Ewolucja analogowych poligraficznych procesów produkcyjnych do procesów cyfrowych.
Mimo, iż w latach siedemdziesiątych XX wieku (na przykład typu Mainframe
w dużych wydawnictwach gazetowych stosowano już komputery), służyły one głównie do automatyzacji
powtarzalnych operacji. Wykorzystywano je jako terminale do wpro-wadzania materiału tekstowego, automatycznie
składanego w gotowe strony. W zasa-dzie do momentu pojawienia się komputerów osobistych, małych drukarek i
Postscrip-tu, usługi poligraficzne były domeną dużych przedsiębiorstw, zaś rynek poligraficzny zmonopolizowany
przez duże wydawnictwa i drukarnie. W połowie lat osiemdziesią-tych sytuacja diametralnie się zmieniła, powstało
wiele małych przedsiębiorstw, oferu-jących usługi DTP (Desktop Publishing). Epoka komputerów w poligrafii na
dobre roz-poczęła się w roku 1984, wraz z pierwszym Macintosh'em, programem PageMaker
i drukarką laserową o rozdzielczości 300 dpi. Następnie, wprowadzenie języka Post-Script dało możliwość pewnej
komunikacji między urządzeniami różnych producentów. Wraz z nim, pojawiły się używające go systemy operacyjne,
wyświetlające na monito-rach obrazy i podglądy. Nie były one zbyt popularnym rozwiązaniem.
Niezależnie, czy rozważany jest analogowy, czy cyfrowy proces poligraficzny,
w poligrafii, można wyróżnić w nim trzy etapy: prepress, press i postpress. Prepress obejmuje wszystkie fazy
poligraficznego procesu produkcyjnego, w którym przygoto-wywane są elementy do etapu druku. W dzisiejszych
czasach istnieje

tendencja

łączenia elementów prepress, a cyfrowe sieci i przepływy w pełni zastępują klasyczne

przygo-towanie do druku. Również klienci drukarni, a często i drukarnie są włączeni w cyfrowy przepływ prac.
Cyfrowo sterowane przepływy prac przygotowawczych stanowią pierw-szą część funkcjonującego obecnie standardu
systemowego CIP4.
W dzisiejszych czasach dąży się do jak największej digitalizacji całego procesu poligraficznego i w przypadku etapu
prepress analogowe metody wykorzystywane są już jedynie w przypadku zastosowań niszowych, lub artystycznych, a
najczęstszym spo-sobem przygotowania publikacji do druku jest system DTP, umożliwiający:
1. Określenie formy i kształtu publikacji z uwzględnieniem parametrów tech-nicznych (np. spadów);
2. Importowanie tekstu i ilustracji ze źródeł zewnętrznych ich edycję.
3. Formatowanie i skład strony;
4. Wykonywanie natychmiastowych podglądów wydruków próbnych;
5. zapisywanie pracy w odpowiednim formacie, zależnym od potrzeb kolej-nego etapu procesu produkcyjnego.
Niemal każdy etap prepress wykorzystuje współcześnie rozwiązania komputero-we. Celem pracy cyfrowej
przygotowalni jest uzyskanie cyfrowej formy publikacji, jej elementów, jak ilustracje, czy makieta), z której można
następnie uzyskać jak najwier-niejszą odbitkę.
Etap prepress w przypadku tradycyjnego składu rozpoczynało wykonanie szkicu wydawniczego, bądź makiety. Przy
konwencjonalnym prepress szkic wydawniczy wy-konywano dla partii maszynopisu, które charakteryzowała
wyjątkowa trudność składu. W takim przypadku szkic był narzędziem ułatwiającym pracę metrampażowi (zecerowi
łamiącemu kolumny). Makieta natomiast jest wykonywana przede wszystkim dla wszelkich publikacji o dużej ilości
materiału ilustracyjnego, w celu ułatwienia pracy operatorowi i sprawdzenia wyglądu publikacji przed właściwym
drukiem. Służy jako wzorzec przy operacjach formatowania strony. Na podstawie makiety możliwe jest określenie
ostatecznej objętości danej publikacji, ustalenie kosztu druku, ilości koniecz-nych materiałów, oraz dokonać
ostatecznych poprawek. Makiety mogą być wielokrot-nie wykorzystywane, zwłaszcza w przypadku wydań seryjnych,
jak książki czy gazety.
Kolejnym etapem, nast. następującym przeważnie po stworzeniu makiety bądź niekiedy równolegle z jej
powstawianiem jest wprowadzenie materiału tekstowego
i ilustracji. W nowoczesnym prepress tekst zostaje wprowadzony przez klienta, przez maszynistkę, projektanta, bądź
operatora DTP. Jest zawsze poddawany kontroli i korek-cie merytorycznej, gramatycznej, ortograficznej oraz
sprawdzeniu pod katem występo-wania literówek. Istnieje kilka sposobów wprowadzania tekstu do komputera i
przetwa-rzania go do postaci cyfrowej. Tekst może być wprowadzany albo przy pomocy klawia-tury i edycji w
odpowiednim edytorze (lub procesorze tekstu), albo też wprowadzony ze skanera przy pomocy odpowiedniego
oprogramowania OCR (FineReader, Recognita, OmniPage, TextBridge), bądź z postaci tekstu mówionego i
rozpoznany przy użyciu aplikacji AVR. Może też pochodzić z dysku innego komputera, sieci komputerowej, bądź
wymiennego nośnika, o ile został przetworzony wcześniej do postaci cyfrowej umożliwiającej jego edycję. Dzięki
edytorom tekstu można sprawdzać gramatykę, orto-grafię i formatować kopię tekstu przeznaczoną następnie do
korekty, przeprowadzanej przez korektora i redaktora.
Tworzenie ilustracji jest oddzielnym zadaniem grafika i czasami również redakto-ra technicznego. Zarówno czarno-
biały, jak i kolorowy materiał ilustracyjny może być digitalizowany z różnych materiałów analogowych, takich jak:
fotografie, rysunki tech-niczne, ilustracje tworzone bezpośrednio cyfrowo w komputerowych programach gra-
ficznych (głównie w przypadku grafiki wektorowej), oraz obrazy wykonywane innymi metodami. Fotografie cyfrowe
są od razu gotowe do cyfrowej obróbki, ich wykorzysta-nie eliminuje nie tylko prace na skanerach, ale i ryzyko
przebarwień, czy tendencji do zaniku emulsji filmu, co zdarza się przy stosowaniu reprodukcji analogowej. Sprawdza-
na jest jakość fotografii, wykonywany retusz. Używane są różne materiały i produkty fotograficzne do drukowania
reprodukcji: wielotonalne pozytywy, negatywy filmowe, czy transparentne pozytywy. Poza fotografiami wykorzystuje
się także grafiki, obrazy, oraz rysunki o dowolnym stopniu złożenia. Mogą być one wykonywane ręcznie przez

ilustratorów, a następnie digitalizowane przy pomocy odpowiednich skanerów, bądź tworzone bezpośrednio w
programach graficznych (jak Corel Draw, Photoshop, Fre-ehand, Flash, Adobe Ilustrator, Gimp i innych).
Większość ilustracji, bez względu czy są to obrazy czy fotografie, wymaga retu-szu. W przypadku przygotowania
analogowego wyróżniano następujące rodzaje retu-szu: retusz ręczny, ręczno- chemiczny oraz fotochemiczny.
Kolejnym etapem etapu prepress jest łamanie, podczas którego elementy tekstowe i ilustracyjne są ostatecznie
rozmieszczane na stronach, dzięki czemu można wybrać ostateczną formę drukowania. Prowadzi ono albo do
montażu elektronicznego, albo do przygotowania do ręcznego montowania, którego efektem jest uzyskanie
klasycznych montaży (form kopiowych) wyciągów barwnych.
Na tym etapie w przypadku składu cyfrowego, są stosowane specjalne programy do składu, takie jak Page
Maker,Frame Maker, QuarkXPress, Corel VENTURA, Cala-mus, czy MS Publisher. Umożliwiają one uzyskanie
wydruków próbnych i kontrolnych.
W przypadku publikacji o dużej objętości, format pojedynczej strony jest mniej-szy od arkusza drukarskiego, wobec
czego przeprowadza się proces impozycji. Impo-zycja jest działaniem, mającym na celu prawidłowe rozplanowanie
stronic publikacji na arkuszu drukarskim, który ze względów ekonomicznych mieści kilka lub nawet
kilkanaście pojedynczych stron. Na rynku istnieje wiele specjalnych programów umoż-liwiających przygotowanie
impozycji arkusza drukarskiego, co znacznie upraszcza cały proces. Wiele z nich jest dostarczanych od razu z
zakupionymi naświetlarkami. Impo-zycja cyfrowa pod wieloma względami przewyższa tradycyjną.
Aby mieć pewność, czy efekt uzyskany w toku przygotowania publikacji odpo-wiada efektowi zamierzonemu, stosuje
się system odbitek próbnych. Pozwalają one sprawdzić prawidłowe odwzorowanie elementów pracy na wydruku oraz
sprawdzenie barw. Powinny być wykonywane wielokrotnie na różnych etapach produkcji wydawni-czej, najczęściej
jednak wykonuje się je bezpośrednio przez tworzeniem form druko-wych i oddaniem publikacji do druku, w celu
zasymulowania rzeczywistego wyglądu publikacji. Zazwyczaj wydruki dopiero na tym etapie pojawiają się jeżeli
mam miejsce impozycja elektroniczna i ewentualnie cyfrowe zalewkowanie.
Etap wykonywania odbitek próbnych nosi nazwę proofingu. Wykorzystuje się maszyny, których zadaniem jest
możliwe jak najwierniejsze oddanie wyglądu publikacji po wydrukowaniu. Sprawdzanie jakości obrazu
wyświetlonego na monitorze nosi na-zwę miękkiego proofingu i mimo swojej popularności nie oddaje w pełni
właściwości publikacji, które mogą być zaobserwowane podczas tradycyjnego drukowania odbitek próbnych. Poza
tym, często odbitki próbne mogą być przekazywane wraz z plikami do drukarni i mogą pełnić rolę wzorca dla osoby
drukującej, jaki jest spodziewany efekt końcowy, oraz jak dokonać nastawów farbowych maszyn drukujących.
Po przygotowaniu impozycji arkusza drukarskiego w formie kolumn, stronic lub arkusza drukarskiego, kolejnym
etapem jest wykonanie formy drukowej, która może być stworzona na dwa sposoby. Pierwszym, tradycyjnym jest
wykorzystanie naświetla-rek do filmów i uzyskanie z nich dopiero form drukowych. Jest to wciąż jedno
najczęściej stosowanych rozwiązań, podczas którego pryz pomocy lasera wprowadza się wyciągi barw na filmowy
materiał fotograficzny (technika computer- to film,
określana często CtF). Z kolei nowocześniejsza metoda, wykorzystywana w ramach cyfrowego przepływu prac,
wykorzystuje naświetlarki, z których automatycznie uzy-skuje się formy drukowe. Pomija się etap naświetlania
arkusza drukarskiego na film (computer- to – plate, CtP). Kolejna możliwość to wprowadzenie zmontowanych
ko-lumn, w postaci danych cyfrowych, bezpośrednio na cylinder formowy maszyny dru-karskiej (computer- to- press;
zwykle określana jako CtPress). Natomiast jeszcze
innym, zdobywającym coraz większe uznanie w niektórych zastosowaniach poligra-ficznych rozwiązaniem jest druk
cyfrowy, polegający na całkowitym pominięciu wy-twarzania filmów, form drukowych i bezpośrednie kierowanie
danych do wydruku (computer- to- print, określana mianem druku cyfrowego lub CtPrint).
Cyfrowy przepływ prac przeważnie kończy się w momencie przekazania prac do drukarni, zatem w przypadku
technologii CtPrint, w momencie utworzenia ostatnich odbitek próbnych po impozycji. W przypadku CtF, CtP i
CtPress konieczne jest jeszcze wykonanie form drukowych, przy użyciu naświetlarek.
W przypadku CtF najczęściej wykorzystywane są naświetlarki laserowe, naświe-tlające pozytywowo lub negatywowo
(w zależności od docelowej techniki druku),
formy kopiowe, które następnie wykorzystywane są do naświetlania form drukowych metodą stykową. Stosując
fotoskład, należało zostawiać puste miejsca, w których póź-niej umieszczano zrastrowane elementy. Dzięki
naświetlarkom laserowym, możliwe jest zreprodukowanie wszystkich elementów składu. Proces naświetlania
sterowany jest
z programu aplikacyjnego, który informację wyjściową zapisuje w niezależnym od urządzenia języku PostScript, bądź
formacie PDF.
Proces naświetlania obejmuje dwie części: Raster Image Procesor- procesor two-rzący obraz, oraz wysokorozdzielcze
laserowe urządzenie wyjściowe (np. drukarkę). RIP wykonuje następujące funkcje: interpretuje wygenerowany przez
aplikację
graficzną

język

opisu strony, tworzy wykaz wszystkich obiektów, znajdujących się na stronie, tworzy bitmapę dla

urządzenia wyjściowego, która stanowi dla urządzania in-formacje, gdzie ma umieścić punkty składające się na obraz
strony.
Formy kopiowe, zwane również montażami, są tworzone po to, aby tekst, grafika

i inne elementy publikacji zostały umieszczone we właściwym miejscu i aby można było z nich uzyskać formy
drukowe, metodą kopiowania. Są elementem pośrednim
pomiędzy filmem, a płytą.
Na wejściu etapu press znajdują się przeważnie gotowe formy drukowe, których ilość zależy od liczby drukowanych
kolorów. Forma drukowa jest elementem maszyny drukującej, który przyjmuje substancję drukową (najczęściej jest to
farba, ale może być także lakier, lub klej) w miejscach obrazu drukowego w celu przeniesienia na podłoże drukowe.
Jest zatem pierwszym elementem w procesie druku, w którym substancja dru-kująca przyjmuje kształt wyjściowego
druku. W technologii CtF obraz drukowy jest tworzony w momencie naświetlania formy kopiowej, czy kliszy. W CtP
w momencie naświetlania blachy, natomiast w technologii CtPress w momencie naświetlania formy drukowej, którą
stanowi umieszczony w maszynie drukowej bęben. Powierzchnia for-my drukowej składa się z fragmentów
drukujących i niedrukujących- przyjmujących bądź nieprzyjmujących farby. Formy drukowe dzieli się zależnie od
używanej techniki druku na wklęsłe, płaskie i wypukłe. Druk możemy dzielić nie tylko ze względu na bu-dowę formy
drukowej, ale także na sposób, w jaki styka się ona z podłożem. Jeżeli od-bywa się to bezpośrednio- mówimy o druku
bezpośrednim, natomiast, jeżeli obraz
z formy drukowej przechodzi na element pośredniczący- mówimy o druku pośrednim. W przypadku druku
bezpośredniego, obraz znajduje się na formie w odbiciu lustrza-nym, przy druku pośrednim- w takiej samej postaci
(prawoczytnie).
Ogólny proces druku, niezależnie od zastosowanej technologii druku można
podzielić na trzy etapy:
1. Nałożenie farby na formę drukową;
2. Przeniesienie farby z formy drukowej na zadrukowywane podłoże;
3. Utrwalenie farby.
W pierwszym etapie druku

forma

drukowa jest napięta wokół cylindra formowego i podczas jego obracania, zwilżana

roztworem wody i alkoholu. W odpowiednich miej-scach zostaje pokryta wodą i farbą. Pod wpływem nacisku, farba
jest przenoszona albo na cylinder pośredni i z niego dopiero na podłoże, albo bezpośrednio na podłoże. Siła nacisku
pochodzi od cylindra dociskowego (drukowego).
W końcowym etapie następuje odpowiednie utrwalenie obrazu na podłożu, zanim półprodukt w postaci
zadrukowanego podłoża zostanie poddany procesom introligator-skim. Produkt procesów drukowania w postaci
wstęgi zwiniętej w zwój bądź
arkuszy w stosie zostaje następnie poddany procesom introligatorskim. Jeżeli produk-tem drukowania są kształtki, nie
podlegają one tym procesom.
Wydrukowana w fazie press publikacja ma kształt pojedynczych arkuszy lub zwo-jów, w zależności od tego, na jakim
arkuszu i na jakiej maszynie- zwojowej czy arku-szowej- została wydrukowana. Zastosowanie odpowiednich opraw
jest zależne od cha-rakteru i przeznaczenia publikacji. Według tych dwóch kryteriów druki można podzielić na luźne,
łączone, oraz oprawy. Operacje introligatorskie natomiast stanowią ciąg ope-racji technologicznych, z których
najważniejsze jest: liczenie (ma na celu sprawdzenie dokładnej liczby egzemplarzy publikacji) ,wyrównywanie w
stosie, krojenie (w ramach krojenia wyróżnić można jeszcze wykrawanie i nadkrawanie), cięcie, złamywanie (zgięcie
wstęgi lub arkusza pod kątem 180o, oraz przyciśnięcie zgięcia w celu uzyskania złamu), przygniatanie (bigowanie),
prasowanie, klejenie, szycie, zgrzewanie, uszlachetnianie (w ramach którego wykonywane są operacje takie jak
lakierowanie, laminowanie i impregnowanie, oraz gumowanie, czy powlekanie klejami), brązowanie

W grafice warsztatowej stosowane są trzy metody wykonywania druku na wybranym podłożu, wypracowane wieki
temu przez grupy artystów. Charakterystyczną cechą dla nich wszystkich jest możność powielania wykonanego
wzoru, co zdecydowanie wyróżnia grafikę spośród innych dyscyplin plastycznych. Grafika w swych wartościach i
możliwościach artystycznych jest w pełni równorzędna z innymi dyscyplinami sztuki. Istotne jest to, że jest to
dyscyplina odrębna, że jak każda inna dziedzina sztuki posiada cechy sobie tylko właściwe; odmienność materiału i
techniki pozwala na odmienne efekty i walory plastyczne, niedostępne dla malarstwa czy rzeźby.
Ogromna różnorodność środków plastycznych, którymi przemawia grafika jest naprawdę imponująca. W niektórych
przypadkach artysta operuje ostrą kreską, czy też miękką, co daje zróżnicowany efekt. Inne zaś techniki graficzne
operują plamą, która daje wrażenie malarskości wykonanej pracy.
W jeszcze innych przypadkach grafika opiera się na kontrastach czerni i bieli. Wszystkie te techniki można zaś łączyć
w przeróżny sposób, ograniczony jedynie wyobraźnia i pomysłowością artysty.

Grafika w XIXw.

Sytuacja grafiki polskiej w drugiej połowie XIX w.

W XIX w. dominował odmienny od dzisiejszego pogląd na temat roli
i funkcji grafiki, nie była ona uważana za samodzielną formę sztuki.

Przyczyną tego stanu było głównie wykonywanie grafik na potrzeby czasopism i książek. Przypisano więc jej rolę
odtwórczą, służebną gdyż wykorzystywana ją w największym stopniu przy tworzeniu reprodukcji obrazów w „czerni i
bieli” oraz przy wykonywaniu ilustracji do książek i czasopism.

Grafika II połowy XIXw.

07 12 07 - 21:20.
Dział: default


W pierwszej połowie XIXw. grafika polska nie była zbyt ceniona wobec pozostałych dyscyplin sztuk pięknych. W
większym stopniu była na usługach różnych wydawnictw, wykorzystywana głównie do dekoracji i ilustracji książek.
Mimo to w niewielkim stopniu istniała na rynku sztuki. „W pierw¬szej połowie stulecia technik graficznych nieraz
używano do reprodukowania rysunków
czy obrazów, traktowano to jednak jako zadanie drugoplanowe — nurtem zasadniczym był dość konsekwentny
rozwój samodzielnej grafiki twórczej”.

Jednak już w drugiej połowie XIX wieku grafika zmieniła swój kierunek rozwoju. Po latach sześćdziesiątych można
już właściwie powiedzieć, iż grafika przestała istnieć. Niestety druga połowa XIX wieku była dla grafiki polskiej dość
niekorzystna; ta samodzielna dyscyplina sztuk plastycznych zaczęła pełnić niemal wyłącznie funkcje usługowe,
głównie reprodukcyjne.
Przyczyną tych zmian był bardzo szybki rozwój czasopiśmiennictwa i ruchu wydawniczego co przyczyniło się do
ogromnego zapotrzebowania w ilustrację. Braku znajomości reprodukcji foto-mechanicznych przyczynił się do tego,
iż „pojęcie ilustracji było równo¬znaczne z graficzną reprodukcją rysunku czy obrazu olejnego”.

W przypadku reprodukcji dzieł malarskich wydawanych na planszach czy w albumach stosowano różnego rodzaju
techniki graficzne. Jednak najbardziej rozwijającą się techniką graficzną był od dawna zapomniany drzeworyt, który
to ponownie zaczęto wykorzystywać przy druku czasopism i książek.

Jak już wspomniałem wcześniej, grafika pełniła funkcje usługowe, tak więc nie było mowy o jakiekolwiek ekspresji
artysty. Grafik cały swój kunszt i wysiłek musiał wkładać w jak najlepsze oddanie w grafice efektów uzyskanych w
malarstwie czy rysunku. Liczyła się jak największa dokładność w oddaniu oryginału, wywołanie złudzenia, że grafika
jest obrazem, rysunkiem. Założenia takie wykluczały element twórczy w grafice, a z grafików czyniły jedynie
wyspecjalizowanych rzemieślników. Wprowadzały także podział między artystę – rysownika, a ksylografa.

Bardzo szybki rozwój grafiki ilustracyjnej i docieranie jej do coraz większych kręgów odbiorców, przyczynił się do
mylnego, odmiennego niż zazwyczaj pojmowania grafiki. Ta niegdyś samodzielna, ceniona dyscyplina sztuki w
drugiej połowie XIX wiecznej Polski była oceniania i postrzegana jedynie pod kątem możliwości reprodukcyjnych.

Najbardziej zaskakującym w wśród XIX wiecznych, niekorzystnych przemian w odbieraniu grafiki było to, że właśnie
grafika jako pierwsza „podjęła i ujawniła w swych dziełach realistyczne widzenie świata, rozwijała tematykę
rodzajową i historyczną. Tendencje te kontynuowała w czasie, gdy w malarstwie były one zjawiskiem rzadkim, gdy
dominował akademicki klasycyzm.” Kiedy zaś malarstwo podjęło w/w tendencje, grafika odeszła od nich, od
samodzielności na rzecz działań niemalże tylko usługowych. Dlatego ten okres przejściowy z punktu widzenia grafiki
artystycznej był upadkiem grafiki polskiej.
Jednak z punktu widzenia grafiki użytkowej, dzięki pracy wielu artystów, ksylografów przyczynił się do rozkwitu
polskiej ilustracji, która osiągnęła niepowtarzalny wdzięk i charakter.

W okresie tym grafika, będąca na usługach czasopism i książek, rozpowszechniła wśród szerokiej publiczności obrazy
i rysunki wybitnych artystów, przedstawiła ich twórczość i nazwiska. Stała się łącznikiem między sztuką a
społeczeństwem.
Warto też wspomnieć, iż „również dla grafiki artystycznej okres ten nie był pozbawiony korzyści, bowiem uzyskany
w tym czasie niezwykle wysoki poziom mistrzostwa technicznego, wzbogacenie i udoskonalenie technicznych
środ¬ków wypowiedzi, miało istotne znaczenie w późniejszym roz¬woju twórczości samodzielnej”.

Jednakże w drugiej połowie XIX wieku jedynym zadaniem i celem drzeworytu było naśladownictwo, dlatego też
pojęcie drzeworytu nie istniało jako samodzielna dyscyplina sztuki. W tym okresie artysta jako ksylograf wzbogacał
swój warsztat techniczny i umiejętności jedynie po to, by możliwie najbardziej zatra¬cić „drzeworytniczy" charakter

wykonanej ilustracji.
W przypadku reprodukcji dzieł malarskich artysta starać się musiał jak najlepiej zretuszować ślady rylca. W tym celu
drzeworytnicy stosowali cięcie bardzo drobne, gęste, krzyżujące się w różnych kierunkach, nakładali na siebie kreski i
plamki by uzyskać jak najlepszy efekt walorowy. Stosowano do tego celu także dwóch, w inny sposób ciętych matryc.
Tego sposobu „oszukania” oka odbiorcy używali głównie artyści zagraniczni.

Przez to iż praca grafików była traktowana jako rzemiosło nie doceniano, wręcz pouczano artystów, którzy próbowali
wprowadzać choćby niewielką interpretację oryginału. Liczyły się wówczas jedynie wymagania zleceniodawcy.
Dochodziło czasem do komicznych sytuacji, gdzie wykonana pracę wyceniano na podstawi powierzchni wyrytej
przez grafika, gdzie mierzono ją skrupulatnie linijką. Praktykowane było również to, iż za „niebo” w ilustracji była
inna stawka wynagrodzenia.
Przykładem może tu być ilustracja drzewka i sposób jego wyceny przez założyciela Tygodnika Ilustrowanego i
Wędrowca – Unger który „składaną calówką wymierzał skrupulatnie jego wyso¬kość, obliczał ściśle powierzchnie
i oznaczał z pedantyczną ścisłością liczby honorarium, przy czym zachodziły niekiedy wątpliwości i nieporozumienia.
Powodem sporów bywało naj¬częściej »niebo«, to jest górna, nie zarysowana część drzewka. Unger utrzymywał
zawsze, że tego nieba jest za wiele i nie chciał za pustą przestrzeń płacić tyle co za część zapełnioną rysunkiem.
Zwykle w drodze ustępstw artysta zobowiązywał się bez oddzielnej dopłaty dorysować na niebie chmurki [...]” .

Właściwie od roku 1860 sytuacja materialna polskich grafików pogorszyła się. Musieli bowiem dużo więcej wkładać
wysiłku, by wykonać olbrzymie ilości bardzo dokładnych grafik, za które i tak otrzymywali marne pieniądze –
wszakże ludzie nie postrzegali już tego jak sztuki. Płaca nie była proporcjonalna do czasu poświęconego na
wykonanie ilustracji. Dla przykładu „drzeworytnicy z Century [amerykań¬ski miesięcznik], którzy drzeworyt
doprowadzili do szczytu do¬skonałości i którzy służyli nam za wzór w dążeniu, zarabiali w owych czasach pięć do
ośmiu tysięcy dolarów rocznie. U nas, przy najwyższej możliwej wówczas płacy: jednego ru¬bla i dziesięć kopiejek
za cal, o takich zarobkach, rzecz oczy¬wista, nie mogło być mowy”.
Zmiany w pojmowaniu ich pracy doprowadziły do tego, iż „uważani i traktowaniu byli jako niższy stopień składu
redakcji pism i rzadko komu przychodziło na myśl, jak dalece ich praca jest artystyczną, chociaż wymagania stawiało
się nieraz wiel¬kie i wiadomo było, że drzeworytnik jest w stanie wszystko zniszczyć, a wiele rzeczy naprawić.”

Mimo tych wszystkich niedogodności wielu artystów wkładało całe swe serce w to co robili i dzięki miłości jaką czuli
do sztuki polska grafika ilustracyjna stała na najwyższym poziomie. Wyróżniający się spośród ksylografów potrafili
łączyć wirtuozerię techniczną z indywidualnym wyrazem. Wystawiali nawet swe prace za granicami naszego kraju i
zdobywali przy okazji wysokie nagrody, uznanie i oferty współpracy z wydawnictwami obcymi.

Przez ogrom zapotrzebowania na ilustracje i brak czasu na wykonywanie szkiców do grafik doszło do tego, że
drzeworytnicy stali się jedynie odtwórcami. Wszelkie projekty wykonywali malarze i rysownicy. Swoją drogą z
wychodzącymi wówczas czasopismami, książkami i albumami współpracowali niemal wszyscy ówcześni artyści.

Wielu młodych grafików tamtego okresu było niedocenianych i u samego początku swej działalności dawano im do
zrozumienia, że to co robią nie jest przez nikogo w wydawnictwie doceniane. Bywało, że młodego artystę z
propozycjami ilustracji ganiano od jednego czasopisma do drugiego, gdzie to wydawca zawsze dodawał swoje
wymysły do grafiki, a młody grafik zmieniał jeden projekt, czy matryce parę razy w ciągu dnia. Były to ciężkie czasy
dla młodych, chcących poświecić się tej dziedzinie sztuki, grafików. Doceniano jedynie już znanych artystów.

Mimo wielu niekorzystnych zmian drzeworyt po tym jak „w wieku XVII i XVIII wyparty został przez miedzioryt (…)
w XIX w. przeżył renesans dzięki Th. Bewickowi, który ok. 1790 opracował metodę d. sztorcowego, uzyskując
finezyjną grę światłocienia” Zmierzający ku końcowi wiek XIX była początkiem w drodze odrodzenia się sztuki
drzeworytniczej, a później grafiki artystycznej.

1. DRUK WYPUKŁY
Przyglądając się powstawaniu grafiki od strony warsztatu, za najprostszą technikę graficzną, a zarazem najstarszą
uważa się druk wypukły. Metoda ta jest oparta na zasadzie działania stempla. Charakteryzuje się tym, iż gotowa praca
powstaje przez odbicie farby nałożonej na częściach wypukłych matrycy.
„W tej technice elementy drukujące znajdują się powyżej formy drukowej. W technice typograficznej inaczej technice
druku wypukłego najczęściej drukowało się gazety.

Gipsoryt
Metodą druku wypukłego, dającą dosyć ciekawe efekty artystyczne jest gipsoryt. W celu przygotowania matrycy, w

tej technice trzeba się trochę bardziej napracować, niż przy linoleum, ale samo tworzenie wzoru, czy rysunku w tym
materiale jest później bardzo łatwe i przyjemne.

Jeden ze sposobów wykonania matrycy gipsowej polega na natłuszczeniu szyby szklanej i ograniczeniu jej ramką
drewnianą, w celu uzyskania za-mierzonej wielkości i grubości płytki. W tak przygotowaną formę wylewa się
następnie gips, który dokładnie i równo
wypełnia po brzegi ramkę. Po wyschnięciu wyrównuje się płytkę gipsową papierem ściernym i spryskuje się ją przy
użyciu rozpylacza wodnym roztworem żelatyny lub też roztworem szelaku w spirytusie, aby się nie ścierała
i utraciła nadmierną kruchość przy rytowania rylcami. W celu przygotowania formy gipsowej do druku można
również na powierzchnię płytki szklanej rozlać cienką warstwę roztopio¬nego wosku. Na niej wykonuje się rysunek
przy wykorzystaniu dłut i iglic tak, aby narzędzia wybierały wosk aż do powierzchni szyby. Na dokończony rysunek
rozlewa się gips, który wypełnia dokład¬nie wycięte w wosku kreski. Po zakrzepnięciu płytki gipsowej odrywa się ją
od wosku, a wtedy ukazuje się relief z rysunkiem wypukłym. Po wzmocnieniu formy gipsowej roztworem szelaku
można już wyko¬nywać odbitki ręcznie, nakładając farbę wałkiem i odbijając przy użyciu kostki introligatorskiej.
Ponieważ opracowywanie rysunku negatywnego w drugim przypadku odbywa się w wosku, można więc użyć nazwy
techniki jako woskorytu, chociaż odbitka powstaje z odlewu gipsowego. W obu przypadkach odbijanie gipsorytu
odbywa się podobnie jak przy drzeworycie.

Na koniec warto wspomnieć, iż popularnym materiałem na matryce
do druku wypukłego w ostatnich czasach stał się również karton. Prawdę mówiąc przy wykonywaniu grafiki metodą
druku wypukłego rodzaj materiałów do wykonania matrycy zależy tylko od wyobraźni artysty i zamiaru otrzymania
określonego charakteru pracy. Dlatego też, tak jak i w przypadku innych metod druku, liczne są techniki autorskie,
wymyślone przez danego artystę.

Linoryt

Kolejną popularną metodą druku wypukłego jest linoryt. Jego zaletą jest łatwość wykonywania grafiki dzięki dosyć
miękkiemu tworzywu wykorzystywanemu jako matryca – linoleum . Surowiec ten stanowi dla artysty grafika bardzo
dogodny materiał rytowniczy, gdyż jest łatwy do obróbki i odporny na uszkodzenia. Istotne jest także to, iż podczas
drukowania twardnieje pod naciskiem tłoka.

Najlepszym tworzywem na matrycę jest linoleum z jednolitej masy o grubości około 3,5mm. Wykonanie matrycy nie
stanowi większych trudności dla artysty. Linoleum daje się bowiem bez problemu ciąć nożykami i dłutami w każdym
kierunku. Przygotowany rysunek można przenosić w ten sam sposób jak przy drzeworycie lub wykorzystać
rozcieńczalnik nitro. W tym przypadku przykłada się przygotowany rysunek (obecnie bywa to najczęściej ksero
pracy) do linoleum i pociera szmatką zwilżoną w rozcieńczalniku – projekt grafiki przykleja się wówczas do linoleum.

W matrycy pracuje się takimi samymi narzędziami jak w drzeworycie, a odbitki wykonuje w prasie wałkowej.
Technika druku wypukłego nadaje się bardzo dobrze na wykonywanie różnokolorowych grafik i łączenie z innymi
technikami graficznymi.

Drzeworyt

technika drzeworytu ma swoje dalekie korzenie jest to bowiem „najstarsza technika graficzna, w której na wygładzoną
powierzchnię drewnianego klocka nanosi się rysunek.”

„Pierwsze drewniane stemple odbijano na skórze i tkaninach już we wczesnym średniowieczu” Dzięki badaniom
historyków i odkryciom archeologów wiemy też, iż wykonywanie rysunków lub znaków pisarskich na wypalonej
glinie, ka¬mieniu lub desce drzeworytniczej było
już znane bardzo dawno w Chi¬nach. Także koptyjskie ornamenty roślinno-zwierzęce drukowane na tkaninach były
wykonywane metodą drzeworytu.

„Sztuka wycinania w drewnie rysunków znana była już w II w p.n.e.
w Indiach. Drzeworyt rozpowszechnił się w Chinach ( VII w n.e. ) - odbijano dzięki niemu różne wzory na tkaninach,
karty do gry i wizerunki Buddy.”

Także „starożytni Egipcjanie, Indianie i Arabowie stosowali metodę druku wypukłego używając do tego drewnianych
klocków do odbijania wzorów
na tkaninach”. W Europie technika ta rozwinęła się dopiero pod koniec XIVw, „dzięki kontaktom handlowym Europy
z dalekim Wschodem” .

Dużo szybszy „rozwój drzeworytu wiąże się z rozpowszechnieniem się papieru w XV wieku.”
Zanim wprowadzono do powszechnego użytku druk wypukły „w Europie w okresie średniowiecza mieszczące się w
książkach iluminacje, wykonywane początkowo farbą i pędzlem”. Za najstarszy europejski drzeworyt, który został
zaopatrzony w datę uważa się znalezione w klasztorze Buxhein w Austrii przedstawienie św. Krzysztofa, pochodzące
z 1423r. Okres wykonania pozostałych starszych dzieł można jedynie określić na podstawie charakterystycznych cech,
choćby takich jak ubiór ówczes¬nego okresu.

Drzeworyty, które powstawały na początku, prawie do połowy XV w. odznaczały się rysunkiem linearnym i nie
posiadały modelowania kreskowego. Ta metoda oddawania głębi i dodatkowych detali rozwinęła się dopiero w XVI
w.

Przed wynalezieniem czcionki drukarskiej ilustracje oraz cały tekst wycinano na deskach drzeworytniczych, które po
odbiciu łączono w całość. Powstałe w ten sposób książki nazwano ksylograficznymi. Warto tez wspomnieć, iż w
„XVw. w okresie rozwoju miedziorytu wynaleziono tzw. sposób groszkowy należący do technik miedziorytniczych
wypukłych.” Metoda ta polegała na wycinaniu różnego rodzaju ornamentów, które następnie wybijano puncynami
różnej wielkości i kształtu. Powstałe
w ten sposób punkty na odbitce wy¬chodziły biało na ciemnym tle.

Kolor w druku wypukłym wprowadzono dosyć późno. „Początkowo drzeworyty kolorowano ręcznie, dopiero z
początkiem XVI w. do każdego koloru stosowano oddzielna deskę” .

Mniej więcej w tym samym czasie miał swe początki drzeworyt światłocieniowy. Przy tej bardzo dokładnej metodzie
używano dwóch desek, a gotowe matryce odbijało się na papierze jedna na drugiej. Pierwsza odbijała sam rysunek,
druga zaś służyła do odbijania tonu rysunku. Albrecht Durer dzięki swoim pracom wykonanym w powyższy sposób
przyczynił się do tego, iż grafika została uznana jako odrębna dziedzina sztuki.

Wiek XVIII w. przyniósł spore zmiany w technice wykonywania drzeworytów. Zastosowano bowiem wówczas po raz
pierwszy deskę bukszpanową ciętą w poprzek pnia (Tomasz Bewick). Były to narodziny drzeworytu sztorcowego.
W przypadku drzeworytu należy zaznaczyć, iż bardzo ważne było
(i jest nadal) dobranie odpowiedniego klocka drewna, który wykonuje się z desek ciętych wzdłuż włókna. Wybrane do
tego celu drewno może pochodzić z różnych drzew – gruszy, śliwy, jabłoni, orzecha, klonu, wierzby, czy wiśni
(najchętniej używane przez japończyków). Wybrana deska musi być dostatecznie twarda by można było wycinać w
niej drobne linie. Do większych części matrycy wykorzystuje się też deski z sosen i topoli, które są bardziej miękkie.
Przed cięciem drewno można pokryć szelakiem i wygładzić papierem ściernym.

Przy przygotowaniu projektu niektórzy artyści wykorzystują strukturę włókna
w drewnie, a nawet kleją duże klocki z mniejszych desek. Klocki drzeworytnicze dzieli się ze względu na sposób
cięcia (wyróżnia się dwa typy) wzdłużny
i poprzeczny (sztorcowy).
Po odpowiednim przygotowaniu matrycy przenosi się na nią przygotowany wcześniej rysunek. Jednym ze
współczesnych sposobów jest wyświetlenie przeźrocza na drewno. Wcześniej wykonywano projekt bezpośrednio na
klocku tuszem lub naklejano przygotowany projekt, który był niszczony przy tworzeniu grafiki (technika stosowana w
Japonii). Można też odwzorować rysunek przez białą lub czarną kalkę.

Przy wykonywaniu drzeworytu zazwyczaj używa się podstawowych narzędzi graficznych, jak nóż, rylec oraz dłuta o
różnorakich przekrojach.
Nóż jest przydatny przy wycinaniu kształtów, pozostałe narzędzia są szczególnie przydatne przy usuwaniu większych
płaszczyzn drewna. Oprócz wyżej wymienionych narzędzi, w zależności od zamierzonego efektu można używać
innych przyrządów, takich jak: wypalarka, wiertarka, przebijaki, itp.
„Pomysł użycia narzędzi miedziorytniczych do kloców drewnianych przypisywany jest XVIII – wiecznemu
rytownikowi – Thomasowi Bewickowi.” Ta pomysłowa metoda była niegdyś podstawowym sposobem wykonywania
reprodukcji, czy ilustracji książkowych.
Ostatni etap wykonywania drzeworytu polega na nałożeniu
na przygotowaną matrycę farby drukarskiej za pomocą wałka. Odbijanie
na papierze odbywa się przez pocieranie kostką introligatorską odwrotnej strony papieru lub w prasie ręcznej.
W odróżnieniu od procesu wykonywania drzeworytu w wydaniu europejskim, chiński i japoński posiadają nieco inny
warsztat twórczy
i techniczny. Zgodnie z wypracowaną u początków grafiki chińskiej zasadą, na desce wzdłużnej wycina się rysunek
nożami, po czym większe płaszczyzny wybiera się dłutami.

Na przygotowaną deskę nakłada się farbę specjalnymi tamponami sporządzonymi z włókien kokosowych i
odpowiednimi pędzlami. Podobnie jak w kaligrafii i tu farby są przechowywane w postaci płytek.
Przed wykonaniem odbitek rozpuszcza się je w wodzie w porcelano¬wych miseczkach. W przypadku pigmentu w
proszku rozrabia się go również
w miseczkach, dodając gumę arabską jako spoiwo lub klej z mąki ryżowej. W metodzie chińskiej czerń uzyskuje się
przez ucieranie na talerzyku laseczki tuszu chińskiego i rozpuszczeniu go wodą.
Interesującą techniką graficzna jest stara i już rzadko używana metoda wytwarzania drzeworytu, która powstała „w
czasach dynastii Tang (618-907 n.e.), jako technika czarno-biała, by pod koniec dynastii Ming ( 1368-1644 n.e.)
ewaluować w kierunku techniki wielokolorowej.”
Początkowo służył jako ilustracja książkowa. Przedstawiał mitologiczne zwierzęta, diagramy, istoty boskie. Po
wynalezieniu sposobu odbijania kolorowego, za pomocą dodawanych do pierwotnego klocka kolejnych elementów,
które zabarwione innymi kolorowymi tuszami dawały w efekcie odbitkę kolorową, zaczęto wykorzystywać go do
kopiowania arcydzieł malarstwa chińskiego. Drugą funkcją tego nowego kolorowego drzeworytu było (i jest)
wykorzystywanie go do odbijania tak zwanych "drzeworytów noworocznych", to jest plansz zawierających życzenia
noworoczne, na których to oprócz tekstu umieszczano sylwetki bóstw opiekuńczych, zwierząt czy ozdobnych roślin.
Stąd pochodzą inne nazwy tej techniki "drzeworyt noworoczny" lub "obrazki jednoroczne". Gdy zbliżał się nowy rok,
stare drzeworyty niszczono, by zrobiły miejsca nowym. Drzeworyt chiński stał się podstawą słynnego drzeworytu
japońskiego, z tym ze należy pamiętać ze chiński był pierwszy.
Grafiki chińskie są przeważnie kolorowe i służyły do kopiowania obrazów mistrzów. Inny jest także materiał
wykorzystywany do wykonania matrycy.
W drzeworycie europejskim dominują twarde gatunki drewna, których powierzchnia a jest ścinana i równana w
poprzek włókien (słojów). „W technice chińskiej zaś wykorzystuje się raczej miękkie gatunki drewna (brzoza, grusza)
cięte wzdłuż słojów.”
W przypadku chińskiego drzeworytu, w przeciwieństwie do techniki europejskiej gdzie (za medium służy farba
drukarska) grafika „powstaje
na skutek zabarwienia matrycy wodnym tuszem chińskim i przeciągnięciu
po papierze położonym na zmoczonej tuszem matrycy, kawałkiem drewna owiniętego końskim włosiem. Chiński
drzeworyt wodny, jako technika czarno biała, poprzez swoje rozlanie i mniejszą niż sztorcowy precyzję, stanowi
bardzo ciekawą technikę graficzną.”
W Japonii drzeworytnictwo zostało zapożyczone z Chin i tam się rozwinęło. Pierwsze drzeworyty były jednobarwne,
niekiedy kolorowane ręcznie. Wiek XVIII przyniósł zmiany i zaistniały w Japonii drzeworyty wielobarwne.
Charakterystyczna dla tego typu drzeworytu japońskiego jest metoda wykonywania dawnych drzeworytów barwnych.
Polega ona na tym, iż artysta przygotowuje na bardzo cienkim papierze obraz konturowy. Gotową pracę przylepia się
rysunkiem do deski za pomocą kleju ry¬żowego. Dzięki temu rysunek przebija na drugą stronę papieru i daje się
dokładnie wycinać.
Z gotowej matrycy sporządza się tyle odbitek, z ilu kolorów ma się składać końcowy drzeworyt. Poszczególne kolory
przykleja się na oddzielne deski
i wycina.

Odbijanie odbywa się na papierze czerpanym do drzeworytów przy użyciu specjalnego tamponu z włosia końskiego.
Sama odbitka może przypominać akwarelę lub gwasz, wszystko bowiem zależy od chłonności papieru.
„Nakładanie na deski farby pochodzenia mineralnego i roślinnego, zmieszanej z klajstrem ryżowym, i odbijanie na
papierze odbywa się przez pocieranie i dociskanie specjalnymi tamponami lub wałkiem obciągniętym korą
bambusową. Spływ barw osiąga drzeworytnik przez częściowe starcie farby z deski. Dla uzyskania migotliwego
połysku odbitki dodaje się do farby mielonych pereł. Zlewanie się płaszczyzn barwnych osiąga przez nadrukowanie
poszczególnych kolorów, przy czym powstają kolory wypadkowe. Przez mocniejsze przygniatanie (pocieranie)
papieru tamponem uzyskuje się odbitkę reliefową.”
Warto zaznaczyć, iż za autora i artystę powstałego w ten sposób drzeworytu uważa się tego, który przygotował
rysunek (obrazek), nie zaś osobę wycinającą drzeworyt.

2. DRUK WKLĘSŁY
Kolejnym z podstawowych sposobów druku jest druk wklęsły nazwany od intaglio . Jak sama nazwa wskazuje odbitki
powstają wskutek przeniesienia farby znajdującej się wewnątrz zagłębień na matrycy. W przypadku druku wklęsłego
odbitka powstaje w skutek przeniesienia farby pod potężnym naciskiem prasy na papier, który wyciąga farbę z
zagłębień znajdujących się
w matrycy.
Technika wklęsłodrukowa zwana jest rotograwiurą. Charakteryzuje się tym, iż elementy drukujące znajdują się
poniżej poziomu formy drukowej.
W technice wklęsłodruku drukuje się gazety. Technikę można też wykorzystać do drukowania na materiale.
W celu wykonania odbitki płytkę pokrywa się farbą drukarską, a później starannie wyciera, tak że farba pozostaje

tylko w wyżłobionych rowkach metalu. W tej technice trzeba także pamiętać o zamianie stron: strzałka skierowana
na płytce w prawo po odbiciu na papierze będzie zwrócona w lewo, a skierowana w lewo, po odbiciu na papierze
będzie zwrócona w prawo.
Ogólnie rzecz ujmując, w technikach druku wklęsłego formy drukowe mają większą wytrzymałość w porównaniu z
technikami z dwu pozostałych podstawowych sposobów druku, a co za tym idzie, możliwe jest drukowanie większych
nakładów z jednej formy drukowej, a i często jest ono także szybsze.

Holograf Dział: druk wklęsły

Jedną ze współczesnych metod druku wklęsłego jest holograf. Technika ta jest dość znaną i dość rozpowszechniona
metodą graficzną.
Matrycę wykonuje się dość nietypowy sposób: na sztywnej i twardej tekturze przykleja się kawałki płótna, gazy,
odrobiny kartonu, zmięty papier, piasek oraz wszystko co akurat się może przydać, aby uzyskać ciekawy efekt.

Nagromadzoną masę elementów na kartonie należy odpowiednio skomponować tak, by posiadały równą wysokość.
Następnie matrycę powleka się lakierem ochronnym, żeby wzmocnić i uodpornić formę na uszkodzenia.

Aby wykonać druk, wciera się w matrycę farbę drukarską za pomocą filcowego tamponu. W prasie miedziorytniczej
można uzyskać od kilkunastu do kilkudziesięciu odbitek. Mają one charakter rysunku kredowego o delikatnym i
grubym ziarnie, pracy wykonanej tuszem
o jasnych i ciemnych plamach oraz posiadają różnego rodzaju kreski,
z uwzględnieniem faktury.

Intaglio

Intaglio, czyli zdobienie wklęsłym rytem w kamieniach półszlachetnych, w metalu, wszelkie tłoki pieczętne, stemple
mennicze, przedmioty zbliżone przeznaczeniem lub kształtem do gemm. Ta technika graficzna była już znana przed
naszą erą.

„W grafice artystycznej intaglio oznacza jedną z podstawowych technik graficznych - druk wgłębny w metalu, na
którym rysunek jest wyryty lub wytrawiony. Graficy podają często powyższą nazwę na swych odbitkach, bez podania
właściwej nazwy techniki” .

Fluoroforta

Opracowanie techniki graficznej o nazwie fluoroforta przypisuje się grupie krakowskich malarzy: Wyspiańskie¬mu,
Wyczółkowskiemu
i Ruszczycy. Ich prace są uważane za jedne z pierwszych, wykonanych tą metodą.

W przypadku fluoroforty rysunek opracowuje się igłą stalową na płytce szklanej powleczonej wcześniej cienką
warstwą wosku (werniksu). Wykonany w ten sposób rysunek odsła¬nia części płytki szklanej, która następnie jest
trawiona kwasem flourowodorowym.
Aby wykonać odbitki używa się rzadkiej farby i chłonnego pa¬pieru, którego to lewą stronę podbija się gęstą
szczotką.

Warto zaznaczyć, iż wykorzystywany do trawienia kwas jest bardzo szkodliwy dla zdrowia. Zwracając na to uwagę
oraz na kruchość materiału, z którego wykonana jest matryca technika, ta jest rzadko stosowana przez artystów.

Ceratoryt

Wynalazkiem polskiego artysty F. Jabłczyńskiego (1865—1928) jest natomiast technika ceratorytu, w której to
cienkie kreski są wycinane nożykiem w ceracie, a grubsze wyskrobuje się iglicami i skrobakami głęboko, aż do
tkaniny.

Odbitki wykonane w tego typu matrycy przypominają do złudzenia metody trawienia w metalu, gdyż cerata jak i
tkaniną łatwo oddają farbę z zagłębień na papier.

Odprysk

Wynalazek kolejnej techniki graficznej przypisuje się Francuzowi Feliksowi Braquemondowi (1833—1914). Aby
wykonać grafikę metodą odprysku maluje się pędzlem lub rysuje piórem na płycie metalowej. Do tego celu trzeba
stosować specjalny atrament. Gdy nałożony rysunek wyschnie płytkę powleka się cienką warstwą werniksu
akwafortowego i wkłada do letniej wody. Pod jej wpływem kreski pęcznieją i odpryskują razem z werniksem. Tak
przygotowaną matrycę, z odsłoniętym rysunkiem poddaje się trawieniu.
„Technikę odpryskową łączy się często z akwafortą i akwatintą.
Pozwala ona na uzyskanie kresek o różnych grubościach i o rysunku swobodnym. Dna szeroko trawionych kresek
metody odpryskowej w połączeniu z tintą (akwatintą) przez swoją szorstkość zatrzymują farbę i dają na od¬bitce
szary lub czarny rysunek” .

Staloryt

Na początku XIX wieku zaczęto stosować do rytowania płyty stalowe, gdyż z nich można było uzyskać znacznie
więcej odbitek niż z płyt miedzianych. Jako pierwszy w technice stalorytu pracował w Anglii Karol Heath (w 1820r.).
Ta dużo wydajniejsza metoda druku rozpowszechniła się najbardziej we Francji i Anglii. Rytowano tam bowiem dużo
widoków miast, albumów z krajobrazami, portretów i wydawano żurnale mód. Dzięki tak dużemu zapotrzebowani
technika stalorytu doszła do dużej precyzji już w połowie XIXw. Wśród polaków wyróżniali się w tej technice Antoni
Oleszczyński i Adam Pliński.

W stalorycie wykorzystuje się uprzednio odhartowane płyty stalowe, na których rytuje się rysunek. Po opracowani
grafiki płytkę poddaje się ponownemu hartowaniu by nadać jej odpowiednia twardość.

Po tym jak wynaleziono już galwaniczne pokrywanie płyt miedzianych stalą zaniechano rytowania w czystej stali.
Technika druku ze stalorytu używa¬na jest jeszcze w dzisiejszych czasach, przy tworzeniu znaczków pocztowych i
papierów wartościowych.

Pigment

Przy omawianiu suchej igły warto wymienić także jego inną odmianę – technikę pigmentową. W przeciwieństwie do
poprzedniej techniki graficznej, w tym przypadku za podłoże do matrycy używa się folii trójoctanowej . Rysunek
natomiast wykonuje się przy pomocy ostrej igły akwafortowej. Powstają wówczas wklęsłe kreski z szorstkim
brzegiem. Zaletą i dużym ułatwieniem w tej technice jest możliwość podłożenia pod folią odwróconego rysunku.

W wykonaną w ten sposób matrycę wciera się tamponikami czarny lub kolorowy pigment. Można też w tym celu
wykorzystać laseczkę chudej paste-lowej kredki. Pocierając nią folię pigment wypełnia wyryte kreski oraz zaczepia
się o ich szorstkie krawędzie.
Wykonana następnie odbitka ma charakter rysunku kredowego lub pastelowego. W celu jej utrwalenia należy
spryskać ją fiksatywą do pasteli.

Technikę tę opracował Jerzy Werner, autor książki na bazie której stworzyłem opis wybranych technik graficznych.

Suchoryt

suchoryt był już używany w XV w. stosował przez tzw. Mistrza Książki Domowej (ok. 1450—1480 r.), który rytował
na jednym z dwóch miękkich metali: cynie lub ołowiu.
Tego typu ryciny należą do wielkich rzadkości.

Jeśli chodzi o zastosowanie suchej igły jako samodzielnej techniki za pierwszego uważa się Andrea Meldolla (1522 -
1563).
W tej technice graficznej na wypolerowanej już płycie miedzianej rytuje się igłą stalową trzymaną pionowo w dłoni.
Podczas wykonywania rysunku na płytce igła nie wycina metalu, lecz wypycha go na boki i tworzy tzw. wiórki.

„Odbita kreska suchej igły daje efekt malarski, gdyż powstające przy rytowaniu wiórko zatrzymuje dużo farby. Z płyt
miedzianych można otrzymać około 30 odbitek, a z płyt cynkowych ok. 10, gdyż wiórki podczas odbijania niszczą
się”

akwatinta

Wiek XVIII był bardzo owocny w nowe techniki graficzne. W jego drugiej połowie w Anglii i we Francji zaczęto
stosować tzw. trawie¬nie płaszczyznowe. Według francuzów wynalezienie akwatinty przypadło dla J. B. Le
Prince'owi (1733—1781), który stworzył rysunki lawowane z podróży do Rosji.

Akwatinta, podobnie jak mezzotinta była chętnie używana w reprodukcji barwnej. W tym celu wykonywano
zazwyczaj kilka płyt opracowanych dla kolorów: żółtego, czerwonego, niebieskiego i czarnego. Przy wykorzystaniu
tej techniki znany niemiecki grafik
Jakob Le Blon, (1667-1741), jako jeden z pierwszych wykonał szereg reprodukcji barwnych (ok. 1704 r.).

W XIX wiecznej Anglii wytworzyły się różnego rodzaju odmiany akwatinty gładzonej, na wzór mezzotinty, gdzie
„płytkę przygotowuje się metodą akwatinty, a następnie stalowym gładzikiem poleruje się wytra¬wiony na niej
groszek. W akwatincie łącznie z akwafortą wykonał liczne cykle graficzne malarz i grafik hiszpański F. Goya (1746—
1828)” .
Kolejnym etapem w tej metodzie jest pokrycie miedzianej płytki warstwą pyłu z kalafonii lub asfaltu syryjskiego w
wykonanym do tego celu specjalnym urządzeniu, pudle. Nałożona warstwa topi się podczas podgrzania i utwierdza na
płycie.
Nasilenie tonalne uzyskuje się poprzez kolejne zakrywanie płaszczyzn na rysunku lakierem kwasoodpornym, a
następnie kolejne trawie¬nie. W ten sposób uzyskuje się na płytce efekt rysunku z siatką płyt¬kich i głębokich
punktów. Wykonana odbitka charakteryzuje się dużą gamą przejść tonalnych, zależnych od ilości trawienia matrycy.
Warto zaznaczyć, iż odmienny charakter będą posiadać odbitki z matryc wykonanych za pomocą werniksu
akwafortowego i soli kuchennej
lub papierów ściernych. Rozmieszczenie punktów na płycie można wykonać przez odciśnięcie na znajdującym się na
niej werniksie papieru ściernego.

W zależności od grubości papieru ściernego, uzyskać można różnorakiej wielkości cieniowanie punktowe.

Mezzotinta

Dalsze dążenie artystów do doskonalszego oddania malarskich efektów świetlnych niż te, które uzyskiwano za
pomocą rylca i igły w miedziorycie i akwaforcie, przyczyniło się do rozwoju w połowie XVIII w. nowych technik —
mezzotinty, sposobu kredkowego, miękkiego werniksu i akwatinty.

Za wynalazcę mezzotinty uważa się Ludwika von Siegena (1609-1680). Natomiast szczyt osiągnięć w tej metodzie
graficznej przypada dopiero na koniec XVIII w. zwłaszcza w Anglii i w Niemczech.
Mezzotinta rozwijała się początkowo we Francji, a następnie w Anglii, i tam stała się w XVIII w. bardzo popularną
techniką graficzną, niemal narodową. We Francji najczęściej odbijano kolorowe mezzotinty, wykonane z wielu płyt.
Anglicy przy wykonywaniu odbitek używali najczęściej jednej płyty, którą kolorowali przez wcieranie farby małymi
tamponikami.
„Do wielkich mistrzów mezzotinty barwnej możemy, zaliczyć Johna Rafaela Smitha (1752—1812)” .

Technika mezzotinty polega ona na nasiekaniu płyty miedzianej tzw. chwiejakiem. Na tak przygotowanej płytce
metalowej wykonuje się rysunek poprzez gładzenie powierzchni chropowatej płyty stalowym gładzikiem. Wiórki,
które powstały podczas posiekania płytki zatrzymują wcieraną w matrycę farbę drukarską. Poprze polerowanie
„pociętej” powierzchni płytki można uzyskać bardzo łagodne i delikatne przejścia tonalne i wydobycie
najsubtelniejszych szczegółów.

Mezzotinta i akwatinta jako techniki płaszczyznowe pozwoliły na wykonywanie druków kolorowych. Pierwszych
prób wklęsłego druku barwnego dokonano w połowie XVII w. P. Schenk i H. Seghers odbijali z jednej płyty. Rysunek
opracowywano przez wcieranie w wyryte lub trawione kreski kolorowej farby przy użyciu tamponików.

Druk barwny w pełnym znaczeniu tego słowa stworzył dopiero ok. roku 1710 Jacąues Le Blon (1667—1741). W
metodzie swej oparł się on
na teorii Newtona, głoszącej, że każdą barwę otrzymuje się przez połączenie trzech zasadniczych kolorów. Le Błon
zastosował trzy płyty mezzotintowe dla każdego z trzech podstawowych kolorów. Czwartej płyty użył
do zaznaczania rysunku. Zastosowane do druku farby laserunkowe tworzyły przez nadrukowanie kolory wypadkowe.
Pierwsze swoje druki wykonał na pergaminie, późniejsze na papierze.

miękka akwaforta

Wynalezienie miękkiej akwaforty przypisuje się Dietrichowi Mayerowi w Zurychu ok. 1600r. Technika ta, jak i inne
rozwinęła się na dobre dopiero pod koniec XVIII w., głównie w Anglii.

W przypadku miękkiej akwaforty wykorzystuje się płytę metalową pokrytą miękkim werniksem akwafortowym, na
który kładzie się cienką szkicówkę lub papier groszkowany. Na tak przygotowanym podłożu rysuje się dopiero
ołówkiem, podczas czego faktura papieru zostaje wgnieciona w warstwę cienkiego werniksu. Dodatkowo przy
zdejmowaniu papieru odrywa się cząsteczki werniksu z płyty i odsłania w tych miejscach metal. Kolejny etap,
charakterystyczny dla wielu metod druku wklęsłego polega na trawieniu przygotowanej płytki.

Wykonane w tej technice prace oddają na odbitce efekt rysunku ołówkowego lub kredowego.

Akwaforta

wynalezienie kwasorytu (akwaforty) przypisuje się Szwajcarowi Urs Graf, gdyż znana jest jego pierwsza grafika
pochodząca z 1513r. Początkowo stosowano różne rodzaje mieszanek wytwarzających kwas i działających trawiąco
na metal. Dopiero zastosowanie „kwasu azotowego, lekkość i swoboda opracowywania rysunku przy użyciu różnego
rodzaju igieł odsłaniających płytę miedzianą pokrytą werniksem akwafortowym oraz miękkość i malarskość linii i
kresek trawionych przyczyniło się do rozwoju tej pięknej techniki graficznej”.

Jednymi z najznakomitszych dzieł graficznych są niewątpliwie akwaforty, znanego dla wszystkich malarza
holenderskiego Rembrandta (1606—1669). Wśród polskich grafików zajmujących się tą techniką warto wymienić A.
Chodowieckiego, T. Norblina, M. Płońskiego.

miedzioryt punktowany

Technika miedziorytu punktowego rozwinęła się w Anglii dzięki W. Rylandowi (1732—1783). W tej metodzie używa
się puncynów, którymi przy użyciu młotka wybija się z wyczuciem w płycie miedzianej wklęsłe punkty.
Charakterystyczną cechą tej techniki jest to, iż cały rysunek składa się z okrągłych punktów. Łagodne przejścia
tonalne uzyskuje się przez odpowiednie zagęszczenie punktów, zmianę ich kształtu i wielkości. Do punktowania
używa się również rylców, ruletek, matoir, dających różne efekty punktu kredowego.
Przy miedziorycie, podobnie jak w przypadku drzeworytu ważnym elementem jest odpowiednie przygotowanie
materiału na matrycę. W tym przypadku używa się zazwyczaj płyty miedzianej lub cynkowej, którą przycina się na
dany format. Wszelkie widoczne wybrzuszenia blachy należy wyklepać drewnianym młotkiem na filcowej podkładce,
a krawędzie blachy fazować skośnym pil¬nikiem. Jest to istotne, gdyż złe przygotowanie blachy może powodować
przecinanie papieru i filcu podczas wy¬konywania odbitki pod prasą. Fazowany brzeg blachy musi być wygła¬dzony,
aby nie dawał ciemnego tonu na rycinie. Płytę szlifuje się wodo¬odpornym papierem ściernym (nr 150-600) wzdłuż
kresek, następnie pa¬stą polerską, przy użyciu kawałka filcu, również zawsze w tym samym kierunku. Płytę można
polerować również innymi materiałami polerskimi, jak węglem drzewnym
z wodą i oliwą.

Graficy mają swoje wypracowane sposoby przenoszenia rysunków z oryginału na płyty metalowe. Zależy to od
samego rysunku i techniki graficznej.
Jednym ze sposobów jest powleczenie płyty cienką warstwą białej tempery lub gumą arabską czy miękkim lub
twar¬dym werniksem akwafortowym. Na tak przygotowaną płytkę nakłada się na kalkę z kontu¬rem rysunku, który
przenosi się za pomocą podłożonej suchej kalki (bi-bułka przetarta chudą kredką sangwinową) i twardego dobrze
zaostrzonego ołówka. „Uzyskany tak ślad konturu na płytce oprowadzamy lekko cienką stalową igłą, a po zmyciu
gruntu wcieramy farbę drukarską w celu dokładnego jej uwidocznienia. Przystępując już do właściwego rytowania,
kładziemy płytkę na poduszce rytowniczej ze skóry wypełnionej piaskiem albo umocowujemy ją na specjalnej kuli
rytowniczej. Usytuowanie jej w ten sposób daje nam potem możliwość obracania nią i pochylania, co bardzo ułatwia
rytowanie.” Do wykonania grafiki na wypolerowanych
i przygotowanych odpowiednio blachach używa się rylców o przekroju rombowym, kwadratowym i półokrągłym. Do
cięcia całego rysunku używa się zazwyczaj rylca rombowego, który pozwala na otrzymanie kreski głębokiej. Rylców
o przekroju kwadratowym artyści używają do poszerzania nacięć wykonanych narzędziem powyżej. Rombowymi i
półokrągłymi żłobi się już kreski grubsze. Wszystkie rylce są ścięte pod kątem mniej więcej 45° i ostrzone na
drobnoziarnistym kamieniu. Jest to istotne, gdyż wyrytowane ostrym rylcem kreski nie mają ostrych i chropowatych
brzegów. Wszelkie zadziory czy wiórki usuwa się skrobakiem, a niepotrzebne kreski wygładza się gładzikiem
stalowym. Wyrytowana kreska zbiega' się wtedy i zasklepia.
Odtłuszczanie powierzchni płyty nie jest konieczne, wykonuje się je tylko w technikach trawionych. W tym celu po
uprzednim oczyszczeniu płyty, ługuje się ją (ług sodowy o średnim stężeniu), lub dokładnie przeciera benzyną, a
następnie octem lub też kredą szlamowaną z dodatkiem spirytusu oraz miąższem ziemniaka. Po tych wszystkich

zabiegach bla¬chę zmywa się jeszcze wodą i pozostawia do wyschnięcia. Tak przygotowaną płytą pokrywa się
werniksem lub napyla asfaltem.

miedzioryt

„Drzeworyt jako technika reprodukcyjna w ciągu XV i XVI w. ustępuje miejsca znacznie miedziorytowi. Powodem
tej zmiany była potrzeba dokładnego i precyzyjnego oddania rysunku w atlasach z widokami miast, w kronikach
ilustrowanych, w zielnikach itp.”

Technika ta długo po tym, jak została po raz pierwszy wykorzystana, była uznawana za najdoskonalszą. Stosuje się w
niej bowiem twarde i odporne płytki metalowe, w których zagłębione są linie rysunku.

Technika miedziorytu została niemalże zapożyczona od średniowiecznych płatnerzy, rusznikarzy. W tamtych czasach
bowiem wykonywana broń była ozdabiana bogatą ornamentacją rytą lub trawioną w metalu.
Rzemieślnicy by podkreślić wykonany wzór, wcierali w go czar¬ną farbę. Swój wkład w rozwój miedziorytu mieli
także XV wieczni złotnicy, którzy rytowali róż¬ne postacie alegoryczne, czy ornamenty na niewielkich blaszkach.
Wykonane zagłębienia wypełniali później czarną masą metalową (nigellum).

Powyższe metody rytownicze, przyczyniły się pośrednio do rozwoju techniki druku z form wklęsłych. Jednak za
wynalazcę miedziorytu uznaje się włoskiego rytownika Tomassa Finiguerra (1440). Najstarszy znany nam miedzioryt
datowany pochodzi z 1446 r. i przedstawia biczowanie Chrystusa. Za pierwszego zaś polskiego rytownika uważa się
Wita Stwosza (1440—1533), twórcę ołtarza Mariackiego w Krakowie.

3. DRUK PŁASKI
Obok druku wypukłego i wklęsłego wyróżnia się jeszcze metodę druku płaskiego. Ta technika drukarska
charakteryzuje się tym, że miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się na tym samym poziomie. W tej formie druku
matryca nie posiada ani wgłębień ani wypukłości.

Ś

wiatłodruk

W przypadku światłodruku pierwsze próby przeprowadzili artyści: A. Pointevina w 1855 r. oraz J. Husnik w Pradze.
Jednak jako pierwsze i kompletne druki uważa się prace J. Albert, wykonane w Monachium w 1867 r.

Technika ta bywa nazywana również fototypią, collotypia lub albertotypią.

Sama metoda druku nie różni się właściwie od zasad stosowanych w litografii. Podstawową zasadą jej działania jest
odpychanie się cząsteczek tłuszczów i wody. Rysunek wykonuje się natomiast dzięki zjawisku polegającemu na tym,
iż obraz w partiach naświetlonych wykazuje pewien relief dzięki różnicy utwardzonej i nieutwardzonej żelatyny,
nierównomiernie rozpuszczonej czy też napęczniałej w wodzie.

Do przygotowania matrycy używa się płyt szklanych, które następnie pokrywa się cienką warstwą żelatyny
światłoczułej (z dodatkiem dwuchromianu potasowego). Rysunek jest przenoszony z negatywu, który przykłada się do
matrycy
i przykrywa szybą, po czym naświetla światłem dziennym ok. 1 godz. Po utwardzeniu wypłukuje się nie utwardzone
(zasłonięte części) matrycy. Elementy częściowo naświetlone rozpływają się proporcjonalnie do ilości światła, dając
w odbitce półtony. Wywołaną płytę, mającą charakter reliefu osusza się, a następnie zwilża wodą. Miejsca utwardzone
nie przyjmują wody, przeciwnie niż miejsca częściowo utwardzone czy zupełnie wypłukane. Nałożona farba
zatrzymuje się jedynie w miejscach niezamoczonych, dzięki adhezyjnym właściwościom tłuszczów i wody.

Rysunek wykonany w przypadku światłodruku odbija się w prasie płaskiej o cylindrycznym tłoku. Farbę rozprowadza
się przy pomocy wałku litograficznego, podobnie jak w przypadku drzeworytu.

Ta technika graficzna pozwala na drukowanie bardzo dokładnych i szczegółowych reprodukcji, zwłaszcza w
przypadku druku kolorowego.
Ilość wykonanych odbitek waha się średnio w granicach 700 - 1000 sztuk.

Offset

Offset wynaleziono na początku XIXw., w latach 1904-1906. Technika ta jest obecnie najbardziej rozpowszechnioną
formą druku płaskiego i wykorzystywana często w ilustracji książkowej.

Ta metoda graficzna jest rodzajem pośredniego druku płaskiego, ponieważ w procesie technologicznym farba z płyty
zostaje przeniesiona najpierw na powłokę gumową, a dopiero z niej na podłoże do zadruku. Technika ta daje
możliwość szybkiego i łatwego
zadruku wszystkich gatunków papieru.

Offset wgłębny, odmiana metody powyższej, ma szerokie zastosowanie. Charakteryzuje się tym, iż wszystkie
elementy rysunku są jednakowo trawione w głąb płyty, dzięki czemu farba nie może rozchodzić się poza nie. Nie
zalicza się tej metody do druku wklęsłego, ponieważ poszczególne elementy rysunku nie są trawione na różną
głębokość.

Druk kolorowy wykonany za pomocą offsetu wyróżnia się wyjątkową miękkością i matowością rysunku, natomiast
fotografie monochromatyczne wychodzą w tej technice mniej kontrastowo, niż w druku wklęsłym. Efekt ten wynika z
mniejszej głębi tonów i półtonów które można uzyskać za pomocą offsetu.

litografia

Najbardziej rozpowszechnioną techniką druku płaskiego jest litografia, która to została wynaleziona pod koniec XVIII
w., przez Alojzego Senefeldera (1771-1834). Opracowanie tej techniki umożliwiły specjalne właściwości pewnego
gatunku kamienia wapiennego, gdyż właśnie kamień (litograficzny) jest tu formą drukową.

Sam „proces drukowania polega na zjawisku fizyko-chemicznym wzajemnego odpychania się cząsteczek wody
(miejsca niedrukujące) oraz farby (tłuszczu, miejsca drukujące). Elementy drukujące są elementami deofilowymi tzn.
przyjmują tłustą farbę natomiast elementy niedrukujące mają właściwości hydrofilowe tzn. przyciągają cząsteczki
wody odpychają cząsteczki farby.”
Przygotowując matrycę należy dokładnie wygładzić kamień, a następnie wykonać na nim rysunek tłustą kredką lub
tuszem. Szczególną
uwagę trzeba zwracać by nie zatłuszczać kamienia w niepożądanym miejscu. Wykonany projekt grafiki trawi się
roztworem kwasu i gumy arabskiej, co powoduje jego utrwalenie w kamieniu. Kolejnym ważnym etapem jest
zwilżenie powierzchni przygotowanej płytki wodą, ponieważ wilgotny kamień nie przyjmuje farby.
Po nałożeniu farby, którą przyjmą tylko tłuste (zarysowane) fragmenty, nakłada się papier i za pomocą specjalnej
prasy robi odbitki.

W litografii można uzyskać różne efekty. Wszystko zależnie od zamiaru artysty i jego sposobu pracy, czy rysunek na
płytce kamiennej wykona kredką litograficzną czy tuszem, którym można rysować używając pędzla lub pióra.
Techniką tą posługiwali się wybitni malarze i graficy, tacy jak: Eugène Delacroix, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre-
Auguste Renoir, Henri Matisse, Marc Chagall, Pablo Picasso. Wśród polskich grafików wyróżniali się w tej technice
Stanisław Wyspiański, Leon Wyczółkowski.

Warto tutaj zaznaczyć, iż niektóre odmiany tej techniki, takie jak kamienioryt czy kwasoryt należą do druku
wklęsłego. Techniką litograficzną wykonuje się też matryce na płytach aluminiowych - algrafia i na płytach
cynkowych - cynkografia. Litografia barwna była powszechnie stosowana do drukowania plakatów, a dalszy jej
rozwój doprowadził w efekcie końcowym do powstania druku offsetowego.

DRUK

Druk - wielokrotne odbicie obrazu z

formy drukowej

na

podłoże drukowe

(np. na

papier

). Potocznie nazywana

drukiem jest również każda kopia, czyli

odbitka

drukowa.

Za druk uważa się również rozmaite techniki powielania tekstu i grafiki zarówno metodami tradycyjnymi, z użyciem

maszyny drukarskiej

, jak i nowoczesnymi metodami komputerowymi z użyciem komputerowych urządzeń

peryferyjnych, jak

drukarki

,

plotery

itp. - aczkolwiek tego rodzaju odbitki powinno nazywać się

wydrukami

.

Wkroczenie technik komputerowych do drukarń, wiążące się z wprowadzeniem

druku cyfrowego

, sprawiają, że coraz

częściej przez druk rozumie się również wydruk dokonywany na skalę przemysłową za pomocą przystosowanych do
tego maszyn drukarskich.

Techniki druku [

edytuj

]

Przemysłowe techniki druku (podział według normy

ISO

12637-1):

•

o

bezfarbowe

fotochemiczne: halogenkami srebra, diazoniowe

termochemiczne: bezpośrednie termiczne

elektrochemiczne: wyładowaniami iskrowymi

o

bezformowe

ink-jet

: ciągły, kropla na żądanie

termotransferowe

: z nośnikiem woskowym, termosublimacyjne

elektrostatyczne (zob.

druk cyfrowy

): elektrograficzne, elektrofotograficzne, strumieniem

elektronów, magnetograficzne

o

z

formą

druk wypukły

:

fleksograficzne

,

typograficzne

,

typooffsetowe

druk płaski

:

litograficzne

,

offsetowe

druk wklęsły

:

rotograwiurowe

, wklęsłolinijne,

tamponowe

druk farboprzenikalny:

sitodrukowe

, risograficzne

Artystyczne techniki druku (czyli

grafika warsztatowa

):

•

druk wypukły

:

drzeworyt

,

gipsoryt

,

linoryt

•

druk płaski

:

litografia

,

monotypia

•

druk wklęsły

:

akwaforta

,

akwatinta

,

mezzotinta

,

miedzioryt

,

staloryt

,

sucha igła

•

druk sitowy:

serigrafia

Podział druku [

edytuj

]

Druk można dzielić ze względu na różna jego aspekty.

Ze względu na postać podłoża:

•

druk arkuszowy

(podłoże drukowe w postaci arkuszy)

•

druk zwojowy

(podłoże drukowe w postaci roli)

Ze względu na zadruk podłoża drukowego:

•

druk jednostronny

(zadruk z jednej strony podłoża drukowego)

•

druk dwustronny

(obustronny zadruk podłoża drukowego)

Ze względu na sposób przenoszenia obrazu (podział stosowany w analogowych technikach poligraficznych):

•

druk bezpośredni

(forma drukowa stykając się z podłożem przenosi obraz)

•

druk pośredni

(forma drukowa przekazuje obraz na element pośredni, np. gumę, a ten przekazuje go na

podłoże drukowe)

Ze względu na efekt barwny na podłożu drukowym:

•

druk jednobarwny

(druk jednym kolorem farby)

•

druk wielokolorowy

(druk więcej niż jednym kolorem farby, dana barwa wraz ze swymi odcieniami jest

efektem druku tą oto konkretną farbą użytą w druku)

•

druk wielobarwny

(druk zasadniczo farbami procesowymi, dana barwa może być efektem udziału wszystkich

farb procesowych, takie rozwiązanie pozwala uzyskać szeroką gamę barw)

Ze względu na

wyroby poligraficzne

:

•

akcydensy

•

broszury

i

książki

•

czasopisma

•

opakowania

Druk cyfrowy

•

Materiały przeznaczone do druku są dostarczane do urządzenia w postaci danych komputerowych.

•

Komputerowy zapis cyfrowy pozwala na

druk

bezpośredni lub poprzez nośnik pośredni.

•

W przypadku występowania nośnika pośredniego obraz znajdujący się na nim jest kasowany i zapisywany na
nowo po każdym cyklu drukowania.

•

Istnieje możliwość zmian dla każdej odbitki (personalizacja).

•

Brak w urządzeniu

formy drukowej

(swoistą formą drukową jest sam zapis cyfrowy).

•

Obraz drukowy

tworzony jest w maszynie drukarskiej i to bezpośrednio w miejscu, z którego rozpoczyna się

druk.

Metody druku cyfrowego

•

elektrofotograficzne

Kontroler wydruku przerabia dane wejściowe na tzw ramkę, która jest zrastrowanym, rozseparowanym
zestawem danych o drukowanym obrazie. Na tej podstawie maszyna moduluje wiązkę laserową, która
naświetla naładowany elektrostatycznie, kręcący się cylinder (fotoreceptor), pokryty odpowiednim materiałem
światłoczułym, tworzy elektrostatyczny obraz utajony. Proszek barwiący (toner) zmieszany ze
sproszkowanym ferromagnetykiem (zazwyczaj żelazem), zwanym nośnikiem (developer), jest zbliżany do
powierzchni cylindra i przykleja się do niego w miejscach naświetlonych przez laser . Następnie proszek
barwiący przenoszony jest na zadrukowywane podłoże (najczęściej papier, ale też folię przezroczystą lub
barwioną, papier samoprzylepny lub papier do przenoszenia wydruków na inne przedmioty), i jest z nim
zespalany termicznie. Metoda elektrofotograficzna wywodzi się z techniki stosowanej w

kserokopiarkach

i

powstała w 1938 r. Metodę tę do druku cyfrowego zaczęto wdrażać pod koniec lat 80. XX w. Jeden z
producentów, opracował specyficzne połączenie metody elektrofotograficznej z tradycyjną techniką

offsetową

: zamiast barwnika w proszku używana jest płynna farba, która z cylindra światłoczułego

przenoszona jest na

gumę offsetową

, a z niej na podłoże drukowe. Stosowanie gumy offsetowej pozwala na

druk

na różnych podłożach, nawet takich, które nie są możliwe do zadrukowania przez maszyny pracujące w

technologii druku elektrofotograficznego (np folie metalizowane lub nieodporne na wysoką temperaturę druki
samokopiujące)

•

jonografia

•

magnetografia

Obraz jest tworzony za pomocą gęstej siatki obwodów elektrycznych rozmieszczonych na cylindrze,
wytwarzających pola magnetyczne. Proszek ferromagnetyczny tworzy obraz na cylindrze w miejscach
działania pól magnetycznych.

•

elkografia

•

termografia

•

ink-jet

Technologia stosowana w najpopularniejszych drukarkach komputerowych. Druk cyfrowy na maszynach
wielkoformatowych można podzielić na:

solwentowy

to druk barwnikami rozpuszczonymi w cykloheksanolem, odpornymi na warunki atmosferyczne. Dzięki temu
druki mogą być przez wiele lat eksponowane na zewnątrz.

Cykloheksanol

jest toksycznym alkoholem o

drażniącym działaniu i dla tego maszyny te charakteryzują się dużą uciążliwością dla środowiska.

midsolwentowy

zwany też solwentem miękkim, stosowane są farby o obniżonej ilości rozpuszczalników.

ekosolwentowy

to druk farbami opartymi m in. o

kwas mlekowy

. Cechuje go wyższa rozdzielczość od druku twardego,

mniejsza szkodliwość dla środowiska lecz niższa trwałość na warunki zewnętrzne.

pigmentowy

To druk atramentami

pigmentowymi

w których cząstki cząstki stałe zawieszone są w rozpuszczalniku, -

wodzie z dodatkiem glikolu etylowego. Charakteryzuje się stosunkowo dobrą odpornością na warunki
fizyczne (woda, UV), ale ze względu na stosunkowo duże krople utrudnione jest uzyskiwanie wysokich
rozdzielczości.

barwnikowy

najczęściej stosowany rodzaj farby w których

barwnik

jest rozpuszczony w wodzie lub w innej substancji. Jest

bardzo tani, ale najmniej trwały. Łatwo wypłukuje się z zadrukowywanych powierzchni, jest nieodporny na
promieniowanie UV. Wydruk praktycznie zawsze wymaga foliowania.

uv

to druk tuszami utwardzanymi promieniami UV. Cechuje go wysoka trwałość. Bezwonność i niska zawartość
rozpuszczalników w barwniku sprawia, że jest możliwy druk na wewnętrznej stronie produktów i operacje
takie jak poddruk i druk warstwowy.

Zalety druku cyfrowego [

edytuj

]

•

Realizacja zleceń "od ręki". Faza przygotowawcza trwa bardzo krótko i może odbywać się w trakcie
drukowania innych zleceń.

•

Jakość otrzymywanych druków jest znacznie wyższa od wydruków z typowej drukarki lub plotera i jest
zbliżona do offsetu.

•

Prędkość druku jest dużo szybsza niż w typowych drukarkach komputerowych, choć trochę wolniejsza od
offsetu (dla typowych maszyn do druku cyfrowego pracujących w technice elektrofotograficznej zamyka się
w przedziale od kilku do ok 200 stron A4 / min)

•

Możliwość druku na wielu różnych podłożach oraz w szerokim przedziale gramatur.

•

Brak konieczności przygotowywania formy drukowej znacząco obniża koszty druku, szczególnie przy
nakładach małych i bardzo małych, oraz daje bardzo krótki czas uzyskania pierwszej odbitki.

•

Oszczędności z powodu braku druków próbnych. Pierwsza odbitka schodząca z maszyny jest odbitką
nakładową.

•

Cena druku wyłącznie jednej kopii oraz cena druku jednej kopii w dużym nakładzie jest taka sama, natomiast
ceny rynkowe tych kopii, uwzględniające fazę przygotowawczą (obróbka komputerowa), różnią się między
sobą niewiele, znacznie mniej niż w przypadku offsetu, i jest to w praktyce stosunek ok. 1:2 do 1:5 (dla
offsetu byłby to stosunek o kilka rzędów wielkości większy).

•

Każdorazowe odnawianie obrazu drukowego umożliwia personalizację wydruków, np. nadawanie każdej
odbitce indywidualnego numeru seryjnego, stosowanie list adresowych itp.

•

Nie ma przestojów pomiędzy kolejnymi zleceniami, a ich archiwizacja oraz ponowny druk są proste, szybkie i
co bardzo ważne - powtarzalne.

•

Całkowicie cyfrowa obróbka obrazu daje szereg możliwości, jak np. skalowanie, czy też łatwe i pełne
zarządzanie kolorem.

•

Możliwość stosowania wielu kolorów, w tym dodatkowych, oraz druku barwnego w różnych modelach koloru
(

CMYK

,

Hexachrome

i in. oraz systemy własne producentów urządzeń).

•

Nie ma typowego dla offsetu mycia zespołów farbowych w przypadku wymiany kolorów, a zamiana tonerów
jest prosta i szybka.

Wady druku cyfrowego [

edytuj

]

•

Jakość druku cyfrowego jest niewiele, ale jednak zauważalnie gorsza od offsetu - szczególnie w pełnych
kryciach, czyli

aplach

.

•

Koszty druku cyfrowego plasują go do nakładów rzędu od jednej do kilkuset sztuk dla identycznej odbitki,
gdyż przy większych nakładach wciąż bardziej opłacalny jest offset.

•

Istotną wadą jest mały format papieru. Urządzenia do druku cyfrowego pracujace w technologi
elektrofotograficznej większe od B3 wciąż jeszcze stanowią rzadkość.

Kontrowersje dotyczące terminu "druk cyfrowy" [

edytuj

]

Powyżej podano cechy charakterystyczne druku cyfrowego. Jednak w praktyce termin ten jest nadużywany dla całego
szeregu innych zastosowań, których wspólnym mianownikiem jest jedynie znaczący wkład komputera w procesie
przygotowania formy drukowej. I tak, w sposób umowny, nazywa się drukiem cyfrowym także następujące
technologie.

•

Risografia

- technologia polegająca na dostarczaniu do maszyny drukarskiej danych w postaci komputerowej.

W technologii tej powstaje jednak wewnątrz urządzenia forma drukowa, która jest następnie automatycznie
zakładana na zespół drukujący.

•

CtPress

- typowy druk offsetowy, w którym obraz drukowy jest nanoszony (i utrwalany jednorazowo w skali

nakładu) na formę drukową zamocowaną już w zespole drukującym. CtPress to maszyna drukowa
zintegrowana z CtP.

•

Technologia

CtP

- technologia polegająca na komputerowym nanoszeniu obrazu drukowego bezpośrednio na

formę drukową, ale poza maszyną drukarską.

Podsumowanie [

edytuj

]

Druk cyfrowy stosuje się tam, gdzie nakłady są na tyle małe, że nie jest opłacalne stosowanie offsetu, jednak
oczekiwana jest jakość zbliżona do niego. Wysoki poziom tej jakości widoczny jest nie tylko w druku kolorowym, ale
nawet w przypadku samego czarnego tekstu. Typowe zastosowania druku cyfrowego to krótkie serie materiałów na
konferencje, materiały reklamowe i biznesowe, raporty itp. oraz całe spektrum druków

akcydensowych

. Na

szczególną uwagę zasługuje możliwość personalizacji druków. W stosunku do druku cyfrowego stosuje się te same
technologie

introligatorskie

co w przypadku innych odmian druku

Kserograf - budowa i zasada działania


Zasadniczym elementem kopiarki jest metalowy wałek (1) pokryty
warstwą związków selenu. Związki te wykazują właściwości
fotoelektryczne, w ciemności są izolatorem prądu elektrycznego a
światło generuje w nich nośniki prądu elektrycznego co odpowiada
temu że warstwa przewodzi w tych miejscach prąd elektryczny. Wałek
ten obraca się przechodząc przez kolejne etapy tworzenia obrazu.

 Elektryzowanie W pobliżu górnej części wałka umieszczona jest
elektroda (2), elektroda ta elektryzuje wałek.
 Naświetlanie Naelektryzowana część wałka przechodzi nad miejscem (3) gdzie tworzony jest obraz kopiowanego
dokumentu, w miejscach gdzie padnie światło zachodzi zjawisko fotoelektryczne wewnętrzne, substancja
pokrywająca wałek staje się przewodnikiem prądu elektrycznego i w tych miejscach wałek przestaje być
naelektryzowany. Obraz kopiowanego elementu może być tworzony przez układ optyczny fotokopiarki, a w
nowszych modelach, zwanych cyfrowymi, kopiowany przedmiot jest oświetlany, obraz jest zamieniany na postać
cyfrową, po obróbce i przekształceniu w komputerze kserokopiarki generuje światło oświetlające wałek.
 Przenoszenie proszku na wałek Następnie ta część wałka przesuwa się tuż obok wałka pokrytego (zazwyczaj
czarnym) proszkiem (4) w wyniku przyciągania elektrostatycznego proszek z wałka proszkowego przeskakuje na
wałek główny. Wałek proszkowy zintegrowany jest z kasetą przechowującą proszek i dotyka proszku. Trzymanie się
proszku na wałku ułatwia to, że proszek jest ferromagnetykiem, a wałek jest namagnesowany, listwa w górnej części
wałka proszkowego dozuje ilość proszku na tym wałku.
 Przenoszenie na papier lub inny materiał Papier (5) dotykając wałka pokrytego miejscami proszkiem, przejmuje
proszek z wałka. By ułatwić przenoszenie się proszku z wałka na papier pod papierem umieszczona jest elektroda (6)
o ładunku przeciwnego znaku niż ładunek elektryczny proszku, proszek jest przyciągany w kierunku papieru.
 Wybielanie wałka i czyszczenie Następnie wałek jest silnie oświetlany (7), by usunąć resztki ładunków
elektrostatycznych pozostających jeszcze na wałku. Listwa czyszcząca (8) usuwa resztki proszku, które nie przeszły
na papier z wałka.

 Utrwalanie Papier pokryty proszkiem przechodzi między silnie ogrzanymi (ok. 200°C) wałkami (9), proszek ulega
stopieniu i przykleja się do papieru. By uniknąć przyklejania się proszku do wałka utrwalającego jest on wykonany z
teflonu lub delikatnie pokrywany olejem.

Drukarki laserowe

Drukarki laserowe, podobnie jak kserokopiarki, wykorzystują metodę elektrofotografii. Środkiem
barwiącym jest toner, który tworzą nieregularne lub sferyczne cząsteczki o średnicy kilku
mikrometrów zawierające żelazo, żywicę i barwnik. Niekiedy do toneru dodaje się cząsteczki
ceramiczne czyszczące i polerujące bęben. W pierwszych etapach rozwoju tej metody jako tonera
używano sproszkowanych skrzydeł ciem.

Przesyłany do drukarki strumień znaków i komend jest przetwarzany przez procesor drukarki i
zamieniany na postać mapy bitowej zapisywanej w pamięci. W trybie znakowym w pamięci są
przechowywane kody znaków. Są one przetwarzane na mapy bitowe przed drukowaniem. Ponieważ
cykl druku może się rozpocząć dopiero po przygotowaniu mapy bitowej całej drukowanej strony, od
wielkości pamięci drukarki laserowej zależą: wielkość drukowanego obrazu i jego rozdzielczość.
Integralną częścią drukarki pracującej tą techniką jest światłoczuły bęben OPC (Organic
Photoconducting Cartridge). Jest to wałek selenowy lub krzemowy (krzem amorficzny), który
podczas drukowania wprawiany jest w ruch obrotowy. Bęben na całej powierzchni jest ładowany
ujemnym ładunkiem elektrycznym, a promień lasera punktowo "rysuje" na nim obraz wydruku
poprzez układ ruchomych luster (prędkość obrotowa - kilka tysięcy obrotów na minutę), zmieniając
tam gdzie dotarła wiązka lasera ładunek na dodatni. Następnie na bęben nanoszony jest ujemnie
naładowany zawierający cząstki żelaza toner. Przylega do miejsc naładowanych dodatnio.
Jednocześnie jest ładowany papier, przesuwający się w pobliżu drutu pod wysokim napięciem -
transfer corona. Na skutek wysokiego napięcia występującego pomiędzy drutem ładującym a
arkuszem papieru powstają cząsteczki szkodliwego ozonu. W niektórych modelach drukarek zjawisko
to eliminuje się przez zmniejszenie napięcia i zastąpienie drutu ładującego wałkiem z tworzywa
sztucznego. Z bębna toner jest przenoszony stykowo na dodatnio naładowany papier, dzięki temu, że
jest naładowany ładunkiem o wyższym potencjale. Utworzony w ten sposób obraz jest utrwalany
wysoką temperaturą dzięki topnięciu żywicy zawartej w tonerze i wprasowaniu tonera w papier.
Proces drukowania kończy się rozładowaniem bębna i usunięciem resztek tonera z jego powierzchni
oraz rozładowaniem zadrukowanego arkusza papieru. Do czyszczenia bębna używa się pompy
próżniowej lub listwy czyszczącej. Opisany sposób druku dotyczy drukarek typu "write-black".
Schemat systemu drukującego przedstawia rysunek 1.

Rys. 1 Schemat systemu drukującego drukarki laserowej

Istnieje również inna wersja tej metody polegająca na tym, że promień lasera odprowadza z
powierzchni bębna ładunki z tych miejsc, które na wydruku mają pozostać puste. Toner, nanoszony
na tak przygotowaną powierzchnię, przywiera tylko do powierzchni naelektryzowanych. Są to t.zw.
drukarki typu "write-white". Drukarki write-black drukują ciemniejsze powierzchnie czarne, a

drukarki write-white dokładniejsze detale.
Jedna z modyfikacji metody elektrofotograficznej polega na zast
elektroluminescencyjnymi LED (Light Emitting Diode). Dzi
mechanizmy ruchomych luster, co spowodowało obni
umieszczane jedna za drugą z gęstością odpowiadaj
600 diod na długości cala. Urządzenia wykorzystuj
"pseudo laserowymi" lub "laserowymi-LED". Prym w tej klasie drukarek wiedzie firma OKI.
Pierwsza drukarka laserowa Xerox 9700 (rys. 2)
Jej twórcą był Gary Starkweather. Drukarka kosztowała 350 000 $. Umo
dwustronny druk z rozdzielczością 300 dpi i z pr
minutę). Xerox 9700 był urządzeniem o sporych rozmiarach, co uniemo
niewielkim pomieszczeniu i był przeznaczony dla du
przeznaczoną do współpracy z komputerem osobistym było dzieło firmy Hewlett
Classic, którą zaprezentowano w marcu roku 1984. Drukarka oparta była na tanim mechani
druku LPB-CX opracowanym przez Canon w 1983r., który pozwalał na wydrukowanie 3 000 stron z
rozdzilczoźcią 300dpi i prędkością 8 stron na minut
drukarki laserowe firm Canon (LBP-8A1
Kolejny mechanizm LPB-SX pozwalał na wydrukowanie 4 000 stron i został zastosowany w HP LJ
II. Pierwsza kolorowa drukarka laserowa ColorScript Laser 1000 została zbudowana w roku 1993
przez nieistniejącą już firmę QMS (Quality Micro Systems).

Offset (poligrafia)

[

edytuj

]

Z Wikipedii

Skocz do:

nawigacji

,

szukaj

Offset, druk offsetowy – przemysłowa odmiana
płaskiej

formy drukowej

na podłoże drukowe (np.

gumą

, (tzw.

obciągu

). Offset jest obecnie jedn

układ cylindrów i wałków w maszynie offsetowej:
ink rollers – wałki farbowe
water rollers – wałki wodne

white dokładniejsze detale.

Jedna z modyfikacji metody elektrofotograficznej polega na zastąpieniu lasera diodami
elektroluminescencyjnymi LED (Light Emitting Diode). Dzięki temu wyeliminowano skomplikowane
mechanizmy ruchomych luster, co spowodowało obniżenie cen urządzeń. Diody świecące s

ą odpowiadającą rozdzielczości druku, czyli najczęś

dzenia wykorzystujące tą technikę często nazywane są drukarkami

LED". Prym w tej klasie drukarek wiedzie firma OKI.

Pierwsza drukarka laserowa Xerox 9700 (rys. 2) została zbudowana w roku 1977 przez firm

był Gary Starkweather. Drukarka kosztowała 350 000 $. Umożliwiała monochromatyczny,

300 dpi i z prędkością 120 stron na minutę (7 000 wierszy na

dzeniem o sporych rozmiarach, co uniemożliwiało zastosowanie go w

niewielkim pomieszczeniu i był przeznaczony dla dużych komputerów. Pierwszą drukarką

do współpracy z komputerem osobistym było dzieło firmy Hewlett-Packard
zaprezentowano w marcu roku 1984. Drukarka oparta była na tanim mechani

CX opracowanym przez Canon w 1983r., który pozwalał na wydrukowanie 3 000 stron z

8 stron na minutę. Niedługo później w sprzedaży pojawiły si

8A1 - wrzesień 1984) oraz Apple (LaserWriter - grudzie

SX pozwalał na wydrukowanie 4 000 stron i został zastosowany w HP LJ

erowa ColorScript Laser 1000 została zbudowana w roku 1993

QMS (Quality Micro Systems).

przemysłowa odmiana

druku

płaskiego

, w której obraz przenoszony jest z

e drukowe (np.

papier

) za pośrednictwem cylindra obcią

). Offset jest obecnie jedną z najpopularniejszych technik druku.

układ cylindrów i wałków w maszynie offsetowej:

ki temu wyeliminowano skomplikowane

ące są

u, czyli najczęściej 300 i

ą drukarkami

LED". Prym w tej klasie drukarek wiedzie firma OKI.

została zbudowana w roku 1977 przez firmę Xerox.

liwiała monochromatyczny,

(7 000 wierszy na

liwiało zastosowanie go w

drukarką laserową

Packard - LaserJet

zaprezentowano w marcu roku 1984. Drukarka oparta była na tanim mechaniźmie

CX opracowanym przez Canon w 1983r., który pozwalał na wydrukowanie 3 000 stron z

y pojawiły się

grudzień 1984).

SX pozwalał na wydrukowanie 4 000 stron i został zastosowany w HP LJ

erowa ColorScript Laser 1000 została zbudowana w roku 1993

, w której obraz przenoszony jest z

rednictwem cylindra obciągniętego

plate cylinder – cylinder płytowy
offset cylinder – cylinder offsetowy
impression cylinder – cylinder dociskowy
water – woda; paper – papier

Druk offsetowy można podzielić na:

•

druk offsetowy arkuszowy – podłoże drukowe w postaci arkuszy,

farby offsetowej

o dużej

lepkości utrwalane przez wsiąkanie i polimeryzację, a w przypadku

farb UV

i hybrydowych

przez polimeryzację zainicjowaną promieniami UV

•

druk offsetowy zwojowy (rolowy) – podłoże drukowe w postaci zwoju, farby lejne

o

coldset – offset "na zimno" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier)

o

heatset – offset "na gorąco" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier i odparowanie
w wysokich temperaturach; zadrukowana wstęga papieru przed sfalcowaniem
przechodzi przez nagrzany do wysokiej temperatury tunel suszący).

Coldset i heatset używany jest do druku wysokonakładowego: gazety, magazyny, książki
telefoniczne. Technologia "na gorąco" stosowana jest w szczególności do wydawnictw wyższej
jakości, na papierze

kalandrowanym

i

kredowanym

.

Offset wodny – do pojawienia się offsetu bezwodnego technika offsetowa zawsze wiązana była z
drukiem z użyciem roztworu nawilżającego. W klasycznym offsecie, tj. wodnym, na płaskiej
powierzchni formy drukowej znajdują się miejsca hydrofilowe, i te zwilża roztwór wodny, oraz
miejsca hydrofobowe, i te zwilża farba drukowa. Między środowiskiem roztworu wodnego a
środowiskiem offsetowej farby olejowej występuje odpychanie – ważne jest osiągnięcie stanu
równowagi woda/farba, tak aby woda nie przenikała do farby i odwrotnie. Osiągane jest to właściwe
dozowanie ilością nadawania farby i wody na formę drukową. Roztwór nawilżający to ok. 85-95%
wody. Dodawane są do niej środki utrzymujące odpowiednią kwasowość roztworu nawilżającego
(wartości

pH

zazwyczaj w zakresie od 4,8 do 5,2) i jego twardość, jak również środki zmniejszające

napięcie powierzchniowe wody (np. alkohol izopropylowy). Niektóre maszyny offsetowe nie są
przystosowane do nawilżania z dodatkiem IPA (alkohol izopropylowy). Są też maszyny w których
zrezygnowano z nawilżania alkoholowego na rzecz specjalnego

roztworu buforowego

("bufora").

Zaznacza się tendencja do redukowania IPA lub całkowitej rezygnacji z IPA z racji na szkodliwość
dla środowiska i pracowników. Tendencja ta będzie się nasilać, wymuszając stosowanie
odpowiednich buforów.

Offset bezwodny – rodzaj druku offsetowego, w którym forma drukowa nie jest zwilżana środkiem
zwilżającym, tj. wodą z dodatkami. Do druku bezwodnego stosowane są specjalne formy drukowe
(firmy silikonowe) i specjalne farby cechujące się wysokim napięciem powierzchniowym. Offset
bezwodny eliminuje problemy pojawiające się w offsecie klasycznym związane z kontaktem roztworu
zwilżającego z farbą drukową (emulgacja

farby

, utrata połysku farb metalicznych)i z podłożem

(zawilgocenie podłoża drukowego. Umożliwia też grubsze (tj. ponad 3,5 µm) niż w offsecie
klasycznym nałożenie farby ze względu na stosowanie specjalnej formy drukowej (analogia do
wklęsłodruku). Jednak koszty druku i problemy technologiczne sprawiają, że w druku offsetowym
zajmuje on stosunkowo niewielką przestrzeń niszową (np. zadruk powierzchni niechłonnych)

Wywoływanie formy offsetowej – proces usunięcia warstwy kopiowej z miejsc niedrukujących formy
poprzez rozpuszczenie ich w odpowiednim wywoływaczu. Wywoływanie można wykonać ręcznie
lub automatycznie za pomocą

wywoływarki

.

Historia offsetu [

edytuj

]

Historia offsetu miała swe skromne początki pod koniec XVIII wraz z wynalezieniem nowej techniki
druku –

litografii

.

Alois Senefelder

(1771-1834), niemiecki wynalazca litografii, był synem aktora

Teatru Królewskiego. Ojciec pragnął, aby Alois ukończył studia prawnicze. Po śmierci swego rodzica
Alois przerwał studia i chcąc się usamodzielnić, skierował swe kroki ku teatrowi. Niestety nie zyskał
przychylnej opinii jako aktor. Na szczęście dla Aloisa, scenariusze teatralne, które zaczął pisać,

znalazły szersze grono odbiorców. Kilka swych prac opublikował, jednak koszty druku były tak
wysokie, że zyski ze sprzedaży były mizerne. Chcąc przyspieszyć publikację jednej ze swych prac,
często bywał w drukarni. Stwierdził, że drukowanie jest na tyle nieskomplikowane, że jest w stanie
sam tego dokonać – w tym celu nabył miedziane płyty, które zaczął grawerować. Była to praca
czasochłonna i trudna, którą dodatkowo należało wykonywać tak, aby obraz na płycie był lustrzanym
odbiciem zamierzonego efektu. Aby poćwiczyć niewprawną dłoń, nabył polerowane płyty wapienne.
Kiedy matka poprosiła go o sporządzenie listy bielizny do prania, nie miał przy sobie kartki papieru i
atramentu, spisał ją więc na kamieniu za pomocą sadzy zmieszanej z mydłem i woskiem. Zauważył,
że miejsca pokryte tą mieszaniną nie przyjmują wody, ale farba do nich przylega. Odtąd Alois
wykonywał rysunki na kamieniu, zwilżał powierzchnię płyty wodą, a następnie wałkiem nakładał
farbę. Tak powstała matryca, której używał do powielania swych prac. Jednym z udanych
eksperymentów Senefeldra było przeniesieni rysunku wykonanego specjalnym atramentem na
specjalnym papierze na płytę wapienną, dzięki czemu można było wykonywać rysunki
prawoczytelne, wznawiać nakład, dokładnie powielać ten sam rysunek na jednej płycie. Alois
opatentował swój wynalazek, stając się ojcem litografii (gr. lithos – skała).
Początkowo litografia szybko się rozpowszechniała, ale z wraz z nastaniem XX w. zaczęła ustępować
typografii. Litografia nie pozwalała na szybszy druk z powodu płaskich płyt kamiennych. Dla
przyspieszenia druku należało wprowadzić prasy rotacyjne, ale materiał (kamień) uniemożliwiał tego
typu rozwiązania. Rozpoczęto poszukiwania odpowiednich płyt metalowych. Po poszukiwaniach
znaleziono odpowiedni materiał: cynk i aluminium. Cynkowe płyty zakładano na cylinder i tą drogą
zadrukowywano papier. Jednak z powodu bezpośredniego kontaktu płyty z papierem rysunek na
płycie szybko się ścierał, stąd ta metoda druku bezpośredniego nigdy nie rozpowszechniła się.
Dodatkową przeszkodą był brak technicznych możliwości szybszego i łatwiejszego wykonywania
rysunku na płycie.

Amerykański producent papieru zadrukowywał go za pomocą płaskiej maszyny litograficznej. Pod
arkuszem papieru znajdowała się guma. Operator maszyny przez nieuwagę nie podłożył arkusza i
farba odbiła się na gumie. Kolejny arkusz był zadrukowany przez kamień litograficzny z jednej strony
i przez odbity rysunek na gumie z drugiej strony. Stwierdzono, że rysunek przenoszony przez gumę
jest wyraźniejszy i czystszy. Zaczęto przenosić rysunek za pośrednictwem gumy. Druk pośredni
podniósł żywotność płyt i dał początek nowej technice: druk offsetowy.

Fotografia zastosowana w litografii sprawiła, że zaczęto coraz bardziej interesować się tą techniką.
Dzięki zastosowaniu odpowiednich szklanych płyt, przez które wykonywano fotografie, można było
otrzymać klisze rastrowane. Fotografia kolorowa dała początek offsetowemu drukowi w kolorze, z
użyciem farb procesowych.
Pokonanie ostatniej przeszkody: wykonywanie płyt offsetowych presensibilizowanych na skalę
przemysłową, otwarło technice offsetowej szeroką drogę rozwoju. Offset staje się wiodącą techniką
druku.

MASZYNY POLIGRAFICZNE

Maszyny drukujące

we wszystkich technikach druku służą do wielokrotnego odbijania (drukowania),

czyli przenoszenia farby z elementów graficznych form na zadrukowane podłoże (papier).

Klasyfikacja maszyn ze względu na:

Stopień mechanizacji i automatyzacji:

•

Urządzenia ręczne

•

Półautomaty - przy wykrawaniu

•

Automaty

Postać zadrukowanego materiału i sposobu wykonania odbitki:

•

Maszyny arkuszowe

•

Maszyny zwojowe

•

Inna postać zadrukowanego materiału [(technologia sitodruku, fleksograficzna) na podłożach
wklęsłych i wypukłych]

Kształt formy drukowej:

•

Dociskowe (w maszynach typograficznych forma ustawiona pionowo)

•

Płaskie (w maszynach forma w układzie poziomym)

•

Rotacyjne (w maszynach forma w postaci cylindrycznej w technice typograficznej, offsetowej
i wklęsłodrukowej).

Technikę druku wyróżniamy urządzenia do:

•

Druku wypukłego (wszystkiego rodzaju maszyny typograficzne płaskie i dociskowe)

•

Druku offsetowego (forma w postaci najczęściej blachy aluminiowej)

•

Wklęsłodruku (rotograwiura)

•

Sitodruku (druk na powierzchniach płaskich i cylindrycznych)

•

Fleksodruku [są to maszyny do druku gdzie podłożem nie jest papier (na foliach, tworzywach
sztucznych itp.]

Ilość sekcji drukujących:

•

Maszyny jednokolorowe

•

Maszyny wielokolorowe

Maszyny i urządzenia do wykonywania form tekstowych:

Do grupy maszyn zanikających za pomocą których toczone były formy tekstowe do każdej techniki
druku zaliczamy:

•

Linotyp

- urządzenie do składu gorącego wierszy tekstowych

•

Monotyp

- do składu odlewania pojedynczych czcionek

•

Pochodne w/w czcionek z zastosowaniem składu fotograficznego, lino film, monofoto.

Urządzenia do składu tekstu nowej generacji:

•

Komputery z odpowiednim oprogramowaniem

•

Skanery płaskie i bębnowe

•

Naświetlarki

•

Wywoływaczki

Maszyny i urządzenia do montażu i przygotowalni offsetowej:

•

Densytometr

- urządzenie do pomiaru gęstości optycznej diapozytywu lub

negatywu.Gęstością optyczną diapozytywu nazywamy log dziesiętny stopnia zaczerpania
diapozytywu (2,5 max do 3,0 %) powłuczka zadymienia.

•

Lupki z 10 krotnym powiększeniem

służą do pasowania kolorów skalpela montażowego do

wycinania niepożądanych elementów diapozytywów.

•

Pisaki

do opisywania folii montażowych.

•

Nożyce i gilotyny

do cięcia folii montażowej.

•

Stół montażowy

.

Urządzenia kopii offsetowej:

Kopio rama

- źródło światła jodowego albo hologramowego stołu podciśnieniowego, czas

naświetlania zależy od źródła światła (oddalona w odległości niewiększej niż przekątna kopio ramy)
stół podciśnieniowy, szyba o nienagannej strukturze, fartuch gumowy do uszczelniania powierzchni
stołu.

Urządzenia do wywoływania i obróbki naświetlonych płyt:

Urządzenie automatyczne o nazwie wywoływarka - jest to zespół wałków zamoczonych w
roztworach:

•

Wywoływacza

•

Wody

•

Roztwór gumujący

•

Zespół suszarek

Materiały do wywoływania ręcznego:

•

Gąbki i filce do nanoszenia wywoływacza

•

Basen

•

Korektory do wykonywania korekty minusowej, występują w postaci: żelu, sztyftu i
długopisu.

Densynometr

- do pomiaru gęstości obrazu.

Maszyna drukująca (offsetowa):

•

Zespół zasilający arkusze (samonakładak)

•

Zespół drukujący

•

Zespół farbowy

•

Zespół nawilżający

•

Zespół odbierający arkusze

Maszyna offsetowa arkuszowa

jest przeznaczona do szybkiego zadrukowania arkusza rozróżniamy

maszyny jedno, dwu i czterokolorowe. Arkusz może być zadrukowany jedno lub dwustronnie w
zależności od potrzeb i technologii maszyny. Mierzyca (marka) boczna i czołowa mają za zadanie
wyrównać każdy arkusz aby był w ten sam sposób zadrukowany papier.

Zespól zasilający arkusze

- urządzenie służące do cyklicznego i dokładnego podawania arkuszy do

sekcji drukujących. Urządzenie to składa się z następujących elementów:

•

Aparatu nadmuchowego, który ma za zadanie wprowadzić powietrze pod ostatnie arkusze,
unieść je i przekazać je na stół spływowy,

•

Stół spływowy służy do przeniesienia arkuszy do mechanizmu wyrównujących arkusze,

•

Mechanizmy wyrównujące (mierzyca)

Zespół drukujący

maszyny offsetowej służy do przeniesienia obrazu graficznego na podłoże (papier),

składa się on zasadniczo z trzech cylindrów:

•

Formowego na którym jest zamocowana płyta offsetowa (matryca)

•

Gumowego na który zostaje przeniesiony obraz z formy drukowej

•

Dociskowego za pomocą którego poprzez docisk do papieru i cylindra gumowego obraz
zostaje przeniesiony na papier.

W technice offsetowej jako technologii pośredniej następuje następujący przebieg obrazu: cylinder
formowy, obraz czytelny (pozytyw), cylinder gumowy, obraz - lustrzane odbicie (negatyw), papier
(podłoże), obraz czytelny (pozytyw).

Zespół farbowy

ma za zadanie przeniesienie zapasów farby w jej odpowiedniej ilości oraz jakości do

zespołu drukującego tzn. na cylinder formowy. W skład zespołu wchodzą trzy sekcje:

•

Dozująco-podające

składające się ze zbiornika na farbę (kałamarz), walca kałamarzowego

(duktor) jest to wałek stalowy wykonujący ruch obrotowy skokowy, oraz przybieraka

farbowego.

•

Sekcja rozcierająca

jest to zespół wałków metalowych i gumowych których zadaniem jest

dokładne roztarcie farby, miarą roztarci farby jest tzn. współczynnik roztarcia. Jest to
stosunek powierzchni całkowitej wałków rozcierających do max powierzchni drukowej. Im
wyższy jest współczynnik roztarcia tym maszyna ma lepsze parametry jakościowe.
Współczynnik ten zawiera się w granicach 2,5-5

•

Sekcja nadająca

składa się w zależności od maszyn czterech, trzech lub dwóch wałków

gumowych (miękkich) zadaniem których jest nanoszenie odpowiednio roztartej farby na
powierzchnię cylindra formowego. Jakość sekcji nadającej ocenia się przez tzw.
współczynnik nadania. Jest to stosunek całkowitej powierzchni wałków nadających do
powierzchni max formy drukowej. Im współczynnik nadania jest wyższy tym trudniejsze
prace na maszynie można wykonywać (prace wielobarwne o wysokie liniaturze
diapozytywu).

Zespół nawilżający

mający za zadanie pokrycie miejsc nie drukujące formy drukowej roztworem

wodnym lub roztworem alkoholowym. Przewaga roztworu alkoholowego nad wodnym polega na
lepszym rozkładaniu się powierzchniowym roztworu alkoholowego na miejscach niż dających obraz
formy drukowej.

Zespół odbierający arkusze

, którego zadaniem jego jest odbieranie zadrukowanych arkuszy oraz

umieszczenie ich odpowiednio wyrównanych na stosie bardzo często zespole tym montowane są
urządzenia suszące w postaci promienników podczerwieni lub termicznego cylindra suszącego.

Procesy uszlachetniania druku:

Zalety procesu uszlachetniania:

•

Zwiększenie estetyki druku poprzez podniesienie połysku alternatywnie matu.

•

Zwiększenie odporności mechanicznej - zabezpieczenie przed ścieraniem.

•

Zwiększenie wodoodporności

Lakierowanie jako proces uszlachetniania możemy wykonywać różnymi metodami:

•

Lakierowanie w maszynie drukarskiej

- bardzo często z procesem drukowania jest to proces

najtańszy nie dający jednak żądanych efektów w postaci połysku. Służy on praktycznie do
zabezpieczenia powierzchni druku przed przyjmowaniem wilgoci i tłuszczy bezpośrednio z
rąk czytelnika na powierzchnie drukujące.

•

Innym rodzajem lakierowania jest

nanoszenie warstwy lakieru w maszynach

tzn.

lakierówkami arkuszy czy wstęga z naniesionym lakierem przechodzi przez tunel
podczerwieni gdzie następuje odparowanie rozpuszczalników a tym samym tworzy się tzn.
błona lakierownicza. Lakiery powinny być przeźroczyste, bezbarwne, nadawać duży połysk,
nie reagować z farbą drukarską. Błona lakierownicza powinna być elastyczna, twarda i
odporna mechanicznie na ścieranie.

•

Lakierowanie UV

jest to rodzaj lakierowania który może nadać drukowi efekt wysokiego

połysku. Wykonuje się go dwoma sposobami:

o

W maszynach lakierujących z dostawianym tunelem suszącym wyposażonym w
promienniki UV.

o

Technologią sitodrukową możliwość lakierowania selektywnego także z tunelem
suszącym wyposażonym w promienniki

W obu przypadkach technologia jest podobna tzn. naniesienie lakieru napromieniowanie UV i
odstawianie druku do leżakowania. Druki które mają być lakierowane powinny po
wydrukowanie zostać przekazane do lakierowania po upłynięciu min 24 h. By z ich
powierzchni zostały całkowicie wyparowane rozpuszczalniki zawarte w farbie.

Laminowanie

- polega na połączeniu całej powierzchni druku z przeźroczystą folią z tworzywa

sztucznego. Proces ten wykonujemy na urządzeniach zwanych laminówkami. Rozróżniamy dwa
rodzaje laminowania.

•

Klejowe gdzie warstwą łączącą folię z drukiem jest odpowiednio spreparowany klej.

•

Termiczne gdzie połączenie warstwy folii następuje poprzez podgrzanie jej wewnętrznej

strony i "wtapianie

� w powierzchnię arkusza. Do laminowania używamy folii o grubości

12do 19 mikronów, tylko gdy w wypadkach gdy folia w swej powierzchni posiada struktury
wzorzyste posiada ona grubość ok. 40 mikronów. Laminować możemy tylko całe
powierzchnie bez możliwości laminatu selektywnego.

Poprzez laminowanie uzyskujemy:

•

Wysoki efekt estetyczny.

•

Wysoki połysk lub mat.

•

Efektowny wzór przy zastosowaniu folii o zmiennej strukturze powierzchni.

•

Podnosi wytrzymałość druku na ścieranie, rozrywanie i przedzieranie

•

Podnosi odporność na wodę i inne substancje.

•

Zmniejszenie przepuszczalności gazów i zapachów.

Wady laminowania:

•

De laminacja polega ona na tym, że folia nieodpowiednio położona może ulegać procesom
rozwarstwiania

•

Zmniejszenie możliwości dalszych cykli estetycznych tłoczenia, złocenia.

Bardzo często ostatnio spotykamy się z procesem łączenia laminowania i lakierowania, gdzie
uzyskujemy wysoki efekt kontrastowości błyszczącego lakieru z matową folią.

Impregnowanie

- polega na naniesieniu specjalnego impregnatu (parafina lub wosk) na powierzchnię

druku lub materiału niezadrukowanego. Sam proces impregnowania nie podnosi nam walorów
estetycznych tylko zabezpiecza nam druk przed zjawiskami zewnętrznymi. Najczęściej
impregnowanymi materiałami są wszelkiego rodzaju teczki skoroszyty itp.

Maszyny i urządzenia introligatorskie stanowią w wyposażeniu drukarni najbardziej rozbudowaną
grupę maszyn poligraficznych. Wiąże się to z różnorodną specyfikacją produkcji poligraficznej.
Różne maszyny musimy mieć do obróbki introligatorskiej takich jak proste druki akcydensowe,
foldery i katalogi reklamowe, produkcja książkowa, czasopisma i gazety oraz galanteria papiernicza.
Ze względu na rodzaj przerabianego półproduktu oraz kolejności procesów technologicznych
maszyny i urządzenia introligatorskie dzielimy na następujące grupy:

Maszyny do obróbki zadrukowanych arkuszy:

•

Maszyny do wyrównywania arkuszy w stosie (utrząsarka).

•

Maszyny do krojenia papieru (krajarki). Rozróżniamy krajarki jedno i trójnożowe.
Najważniejsze elementy krajarki to:

o

Fundament ze stołem napowietrznym

o

Nóż (stalowy hartowany lub diamentowy)

o

Belka dociskowa

o

Belka ograniczająca format

•

Złamywarki (falcerki) jako urządzenia introligatorskie służą do wykonywania trwałych
prostych odkształceń arkusza służącego do celów dalszej obróbki. Rozróżnimy złamywarki
kasetowe i nożowe o różnym stopniu precyzji, szybkości, ilości wykonania złamów.

•

Maszyny do bigowania (wyższy stopień złamywania).

Maszyny do zbierania i zbierania składek:

•

Maszyny do zbierania wkładów książkowych

•

Maszyny do szycia drutem lub nićmi

•

Agregaty do opraw bez szyciowych

Maszyny do wykonywania okładek:

•

Urządzenia do obróbki tektury.

•

Urządzenia do łączenia luźnych elementów okładek.

•

Prasy do tłoczeń i złoceń.

•

Urządzenia do wykonywania okładek z tworzyw sztucznych.

Maszyny do łączenia wkładu z okładką:

•

Maszyny do rowkowania i bigowania.

•

Prasy do książek.

•

Automatyczne linie do obróbki bloków książkowych.

•

Maszyny do obwolutowania.

Inne maszyny introligatorskie:

•

Maszyny do sztancowania, wykrawania etykiet, teczek, pudełek.

•

Maszyny do lakierowania i laminowania.

•

Maszyny do wykonywania i klejenia opakowań (różnego rodzaju koperty)

•

Specjalistyczne maszyny do obróbki płótna, tektury, kartonu, papieru.

DRUK OFFSETOWY cz. I

Druk offsetowy jest najbardziej popularną obecnie
techniką druku. Warto więc dokładnie poznać jej
tajniki

Proces wywoływania i zabezpieczania gumą
offsetowej formy drukowej kończy etap tworzenia
kopii offsetowej. Płyta jest jeszcze poddawana
zabiegom „kosmetycznym” polegającym np. na
usuwaniu zbędnych elementów drukujących
powstałych w procesie kopiowania (fragmentów
kurzu itp.). Po wywołaniu można już w zasadzie
przystąpić do druku - poprzednie procesy
technologiczne nadały płycie zróżnicowaną

hydrofilowość, tak że na jej powierzchni nastąpi rozgraniczenie fazy farby i roztworu nawilżającego.

Zanim jednak powiemy sobie, w jaki sposób się to odbywa, przyjrzyjmy się budowie i zasadom
działania maszyny drukującej.

Podstawową jednostką każdej offsetowej maszyny drukującej są trzy cylindry: formowy, na który
zakładana jest forma drukowa, pośredni zwany również gumowym i dociskowy nazywany też
drukującym (rys). Do cylindra formowego przylegają bezpośrednio układy nadające na formę
drukową farbę i roztwór nawilżający. Taki układ wałków i cylindrów to zespół drukujący - jego
funkcjonowaniu poświęcony będzie ten artykuł.

Układ zapewniający przekazywanie farby na formę drukową to układ farbowy maszyny. Rozpoczyna
się on kałamarzem farbowym, z którego farba pobierana jest przez pierwszy wałek układu zwany
duktorem. Kałamarz farbowy zakończony jest tzw. nożem kałamarza. Pomiędzy nim a duktorem

tworzy się szczelina, której wielkość można regulować selektywnie, w wybranych strefach duktora.
Wielkość szczeliny uzyskuje się przez słabsze lub silniejsze dociśnięcie noża kałamarza do
powierzchni duktora farbowego w jego określonych strefach. Duktor wykonuje ruch obrotowy
przeciwny do ruchu wskazówek zegara. Poruszając się w ten sposób pobiera z kałamarza większą
ilość farby w strefie, gdzie szczelina jest szersza, a mniejszą tam, gdzie jest ona węższa. Regulacja ta
jest konieczna, ponieważ również na odbitce występują obszary wymagające nadania większej lub
mniejszej ilości farby.

Nóż kałamarza dociska się do krawędzi duktora za pomocą śrub, których dokręcanie powoduje
zwiększenie docisku, a tym samym zmniejszenie ilości pobieranej przez duktor farby. W zależności
od drukowanego obrazu na farbę obsługa maszyny odpowiednio zwiększa lub zmniejsza szczelinę
pomiędzy duktorem a nożem kałamarza.

We współczesnych maszynach drukujących występuje również nieco inna konstrukcja kałamarza.
Nóż kałamarza dociskany jest do duktora mechanicznie, za pomocą elektronicznie sterowanych z
pulpitu maszyny elementów. Zasada sterowania ilością farby pobieranej przez duktor jest taka sama,
choć budowa mechanizmów regulujących wielkość szczeliny jest inna.

Duktor obraca się skokowo, tzn. porusza się o pewien kąt. Wielkość skoku jest regulowana. Im
większy kąt obrotu duktora, tym większa ilość pobieranej przez niego farby. W przeciwieństwie do
regulacji strefowej, zmiana kąta obrotu duktora dotyczy całej jego szerokości. Powoduje to, że

zwiększenie ilości przekazywanej farby znajduje
odzwierciedlenie na całej odbitce, nie w
wybranym sektorze. DRUK OFFSETOWY cz. I
(2)

Zwróćmy uwagę, w jaki sposób takie sterowanie
ilością farby wpływa na odbitkę. Regulacja
wielkości szczeliny między nożem kałamarza a
duktorem zapewnia możliwość zróżnicowania
ilości pobieranej farby w poszczególnych strefach
noża kałamarza (na arkuszu papieru taka strefa to
pasek równoległy do krótkiego boku arkusza).
Operowanie kątem obrotu duktora natomiast daje
wprawdzie możliwość nadawania większej lub
mniejszej ilości farby, ale równomiernie na całej
odbitce. Podkreślić należy szczególnie, że nie ma
możliwości różnicowania ilości farby na odbitce

pomiędzy dwoma obszarami położonymi jeden nad drugim - będzie ona zawsze jednakowa.

Z duktora farba pobierana jest przez kolejny wałek układu farbowego zwany - przybieraczem. Jest to
gumowy wałek, który zbiera farbę z duktora i przekazuje ją na wałki rozcierające. Przechodząc
pomiędzy wałkami rozcierającymi farba doprowadzana jest do odpowiedniej lepkości i konsystencji.
Wałki te wykonują ruch po obwodzie, a mogą również wykonywać ruch poosiowy. Wpływa to
korzystnie na parametry farby, może natomiast pogorszyć, a czasem nawet doprowadzić do zaniku
ustawień nasilenia farby dokonanych za pomocą strefowej regulacji na nożu kałamarza farbowego.

Z wałków przekazujących i rozcierających farba przechodzi na ostatnie wałki układu farbowego tj.
wałki nadające farbę na formę drukową znajdującą się na cylindrze formowym (zwane w skrócie
wałkami nadającymi). Ilość i konfiguracja wałków rozcierających i przekazujących może być w
każdej maszynie inna. Zwykle natomiast występują cztery wałki nadające, z których każdy ma inną
średnicę. Wałki te podczas druku stykają się z formą drukową i obracając się po jej płaszczyźnie

przekazują farbę. Wspomniałem już, że oprócz ruchu po obwodzie, w niektórych typach maszyn
wałki nadające wykonują ruch poosiowy. Ma to istotne znaczenie w przypadku, gdy na odbitce
występują np. obramowania, ramki itp. Ekstremalny przykład formy drukowej, przy której zadrżeć
może nie jeden drukarz pokazuje powyższy rysunek


Spróbujmy prześledzić, w jaki sposób wałki farbowe przekazują farbę na tak zbudowaną formę
drukową, wykonując po niej tylko ruch obrotowy. Kierunek druku zaznaczono strzałką. Początkowo
farba przekazywana jest równomiernie na formę drukową aż do miejsca, gdzie kończy się dolne
obramowanie (do linii A). Następnie wałki nadające przekazują farbę jedynie na boczne obramowania
rysunku (pomiędzy liniami A i B). W tym obszarze wałki nie oddają farby na formę drukową
pomiędzy liniami 1 i 2. Powyżej linii B mamy do czynienia z sytuacją taką, jak poniżej linii A, tzn.
występuje równomierne przekazywanie farby na całą szerokość formy drukowej. Jednak pomiędzy
liniami 1 i 2 nadruk sprawia wrażenie ciemniejszego w porównaniu do obszaru na lewo od linii 1 i na
prawo od linii 2. Jest to tak zwany efekt szablonowania wynikający ze w odpowiednich miejscach
wałków nadających większej ilości farby i w konsekwencji przekazanie większej jej ilości na formę
drukową a dalej na odbitkę. Ruch po osi wałków nadających powoduje, że oddawanie z nich farby na
formę drukową jest bardziej równomierne. Nie występuje zatem , dzięki czemu efekt szablonowania
zostaje zmniejszony, choć nigdy nie zlikwidowany całkowicie.
Oprócz farby do formy drukowej musi zostać doprowadzony - przez układ nawilżający - roztwór
nawilżający, który pokryje elementy niedrukujące formy. Podobnie jak układ farbowy i ten układ
rozpoczyna się kałamarzem i duktorem, w kałamarzu wodnym nie występuje jednak regulacja
strefowa. Układ przekazujący w układzie wodnym jest mnie skomplikowany. Zwykle składa się on z
dwóch wałków, a roztwór nawilżający nanosi na formę jeden wałek.

Jeszcze kilkanaście lat temu stosowano powszechnie tak zwane roztwór klasyczny - bezalkoholowy.
Był to wodny roztwór kwasu ortofosforowego, środków buforowych, dodatków stabilizujących i
innych. Charakteryzował się stosunkowo dużym napięciem powierzchniowym i aby pokryć
niedrukujące miejsca formy drukowej, należało doprowadzać do powierzchni płyty duże jego ilości.
Układ nawilżający przenoszący tego rodzaju roztwór posiadał większą ilość wałków, aby zaś
przenosić więcej roztworu, ich powierzchnia musiała być obciągnięta specjalną tkaniną. Takie
rozwiązanie nie było wygodne z kilku powodów. Tekstylne pokrycia wałków należało co jakiś czas
wymieniać, rodziła się więc konieczność czasowego zatrzymywania maszyny i wyjmowania wałków.
Podczas druku fragmenty tkaniny mogły migrować przez układ wodny i powodować
zanieczyszczenia na odbitce. Duże ilości roztworu nawilżającego przenoszone przez taki układ
nawilżający miały jeszcze szereg innych negatywnych konsekwencji dla jakości druku.

Obecnie, aby zapewnić odpowiednie nawilżanie formy drukowej przy minimalnej ilości roztworu
nawilżającego, dodaje się do niego alkohol izopropylowy w ilości ok. 10 - 15%. Roztwór nawilżający
z dodatkiem alkoholu charakteryzuje się bardzo małym napięciem powierzchniowym. Dużo mniejsza
jego ilość pokrywa na formie drukowej tę samą powierzchnię co większa ilość roztworu
bezalkoholowego. Układ nawilżający alkoholowy nie wymaga stosowania pokryć tekstylnych na
wałkach, jego konstrukcja jest prostsza niż układów bezalkoholowych, przeniesienie odpowiedniej
ilości roztworu zapewnia mniejsza ilość wałków. Z uwagi na dużą lotność alkoholu izopropylowego,
konieczne jest stałe utrzymywanie roztworu nawilżającego w
temperaturze ok. 7 - 10oC. W wyższej temperaturze dochodzić może do parowania alkoholu i jego
stężenie w roztworze maleje. Rośnie wtedy napięcie powierzchniowe roztworu nawilżającego i jego
rozlewność na formie drukowej pogarsza się. W maszynach z alkoholowym układem nawilżającym
niezbędne jest stałe monitorowanie stężenia alkoholu w roztworze i utrzymywanie odpowiednio
niskiej temperatury roztworu.

Istotny wpływ na jakość druku ma również stopień kwasowości roztworu mierzony współczynnikiem

pH (wartość 5 - 5,5). Im bardziej kwasowy charakter roztworu, tym współczynnik pH niższy. Zbyt
wysoka wartość współczynnika pH obniża wytrzymałość elementów drukujących na formie
drukowej. Wahania kwasowości burzą na formie drukowej równowagę farby i roztworu
nawilżającego. Objawia się to między innymi pojawianiem się farby w miejscach niedrukujących lub
wnikaniem roztworu nawilżającego w strukturę farby. Niewłaściwa równowaga farby i roztworu
nawilżającego jest przyczyną zakłóceń oraz utrudnień w produkcji a także obniżeniem jakości druku.
W skrajnych przypadkach całkowicie uniemożliwia druk.

Marcin Rzepliński - absolwent Instytutu Poligrafii Politechniki
Warszawskiej, pracownik Zakładu Poligraficznego Unigraf

Kserokopiarka

Kserokopiarka - urządzenie umożliwiające tworzenie

kopii

dokumentów.

Nazwa kserokopiarka wywodzi się od greckiego słowa ksero oznaczającego suchy. Wykorzystywany
proces uzyskiwania obrazów nie wymaga bowiem żadnych kąpieli chemicznych w porównaniu do
klasycznej fotografii.

Pierwsza kserokopiarka powstałą w firmie

Xerox

na początku lat sześćdziesiątych, a pierwsze modele

kopiarek pojawiły się w

Polsce

w latach siedemdziesiątych

XX wieku

. Ponieważ nie było polskiej

nazwy na nowe urządzenia, zaczęto je nazywać powszechnie ksero. Później nazwa przekształciła się
w kserokopiarka.

Spis treści

[

ukryj

]

•

1 Zasada działania kserokopiarki

o

1.1 Elektryzowanie

o

1.2 Naświetlanie

o

1.3 Przenoszenie tonera na bęben

o

1.4 Przenoszenie na papier lub inny materiał

o

1.5 Wybielanie bębna i czyszczenie

o

1.6 Utrwalanie

•

2 Drukarka laserowa

•

3 Kserokopiarki cyfrowe

Zasadniczym elementem kopiarki jest metalowy wałek tzw. bęben (1) pokryty warstwą związków

selenu

, organicznego fotoprzewodnika (OPC) lub

krzemu amorficznego

. Związki te wykazują

właściwości fotoelektryczne, w ciemności są

izolatorem

prądu elektrycznego

, a

światło

generuje w

nich nośniki prądu elektrycznego co odpowiada temu, że warstwa przewodzi w tych miejscach prąd
elektryczny. Bęben obraca się przechodząc przez kolejne etapy tworzenia obrazu.

Elektryzowanie [

edytuj

]

W pobliżu górnej części bębna umieszczona jest

elektroda

(2), elektroda ta elektryzuje bęben.

Naświetlanie [

edytuj

]

Naelektryzowana część bębna przechodzi nad miejscem (3) gdzie tworzony jest obraz kopiowanego
dokumentu, w miejscach gdzie padnie światło zachodzi

zjawisko fotoelektryczne wewnętrzne

,

substancja pokrywająca bęben staje się

przewodnikiem

prądu elektrycznego i w tych miejscach bęben

przestaje być naelektryzowany. Obraz kopiowanego elementu może być tworzony przez układ

optyczny

footokopiarki, a w nowszych modelach, zwanych cyfrowymi, kopiowany przedmiot jest

oświetlany, obraz jest zamieniany na postać cyfrową, po obróbce i przekształceniu w komputerze
kserokopiarki generuje światło oświetlające bęben.

Przenoszenie tonera na bęben [

edytuj

]

Następnie ta część bębna przesuwa się tuż obok cylindra magnetycznego - wałka pokrytego
(zazwyczaj czarnym) proszkiem, tzw. "tonerem" (4) w wyniku przyciągania elektrostatycznego toner
z cylindra przeskakuje na bęben. Cylinder zintegrowany jest z kasetą przechowującą toner i dotyka
tonera. Trzymanie się tonera na cylindrze ułatwia to, że toner jest

ferromagnetykiem

, a cylinder jest

namagnesowany, listwa w górnej części cylindra dozuje ilość tonera.

Przenoszenie na papier lub inny materiał [

edytuj

]

Papier (5) dotykając bębna pokrytego miejscami tonerem, przejmuje toner z bębna. By ułatwić
przenoszenie się tonera z bębna na papier pod papierem umieszczona jest elektroda (6) o

ładunku

przeciwnego znaku niż ładunek elektryczny tonera, toner jest przyciągany w kierunku papieru.

Wybielanie bębna i czyszczenie [

edytuj

]

Następnie bęben jest silnie oświetlany (7), by usunąć resztki ładunków elektrostatycznych
pozostających jeszcze na bębnie. Listwa czyszcząca (8) usuwa resztki tonera, które nie przeszły na
papier z bębna.

Utrwalanie [

edytuj

]

Papier pokryty tonerem przechodzi między silnie ogrzanymi (ok. 200

°C

) wałkami (9), toner ulega

stopieniu i przykleja się do papieru. By uniknąć przyklejania się tonera do wałka utrwalającego jest on
wykonany z teflonu lub delikatnie pokrywany

olejem

.

Drukarka laserowa w identyczny sposób działają drukarki zwane

laserowymi

, z tym że dane do

wydrukowania dostarczane są przez

komputer

do urządzenia naświetlającego bęben, a nie jak

w przypadku kserokopiarki z modułu skanującego dokument. W drukarkach zwanych
laserowymi stosuje się kilka technologii naświetlania bębna:

•

laser

wraz z układem optycznym kierującym światło w odpowiednie miejsce bębna,

•

linijkę diodową (na listewce umieszczony jest rząd gęsto rozmieszczonych miniaturowych
diod świecących),

•

lampa świecąca cały czas i układ pochłaniający światło np. ciekłe kryształy.

Kserokopiarki cyfrowe [

edytuj

]

Urządzenia wielofunkcyjne (zawierające skaner, drukarkę, kserokopiarkę, fax) lub kserokopiarki
zwane cyfrowymi działają na trochę innej zasadzie. Składają się z komputera wewnętrznego, skanera
i drukarki.

Komputer steruje całością, a w szczególności skanuje kopiowany obraz, który w postaci cyfrowej
może być przez niego przetwarzany, a następnie drukowany. W tanich urządzeniach stosuje się
drukarki atramentowe, natomiast w droższych laserowe lub laserowe kolorowe.

Jak działa kolorowa kserokopiarka laserowa.

Przed zapoznaniem się z niniejszym tematem należy przeczytać temat

Jak działa czarno-biała

kserokopiarka laserowa

. Dla uproszczenia pominięto tutaj część wspólnych procesów. Obraz

kolorowy otrzymujemy przez nałożenie na papier czterech tonerów o kolorach C (cyjan) M (magenta)
Y (żółty) i K (czarny). Patrz:

CMYK.

Oznacza to, iż kserokopiarka kolorowa posiada cztery zespoły

bębnów (osobny dla każdego koloru).

TECHNOLOGIA SKŁADU TEKSTU

Techniki druku

Drukowanie jest procesem wielokrotnego otrzymywania jednakowych odbitek przez przeniesienie farby z formy
drukowej na podłoże (papier, folia, tkaniny i inne materiały).

Technika typograficzna

- w tej technice elementy drukujące znajdują się powyżej formy drukowej. W technice

typograficznej inaczej technice druku wypukłego najczęściej drukowało się gazety.

Technika wklęsłodrukowa (rotograwiura)

- w tej technice elementy drukujące znajdują się poniżej poziomu formy

drukowej. W technice wklęsłodruku drukuje się gazety. Technikę można też wykorzystać do drukowania na materiale.
Diapozytyw - film który wychodzi z naświetlarki.

Technika druku offsetowego (płaskiego)

- charakteryzuje się tym, że elementy drukujące i niedrukujące znajdują się

na tej samej płaszczyźnie.

Proces drukowania polega na zjawisku fizyko-chemicznym wzajemnego odpychania się cząsteczek wody (miejsca
niedrukujące) oraz farby (tłuszczu, miejsca drukujące). Elementy drukujące są elementami deofilowymi tzn.
przyjmują tłustą farbę natomiast elementy niedrukujące mają właściwości hydrofilowe tzn. przyciągają cząsteczki
wody odpychają cząsteczki farby.

1 punkt typograficzny = 0,376 mm
1 cycero ( 1 cyc. Lub 1 c ) = 12 pkt = 4,512 mm
1 kwadrat ( 1 kw) = 4 cycero = 48 punktów =18,04 mm

•

Do określania stopni pism

•

Do określania wielkości interlinii

•

Do określania grubości linii

•

Do określania formatu kolumny

Zmiana miar typograficznych na metryczne i odwrotnie:

mm = (Pkt * 3) / 8
Punkt = (mm * 8) / 3

Miary stopni pism:

•

Pismo 6 punktowe -

nonparel

•

Pismo 7 punktowe -

kolonel

•

Pismo 8 punktowe -

petit

•

Pismo 9 punktowe -

borgis

•

Pismo 10 punktowe -

garmond

•

Pismo 12 punktowe -

cycero

•

Pismo 14 punktowe -

mitel

•

Pismo 16 punktowe -

tercja

Podział kolumny na elementy nie drukujące:

•

Odstępy między wyrazowe (spacja) - elementy niedrukujące odbitki służące jako odstęp między wyrazami są
mniejsze od półfireta. Odstęp między wyrazami nie może być mniejszy niż 2 punkty.

•

Interlinie - jest to element niedrukujący do 12 punktów.

•

Firet - element niedrukujący o wymiarach gdzie wysokość i szerokość tworzą kwadrat równy stopniu pisma.
Najczęściej używany jest przy tworzeniu jednolitych wcięć akapitowych

•

Półfiret - element niedrukujący (ślepy) o szerokości połowy stopnia pisma jest to maksymalny odstęp między
wyrazami.

Podział i budowa pisma:

Podział pisma, czcionki dzielimy na:

•

Literowe - do tej grupy zaliczamy czcionki tekstowe

o

małe litery a

o

wersaliki (duże litery A)

o

kapitaliki (są to duże litery o wysokości małych).

•

Cyfrowe:

o

2

- czcionki cyfrowe

o

2

2

- czcionka cyfrowa jako frakcja górna

o

2

2

- czcionka cyfrowa jako frakcja dolna (są najczęściej mniejsze od połowy cyfry normalnej)

•

Znakowe - w skład czcionek znakowych wchodzą

o

Znaki matematyczne (

+ - = < > *

)

o

Znaki chemiczne

o

Znaki interpunkcyjne

. , ; : -

Linie jako elementy graficzne:

Linie jest elementem graficznym najczęściej o jednakowej grubości dająca w druku odbitka.

Rodzaje linii:

•

Linia cienka

- wynosi 0,2 punktu typograficznego

•

Linia półgruba

- wynosi 1 punktu typograficznego

•

Linia gruba

- wynosi 2 punktu typograficznego

Rozróżniamy linie:

•

Proste

(ciągłe, przerywane, podwójne)

•

Faliste

(zygzaki, fala, szlaczek)

•

Orlamentarne

(różne zestawienia linii w postaci linii ciągłych)

•

Linie narożnikowe

(różne zestawienia linii dowolność)

Czcionka i jej budowa:

Czcionka jest elementem graficznym dającym w procesie drukarni obraz na odbitce. Czcionka składa się z
następujących elementów:

•

Wydłużenie górne

•

Zasadnicza wysokość litery

•

Wydłużenie dolne

•

Linia pisma

Ustalenia nad czytelnością pisma:

•

Cienka linia pisma oraz długie szeryfy zmieszają czytelność pisma.

•

Wysoka różnica między elementami grubymi i cienkimi również wpływa negatywnie na jego czytelność

•

Czytelnosć:

o

Do liter o wyższej czytelności posiadają takie litery:

d m p q w

o

Do liter o średniej czytelności:

j r v x y

o

Litery o słabej czytelności:

c e i n l.

o

Trudne do uchwycenia:

e g s

o

Litery najbardziej mylące:

f i j l t

•

Wersaliki - czytelność druku wersalikami spada do 15% w porównaniu z pismem tekstowym. Tekst składany
wersalikami wydłuża tekst ok. 45%

•

Pismo pochyłe (kursywa) jest trudniej przyswajalny przez oko ludzkie i w większych partiach tekstu
oddziałowuje negatywnie na czytelnika

•

Najbardziej czytelne stopnie pisma to:

9 pkt

,

10 pkt i 12 pkt

ale jest też warunek przy odpowiednim

dostosowaniu formatu kolumny

A5 - 9 pkt

,

A4 - 10 lub 12 pkt

.

•

Najdogodniejszą czytelność w dopasowaniu do formatu daje nam wiersz w ilości

60 do 70 znaków

literowych

•

Kolor powinien być kontrastowy w stosunku do podłoża

Uwagi dla siebie:

•

Osoba zajmująca się składem tekstów opracowaniem jego zasad technicznych może podnieść skuteczność
przekazu informacji dzięki dostosowaniu właściwego kroju pisma do jego treści.

•

Zastosowanie najbardziej odpowiedniego do treści układu graficznego

•

Doborowi właściwego stopnia pisma.

•

Zastosowanie odpowiednich odstępów między literami

•

Prawidłowemu określeniu szerokości i wysokości kolumny.

•

Dzięki umiarkowanym wyróżnieniom w tekście.

•

Dzięki utrzymaniu odpowiednich odstępów między wyrazami dostosowanych do stopnia i kroju pisma.

•

Dzięki wyrównywaniu optymalnych odstępów w składzie wersalikami.

Znaki pisarskie:

Kropka

- przed kropką nie dajemy odstępu: przy składaniu dat 12.09.1998, w godzinach, w podpisach pod ilustracjami

chyba że jest zdanie złożone to wtedy dajemy, między 12,13zł.

Myślnik

- odstęp przy wyliczaniu tekstu powinien być równy, oprócz zastosowań w składzie tekstu gładkiego

stosowany też w składach chemicznych, matematycznych i fizycznych. W tym wypadku znak jest składany bez
żadnych odstępów 5-10; 5- 9.

Wielokropek (....)

- jeśli poprzedza je wykrzyknik (!...) składa się bez odstępu po wyrazie jego dotyczącym lub przed

Nawias ()

- rozróżniamy trzy rodzaje nawiasów

zwykłe

,

klamrowe

,

kwadratowe()

,

{}

,

[]

. Należy je składać bez

odstępu od tekstu które obejmują, przed nawiasem zamykającym nie wolno wstawiać innych znaków
interpunkcyjnych, gdy umieszczamy nawias jeden za drugim nie dajemy pauzy{[

� �, << >> - cudzysłów

- po cudzysłowiu nie dajemy odstępów jedynym odstępstwem od zasady jest " ,.........

�

.........

�

Łącznik (dywiz)

- króciutki myślnik nie dajemy żadnego odstępu

Zasada dzielenia i przenoszenia wyrazów:

Nie wolno przedzielać sylaby li, nie powinno się zawieszać pauzy (zostawiać coś na końcu wiersza a, e, w), nie wolno
dzielić wszelkiego rodzaju skrótów, nie wolno zawieszać liczb na końcu wiersza, nie wolno rozdzielać miar w
poszczególnych wierszach, nie wolno dzielić nazw instytucji.

Inne znaki w procesie składu tekstu:

Znaki %,

o

- składane są bezpośrednio przy liczbach do których są odwołane.

Odstęp między znakiem paragrafu a liczbą powinien być wielkością stałą i wynosić półfireta tekstu podstawowego 8
odstęp 4.

Odstęp w cyfrach które zwierają więcej niż 5 znaków

25 000 000

.

Zasady przy składaniu tekstów i wierszy:

•

Odstęp między wyrazami powinien być stały i wynosić półfireta tekstu. Minimalny odstęp 0,25 fireta,
maksymalny 0,75 fireta

•

Unikanie utworzenia się korytarzy pionowych i ukośnych

•

Nie powinno się mieszać krojów tekstu.

•

Interlinia powinna być stała.

Wyróżnienia w tekście:

Przy składzie tekstów wyróżnienia dokonujemy za pomocą kursy, spacjowania między literami w piśmie 6 pkt nie
powinien być większy niż 1 pkt, w piśmie o wyższym stopniu spacja powinna wynosić 2 pkt. Zastosowanie odmiany
pisma grubego i pół grubego, kapitalików, wersalików - przy składzie tytułów, przy wyróżnieniach nazwisk.

Końcówka akapitu nie mniejsza niż 1/3 wiersza.

Składanie tytułów:

Jeśli tytuł nie mieści się w jednym wierszu należy podzielić go w sposób tematyczno- logiczny. Musi być
odpowiednio umieszczony, tytuł wcięty w tekst, tytuł jako marginalia (tekst umieszczony na marginesie) poza
kolumną, podkreślenie.

Technologia składu poezji i utworów dramatycznych:

Generalne zasady składu poezji:

•

Ustalenie szerokości składu wiersza

•

Zasada

�sztywnego justunku� przy składzie pismem o stopniu 6 do 8 pkt odstęp między wyrazowy

powinien wynosić od 3 do 4 pkt w pismach 10-4 12 - 5-6

•

Umieszczenie tytułów w utworach poetyckich - symetrycznie na format szerokości utworu.

Utwory sceniczne pisane prozą najczęściej składane są 3 sposobami:

•

Imiona osób składamy najczęściej wersalikiem z wcięciem akapitowym a kwestię tekstu ich dotyczącą
składamy pismem normalnym lub kursywą na pełną szerokość.

•

Imiona osób składamy bez wcięcia stosując wersalik natomiast kwestia tekstu ich dotycząca składamy
tekstem podrzędnym lub kursywą i wcinamy.

•

Imiona składamy wersalikiem w osobnym wierszu justując na środek natomiast kwestie tekstu składamy w
osobnych wierszach na pełną szerokość kolumny.

Materiały wydawnicze

- są to opracowania instytucji wydawniczych (wydawnictwo autor) w postaci maszynopisów ,

pierwodruków, makiet szkiców, oryginałów do reprodukcji oraz innych materiałów niezbędnych do wytworzenia
określonego produktu poligraficznego takiego jak: książka broszura, katalog gazeta itp.

Maszynopis wydawniczy

- materiał wydawniczy napisany na maszynie do pisania lub wydruk z drukarki (odpowiedni

stopień pisma), odpowiednio sprawdzony pod względem merytorycznym, zadiustowany (techniczno-technologiczne
opracowanie tekstu). Przeznaczony do składania lub składania i łamania tekstu.

Maszynopis jednolity wydawniczy

- maszynopis o jednolitym charakterze czyli sam tekst lub same tabele lub same

wzory wszystko to jednakowym charakterze technologicznym

Maszynopis wydawniczy niejednolity

- skomasowanie tekstowe, tabelarycznie, reprodukcyjne lecz nadające się do

oddzielenia.

Wymogi stawiane maszynopisom:

•

Format A4

•

Napisany na białym papierze

•

Czcionka zawsze w kolorze czarnym

•

Poprawki (adjustacja przeprowadzona czarnym lub granatowym długopisem lub atramentem)

•

Ręczne poprawki muszą być czytelne i nie budzące wątpliwości

•

Maszynopis powinien zawierać 30 wierszy a 60 znaków a na stronie 1800 znaków

•

Maszynopis powinien mieć swoją wewnętrzną numerację umieszczoną w prawym górnym rogu

•

Kompletny maszynopis powinien być prawidłowo zaadiustowany

Znaki adiustacyjne:

•

- - - - - -

oznacz to wykonać spacjowanie każda litera w danej partii tekstu powinna być rozstrzelona

•

wężyk

- oznacza to zastosowanie kursywy

•

|_____|

- tekst normalne

•

_____

- pogrubienie tekstu

•

| |

- zastosowanie wersalików

•

v v v v v v

- zlikwidowanie spacjowania

Szkic wydawniczy

- dyspozycja rysunkowa wykonana odręcznie odpowiednio wymiarowana mająca poprawić prace

operatora komputera w procesie formowania i łamania tekstu.

Makieta

- kartki określonego formatu projektowanych kolumn w skali 1:1. Makieta stanowi integralny wzór do

łamania danej pozycji wydawniczej powinna być ona akceptowana przez wydawnictwo lub autora.

Oryginał

- w rozumieniu wydawniczym jest to przedmiot przeznaczony do reprodukcji. Może to być obraz, rysunek,

zdjęcie jest to oryginał fotograficzny. Kadr - fragment oryginału przeznaczony do reprodukowania.

Zadania korektorskie:

•

Zasadniczym zadanie korekty jest dokładne uzgodnienia złożonego tekstu z maszynopisem oraz sprawdzenie
dyspozycji redaktora naczelnego.

•

Do zadań korekty należy osiągnięcie prawidłowej formy językowej i graficznej złożonego tekstu

•

Ostatnim zadaniem jest osiągnięcie jednolitej formy graficznej zgodnie z adjustacją maszynopisem i
uwzględnieniem ostatnich poprawek.

Wymogi stawiane osobom przeprowadzającym korektę:

•

Powinna to być osoba z minimum średnim wykształceniem

•

Znajomość języka tekstu przeznaczonego do korekty

•

Dostateczny zasób wiedzy w dziedzinie w której składany jest tekst

•

Umiejętność szybkiej orientacji w tekście

•

Poczucie estetyki graficznej umiejętność przeprowadzania poprawek graficznych

Rodzaje korekt:

•

Korekta własna przeprowadzona przez składającego lub osobę zleconą.

•

Korekta własna wydawnicza

•

Korekta autorska i wydawnicza

•

Korekty rewizyjna:

o

Przejrzenie ozalitów

o

Super rewizja

Znaki korektorskie (wymienionych zostało tylko kilka):

a.

| | | | | | | |

- wyrównać odstępy między literami

b.

[

- zaznaczenie wykonania akapitu

c.

> <

- wyśrodkować

d.

< - - - >

- spacjowanie

e.

> - - - <

- zlikwidować spacjowanie

f.

||

- wyrównać

Układy graficzne w zastosowaniu kart tytułowych:

•

Symetryczny - osiowy

•

Symetryczny - blokowy

•

Blokowy - asymetryczny

•

Asymetryczny - dowolny

Elementy książki:

Książka jako pozycja wydawnicza składa się składa się z następujących elementów:

Karta tytułowa

- rozróżniamy dwa rodzaje kart tytułowych

•

Dwójka tytułowa:

o

Pierwsza stronnica jest tytułem zasadniczym, gdzie zawarte są takie informacje jak tytuł dzieła,
nazwisko autora, nazwa wydawnictwa, miejsce i rok wydania

o

Stronnica druga natomiast jest pozycją informacyjną, gdzie zamieszczamy metrykę danej książki
(kolofon), numer i kolejność wydania, znak zastrzeżenia, numer ISBN, wykaz osób tworzących daną
pozycję. Strony te nigdy nie powinny zawierać paginacji.

•

Czwórka tytułowa:

o

Strona pierwsza jest tzw. tytułem ochronnym (przedtytuł, szmudstytuł). Na stronnicy tej umieszczane
są takie informacje jak tytuł dzieła, nazwisko autor, skrót tytułu głównego jeżeli jest on rozpisany,
ewent. Znak graficzny.

o

Stronnica druga w wielu wypadkach jest to stronnica wakatowa. Jeśli natomiast zdecydujemy się by
stronnica to współgrała graficznie z główną stroną tytułową umieszczamy wtedy na niej imię i
nazwisko autora, ewentualny numer serii wydawniczej, zdjęcie autora.

o

Strona trzecia nazwa tytułu, tytuł główny lub zasadniczy. Zawiera ona tytuł rozbudowany danej
pozycji, nazwę wydawnictwa, numer kolejnego wydania, miejsce i rok wydania, ewentualnie logo
wydawnictwa.

o

Strona czwarta - jest stroną informacyjną zawierającą wszelkiego rodzaju dane które zawiera strona
druga.

Przy tworzeniu kart tytułowych powinniśmy graficznie dostosować je do tematyki danego dzieła.

Wyżej wymienione karty tytułowe ze względu na ich specyfikę powinniśmy stosować odpowiedni wkład graficzny
dobierając go pod kątem potencjonalnego czytelnika.

Po kartach tytułowych w wielu wypadkach pozycjach wydawniczych znajduje się tzw.

materiały wprowadzające

należy do nich

•

Dedykacja

•

Motto

•

Różnego rodzaju wstępy, przedmowy, życiorys autora, wstęp krytyczny (recenzja)

Materiały te nie występują jako całość zależą one od charakteru pozycji wydawniczej (mogą występować tylko
poszczególne z nich).

Tekst główny

- podstawowa część dzieła może być wyrażona w czterech rodzajach tekstów.

•

Tekst główny (powieść, opowiadanie)

•

Tekst kartograficzny (mapy, plany miasta)

•

Tekst muzyczny (śpiewniki)

•

Tekst obrazowy (zbiór grafik, albumy)

Materiały informacyjno-pomocnicze:

•

Skorowidz

•

Bibliografia

•

Przypisy

•

Wykaz skrótów

•

Wykaz ilustracji, map, tabel

•

Streszczenie obcojęzyczne

•

Spis treści

Teksty wprowadzające:

Dedykacja

- jest wyrazem uznania lub uczuć autora w stosunku do osoby lub osób, której pozycja jest poświęcona.

Dedykacje zawsze umieszczamy na stronie nieparzystej bezpośrednio po stronie tytułowej. W związku z osobistym
charakterem dedykacji zaleca się składać pismem pochyłym można też zastosować wersaliki lub kapitaliki. Jeśli
dedykacja jest krótka tzn. 2-3 wyrazy rezygnujemy z wyróżnień. Układ poszczególnych wierszy dedykacji powinien
być spokojny, możliwie prosty i estetyczny. Powinno one swym charakterem nawiązywać do kompozycji całości
pracy.

Motto

- najczęściej cytat z cudzego utworu wybrany przez autora w celu podkreślenia myśli tematycznej dzieła. Motto

może odnosić się do całości pozycji wydawniczej lub poszczególnych rozdziałów. Tekst służący za motto może być
napisany prozą lub wierszem. Motto składane jest najczęściej krojem pisma takim samym jak tekst zasadniczy,
natomiast wielkością o stopień lub dwa od tekstu zasadniczego. Motto do całej książki umieszcza się bezpośrednio po
kartach tytułowych na pierwszej nieparzystej. W wypadku gdy występuje motto i dedykacja, wtedy dedykacje
umieszczamy na pierwszej stronnicy czwórki tytułowej, pełni ona wtedy formę tytułu ochronnego. Motto natomiast
zostaje na pierwszej nieparzystej po czwórce tytułowej. Jeśli natomiast motto dotyczy poszczególnych rozdziałów
wtedy umieszczamy je bezpośrednio po tytule rozdziału, a przed jego tekstem zasadniczym. Przy składzie motta
można zastosować kursywę natomiast nazwisko autora wersalikiem lub kapitalikiem.

Przedmowa

- treść napisana przez autora pracy, wydawcę lub redaktora można ją spotkać pod inną nazwą (od autora,

do wydawnictwa, od redakcji) umieszcza się ją przed tekstem zasadniczym pracy bezpośrednio po kartach
tytułowych. Przedmowa może być opatrzona datą i podpisem autora.

Wstęp

- w pozycji wydawniczej może znajdować się wstęp autora całości tekstu lub może być wstęp do

poszczególnych rozdziałów. Wstęp niejednokrotnie noszący nazwę

�wprowadzenia� traktowany jest jako treść

zasadnicza. Dlatego też składamy go krojem i stopniem pisma identycznym jak tekst główny i zawsze rozpoczynamy
od strony nieparzystej. Odrębną rolę w pozycjach wydawniczych spełnia tzw. wstęp krytyczny jest on wpisany przez
innego autora i stanowi część oddzielną od całości. Niejednokrotnie wstęp w swojej objętości obszerny. Ten rodzaj
wstępu powinniśmy na swój sposób wyróżnić stosując zmniejszenie stopnia pisma o 1 oraz zastosować różną od
tekstu zasadniczego interlinię.

Posłowie

- w zależności od treści i charakteru danego dzieła, posłowie składa się tym samym krojem pisma co tekst

zasadniczy lecz zmniejszamy o 1 stopień. Posłowie innego autora należy wyróżnić poprzez zastosowanie (lub nie)
interlinii różnej niż tekst zasadniczy. Posłowie autora umieszcza się bezpośrednio po tekście zasadniczym dobrze jeśli
jest to kolumna nieparzysta jeśli po tekście znajdują się przypisy lub bibliografia wtedy posłowie umieszczamy po
nich.

Skorowidze (indeksy)

- z reguły są w nie wyposażone książki naukowe lub popularnonaukowe, mają one za zadanie

ułatwić czytelnikowi szybkie odnalezienie interesującego go tematu. Rozróżnia się skorowidz nazwisk, nazw rzeczy.
Składa się on z dwóch zasadniczych elementów tzn. hasła (nazwisko, nazwa geograficzna) i wskaźnika (cyfra
oznaczająca stronę na której znajduje się następujący temat. Skorowidze składa się o 1 lub 2 stopnie mniejsze od
pisma zasadniczego, można je składać 1, 2 lub 3 oddzielającą poszczególne łamy interlinią o grubości od 6 do 12 pkt.
Skorowidze umieszczamy bezpośrednio po tekście zasadniczym. Ważne by skorowidz był układany alfabetycznie.

Wykaz skrótów

- spotykamy najczęściej w wydawnictwach naukowych, opracowaniach technicznych,

encyklopediach, słownikach, technicznych poradnikach zawodowych. Zawiera on używane w tekście skróty wraz z
ich objaśnieniem. Skrót od objaśnienia oddzielamy ( myślnikiem lub odstępem wyjątkowo w słownikach =). Wykaz
skrótów składa się o stopień pisma mniejszy od pisma podstawowego. Można umieszczać go 1, 2, 3 łamowo
oddzielając poszczególne łamy od siebie interlinią od 6 do 12 pkt. Wykaz skrótów umieszczamy najczęściej na
kolumnie wakatowej poprzedzającej tekst zasadniczy, możemy także zastosować do poszczególnych działów i wtedy
umieszczamy go bezpośrednio przed nimi.

Wykazy ilustracji, map i tabel

- mają zastosowanie w pozycjach naukowych, geograficznych, albumowych są w

zasadzie elementami rejestrującymi dlatego też nie mają większego wpływu na treść i objętość. Zawierają najczęściej

tylko kolejne liczby, tytuły, mapy, tabele czy podpisy ilustracji. Składamy je zawsze o 1 lub 2 stopnie mniejszym od
tekstu zasadniczego.

Streszczenie obcojęzyczne

- spotyka się głównie w pozycjach naukowych i zawodowych. Umieszcza się je

bezpośrednio po rozdziałach lub artykułach których dotyczą. Jeśli streszczeń jest kilka powinny być w swoim
charakterz i szacie graficznej takie same.

Spis treści

- powinien być przede wszystkim przejrzysty o estetycznym i prostym układzie graficznym. Składa się go

czcionką o stopień mniejszą niż tekst zasadniczy, z zastosowaniem w celu uzyskania większej przejrzystości
interliniowania. Zasadniczy spis treści składa się z: 1) tytułu rozdziału, 2) podrozdziału, 3) cyfry określające jego
rozpoczęcie w tekście zasadniczym. Rozróżniamy wiele rozwiązań graficznych spisu treści. Do najważniejszych
zaliczamy klasyczny i techniczny. Tytuły rozdziałów od cyfr mogą być oddzielone kropkami, które to są od siebie w
odstępach 1,5 do 2 firetów i przy składzie spisu treści należy zwrócić uwagę by kropki z poszczególnych wierszy
zawsze przecinały się w linii prostej.

Paginacja

-

służy do oznaczania numerów stron w książce, oraz wskazaniu w spisie treści. W książkach stosujemy

dwa rodzaje paginacji. Paginacja zwykła umieszczona na lewym i prawym stanie kolumny, górnym lub dolnym
marginesie. Paginacja żywa [numer strony (nazwisko autora, tytuł dzieła, nazwa rozdziału)] nie numerujemy stron
tytułowych, wakatów i stron pustych do ? kolumny i ostatniej strony dzieła, strony zawierające w całości ilustracje.

Arkusz wydawniczy i arkusz drukarski:

Arkusz wydawniczy

- określenie służące do zobrazowania wyjściowej objętości pozycji wydawniczej w etapie

przygotowania w wydawnictwie. Zawiera on 40 000 znaków wraz z odstępami tj. średnio 22 stronnice
znormalizowanego maszynopisu - dotyczy pozycji typu, powieść, opowiadanie.

Arkusz wydawniczy ma ścisłe powiązanie z wynikającym z niego arkuszem drukarskim (materiały wydawnicze
zostają przeniesione na kolumny typograficzne.

Arkusz drukarski

zawiera 8 stron formatu A4, 16 - A5, 32 - A6

Złoty podział w drukarstwie:

a : b = b : (a + b)
np: 3:5 , 5:8, 8:13 .......

Teoria złotego podziału

odcinka głosi, że odcinek jest podzielony wtedy na dwa mniejsze z zachowaniem złotej

proporcji, gdy stosunek długości mniejszej części do większej jest równy stosunkowi większej do całego odcinka.

Zastosowanie złotego podziału w drukarstwie:

Złota proporcja znalazła praktyczne zastosowanie min. Przy ustalaniu właściwych marginesów w produkcji dziełowej,
wyznaczenie miejsca tekstu stronie tytułowej, rozmieszczenie ilustracji, planowaniu formatów itd. Ze złotego podziału
wynika, że kolumna jest proporcjonalnym pomniejszeniem stronnicy papieru. W chwili obecnej nie jest to
stwierdzenie zbyt precyzyjne, gdyż po wprowadzeniu znormalizowanych formatów papieru szeregu A i B istnieje
minimalna rozbieżność w ustalaniu kolumny, dlatego też duży nacisk kładziemy na precyzyjne ustalenie marginesów
według złotego podziału. Obecnie produkowane znormalizowane formaty papieru odbiegają od proporcji złotego
podziału. Formaty szeregów A i B wywodzące swój stosunek boków z proporcji boku jego przekątnej (pierwiastek z
2). Dlatego też stosunek ten wynosi 5/7 a nie jak w proporcji złotego podziału 5/8, dlatego też teoria ta w chwili
obecnej jest jedynie przydatna do ustalania marginesów.

Format A5 (148/210) format kolumny (24/36 cycero), obliczyć według teorii złotego podziału marginesy.
1cycero=4,512mm tj. 24cyc.=24x4,512=108mm, 36cyc.=36x4,512=162mm; obliczamy górny i dolny margines
A5(148/210) 210mm-162mm=48mm:8=6mm tj. 3x6=18mm, 5x6=30mm, obliczamy lewy i prawy margines 148-
108=40mm:8=5mm tj. 3x5=15mm, 5x5=25mm.

Rozróżniamy 3 znormalizowane szeregi formatów A, B, C.

Na formatach szeregu A są drukowane najczęściej pozycje akcydensowe, służą one także do celów administracyjno
biurowych i dokumentacyjnych. Szereg B używa się go najczęściej do wyrobów książkowych. Szereg C jest
szeregiem formatowo pośrednim między A i B służy jako materiał do produkcji opakowań.

Ogólne zasady składu wzorów matematycznych:

Sens wzoru matematycznego zależy nie tylko od symboli liter z których wzór się składa lecz także od ich kroju,
wielkości oraz odstępu między nimi. Wzory matematyczne należy składać jednym rodzajem kroju pisma,
zastosowaniem pisma podrzędnego oraz kursywy. Kursywą należy składać wszystkie wartości zmienne. Pismem
normalnym składa się wszystkie wartości stałe i operatory. Cyfra stojąca przed symbolem nazywa się
współczynnikiem i należy ją składać pismem normalnym. Frakcja górna i dolna inaczej zwana wskaźnikiem składa się
zawsze pismem normalnym o wielkości maksymalnie 5-6 punktów.

Odstępów nie dajemy:

•

Między iloczynami symbolów

abc

•

Między cyfrą a symbolem

2a

•

Przed i po górnych i dolnych frakcjach

2

2

,

2

3

,

•

Po nawiasie otwartym,

•

Przed znakiem silni,

•

Przed i po znakach geometrycznych,

Odstęp 1 punktowy dajemy:

•

Między cyframi a skrótami funkcji trygonometrycznych

•

Skrótem funkcji trygonometrycznej a nawiasem otwartym

•

Po wskaźniku dolnym lub górnym jeżeli występuje ich więcej

a

2 b2 c2

•

Przed i po znaku operatora

•

Przed przecinkiem który jest używany jako znak matematyczny

Odstęp 2 punktowy dajemy:

•

Przed i po znakach stosunku matematycznego

•

Między dwoma odwrotnymi nawiasami

•

Przed i po wielokropku

Odstęp pół fireta stawiamy tylko

w jednym wypadku tylko gdy mamy do czynienia ze składaniem skrótów miar np.

1kg .

Odstęp 1 fireta

też tylko w jednym wypadku jeżeli w jednym wierszu mamy do czynienia z większą ilością wyrażeń

matematycznych.

Zasada składania wzorów matematycznych:

Wyrażenie matematyczne w postaci ułamka składamy w ten sposób by linia ułamkowa była zawsze na poziomie
znaku relacji matematycznej natomiast ułamki lub teksty znajdujące się w liczniku i mianowniku powinny być
rozmieszczone systematycznie w sposób stopniowany od głównej linii ułamkowej.

Najważniejsze znaki matematyczne:

+ - = : ? Ç ą ¸

itp.

Znaki stosunku matematycznego:

ť ? ? < > ?

itp.

Inne znaki

^ ? D

wszystkiego rodzaju nawiasy

Skrót matematyczne

sin cos tg ctg log accos m km

itp.

Znaki wzorów chemicznych:

•

+

symbolizuje znak połączenia

•

-

symbolizuje znak rozłączenia

•

ŽŹ

symbolizuje znak reakcji chemicznej

•

=

znak reakcji chemicznej

•

Ť

znak równowagi chemicznej

•

znak utlenienia

•

._/

znak pojedynczego wiązania między pierwiastkami

•

:=//

znak podwójnego wiązania między pierwiastkami

•

-

oznacza ładunki ujemne

•

+

oznacz ładunki dodatnie

•

[ ] ( )

znaki rozdziału grup atomowych

Przy składaniu wzorów chemicznych zasadą jest stosowanie kroju pisma dwuelementowego - antykwa stopień pisma
standardowy powinien powinien wynosić 8 punktów typ., nawiasy używane w wzorach chemicznych powinny być
także pismem dwuelementowym.

Zasada składu prostych wzorów chemicznych:

Na ogół obowiązują zasady składów wzorów matematycznych. Należy jednak pamiętać, że niektóre znaki chemiczne
mają inne znaczenie niż w matematyce są to znaki:

+ - =

•

Symbole i indeksy w skrótach wzorów chemicznych należy składać bez odstępu.

•

Znaki połączenia i rozłączenia reakcji chemicznej, znaki kierunku reakcji, strącenia i utlenienia.

•

Współczynniki tj. liczby oznaczające wielokrotność należy oddzielać spacją.

•

Wartościowość pierwiastka jeśli oznaczona jest cyfra rzymska umieszczamy jako indeks górny lub
bezpośrednio nad symbolem pierwiastka go dotyczącego.

•

Do oznaczenia ładunku elektrycznego + lub - używa się znaków + i - jako frakcji górnych natomiast znak w
kółeczku umieszcza się nad symbolem danego pierwiastka go dotyczącym.

•

Znaki wiązań chemicznych nie należy oddzielać odstępem od symboli, natomiast zamiast kresek używamy
kropek wtedy kropki łączeniem z odstępem lewa prawa strona powinny wynosić ? fireta.

•

Kropka jako znak łączenia - we wzorach chemicznych tradycyjna kropka nie jest używana jako znak relacji
chemicznych. Kropka używana we wzorach chemicznych powinna być umiejscowiona na środku linii pisma.

•

Nawiasy klamry we wzorach chemicznych powinny być składane antykwą i nie oddzielone od symboli.
Sposób i kolejność ich ustawienia jest następująca najbliżej symbolu nawias zwykły następnie prostokątny
następnie klamrowy.

•

Przystawki cyfrowe w nazewnictwie chemicznym oddzielamy przecinkiem oraz myślnikiem.

•

Przystawki literowe występują tylko dwie n - oznacz normalność, m - molowość.

•

Zastosowanie kursywy - kursywa we wzorach chemicznych stosowane jest wyłącznie do zastosowania liczb
niewiadomych oraz określenie skrótu nazw chemicznych.

•

Nazwę literową danego wzoru chemicznego (dotyczy tylko wzorów organicznych) składamy zawsze pismem
6pkt.

•

Numeracja wzorów chemicznych - wzory chemiczne numeruje się zawsze cyframi rzymskimi w nawiasach i
umieszcza się je z prawej strony kolumny w zależności od dyspozycji wydawnictwa.

•

Przenoszenie wzorów chemicznych - w zasadzie należy unikać przenoszenie wzorów chemicznych. Jeśli
jednak zachodzi taka konieczność należy to czynić w miejscu relacji chemicznej przenosząc dany znak
powtarzając go do następnego wiersza. Nie wolno przenosić wzoru chemicznego w miejscu wiązań
chemicznych. Niedopuszczalnym jest przenoszenie wzoru chemicznego z kolumny do kolumny (dotyczy
wzorów strukturalnych).

Kontrola jakości wyskładanego wzoru:

Kontrolując wyskładany tekst zwracamy uwagę na: stosowanie właściwych odstępów, staranność justowania,
prawidłowe ustawienie znaków matematycznych i chemicznych, zastosowanie odpowiedniego kroju pisma,
zastosowanie znaków przystankowych i numeracji, prawidłowe przenoszenie wzorów.

Skład tekstu w językach obcych:

Zasady składu w językach obcych standardowo nie odbiegają od zasad języka polskiego, należy jednak zwrócić
uwagę na poszczególne tematy tj. skład adresów, cen wskaźników czasowych.

Język angielski

- przy składzie tekstu w j. Angielskim klasycznym odstępem między wyrazowym jest ? fireta czyli

jest to odstęp standardowo mniejszy niż w j. polskim. Pozostałe zależności tzn. wcięcia akapitowe, zasady
przenoszenie wyrazów, interpunkcji składa się tak jak w j. polskim. Adresy j. ang. składamy według kolejności:
numer domu, ulica, miasto, dzielnica. Ceny w j. ang. obowiązuje zasada, że znak funta składa się przed liczbą bez
odstępu, zaś szyling i pens składamy pismem dwuelementowym po cyfrze.

Stany zjednoczone

- znak dolara składa się przed ceną bez odstępu. Czas w j. ang. używa się 12 h podziału am, pm.

Daty, nazwy miesięcy składa się z dużych liter odmiennie W. Brytanii i USA. W Anglii najpierw składamy DD-MM-
RR, natomiast w USA najpierw składa się MM,DD,RR z przecinkiem. Bardzo używa się formy skróconej
DD/MM/RR oddzielone kreskami. Skróty miar ang. składa się z kropką i oddziela się normalnym odstępem od liczby.
Skróty miar metrycznych są takie same jak w innych językach lecz składane z kropką na końcu. Procent numer w ang.
znak % składa się bezpośrednio po liczbie natomiast skrót numeru składa się z kropką na końcu. Przenoszenie
wyrazów w j. ang. należy jeśli to możliwe unikać przenoszenia wyrazów (wyłączając skład gazetowy). W wypadku
konieczności przenoszenia nie wolno przenosić wyrazów jednosylabowych, nie wolno zamieszczać na końcu wiersz
wyrazu z literą x. Wersaliki w j. ang. należy składać imiona własne, słowa utworzone z imion własnych, tytuły i
godności znajdujące się przy nazwisku, zaimek duże I, nazwy miesięcy i dni tygodnia, okresy i wydarzenia
historyczne.

Język niemiecki

- w j. niemieckim występują trzy litery akcentowe ä, ö, ü ponadto spotykamy się z tzw. ligaturą

ortograficzną b . Adresy składamy według następującej kolejności miasto, ulica lub plac, numer domu. Występuje tam
pojęci ulicy bocznej. Ceny skróty niemieckich jednostek monetarnych DM, Pf, ceny składamy w następujący sposób
2DM. W języku niemieckim występują tylko miary metryczne, które składamy podobnie jak w języku polskim bez
kropki po skrócie. Skrót procent, numer po skrócie numer dajemy kropkę. Skróty tytułów naukowych składa się
zawsze z dużej litery z . na końcu. Wersaliki. Dużą literą w j. n. należy składać wszystkie rzeczowniki i imiona
własne. Przymiotniki tworzące z rzeczownikiem imiona własne. Wyróżnienia w j. n. jako wyróżnienie w tekście
najczęściej używa się odmiany pól grubego lub grubego.

Język rosyjski

- w tym języku używany jest alfabet typu cyrylica. Adresy składa się: miasto, ulica, numer domu, wieś.

Ceny, cyfra skrótu rubla cyfra skrótu kopiejki. Miary w j. ros. Wszystkie składa się kursywą bez kropek. Klasyczny
odstępy między wyrazami w języku rosyjskim wynosi 1/2 fireta nie ma tendencji zmniejszania. Wersaliki z dużych
liter w języku rosyjskim składamy imiona własne, tytuły, godności państwowej, nazwy instytucji.

Tabele:

Tabelą nazywamy zestaw tekstów i liczb rozmieszczonych według usystematyzowanego układu. Każda tabela składa
się z następujących pozycji:

•

Główka

jest to górna część tabeli objaśniająca treść rubryk pionowych. Rozróżniamy dwa sposoby

rozmieszczenia tekstu w główce:

o

Poziomo

- polega ona na klasycznym wyskładaniu tekstu w rubrykach główki gdzie poszczególny

tekst zostaje w każdej rubryce symetrycznie wyśrodkowany, niedopuszczalnym jest by tekst był
umieszczony bezpośrednio przy linii, misi być zawsze zachowany minimalny odstęp (2 pkt). W
rubrykach rozbudowanych tekstowo obowiązują pospolite zasady składu tekstu.

o

Sposób pionowy

stosuje się go tylko w wypadku gdy rubryki są wąskie, natomiast tekst je określający

jest większej objętości. Przy pionowym ustawianiu tekstu, tekst powinien być oddalony od linii w
odstępie stałym wynoszącym ? fireta stosowanego stopnia pisma.

•

Boczek

jest to boczna lub zewnętrzna część tabeli objaśniająca treść rubryk poziomych. Układ boczku może

być jedno lub wielo stopniowy. Tekst w rubryce tej należy zawsze umieszczać w strukturze poziomej w
odpowiednim odstępie od lewej linii. Poszczególne punkty tekstowe boczka należy oddzielać od siebie
interlinią stałą w całej tabeli. Niepełne wiersze boczka można wykropkować podobnie jak w spisie treści.

•

Pole rubrykowe

jest to obszar wyznaczony przez boczek i główkę obszar ten zawiera rubryki pionowe i

poziome. Jest to obszarowo najbardziej rozbudowana część tabeli jest ona pochodną wynikającą z określeń
główki i boczka. Teksty literowe powinny być zawsze umieszczone poziomo i wyśrodkowane w obszarze
danej rubryki. Teksty cyfrowe należy składać według ogólnych zasad składu wzorów matematycznych gdzie
najważniejszą zasadą utrzymanie następujących zależności jedności pod jednościami, dziesiątki pod
dziesiątkami, setki pod setkami.

1

2

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

2

3

3

3

3

3

Rozróżniamy następujące tabele:

•

Tabele dziełowe

•

Tabele formularzowe

Tabele rozkładowe

- są to tabele które mieszczą się na stronicach sąsiednich (na rozwarciu) mimo iż są one na dwóch

stronach powinny sprawiać dla czytelnika wrażenie jednej tabeli. Uzyskujemy to poprzez wydłużenie linii poziomych
zamykających tabelę o jedno cycero w kierunku grzbietu. Wydłużamy wtedy trzy linie górną, dolną oraz
podkreślającą główkę z każdej strony od grzbietu. Grubości linii mające zastosowanie w składzie tabel w tabelach
akcydensowych występujących jako pojedynczy druk należy stosować następującą grubość linii. Linie zewnętrzne
całej tabeli powinny być grubości dwóch punktów, linia oddzielająca główkę od pola rubrykowego powinna mieć
grubość 1 - 1? punktu pozostałe linie rubrykowe powinny być liniami cienkimi o grubości od 0,3 - 0,5 pkt. W
wypadku gdy dana tabela nie mieści się na 1 kolumnie należy ją przenieść na kolumnę następną z zastosowaniem
numeracji i rubryk główki. Tabele składamy pismem dwuelementowym zawsze o stopień mniejszy od tekstu
zasadniczego nie należy w tabelach mieszać krojów pism w szczególnych przypadkach dopuszczalnym jest
zastosowanie wyróżnień w polu rubrykowym w postaci odmiany pół grubej lub pogrubienia danej rubryki w polu
rubrykowym.

Tabela dziełowa

jest to rodzaj tabel w których można pominąć zastosowanie linii poziomych i pionowych w boczku i

polu rubrykowym. Tabele taką nazywamy układem tabelarycznym.

Tabele formularzowe

- jest to rodzaj tabel o dużej ilości małych rubryk w polu rubrykowym, należy pamiętać o

odpowiednim doborze wielkości rubryki by uniknąć kłopotów z ręcznym lub maszynowym wpisywaniem tekstu w
dane rubryki

Kwestionariusze

- jest to rodzaj druku akcydensowego w którym następuje ręczne wpisywanie danych w

poszczególnych linijkach lub rubrykach. Przy składzie kwestionariuszy, należy zwrócić uwagę na odpowiednią ilość
miejsca w poziomie na poszczególne gamy. Ważnym jest także by interlinia była dostosowana do możliwości
ręcznego wpisywania danych.

Makieta

Jako nieodzowna część tekstu z ilustracjami (kliszami). Przy obłamywaniu tekstu ilustracjami należy stosować się do
odręcznie sporządzonego szkicu wydawniczego. W razie braku specjalnych wskazówek co do ilustracji należy
pamiętać by ilustracje w pozycjach naukowych, technicznych i podręcznikach szkolnych były włamywane jak
najbliżej tekstu do którego się odnoszą. Tekst i klisze powinny zawierać się na stronach tzw. nieparzysta parzysta
strona. Jeśli ilustracje są luźno związane z tekstem wskazane jest umieszczenie ich na stronach nieparzystych.

Materiały zdjęciowe

na środku kolumny należy umieszczać w jej środku optycznym nie arytmetycznym, tak aby nad

ilustracją znajdowało się 3-5 wierszy tekstu więcej pod ilustracją niż nad nią. W takim przypadku podpis pod
zdjęciem złożony innym krojem pisma (najczęściej kursywą) i oddzielony od tekstu zasadniczego odstępem wlicz się
w powierzchnię materiału ilustracyjnego. Jeśli zachodzi konieczność umieszczenia obok siebie dwóch materiałów
zdjęciowych to powinny być one rozmieszczone według w/w zasad oraz należy pamiętać o tym by odstęp między
nimi wynosił minimum 6 punktów.

Zasada 3-2-4

Jeśli na środku kolumny trzeba rozmieścić 2 ilustracje to przy podziale wierszy między nimi należy najmniejsza liczba
wierszy nad nimi, nieco więcej wierszy nad górną ilustracją a najwięcej wierszy pod dolną ilustracją, stosunek ten
powinien wynosić 3-2-4.

Przy podziale tekstu nad i pod ilustracją nie można pozostawić pierwszego wiersza akapitu nad materiałem
zdjęciowym a końcowego pod nim. Nie należy umieszczać ilustracji na końcu części lub rozdziału a bezpośrednio
przed tytułem rozdziałów. Niedopuszczalnym jest także umieszczanie materiałów zdjęciowych na kolumnach
końcowych w całych pozycjach wydawniczych. Zasada ta nie dotyczy ilustracji związanych ściśle z tekstem w
wydawnictwach technicznych, naukowych oraz podręcznikach.

Ilustracja całokolumnowa

powinna być w miarę możliwości rozmieszczana od góry kolumny. Za ilustrację

całokolumnową uważa się ilustrację z podpisem zajmującą

5/

6

długości formatu kolumny, lecz bez wierszy

tekstowych. Na kolumnie z ilustracją całokolumnową nie umieszcza się pagi. Znane są dwa rodzaje umieszczenia tego
rodzaju materiałów zdjęciowych na kolumnie. Ilustracje całokolumnową umieszczamy w środku optycznym kolumny
łącznie z podpisem, który przylega do materiału zdjęciowego. Drugi sposób polega na umieszczeniu materiału
zdjęciowego bezpośrednio przy górnej krawędzi kolumny, natomiast podpis umieszczony jest bezpośrednio przed
dolną krawędzią kolumny.

Poprzeczne ilustracje całokolumnowe

należy umieszczać tak aby przy czytaniu by było odwracać książki to znaczy na

kolumnach parzystych górna część ilustracji powinna być umieszczona przy marginesie zewnętrznym, a podpis przy
grzbiecie, natomiast przy nieparzystych na odwrót.

Odstęp pomiędzy obrazem, a jego podpisem

powinien być 2x mniejszy od odstępu pomiędzy podpisem a tekstem,

natomiast odstęp pomiędzy tekstem a ilustracją od góry oraz pomiędzy tekstem a ilustracją od dołu powinien wynosić
około 1 wiersz tekstu podstawowego. Jeśli przy łamaniu książek, których ilustracje związane są z tekstem, a nie
możliwym jest umieszczenie ich bezpośredni przy tekście ich dotyczących, można je wtedy skomasować na
oddzielnej kolumnie w pobliżu tekstu do których się odnoszą.

Obłamywanie klisz, zdjęć z tekstem:

Materiały zdjęciowe obłamywane tekstem powinny być umieszczone przy marginesach zewnętrznych. Jeśli istnieje
konieczność obłamywania drugiej ilustracji na tej samej kolumnie to wtedy można umieścić ją jako drugą przy
marginesie wewnętrznym w celu uniknięcia trudności w przenoszeniu wyrazów oraz zachowania odpowiednich
odstępów między nimi. Wiersze obłamujące ilustracje powinny zawierać minimum 25 znaków.

•

przy składzie pismem 6 pkt. szerokość wiersza powinna wynosić minimum 6 cyc.

•

przy składzie pismem 8 pkt. minimalna szerokość wiersza wynosi 8 cyc.

•

przy składzie pismem 8 pkt. - 10 cyc., identycznie pismo 10 pkt.

•

przy składzie pismem 12 pkt. - 12 cyc.

Powyższe zasady można pominąć w encyklopediach, słownikach, ilustrowanych wydawnictwach i innych specjalnych
wydawnictwach.

W tekstach obłamujących należy unikać umieszczania tytułów. Tekst obłamujący nie powinien być także
rozpoczęciem lub zakończeniem akapitu . Odstęp między tekstem obłamującym a materiałem zdjęciowym w całej
pozycji powinien być jednakowy i wynosić 1 wiersz tekstu podstawowego. Należy unikać obłamywania w pozycjach
książkowych materiałów zdjęciowych z czterech stron (zanika przejrzystość i czytelność pozycji).

W wydawnictwach albumowych dopuszczalne jest umieszczanie podpisów lub objaśnień mat. zdjęciowego na końcu
danej pozycji lub na stronicach następnych to znaczy na stronie nieparzystej materiał zdjęciowy, podpis i objaśnienie
materiału na stronie parzystej.

Obłamywanie tabel i układów tabelarycznych:

Podobna zasada jak przy obłamywaniu materiałów ilustracyjnych dotyczy przy łamaniu i obłamywaniu tabel i
układów tabelarycznych. Obowiązują tu te same parametry odstępów podpisów oraz odległości obłamywań.

Łamanie składu z tabelami:

•

Tabele i układy tabelaryczne należy łamać bezpośrednio po tekście do którego się odnoszą, jeżeli jest to
niemożliwe można je włamać w innym miejscu (najbliższym tekstowo umieszczając odpowiednią
uwagę(patrz tabela na stronie)).

•

Jeżeli część tabeli nie mieści się w kolumnie i zachodzi konieczność przeniesienia jej na kolumnę następną to
należy pod częścią przeniesioną powróżyć główkę lub chociażby jej numerację.

•

Całokolumnowe tabele poprzeczne należy łamać na kolumnach parzystych główkami do zewnętrznego
marginesu, natomiast na kolumnach nieparzystych główkami do marginesu wewnętrznego.

•

Tabelę rozkładową należy łamać obok siebie na kolumnach parzystej i nieparzystej.

•

Drobne tabele obłamujemy tekstem według zasad obłamywania materiałów zdjęciowych.

Zasada łamania kolumn wielołamowych:

•

Łamanie kolumn wielołamowych odbywa się według zasad podobnych jak przy kolumnach wielołamowych.

•

Wszystkie łamy w kolumnach wielołamowych powinny być dokładnie jednakowej wielkości.

•

Tytuły, ilustracje, wzory, tabele powinny wraz z odstępami równać się pewnej ilości wierszy pisma
podstawowego by utrzymać zasadę linii poziomej wierszy z obydwu kolumn.

•

Łamy w kolumnie wielołamowej należy oddzielać od siebie odstępem od 6 do 24 pkt. Odstęp ten uzależniony
jest od ilości, szerokości łamów i stopnia pisma.

•

Odstępy między łamowe mogą dodatkowo zawierać w swoim obszarze linię cienką która wizualnie jest
oprócz światła graficznym dzielnikiem łamów.

•

Jeśli w kolumnie wielołamowej występuje grafika lub zdjęcie to tekst należy łamać przez zdjęcie lub grafikę z
góry na dół w każdym łamie.

Sposoby wykonywania kalkulacji publikacji wydawniczych:

•

Opracowanie materiałów wydawniczych:

o

Maszynopis

o

Materiały zdjęciowe

o

Tłumaczenie

o

Korekta

o

Prawa autorskie

•

Przygotowalnia komputerowa:

o

Skład tekstu

o

Skanowanie

o

Opracowanie komputerowe zadanych grafik od podstaw

o

Łamanie materiałów tekstowo-zdjęciowych

o

Wydruki próbne

o

Korekta zatwierdzająca

o

Naświetlanie diapozytywów

o

Cromaliny

•

Druk:

o

Papier

o

Matryce

o

Farba

o

Materiały introligatorskie

•

Czynności w druku:

o

Montaż

o

Naświetlanie diapozytywów

o

Drukowanie

o

Procesy introligatorskie

o

Ekspedycja

2,85 - 3,05 zł/kg

A1 - 610x860 mm=61x86 cm= 0,53m

2

0,53 x 80 x 3,00 + 0,13 zł arkusz

A1 - 0,13 zł / p. offsetowy

B1 = 700 x 1000 mm = 70x100

0,7x80x3,00= 0,17 zł arkusz

B1 - 0,17 zł / p. offsetowy

A1+ = 630x880

0.56x80x3,00=0,14 zł

3 - 3,45 zł kg lepsze offsetowe

4,05 - 5,2 zł kg kredowe powlekane

Gazeta:

•

Gazeta jako wyrób wydawniczy jest drukiem informacyjnym o znikomej trwałości, jeśli chodzi o zawartość
merytoryczną żywotność gazety trwa od wydania do wydania. Gazeta która ukazuje się minimum 3x w
tygodniu nazywamy wydawnictwem codziennym czyli dziennikiem.

•

Zasady łamania gazet Przystępując do łamania kolumn gazetowych porządkujemy zawartość wydawniczą
danej kolumny. Sprawdzamy czy teksty są po naniesionych korektach, czy materiały zdjęciowe mają
odpowiedni format. Sprawdzamy wielkość i logikę tytułów. Do łamania kolumn gazetowych przystępujemy
zawsze według precyzyjnie sporządzonej makiety. W związku z natłokiem informacji na poszczególnych
kolumnach należy pamiętać o możliwości ich przenoszenia na kolumny wewnątrz numeru. Należy jednak
pamiętać o zastosowaniu wierszy dokończenie na stronie, dokończenie ze strony. Należy dążyć do w
miarę estetycznego wyglądu kolumny gazetowej to znaczy stosować się do zasad składu i łamania (bękarty,
dzielenie wyrazów, światło między tytułami, logika tworzenia tytułów, umieszczenie podpisów, dobór kroju i
stopnia pisma.

Rodzaje łamania:

•

Łamanie blokowe

- polega na łamaniu artykułów na określoną ilość łamów - artykuł z tytułem stanowi blok

(prostokąt). Zasady łamania:

o

Wszystkie łamy artykułów muszą być równe

o

Nie należy umieszczać tytułów sąsiadujących w jednym poziomie

o

Tytuły muszą być składane na tą samą ilość łamów ile wynosi tekst

•

Łamanie symetryczne

polega na łamaniu artykułów symetrycznie na lewej i na prawej stronie kolumny.

Artykuły przeciwstawne lewa - prawa powinny być jednakowej powierzchni by poprzez złamanie stronnicy
wzdłuż osi symetrii były odbiciem lustrzanym.

•

Łamanie asymetryczne

- polega na łamaniu artykułów w różnych poziomach kolumny odpowiednio je

stopniując. Można stosować pod łamanie artykułu mniejszego w większy.

Zasada składu tytułów w w wydawnictwach gazetowych:

•

Tytuły wielowierszowe należy dzielić logicznie aby w każdym z nich zawarta była treść stanowiąca
zakończone pojęcie.

•

W tytułach niewolno przenosić wyrazów. Wyjątek stanowią tytuły wielowierszowe składane w ciągu na pełną
szerokość wąskiego łamu.

•

W tytułach wielowierszowych nie można kończyć wiersza przyimkami a i z - należy umieszczać je na
początku następnego wiersza.

•

Należy zwrócić uwagę by tytuły gazety były zawsze powyżej linii dzielącej 1 kolumnę w poziomie na
połowę.

Wartościowanie powierzchni kolumn:

Znając wartości poszczególnych miejsc na kolumnie należy unikać błędów polegających na spychaniu artykułów
ważnych np. w prawy lub lewy dolny kąt kolumny. Materiał powinien się znaleźć w takim miejscu na jakie zasługuje
z uwagi na reprezentowaną wartość tematyczną.

Przykłady procentowej wartości miejsca na kolumnach podzielonych na cztery symetryczne pola.

Wartości strony parzystej:

28%

33%

16%

23%

Wartości strony nieparzystej:

33%

28%

23%

16%

Przykład procentowej wartości podzielona na 4 części w poziomie:

19%

52%

23%

8%

Techniczne nazwy materiałów zawartych na kolumnie:

Rozróżnimy następujące gazetowe nazwy miejsc na kolumnie:

•

Odcinek

- artykuł największy objętościowo (może być przenoszony na kolejne stronnice). Dopuszczana w

nim jest zmiana szerokości łamów odstępy międzyłamowe mogą być zwiększone. Wysokość odcinka w
swojej powierzchni powinna zawierać się w przedziale pomiędzy 1/3 a ? wysokości kolumny. Odcinek należy
oddzielić od pozostałej części kolumny linią pogrubioną lub podwójną.

•

Latarnia

- umieszczona jest zawsze nad odcinkiem posiada 2,3 lub 4 łamy. Może dochodzić w swej wysokości

do ? kolumny. Latarnie należy oddzielić od pozostałej zawartości treściowej liniami obwódkowymi by
zaznaczyć jej wartość.

•

Kącik

- należy go łamać na 2 - 3 max łamy, umieszczać go można w 3 rogach kolumny pomijając prawy

górny

•

Okienko

- zarezerwowany prawy górny róg kolumny, wysokość okienka od 1/3 do 2/5 kolumny najczęściej

otaczamy je liniami ramkowymi by odróżnić od pozostałych tekstów.

Wyżej wymienione rodzaje materiałów na kolumnach mogą być umieszczone wspólnie jako całość lub też
występować pojedynczo.

Klasyfikacja wyrobów poligraficznych

Najbardziej ogólnym podziałem produktów introligatorskich są:

Druki luźne

- jest to produkt introligatorski składający się z jednej lub kilku części nie połączonych ze sobą może to

być zadrukowana kartka w postaci ulotki, plakatu, ulotki prospektowe wykonane z jednego arkusza, które po złamaniu
dają nam wygląd druku cztero stronicowego. Drukiem luźnym będzie również torebka wykonana jednego arkusza
papieru.

Druki łączone

- są produktami introligatorskimi składającymi się z 2 lub więcej arkuszy połączonych ze sobą nie

mające jednak oddzielnie wykonanej okładki są to np. czasopisma złożone z arkuszy odpowiednio złamanych i
zszytych stanowiących całość w których rolę okładki spełnia zewnętrzny arkusz czasopisma będzie to również
papierowa torebka powstała przez połączenie dwóch zadrukowanych arkuszy.

Oprawy

- najbardziej skomplikowany produkt charakteryzuje się on oddzielnie połączonymi kartkami do których

przymocowana jest okładka. Każda oprawa składa się z dwóch połączonych ze sobą części okładki i wkładu. Okładka
jest zewnętrzną częścią oprawy, wkład jest częścią oprawy stanowiącą połączone ze sobą w odpowiednia sposób
kartki. Oprawa składa się z okładziny przedniej tylniej i grzbietu.

Wyrób poligraficzny

Wyrób poligraficzny - każdy przedmiot, którego powierzchnia została pokryta jedną z technik

druku

.

Wyroby poligraficzne dzieli się zasadniczo na następujące kategorie:

•

akcydensy

•

broszury

i

książki

•

czasopisma

•

opakowania

W praktyce z wyrobów poligraficznych wyłącza się

wyroby papiernicze

pokrywane jednolitym tłem lub wzorem, o ile

cały proces ich wyrobu ma miejsce w tym samym zakładzie produkcyjnym. Tak więc do wyrobów poligraficznych nie
zalicza się m.in. papieru nutowego, szeregu rodzajów zeszytów szkolnych (w kratkę, linię itp.), zdobionego

papieru

toaletowego

i

ręczników papierowych

, itp.

Akcydens (poligrafia)

Akcydens, druk akcydensowy (z łac. accidens, tzn. coś przypadkowego) –

wyrób poligraficzny

nie będący ani

książką

, ani

czasopismem

, ani też zadrukowanym

opakowaniem

. Zasadniczo jest to wyrób jednoarkuszowy, który

może być w postaci jednej kartki, lub nierozciętej

składki

.

Akcydensy to samoistne druki o charakterze użytkowym lub okolicznościowym. Zaliczyć do nich można praktycznie
wszystkie pozostałe druki, począwszy od

znaczka pocztowego

czy

wizytówki

, aż po

plakat

.

Podział akcydensów [

edytuj

]

•

akcydensy informacyjne – druki służące do przekazywania informacji - np.

afisze

, cenniki, kalendarze,

katalogi

,

obwieszczenia

, plakaty, programy,

prospekty

, rozkłady jazdy, ulotki,

wizytówki

•

akcydensy manipulacyjne – druki przeznaczone do wypełniania lub wykorzystania w czynnościach
urzędowych, handlowych itp., np.

blankiety

,

bilety

,

banknoty

,

formularze

,

kwestionariusze

,

legitymacje

,

mandaty

, świadectwa,

znaczki pocztowe

i skarbowe, zaświadczenia; wszelkiego rodzaju oficjalne dokumenty

jak i papiery wartościowe

•

akcydensy opakowaniowe – np.

etykiety

,

metki

,

obwoluty

,

banderole

•

akcydensy przemysłowe – np.

kalkomania

•

akcydensy wydawnicze – np.

mapy

,

nuty

Potocznie akcydensami nazywane są wszystkie drobne wyroby poligraficzne, nie tylko jednokartkowe, ale także te o
niewielkiej liczbie kartek.

Broszura

•

wyrób poligraficzny

o małej objętości, maksymalnie 4

arkusze drukarskie

/ 64 strony.

•

w terminologii księgarskiej i bibliotekarskiej: publikacja licząca od 5 do 48 stron.

•

marketing; na broszurę składa się kilka folderów (co najmniej dwa) spiętych razem, obejmujących
wielokrotność liczby stron 8 i 16. broszura zawiera sztywne okładki, adresat może ją wielokrotnie przeglądać
i w kontaktach z nadawcą powoływać się na dane w niej zawarte. Broszura zawiera wiele danych, informacji,
objaśnień w celu znalezienia odpowiedzi na większość zadawanych pytań przez konsumenta.

Książka –

dokument

piśmienniczy myśli ludzkiej, raczej obszerny, w postaci

publikacji

wielostronicowej o

określonej liczbie stron, o charakterze trwałym. Słowo o bardzo wielu pokrewnych znaczeniach.

Dzisiejsza postać książki wywodzi się od

kodeksu

, czyli kartek połączonych grzbietem, które wraz z

upowszechnieniem

pergaminu

zastąpiły poprzednią formę dokumentu piśmienniczego, czyli

zwój

.

Kryteria [

edytuj

]

Za książkę uważa się:

•

wydawnictwo

zwarte – przeciwieństwo

czasopisma

, może to być duży utwór literacki, zbiór mniejszych

utworów, leksykon, podręcznik, poradnik, praca naukowa, dokument lub zbiór dokumentów,

album

, atlas itp.

•

wydawnictwo dziełowe – przeciwieństwo

akcydensu

•

utwór prozatorski, synonim

powieści

– utwór obszerniejszy niż

opowiadanie

,

nowela

czy

esej

•

zbiór mniejszych utworów prozatorskich, o określonej myśli przewodniej i wspólnej kompozycji,
powiązanych w całość redakcyjną, także zbiór myśli, zapisków, notatek, artykułów

•

w terminologii

bibliotekarskiej

:

o

publikację powyżej 48 stron – publikacja mniejsza określana jest wtedy jako

broszura

o

każdą pozycję biblioteczną w

oprawie

twardej – także np. nuty, mapy, oprawione zszywki czasopism

itp.

•

Zbindowany wydruk PDF-a

Czasopismo -

periodyk

, publikacja periodyczna,

wydawnictwo

ciągłe, druk ukazujący się najczęściej w określonych

terminach, pod nie zmienionym

tytułem

, posiadający numerację ciągłą, zawierający ustaloną

szatę graficzną

, a także

niezbyt często zmieniający się format i objętość, zawierający materiały od wielu autorów i określoną tematykę,
aczkolwiek mogący się różnić wersjami

językowymi

, mutacjami regionalnymi.

Rodzaje czasopism [

edytuj

]

•

ze względu na częstotliwość wydań wyróżniamy najczęściej następujące rodzaje czasopism:

dziennik

-

dwudnik

-

tygodnik

-

dwutygodnik

-

miesięcznik

-

dwumiesięcznik

-

kwartalnik

; oraz szczególna postać

czasopisma - nieregularnik;

•

wydawnictwa rzadsze niż kwartalne (np.

półrocznik

, rocznik) określa się często jako edycję kolejnych

zeszytów, wydań lub tomów;

•

ponadto czasopisma mogą być: ogólnotematyczne - branżowe - reklamowe, a także: recenzowane

Potocznie za czasopisma uważa się publikacje od tygodnika wzwyż, te wydawane częściej nazywając

gazetami

.

Opakowanie - wytwór o określonej konstrukcji, którego zadaniem jest zabezpieczenie

towaru

lub otoczenia w

trakcie transportu i przechowywania. Pełni on często funkcję narzędzia

marketingowego

, pobudzającego

swoim estetycznym wyglądem oraz przekazem marketingowym (danymi nt. produktu) do nabycia towaru.

Podstawowy podział opakowań uwzględnia:

•

opakowania jednostkowe będące opakowaniem pojedynczych produktów, zazwyczaj stosowane w obrocie
detalicznym

•

opakowania zbiorcze będące opakowaniem co najmniej dwóch opakowań jednostkowych, zazwyczaj
stosowane w procesach transportu i magazynowania

•

opakowania transportowe będące opakowaniem produktów luzem lub opakowań jednostkowych
(zbiorczych), stosowane w procesach transportu i magazynowania

W

towaroznawstwie

wyróżnia się trzy podstawowe funkcje opakowania:

•

techniczną - umożliwiającą

dystrybucję

,

konsumpcję

oraz ochronę produktu przed wpływem niekorzystnych

czynników zewnętrznych lub wewnętrznych

•

ekonomiczną - obejmującą relację kosztów wytworzenia opakowania do kosztów wytworzenia towaru

•

estetyczno-marketingową - stanowiącą wartość estetyczną opakowania i mającą zachęcać do nabycia danego
towaru