm
prawnych, obowiązujących wszystkich członków danej
zbiorowości,
mają one ograniczony zasięg i dotyczą tylko osób danego
wyznania, a sankcje wkraczają w sferę „życia po życiu".

Normy obyczajowe – nawyki zachowania się, rytuały,
czy sposoby ubierania się uznane w danej zbiorowości.
Normy obyczajowe to reguły postępowania ludzi,
które kształtowały się w ich świadomości pod wpływem
nawyku, w wyniku wielokrotnego powtarzania w
określonych okolicznościach tych samych zachowań (np.
całowanie kobiety w rękę). Określają raczej to, co
wypada lub czego nie wypada robić.

7

Normy społeczne

Normy zwyczajowe – nawyki, rodzaje zachowania
charakterystyczne albo dla całego społeczeństwa,
albo dla jakichś grup społecznych

.

8

Podstawowe zasady prawa

Lex retro non agit

Prawo nie działa wstecz.

Nie wolno sądzić nikogo, jeśli prawo jeszcze nie

obowiązywało

w momencie popełnienia czynu.

Nullum crimen sine lege

Nie ma przestępstwa bez ustawy.

Na każde przewinienie powinna być odpowiednia ustawa.

9

Podstawowe zasady prawa

Ignoranta iuris nocet

Nieznajomość prawa szkodzi (nie jest

usprawiedliwieniem).

In dubio pro reo

W razie wątpliwości należy orzekać na korzyść

oskarżonego.

Nullum crimen sine culpa

Nie ma przestępstwa bez winy (winę należy udowodnić).

10

Źródła prawa

Źródła prawa w Polsce są hierarchiczne i zgodnie
z artykułami: 87, 91, 190 i 234 Konstytucji RP są nimi:

• Konstytucja RP,
• ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy,
• ratyfikowane umowy międzynarodowe,
• rozporządzenia,
• akty prawa miejscowego (na obszarze działania

organów, które je ustanowiły).
Jeśli umowa międzynarodowa została ratyfikowana
za zgodą wyrażoną w ustawie, to ma ona
pierwszeństwo
w przypadku konfliktu między nią a ustawą.

11

Gałęzie prawa

Prawo cywilne (łac. ius civile)

gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych

regulujących stosunki cywilnoprawne między
podmiotami prawa prywatnego (osobami fizycznymi,
osobami prawnymi
oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi
osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność
prawną),
a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów
i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść
stosunków prawnych, na którą składają się
uprawnienia
i obowiązki podmiotów tych stosunków.

12

Gałęzie prawa

Prawo cywilne

W prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
• część ogólną – reguluje zagadnienia wspólne dla

całego prawa cywilnego;

• prawo rzeczowe – odnoszące się do rzeczy;
• prawo zobowiązań – zawierające normy prawa

majątkowego o charakterze względnym;

• prawo spadkowe – zawierające normy prawne

dotyczące przejścia majątku po zmarłym na inne
podmioty prawa;

• prawo rodzinne – reguluje stosunki prawno-rodzinne

i majątkowe wewnątrz rodziny.

13

Gałęzie prawa

Prawo karne

Prawo karne sensu largo – zespół przepisów
prawnych normujących kwestie odpowiedzialności
karnej człowieka
za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

14

Gałęzie prawa

Prawo karne

Prawo karne sensu largo dzieli się wg kryterium przedmiotu

regulacji na:

• prawo karne materialne

,

zwane także prawem karnym

sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych

normujących:

– czyny będące przestępstwami,

– zasady odpowiedzialności za te czyny,

– środki prawne stosowane wobec ich sprawców;

• prawo karne procesowe, określane także jako prawo

karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych

normujących postępowanie w sprawach o czyny

zabronione przez prawo karne materialne;

• prawo karne wykonawcze będące zespołem

przepisów prawnych normujących wykonywanie:

– kar,

– środków karnych i zabezpieczających,

– innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach

karnych.

15

Gałęzie prawa

Prawo administracyjne

gałąź prawa, które obejmuje ogół norm regulujących

stosunki społeczne związane z administracyjną
działalnością organów państwowych i innych
podmiotów wykonujących funkcje administracyjne w
administracji publicznej.
Charakterystyczną cechą norm prawa
administracyjnego
jest możliwość zastosowania przymusu państwowego
w celu ich wykonania.

16

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

Niezawisłość sędziowska
zagwarantowana przez konstytucję i ustawy,
jedna z podstawowych zasad wymiaru
sprawiedliwości, zgodnie z którą, sędziowie przy
rozstrzyganiu spraw
podlegają wyłącznie ustawom.
Oznacza to, że w czasie procesu sędzia orzeka
tylko na podstawie przepisów prawa i własnego
sumienia,
oraz że jakikolwiek organ państwa, instytucja,
organizacja
lub osoba nie może w tym zakresie wiązać go żadnymi
zaleceniami czy instrukcjami.

17

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

Zgodnie z Konstytucją RP niezawisłość sędziowską

gwarantują:

• apolityczność – sędziemu nie wolno należeć do partii

politycznej, związków zawodowych lub prowadzić
działalności publicznej sprzecznej z tą zasadą;

• immunitet sędziowski – sędzia nie może bez zgody sądu

być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani
pozbawiony
wolności, zatrzymany lub aresztowany (z wyjątkiem ujęcia
go
podczas popełniania przestępst

wa);

18

Gwarancje niezawisłości sędziowskiej

– nieusuwalność sędziów ze stanowisk – nie mogą
być
zwolnieni z urzędu ani zawieszeni w urzędowaniu;

– zakaz przenoszenia lub powoływania na inne
stanowisko –
wbrew ich woli nie można ich przenieść na inne
miejsce
służbowe lub inne stanowisko.

Gwarancją szczególną jest natomiast powoływanie
sędziów przez Prezydenta RP, na wniosek Krajowej
Rady Sądownictwa, na okres bezterminowy.

19

Proces sądowy

Strony procesowe w procesie cywilnym:

powód – wnoszący sprawę, składa powództwo (pozew),
lub
wnioskodawca – składa wniosek, np. o nabycie spadku
lub wpis do ksiąg wieczystych;
siedzą po prawej stronie składu sędziowskiego;

pozwany – strona bierna procesu, przeciwko której

wniesiono

powództwo;

20

Proces sądowy

Strony procesowe w procesie karnym:

oskarżyciel – siedzi po prawej stronie składu

sędziowskiego;

• publiczny – prokurator, wnosi oskarżenie z oskarżenia

publicznego za przestępstwa ścigane z urzędu
lub na wniosek,

• posiłkowy – osoba poszkodowana, tylko w procesie

toczonym z oskarżenia publicznego,

• prywatny – osoba poszkodowana, wnosi oskarżenie

prywatne;

oskarżony – siedzi po lewej stronie składu sędziowskiego;

osoba, przeciwko której wniesiono oskarżenie; ma prawo
korzystać z pomocy adwokata.

21

Proces sądowy

Skład sądu:
• jednoosobowy – przewodniczy sędzia zawodowy ‒

‒ w sprawach drobnych;

• trzyosobowy – przewodniczy sędzia zawodowy,

w składzie dwóch ławników ‒ w sprawach karnych
lub ubezpieczeń społecznych

lub

trzech sędziów zawodowych w apelacji, kasacji;

• pięcioosobowy – dwóch sędziów zawodowych,

w tym przewodniczący, oraz trzech ławników ‒ w
sprawach karnych zagrożonych karą dożywotniego
pozbawienia wolności.

22

Mediacje

Kto chce – szuka sposobów.

Kto nie chce – szuka powodów.

Stefan Żeromski

Konflikty i spory są rzeczą zwyczajną i
naturalną, skoro nam się zdarzają, na pewno
można je rozwiązać.

23

Mediacje

Mediacja jest nową pozasądową metodą rozwiązywania

sporów. To dobrowolny, nieformalny i łagodny proces,
w którym neutralny i bezstronny mediator pomaga
stronom
we właściwej komunikacji oraz osiągnięciu
porozumienia
i zawarciu ugody.

Mediacja koncentruje się na tym, jakie są interesy stron

i co każda ze stron uważa za sprawiedliwe.
W mediacji wygrywają obie strony sporu.
Jest ona tańsza niż postępowanie sądowe oraz
znacznie szybsza.

24

Mediacje

Mediator jest osobą neutralną, bezstronną i pomaga

obu stronom w komunikacji oraz osiągnięciu
porozumienia.
Szanuje ludzi i ma respekt dla ich spraw oraz wartości.

Mediację można stosować w sprawach cywilnych, karnych

oraz dotyczących nieletnich.

Skuteczność mediacji potwierdzają wszystkie statystyki

obrazujące jej zastosowania, m.in. w USA i Unii
Europejskiej.
Wskazują one, że przez mediację da się rozwiązać
ok. 70%–80% sporów, a mediacje są udane w 60%–80%
przypadków.

25

Zasady postępowania sądowego

Zasada prawdy materialnej

Zgodnie z tą zasadą organy procesowe są zobowiązane do
czynienia wszystkiego, co jest w ich mocy w celu dotarcia
do prawdy materialnej i wyciągnięcia odpowiednich
wniosków.
Organy procesowe dążą do ustaleń faktycznych, które mogą
mieć formę:
a) procesową ‒ stwierdzenie faktów, do których dochodzi
organ w wyniku czynności procesowych;
b) pozaprocesową ‒ stwierdzenie faktów następuje w
czasie
postępowania sprawdzającego lub czynności operacyjno-
-rozpoznawczych.

26

Zasady postępowania sądowego

Zasada obiektywizmu

Zgodnie z tą zasadą organ procesowy powinien
ustosunkowywać się w sposób bezstronny do stron
i uczestników procesu oraz nie powinien nastawiać się
kierunkowo do danej sprawy.
Jest tu konieczne spełnienie trzech warunków:

1. niezawisłość ‒ niezależność organu procesowego, brak

układów międzypersonalnych;

2. przestrzeganie reguły audiatur et altera pars (przed

wydaniem orzeczenia należy wysłuchać także drugiej
strony) ‒ sąd powinien wziąć pod uwagę cały materiał
dowodowy
i wysłuchać argumentów obu stron procesu;

3. minimalne działanie czynników irracjonalnych

(nielogicznych, sprzeczne z rozumem) wpływających na
podejmowanie decyzji ‒ chodzi o to, by ich (uprzedzenie,
gniew, niechęć) oddziaływanie sprowadzić do minimum.

27

Zasady postępowania sądowego

Zasada in dubio pro reo

W przypadku wątpliwości należy orzec na korzyść
oskarżonego ‒ jest to dopuszczalne, gdy w
postępowaniu dowodowym wyczerpano wszystkie
możliwości ich usunięcia.

28

Zasady postępowania sądowego

Zasada swobodnej oceny dowodów

Organy procesowe mogą kierować się swoim
przekonaniem, ukształtowanym pod wpływem wiedzy,
doświadczenia życiowego i zasad logicznego
rozumowania przy ocenie dowodów.

Jednakże muszą się oni liczyć z:
a) wszystkimi przeprowadzonymi dowodami ‒ nie wolno
wyłączać dowodów istotnych dla sprawy,
b) zasadami prawidłowego rozumowania,
c) wskazaniami wiedzy w danej dziedzinie,
d) wskazaniami z doświadczenia życiowego osoby
oceniającej dowody.

29

Zasady postępowania sądowego

Zasada kontradyktoryjności

Zgodnie z nią strony maja prawo do walki o korzystne dla

siebie rozstrzygnięcie.

Zachodzi ona wówczas, gdy spełnione są warunki:

a) możliwie dokładne oznaczenie przedmiotu procesu sporu,
podanie do wiadomości stronom istoty odpowiedzialności
karnej, cywilnej za popełniony czyn;
b) istnienie przeciwstawnych sobie stron toczących spór
oraz organu rozstrzygającego ten spór, tzn. w procesie
musi istnieć przynajmniej trójstronny stosunek procesowy:
oskarżyciel ‒ oskarżony ‒ organ procesowy;

30

Zasady postępowania sądowego

c) równouprawnienie stron wiodących spór ‒ zasadą jest

przyznawanie tego samego prawa do udziału
w posiedzeniach i w rozprawie oskarżonego
i pokrzywdzonego, a w razie tymczasowego
aresztowania podejrzanego ‒ jego obrońcy;

d) niezbędne minimum dyspozycyjności stron ‒ w

procesie należy zapewnić stronom swobodę i
możliwość udziału
w procesie, składanie wniosków, zaskarżanie decyzji
procesowych.

31

Zasady postępowania sądowego

Zasada inkwizycyjności

Rządzi dochodzeniem i śledztwem ‒ zgodnie z tą zasadą
w procesie nie ma miejsca dla stron procesowych, a
badanie sprawy należy przede wszystkim do organu
procesowego. Jest to zasada przeciwna zasadzie
kontradyktoryjności. Zasada ta ułatwia szybsze
przeprowadzenie postępowania przygotowawczego.
Jednakże współgra ona z pewnymi cechami zasady
kontradyktoryjności, np.:
a) obowiązkiem przesłuchanie podejrzanego z udziałem
ustanowionego obrońcy;
b) prawem do składania wniosków dotyczących
czynnościach śledztwa lub dochodzenia;
c) udziałem stron w przesłuchaniu biegłego.

32

Zasady postępowania sądowego

Zasada publiczności (jawności)

Zasada konstytucyjna

‒

wiadomości o procesie karnym

powinny być dostępne społeczeństwu. Rozprawa sądowa

jest jawna, z pewnymi wyjątkami, np.:

a) z powodu możliwości wywołania zakłócenia spokoju

publicznego, obrazy dobrych obyczajów, ujawnienia

prawnie strzeżonej tajemnicy, naruszenia ważnego

interesu prywatnego;

b) gdy zażądała tego osoba, która złożyła wniosek o

ściganie;

c) gdy odczytuje się protokół zeznań świadka incognito

i gdy choć jeden z oskarżonych jest nieletni.

Do wyłączenia jawności rozprawy upoważniony jest

tylko cały skład sądzący. Postępowanie przygotowawcze

i wykonawcze są natomiast niejawne. Można jednak

zezwolić dziennikarzowi na publikacje wiadomości z

postępowania przygotowawczego.

33

Zasady postępowania sądowego

Zasada prawa do obrony
Jest to zasada konstytucyjna – zgodnie z którą oskarżony

ma prawo bronić się w procesie i korzystać z pomocy

obrońcy.

Z zasady tej wynikają dwa pojęcia obrony:

a) materialna – polegającą na podejmowaniu przez

jakąkolwiek osobę wszelkich czynności procesowych

w celu obrony interesów oskarżonego w procesie

(składanie wniosków, przytaczanie argumentów

i kontrargumentów);

b) formalna – polega na korzystaniu z pomocy obrońcy.

Obrońcą w polskim prawie w procesie karnym może

być

jedynie adwokat (wyjątkowo aplikant adwokacki).

34

Zasady postępowania sądowego

Korzystanie z obrońcy może być obligatoryjne
lub fakultatywne:
obligatoryjnie

–

gdy oskarżony jest nieletni, niewidomy,

niemy, głuchy, zachodzi wątpliwość co do jego poczytalności,
nie włada językiem polskim, sąd uzna to za niezbędne, itd.

Wyróżnia się też obronę:
a) z wyboru, jeśli sam oskarżony powołuje obrońcę;
b) z urzędu

–

powołuje prezes sądu w dwóch przypadkach:

– gdy obrona jest obligatoryjna, a oskarżony nie ma obrońcy

z wyboru,

– na wniosek oskarżonego, gdy nie jest w stanie ponieść

kosztów obrony z wyboru bez uszczerbku dla niezbędnego
utrzymania siebie i rodziny.

35

Zasady postępowania sądowego

Zasada domniemania niewinności

Zgodnie z tą zasadą osobę oskarżoną traktuje się
jako niewinną, dopóki nie zostanie jej udowodniona wina,
w sposób przewidziany przez prawo karne procesowe.

Zgodnie z tą zasadą obowiązują dwa nakazy:
a) traktowanie oskarżonego jako niewinnego

–

odnoszenie

się do niego w taki sposób, jak nie byłby on uznany
winnym;
b) krytyczne nastawienie do wysuniętego przeciw niemu
zarzutu.
Obaleniem tej zasady jest tylko udowodnienie winy
i stwierdzenie tego prawomocnym orzeczeniem sądu,
czyli albo prawomocny wyrok skazujący oskarżonego
lub prawomocne orzeczenie o warunkowym umorzeniu.

36

Zasady postępowania sądowego

Uprawnienia oskarżonego

• Prawo do obrony

–

w znaczeniu formalnym (prawo do

korzystania z pomocy obrońcy) i materialnym
(prawo do składania wyjaśnień i wniosków dowodowych,
oraz zadawania pytań osobom przesłuchiwanym);

• tzw. prawo milczenia

–

prawo odmowy składania wyjaśnień

i odmowy odpowiedzi na pytania,

• prawo złożenia wniosku o wydanie wyroku skazującego

i orzeczenie określonej kary lub środka karnego
bez przeprowadzania postępowania dowodowego
(tylko w sprawach o występki, najpóźniej do momentu
zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich
oskarżonych na rozprawie głównej).

37

Zasady postępowania sądowego

Uprawnienia pokrzywdzonego

• Może występować jako oskarżyciel posiłkowy, jeśli złoży

wniosek do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego,

• może złożyć wniosek o naprawienie szkody,
• może składać wnioski dowodowe,
• ma prawo składać wniosek wydanie wyroku skazującego

bez przeprowadzania postępowania dowodowego,

• ma prawo zadawania pytań,
• ma prawo zaskarżyć niekorzystny wyrok,
• ma prawo zgodzić się na mediację, jednak nie później

niż na pierwszej rozprawie.

38

Postępowanie karne

Kodeks postępowania karnego wymienia następujące
zadania postępowania karnego:

• ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy

stanowi on przestępstwo;

• wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy;
• zebranie danych o osobie oskarżonego oraz innych danych
w drodze wywiadu środowiskowego;
• wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie rozmiarów

szkody;

• zebranie, zabezpieczenie i w niezbędnym zakresie

utrwalenie dowodów.
Poza tym w postępowaniu przygotowawczym należy dążyć
do wyjaśnienia okoliczności, które sprzyjały popełnieniu
czynu.

39

Postępowanie karne

Proces karny składa się z następujących
stadiów:
1) postępowanie przygotowawcze,
2) postępowanie jurysdykcyjne,
w tym: główne i odwoławcze

–

apelacyjne,

3) postępowanie wykonawcze.

40

Postępowanie karne

Postępowanie przygotowawcze
Pierwszy etap postępowania karnego w sprawach
o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego.
Postępowanie może mieć formę śledztwa
prowadzonego wyłącznie przez prokuratora – w
sprawach poważniejszych lub dochodzenia, które
może prowadzić również policja.

41

Postępowanie karne

Rozprawa główna
Jest najważniejszą fazą postępowania głównego,
w której odbywa się rozpoznanie sprawy oraz zapada
rozstrzygnięcie odnośnie przedmiotu procesu karnego.
Składa się z następujących podfaz:
1) rozpoczęcia rozprawy głównej,
2) przewodu sądowego,
3) przemówień stron,
4) wyrokowania.

42

Postępowanie karne

Postępowanie odwoławcze
Zgodnie z art. 176 § 1 Konstytucji RP, postępowanie sądowe
jest co najmniej dwuinstancyjne.
Tym dwuinstancyjnym postępowaniem jest właśnie
postępowanie odwoławcze.
Ma ono dwie postaci:
a) postępowania apelacyjnego,
b) postępowania zażaleniowego.
Postępowania te są uruchamiane w wyniku skargi
odwoławczej (na podstawie apelacji lub zażalenia).
Przysługują one tylko stronom od orzeczeń wydanych
w I instancji. Środek odwoławczy wnosi się w terminie
zawitym – jego przekroczenie powoduje, że staje się
bezskuteczny.

43

Postępowanie karne

Apelacja
Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw
nieprawomocnemu wyrokowi sądu I instancji.
Apelacja dokonuje kontroli wyroku pod kątem
uchybień prawa, uchybień ustaleń faktycznych oraz
wymiaru kary.
Musi być wniesiona w terminie 14 dni od daty
doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem.
Apelację rozpatrują:
a) sądy okręgowe – od wyroków sądów rejonowych,
b) sądy apelacyjne – od wyroków sądów okręgowych.
Może dotyczyć ona całości wyroku, czyli winy,
albo też jedynie kary.

44

Postępowanie karne

Zażalenie
Jest to środek odwoławczy skierowany przeciw
postanowieniom, zarządzeniom i na czynności.
Zażalenie przysługuje na postanowienia:
a) zamykające drogę do wykonania wyroku,
b) co do środka zabezpieczającego,
c) innych przewidzianych przepisami ustawy
(postanowienie o tymczasowym zatrzymaniu).
Zarządzenia i czynności podlegają zaskarżeniu przez
zażalenie tylko, gdy przewiduje to ustawa, m.in.:

– zarządzenie prezesa sądu odwoławczego odmawiające

przyjęcia środka odwoławczego,

– zatrzymanie osoby podejrzanej (czynność).

45

Postępowanie karne

Kasacja
Jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia. Polega na badaniu
zgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu
odwoławczego kończącego postępowanie sądowe.
Wydaje ją tylko Sąd Najwyższy.
Może ją wnieść każda ze stron pod warunkiem:
1) wyczerpania instancji,
2) gravamen, czyli zaskarżenie dotyczy rozstrzygnięcia
naruszającego prawa odwołującego się lub szkodzącego
jego interesom,
3) przymusu adwokackiego – kasacja musi być sporządzona
i podpisana przez adwokata, chyba że wnosi ją prokurator,
Minister Sprawiedliwości lub Rzecznik Praw Obywatelskich,
4) dotrzymany zostanie termin zawity – 30 dni,
5) uiszczona zostanie opłata kasacyjna.

46

Postępowanie cywilne

Postępowanie cywilne (albo proces cywilny)

• zespół norm prawnych regulujących sposób

postępowania w sprawach cywilnych o dwojakim
charakterze:

– materialnym, do którego zalicza się sprawy

wynikające ze stosunków z zakresu prawa
cywilnego, rodzinnego
i opiekuńczego oraz prawa pracy,

– formalnym, w którego zakres wchodzą sprawy

rozpoznawane według przepisów kodeksu
postępowania cywilnego – na mocy przepisów
zawartych w tym kodeksie, np. sprawy z zakresu
ubezpieczeń społecznych.

47

Postępowanie cywilne

Rodzaje postępowania cywilnego:
• procesowe:

– postępowanie zwykłe,
– postępowanie pojednawcze,
– postępowanie odrębne w sprawach:

• małżeńskich, ze stosunków między rodzicami

a dziećmi,

• z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń

społecznych,

• o naruszenie posiadania,
• gospodarczych,
• nakazowe,
• upominawcze;

48

Postępowanie cywilne

• nieprocesowe,
• zabezpieczające:

– zabezpieczenie roszczeń pieniężnych,
– inne wypadki zabezpieczenia,
– egzekucyjne (postępowanie o nadanie tytułowi

egzekucyjnemu klauzuli wykonalności),

– postępowanie o nadanie zagranicznemu tytułowi

egzekucyjnemu klauzuli wykonalności,

• właściwe postępowanie egzekucyjne,
• w razie zaginięcia lub zniszczenia akt,
• o uznanie orzeczeń sądów zagranicznych,
• przed sądem polubownym,
• upadłościowe,
• naprawcze.

49

Przykładowe pisma procesowe

50

Przykładowe pisma procesowe

51

52

Bibliografia

• Zarys prawa, pod red. S. Korycki, J. Kuciński, Warszawa 2007