1 / 24

Poligrafia współczesnej książki – Proces powstawania książki – dr K. Socha

07.03.2012 - I zajęcia
„Jesteśmy dla czytelnika pośrednikami” Alex W. White

−

zaliczenie na podstawie co tygodniowych kolokwiów

−

zaliczenie w formie makiety książki (papierowej)

−

ćwiczenia terenowe – 5 wyjść do różnych drukarni

Produkty poligrafii:
PRODUKTY MATERIALNE:

−

wydawnictwa nieperiodyczne (

broszury

= publikacje do 48 stron oraz

książki

)

−

wydawnictwa periodyczne (

gazety

,

czasopisma

)

−

akcydensy (

wydawnicze

,

informacyjne

→ te dwie kategorie to afisze i plakaty;

manipulacyjne

→ bilety;

opakowaniowe

;

przemysłowe

→ okładki)

PRODUKTY NIEMATERIALNE (USŁUGI):

−

1 - prace redakcyjno-adiustacyjne

−

2 - specjalistyczne korekty wydawnicze

−

3 - składanie tekstu

−

4 - projektowanie, skanowanie i obróbka grafiki

−

5 - wykonywanie odbitek próbnych

−

6 - naświetlanie form drukarskich

−

7 - handel materiałami poligraficznymi

−

8 - profesjonalny consulting

−

9 - poligraficzna usługa edukacyjna

−

10 - pośredniczenie w usługach poligraficznych

−

11 - usługi introligatorskie, w tym para-biurowe

−

inne

SKŁADANIE TEKSTU → wszystko wykonywane w komputerze na tym samym pliku
ŁAMANIE TEKSTU → odbywa się w specjalnym programie, dodawanie zdjęć itp.; czyli
przygotowanie do druku + obróbka introligatorska
BROSZURA → do 48 stron, szyte drutem
KSIĄśKA → ponad 48 stron

Kolejność:
1. ILUSTRACJA → 2. TEKST → 3. MAKIETA → 4. ŁAMANIE → 5. KOREKTA

OZALIDY → druki próbne, by sprawdzić, czy wszystko OK
KOREKTA – pierwsza korekta to adiustacja, dokładne czytanie tekstu, druga korekta to tzw.
REWIZJA, podczas której już nie czytamy tekstu, tylko zwracamy uwagę na jego wygląd, układ
itp.
Przy obrazach kolorowych następuje rozbicie na 4 podstawowe kolory
OPERACJE W FAZACH PRE-PRESS, PRESS i POST-PRESS:

AUTOR

1. Faza pre-press 2. Faza press

3. Faza post-press

CZYTELNIK

(przygotowanie
autorskie)

- przygotowanie
autorskie
- przygotowanie
wydawnicze

- wykonywanie
formy
- drukowanie

- wykończenie
introligatorskie
- ekspedycja
i kolportaż

(odbiór)

2 / 24

1.
A

U

T

O

R

2.
W
Y

D

A

W
C

A

3. D

R

U

K

A

R

N

IA

4. D

Y

S

T

R

Y

B

U

T

O

R

5. C

Z

Y

T

E

L

N

IK

AUTOR przekazuje
WYDAWCY dyskietkę lub
materiały tekstowe
i ilustracje na papierze

WYDAWCA przekazuje
DRUKARNI montaże na
filmie oraz proofy kolorów

DRUKARNIA przekazuje
DYSTRYBUTOROWI egzemplarze

- tekstu
- ilustracji
- zdjęć z aparatów żywych
lub cyfrowych
- filmów z kamer cyfrowych

- opracowanie
merytoryczne – redakcja,
adiustacja i korekty
- opracowanie graficzne
i techniczne, skanowanie,
określanie profilów barw
- tworzenie makiety
- skład kompozycyjny
tekstu, montaż elekt.
z separacją barw
- łamanie i korekty
- komp. druki próbne
(proof)
- plik postscriptowy lub
PDF
- RIP – procesor rastrujący

- przygotowanie
form drukowych
- drukowanie
- introligatornia

- hurtownia
i księgarnia
- kolportaż

Faza PRE-PRESS

Faza PRESS

Faza POST-
PRESS

14.03.2012 - II zajęcia
REWIZJA → sprawdzenie korekty
PROOF → druk próbny wydruków kolorowych
KROMALIN → dawniej maszyna do robienia proofów
SEPARACJA BARW → kompozyt czyli zdjęcie kolorowe jest rozbijane na 4 kolory (CMYK)
RIPOWANIE → rozbijanie wielotonowego obrazu na punkty rastrowe
FALCERKI → maszyny w introligatorni, tworzone są składki; falcerka perforuje też brzegi

3 / 24

TECHNIKI DRUKU

Plik postscriptowy lub PDF

(obraz i elementy wielokolorowe)

▼

RIP – Raster Image Processor (procesor rastrujący)

▼

Proof – próbna odbitka kolorowa

▼

▼

technologia

COMPUTER TO

FILM

▼

technologia

COMPUTER TO

PLATE

▼

technologia

COMPUTER TO

PRESS

▼

technologia

COMPUTER TO

PRINT

▼

naświetlanie na film

▼

naświetlanie filmu na

płytę (kopiowanie)

▼

laserowe naświetlanie

na płytę

▼

laserowe wypalanie

folii

▼

elektryzowanie

cylindrów drukowych

▼

DRUKOWANIE

▼

odbitka drukarska

▼

wykończenie introligatorskie

▼

dystrybucja

Computer to plate → najpopularniejsza technika

Computer to press → zamiast metalowej formy drukowej – sperforowana forma drukowa

Computer to print → nie występuje w pełni materialna forma drukowa (tu: atomy)

PROCESY WYDAWNICZE:

▼

PROCESY SKŁADANIA TEKSTU

▼

▼

PROCESY FOTOREPRODUKCYJNE

▼

PROCESY WYTWARZANIA FORM DRUKOWYCH

▼

PROCESY DRUKOWANIA

▼

PROCESY INTROLIGATORSKIE

4 / 24

TRZY TECHNIKI DRUKU:

−

WKLĘSŁY → np. miedzioryt; ryje się, kreski wytrawia się kwasem, pokrywa się to farbą,

następnie czyści, na końcu odciska (farba z kresek zostaje)

−

WYPUKŁY

−

PŁASKI → litografia; mamy kamień, należy użyć mazistej, tłustej farby, kamień pokryty

wodą; elementy deofilowe (hydrofobowe – odpychające wodę, przyciągające tłuszcze);
elementy hydrofilowe (deofobowe – odpychające tłuszcze, przyciągające wodę)

SCHEMAT

MASZYNY

OFFSETOWEJ:
Zespół farbowy:

−

kałamarz – kałamarz boczny, tu

wsadza się farbę drukarską

−

wałki rozcierające

Zespół nawilżający (wodny) (związki
chemiczne)
Cylinder formowy – nakłada się na niego
blachę
Cylinder kręci się przeciwnie do ruchów
wskazówek zegara (w stronę zespołu
nawilżającego)
Cylinder offsetowy
Cylinder dociskowy (drukujący)
Papier
Maszyna dwukolorowa ma 2 takie
zestawy


Offset/

LITOGRAFIA

/

DRUK

BEZPOŚREDNI → druk płaski, druk pośredni;
Pośrednik: guma
Pozytyw – negatyw – pozytyw

−

części hydrofilowe – pobierają wodę

−

części hydrofobowe – odpychają wodę

Farba przykleja się tam, gdzie nie ma wody


19.03.2012 - III zajęcia
CYLINDER FORMOWY (nadal mowa o offsecie) – tam zapina się blachę (presensybilizowana /
pokryta materiałem światłoczułym) → naświetlanie laserem; hydrofilowe części pokrywane są
wodą; warstwa w zespole farbowym – części pokrywane farbą → CYLINDER OFFSETOWY –
pokryty gumowym obciągiem (na gumę – kręci się ODWROTNIE niż cylinder formowy) →
negatyw

SITODRUK – wykorzystywany jako druk uszlachetniający

Kałamarz, Zespół farbowy, Wałki rozcierające, Cylinder formowy + Zespół nawilżający, Cylinder
offsetowy + Papier, Cylinder dociskowy (drukujący)

INNE TECHNIKI DRUKU: „Drukowana praca, której nie da się odczytać, staje się produktem bez
celu” Emil Ruder

5 / 24

1) DRUK ANALOGICZNY:

−

druk wypukły: do połowy XX wieku; typografia, fleksografia

−

druk hybrydowy: risografia

−

druk płaski: litografia, offset

−

druk wklęsły: rotograwiura

−

druk szablonowy: sitodruk (tampodruk)

2) DRUK CYFROWY:

−

druk atramentowy

−

druk laserowy

−

druk magnetyczny

−

indigo (najnowsza technologia)

−

itd. (!?!?! cokolwiek to znaczy)

LITOGRAFIA – przykład artystycznego drukowania, do XIX wieku technika przemysłowa (kredki
litograficzne); druk bezpośredni; należy narysować negatyw, aby otrzymać pozytyw

DRUK WKLĘSŁY – narodził się jako druk przemysłowy; albo ryjemy/trawimy, tam nanosi się
farba; potem odciska

ROTOGRAWIURA – używana dawniej jako druk do reprodukcji (albumy itp.)

SCHEMAT ILUSTRUJĄCY ZJAWISKO WYDŁUśENIA FORMY FLEKSOGRAFICZNEJ:

K – wydłużenie warstwy fotopolimerowej
t – grubość warstwy fotopolimerowej

Druk wypukły → części drukujące są wyżej niż niedrukujące (jak pieczątka)

POLIMERY – związki chemiczne, które łatwo się utrwalają (elastyczne)

6 / 24

DRUK FLEKSOGRAFICZNY – np. opakowanie na jogurt, kawę, mrożonki itd. Druk na podłożach
niewsiąkliwych (np. folia aluminiowa), druk międzywarstwowy. Farba wykorzystywana do flekso
jest oparta na rozpuszczalnikach (alkoholu). Zadrukowywanie międzywarstwowe związane
z toksycznością farby → farba nie może dotykać produktu żywnościowego.


Wykonywanie formy w technice wklęsłodrukowej:

Wykonywanie montażu diapozytywów

▼

Przygotowanie cylindra do przeniesienia kopii

Kopiowanie montażu i rastra na papier

pigmentowy

►

Naniesienie koszulki

▼

Przeniesienie kopii na cylinder wklęsłodrukowy

►

Wywołanie kopii

▼

Trawienie formy

►

Procesy wykończeniowe

RAKIEL → kawałek materiału (metalu, grubej gumy), rodzaj podłużnego noża, służy do
zeskrobywania farby z wierzchu formy. Farba we wklęsłodruku jest płynna, mazista.

Ścieranie farby z powierzchni cylindrów. Druk wklęsły – części położone niżej drukują.

SITODRUK → dawniej często wykorzystywany do nietypowych podłoży; zwykle używało się
niewielkiej liczby kolorów; bardziej forma komiksu.
Technika oparta na sicie – materiałowym lub metalowym.

NANIESIENIE WARSTWY KOPIOWEJ NA SIATKĘ I JEJ WYSUSZENIE ► NAŚWIETLENIE
PRZEZ DIAPOZYTYW ► WYWOŁANIE

Sitodruku zamieniony na maszyny do lakierowania.

Zasada druku tamponowego (służy do drukowania na kształtach, jak np. długopis).

7 / 24

RISOGRAFIA → computer to press – zapas materiału formowego; głowica termiczna – wypala
dziurki; każda odbitka wymaga osobnej formy (folii)


21.03.2012 - IV zajęcia
SCHEMAT BUDOWY KSEROKOPIARKI

Schemat działania kserokopiarki:

- Spód klapy nieprzezroczysty (odbija światło)
1) Kładziemy wydruk na szkle – rozbłysk; czarne części pochłaniają światło, białe miejsca odbijają
światłoczułym
2) Układ soczewek do tego służy
3) Forma drukowa = bęben światłoczuły (obraca się i zostaje naelektryzowany – są na nim ładunki)
4) Światło jest ukierunkowane na bęben – padając na bęben światłoczuły neutralizuje ładunki, które
tam są
5) Na bębnie powstaje obrazek w postaci poszczególnych ładunków
6) Podajnik do tonera – toner naelektryzowany odwrotnie (zaciemnia, przyczepia się do miejsc, na
których są ładunki), pokrywa bęben
7) Rolki podgrzewające rozpuszczają sproszkowany toner, on się roztapia, przykleja i utrwala na
papierze

PROCES PRZYGOTOWANIA DRUKU/DRUK CYFROWY

Stacja

graficzna

►

Proof

cyfrowy

►

Drukowanie

CMYK

►

Odbitka

drukarska

► Produkt finalny

W druku cyfrowym każda odbitka jest robiona na nowo (personalizacja druku).
Maksymalne skrócenie łańcucha produkcji.

8 / 24

Schematyczny układ elementów druku elektrofotograficznego.

Urządzenie elektrofotograficzne wielosegmentowe do drukowania wielobarwnego CMYK

Obraz pojawia się na naelektryzowanym cylindrze.
Naświetlanie.
Posypywanie proszkiem (tonerem).
Przenoszenie na papier.

W druku bezpośrednim – toner przenoszony od razu na papier.

Toner przenoszony na taśmę.
Tu formą drukową jest NAELEKTRYZOWANY I ROZELEKTRYZOWANY OBRAZ.

Zasada druku atramentowego Drop-on-Demand:

9 / 24

Wałek przesuwa papier.

Częścią drukującą jest kartridż.

4 rozwiązania techniczne.

1) Zasada pary wodnej – z pojemnika na tusz wychodzi cienka rurka, jest podgrzewana,

tworzy się banieczka pary; ona pęka i w ten sposób wypycha kropelką

2) Zasada pieców elektrycznych – płynie prąd i powoduje odkształcenie i wypchnięcie

kropelki

3) AD 1. Kropelka na żądanie – pojawia się wtedy, kiedy jest potrzebna
4) AD 2. Metoda strumienia ciągłego – strumień jest ciągły, cały czas „wypluwane” są

kropelki; obok przekaźnik elektryczny, który emituje prąd, zakrywa strumień kropelek
(zawracają do kałamarza i nie pada kropelka), gdy nie ma prądu kropelki osiadają na kartce.

Zasada druku termotransferowego (termosublimacyjnego).

PAPIER
Nieruchoma głowica z elementami grzejnymi (podgrzewa się.
Folia z naniesionym barwnikiem obok głowicy.

•

Papier na cylindrze

•

Informacja o obrazie interpretowana przez cylinder

•

W przypadku termotransferu: tusz się topi i osiada na kartce

•

Termosublimacja – zmiana pod wpływem temperatury

•

Głowica podgrzewa, nie rozpuszcza, ale zamienia się w gaz i osiada na kartce.

ZASADY DZIAŁANIA MASZYNY Indigo E Print 100:

•

Przypomina offset (bo występuje w tym guma/obciąg)

•

Separacja naświetlana laserem na płycie światłoczułej

•

Pomiędzy 2 cylindry wtryskiwana jest farba, która pokrywa płytę

•

Obraz przenoszony z płyty na gumę → z gumy na papier

•

Kolejno wtryskuje się wszystkie kolory (za pomocą tej samej płyty i tej samej gumy)

•

Podajnik drukowania dwustronnego → odbitka wychodzi z maszyny sucha

BUDOWA:
- Cylinder przygot. (kręci się przeciwnie do ruchu wskazówek zegara)
- Cylinder z gumy (zgodnie ze wskazówkami)
- Cylinder drukujący (przeciwnie do wskazówek)
- PODPORNIK PAPIERU
- CMYKOG

Rodzaje introligatorni:

•

introligatornie artystyczne – gł. przy większych bibliotekach

•

introligatornie rzemieślnicze – okładka ma być przede wszystkim twarda, ma chronić

•

introligatornie przemysłowe – występuje jako część drukarni

•

zakłady wykonujące introligatorskie usługi para-biurowe (bindowanie)

10 / 24

28.03.2012 - V zajęcia

Podział druków z punktu widzenia prac introligatorskich:

Druki luźne (ulotki, plakaty,
gadżety)

Druki

łączone

(czasopismo

szyte,

klejone,

torebki,

opakowania i klejone)

Oprawy

Arkusz – fragmenty cienkiego materiału w kształcie prostokąta wycięty ze wstęgi
Strona – jedna z dwóch powierzchni arkusza
Stronica – część strony arkusza oznaczono paginą
Pagina – nr stron
Kartka – 2 kolejne stronice, I ma nr nieparzysty
Składka – 1 ma 2 wielokrotnie sfalcowany arkusz
Oprawa – sposób wykończenia wielostronicowej publikacji poligraficznej, który polega na trwałym
połączeniu kart we wnętrzu z okładką, określa ostateczny kształt i wygląd publikacji
Sposób wykonania układu
Rodzaj okładki i jej wewnętrzna budowa
Sposób połączenia w/w

BIGI – przygniecenia za pomocą drutu, które spina papier.

Okładka (teczka) + Układ książkowy (blok) = Montaż (zawieszenie układu w okładce) = Oprawa

PODZIAŁ OKŁADEK I WKŁADÓW

1) Typy okładek:

•

MIĘKKIE:

- zeszytowe
- przylegające
- zakrywające
- specjalne

•

TWARDE:

−

łączone lamówką

−

jednorodne

−

kombinowane

−

specjalne

2) TYPY WKŁADÓW

* JEDNOSKŁADKOWY – zeszyt 16 kartk.
* WIELOSKŁADKOWY – składka na składkę (najbardziej typowy rodzaj wkładów przy
książkach, pojedyncze składki są kładzione jedna na drugą)
* WIELOSKŁADKOWY – składka w składkę (poszczególne poszyty są wkładane jeden w drugi
– składka w składkę – np. zeszyty 60 kartk., czasopisma)
* WKŁAD KARTKOWY (kartki położone 1 na drugiej, z jednym brzegiem zaklejonym
specjalnym klejem – np. notesy z wyrywanymi kartkami)

Zszycie drutem: zszywki przez grzbiet.

ZESZYTOWA – typ wkładu składka w składkę, szycie drutem, z elastyczną okładką (która ma
gramaturę większą niż kartki), grzbiet zawsze jest krawędzią, nie może być zbyt gruba, kartki
wewnętrzne mniej sprasowane niż zewnętrzne, należy przy łamaniu uwzględnić marginesy

11 / 24

PRZYLEGAJĄCE – składka na składkę, klejenie za pomocą klejów w strefie grzbietu, na okładce
z bigi

ZAKRYWAJĄCA – składka na składkę, książka jest przyklejona w strefie grzbietu i przy
grzbiecie; ma co najmniej 3 lub 4 bigi, by się lepiej otwierała, przy zaprojektowaniu książki należy
wziąć pod uwagę fizyczną budowę książki (uważać na bigi)

W celu ochrony przed wilgocią, kurzem etc. stosujemy laminowanie (matowe lub błyszczące);
czasem zamiast folii jest lakier.

OPRAWA TWARDA:

−

okładzina przednia (tektura)

−

grzbietówka (karton)

−

okładzina tylna (tektura)

−

otoczone okleinówką (papier, tkanina,
skóra)

1) Falcerka – składa gotowe składki
2) Zebrany blok idzie do szycia (twarda), złożony na kupce (stosowanie) i nałożona jest

okładzina (miękka) → wchodzą do specjalnej maszyny – tam łączy się okładkę z blokiem
klejem w postaci granulatu, pod wpływem temperatury granulat rozpuszcza się i przykleja
do kartki

3) Trójnóż – obcina
4) Klejenie i szycie: * tektura (z której stworzony jest przód i tył okładki), * karton (grzbiet), *

okleina (okleja się nią całość, by stworzyć teczkę) / Grzbiet płaski, zaokrąglony.

5) Teczkę i wkład łączymy – wkład zawieszony w oprawie za pomocą wyklejki → wkład ma

osobny grzbiet. Kapitułka – wkładana i doszywana do całej reszty.

12 / 24

OPRAWY:

Proste

Złożone

Specjalne

1) zeszytowe
2) przylegające
3) zakrywające

1) jednorodne
2) kombinowane

1) z okładką zeszytową
2) z okładką przylegającą
3) z okładką zakrywającą
4) z okładką łączoną lamówką
5)

z

okładką

jednorodną,

kombinowaną lub specjalną

Ze względu na rodzaj okleinówki:

•

papierowa – później jest uszlachetniana

•

całopłócienna – są impregnowane; płótno elastyczne; minusem jest to, że nie można np.

drukować zdjęć i wykorzystywać wielu kształtów – obwoluty – do celów komercyjnych

•

półpłócienna (wzmocniona na grzbiecie)

•

skórzana

•

oprawa jednolita – z jednego kawałka (miękka)

04.04.2012 - VI zajęcia

ZŁOśONE OPRAWY:

•

jednorodne (okleinówka złożona z jednego materiału)

•

kombinowane (np. półpłócienne, płótnem pokryte także narożniki i grzbiet, ma 2 rodzaje

okleiny)

•

ćwierćpłócienna – tylko w grzbiecie znajduje się płótno

Oprawy płócienne cechuje szczególna trwałość.

Oprawa drutowa – elementy podsk. jest drut

CZTERY OPRAWY SPECJALNE:

1) grzebieniowa – grzbiet bloku jest w odp. sposób nacinany, wkładany jest tam grzebień (2

plastiki lub 2 drutu) za pomocą bindownicy. Może być uszlachetniana.

2) pierścieniowa – w grzbiecie wykonywany jest szereg otworów i przez te pierścienie

przeciągany jest drut (np. notesy, kalendarze).

3) listwowa – listwa z tworzywa sztucznego nasuwana na grzbiet książki.
4) spiralowa – w grzbiecie szereg otworów; przeciągnięty drut w kształcie spirali przez te

otwory.

Część tych opraw stosowana przy oprawianiu zwykłych książek.

PODSUMOWANIE
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ILOŚĆ ELEMENTÓW OKLEJKI:

−

jednorodna

−

kombinowana

ZE WZGLĘDU NA ILOŚĆ GRZBIETÓW:

−

1-grzbietowa

−

2-grzbietowa

ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB KLEJENIA:

−

przylegająca

−

zakrywająca

NA SPOSÓB ŁĄCZENIA UKŁADU:

−

zeszytowe

13 / 24

GRZBIETY WKŁADU KSIĄśKOWEGO:
* (grzbiet w oprawie zeszytowej)

a) prosty
b) prosty oporkowy
c) zaokrąglony
d) zaokrąglony oporkowy

OPOREK – rowek służący jako zawias, wykonywany za
pomocą maszyny, wykonywany po to, by ładnie wyglądało.
Big – wykonany mechanicznie za pomocą drutu w celu
spieśnienia papieru.

NAJWAśNIEJSZE

OPERACJE

INTROLIGATORSKIE:

•

liczenie → musimy nać ilość półproduktów (ilość arkuszy, składek, wkładów, gotowych

egzemplarzy), musimy wiedzieć, jaki jest nakład, ale drukujemy więcej niż nakład

•

złamywanie = falcowanie, falcerka powoduje stały złam na arkuszu w zależności od arkusza

złamujemy na 4, 16, 32, np. 12 (w poprzek), złamany na U, złamany na Z → np. ulotki

•

kompletowanie → wydrukowany każdy arkusz, idzie na falcerkę, potem składka, za pomocą

maszyny

•

przegniatanie = bigowanie – po to, by okładki dało się połączyć z wkładem, ale też teczki

•

krojenie i cięcie – krojenie (nóż krojący bez pyłów i strzępów), cięcie – wiertła, piły, frezy

(powstają strzępy)

•

zgrzewanie – za pomocą ciepła, w ten sposób zgrzewamy tylko odpowiednie materiały – nie

papier – np. termobindowanie, nakładanie folii, hotstamping

•

wyrównywanie = stosowanie (wykonanie prawidłowego stosu)

•

lakierowanie → laminowanie – służy uszlachetnianiu druku, pokrywanie odpowiednimi

lakierami czegoś, co zostało już zadrukowane (by zabezpieczyć przed brudem etc.); ale jest
też po to, aby przyspieszyć druk (lakier dyspersyjny)

•

prasowanie – po wyrównywaniu – by wyprzeć powietrze spomiędzy składek, by łatwiej

było książkę potem zszyć etc. (za pomocą prasy – dość inwazyjne – nakład zakłada
zniszczenia)

•

laminowanie – pokrywanie folią – mat/błysk/softowych – błyszcz – trwała, matowa się

lepiej prezentuje, ale się rysuje, soften – mimo wad bardzo ładnie na ciemnym zadruku,
b. odporna

•

szycie – drutem, nićmi, maszyny (półręczne), za pomocą dużych akt. Maszyn; wykonywane

b. szybko

•

bindowanie – na bindownicy, oprawa z drutu lub tworzywa sztucznego, termobindowanie –

wykorzystuje się właściwości termiczne niektórych materiałów, grzbietu nie trzeba nacinać

•

klejenie – kilka operacji, łączenie za pomocą kleju

•

pakowanie – do różnego rodzaju opakowań, np. czasopisma specjalną, książki się foliuje,

złożone tak, by paczka była stabilna.

LAKIER SD-wypukły
-dwusoczewkowy (cyfrowy)
-na maszynach zamontowane są liczarki

-oprawa kolendrowana – klejona i szyta

KROJENIE – kilka operacji:

14 / 24

−

przekrawanie i krojenie wzdłuż linii prostej

−

okrawanie (jednocześnie kilka przekrawań z kilku stron)

−

wykrawanie (za pomocą wykrajników; robione ze specjalnych blach bardzo ostrych, np.

przy teczce) otworów

−

nadkrawanie (krojenie gorszego materiału, ale nóż przekrawa tylko część materiału, np.

pudełka kartonowe).

−

Lakier dyspersyjny – b. szybko schnie, są lakiery pachnące np. AVON katalog,

l. strukturalne, 3d, błyszczące, matowe

To, z czego korzystamy, zależy m. in. od typu druku.
Naklejanie – łączenie dwóch elementów na całej ich powierzchni
Oklejanie – oklejanie jednego elementu drugim
Zaklejanie – pokrycie klejem brzegu wkładu (np. kalendarz z wyrywanymi kartkami)
Przyklejanie – łączenie dwóch elementów na styku powierzchni
Wyklejka – wykonana z papieru o wyższej gramaturze
Wkładka – luźna kartka bez połączenia zresztą składu, wkładana do książki
Nakładka – dodatkowa składka nałożona na zewnątrz pozostałej części składki
Przyklejka – pojedyncza kartka przyklejana do składki na pierwszej lub ostatniej stronie
Wklejka – luźna pojedyncza kartka wklejona w środki składki

GŁÓWNE PROCESY INTROLIGATORSKIE:

−

wykonanie wkładu (bloku)

−

wykonanie okładki

−

połączenie

KLASYFIKACJA MASZYN INTROLIGATORSKICH:

•

do obróbki zadruk. arkuszy

•

do ścierania i łączenia składek

•

do obróbki wkładów książki

•

do wyk. książek

•

do łączenia wkładów z okładką

GILOTYNA – maszyna – krajanka do przecinania papieru, wykonana ze specjalnych włókien, tnie
szablastym ruchem, nie tępi się o stół, w nowszych gilotynach aktywuje się je za pomocą
przycisków umieszczonych po dwóch różnych częściach stołu (falcerki – złamyw.; maszyny do
wykon. wklejek i wyklejeń)

KRAJARKĄ obcinamy też ulotki, wizytówki

SPOSOBY SKŁADANIA ARKUSZA:
A – prostopadły (krzyżowy)
B – równoległy
C – specjalny (harmonijkowy / zawijany)

MIĘKKA:
-ok.
-falc.
-zbier.
-klej. z okł.
-krojarka trójnoż.

15 / 24

TWARDA:
-druk.
-falcow.
-komp.składek
-szycie
-krajarka trójnożowa

Falcerki = maszyny do złamywania

11.04.2012 - VII zajęcia

Podział materiałów wg ich obecności w produkcie gotowym:

1) Bezpośrednie (podłoża drukowe, farby, materiały introligatorskie)
2) Pośrednie (materiały fotochemiczne, mat. smarne, obciągi, tonery i folie do progów, metale

i stopy; inne)

Podłoża drukowe: dzielą się na kształtki i płaskie.

Płaskie podłoża drukowe

Mało sztywne

Sztywne

Chłonne

Niechłonne

Chłonne

Niechłonne

Papiery,

papiery

powlekane, włókniny,
tworzywa porowate

Folie metalowe, folie
eklozowe,

folie

z

tworzyw

sztucznych,

folie kompleksowe

Tektury,

tektury

powlekane

Blachy metalowe, płyty
z tworzyw sztucznych,
inne

(techniki

druku

solwent?)

Kształtki

Chłonne

Niechłonne

Kubki papierowe, inne

Pojemniki

metalowe,

pojemniki

szklane,

pojemniki z tworzyw sztucznych, kubki z
tworzyw sztucznych, butelki ze szkła, inne

Papier = włókna roślinne (celulozowe) + kleje + wypełniacze + barwniki

GRAMATURA WYROBU PAPIERNICZEGO – ciężar 1m2 wyrobu papierniczego wyrażony w
gramach → zależy też od pulchności papieru

WYROBY PAPIERNICZE:

1) Bibułka (gramatura do 28 g/m2)
2) Papier (od 29 do 160 g/m2)
3) Karton (od 161 do 315 g/m2)
4) Tektura (od 316 g/m2)

PAPIERY DRUKOWE:

−

gazetowy

−

drukowy zwykły (typograf)

−

afiszowy

16 / 24

−

biblijny (b. cienki)

−

banknotowy

−

wartościowy

−

znaczkowy

−

do maszyn do pisania

−

przebitkowy

−

transferowy (do nadruków)

−

ilustracyjny

−

offsetowy

−

mapowy (o podwójnej trwałości)

−

wklęsłodrukowy

−

okładkowy zwykły lub zeszytowy

−

powleczony zwykły lub rotaprintowy

−

kserograficzny

Część zasilająca → część sitowa → cz. prasowa → cz. susząca → cz. wykańczająca

Wykończenie papieru poza maszyną papierniczą:

−

gładzenie (lepsza jakość)

−

kolandrowanie (satynowanie), czyni gładzenie na połysk po uprzednim nawilżeniu

−

krojenie wzdłuż na węższe wstęgi

−

krojenie na arkusze

−

sortowanie (eliminowanie wadliwych partii)

−

uszlachetnianie

(barwienie,

woskowanie,

powlekanie

warstwami

kredującymi,

zadrukowywanie, wytłaczanie)

Equter – wykonujemy nim znak wodny

Co daje się do masy papierowej:

•

kleje

•

wypełniacze (by nie był przezroczysty i by był gładki)

•

barwniki

Satynowanie:

1) walec metalowy
2) walec oblecz. papierem

Sposoby pakowania

•

paczka

•

bela (zaw. pewną ilość arkuszy, zwykle w ryzach)

•

zwój (opakowanie zawierające wstęgę papieru)

•

zmoik (opakowanie o śred. do 200 mm, np. tapeta)

•

bobina (zwykle taśma, długość nie przekracza ¼ długości średnicy

•

skrzynia

Co musi znaleźć się na etykiecie? (opakowaniu z papieru)

−

rodzaj wytworu

−

nazwa wytwórcy

−

gramatura

−

odmiana papieru

17 / 24

−

format

−

przeznaczenie

−

oznaczenie kierunku włókien

Podział papieru:

OBECNY PODZIAŁ

DAWNA KLASA

BD - bezdrzewna

Klasa III

100% celulozy tech.

PDa – półdrzewna „a”

Klasa IV

80% celulozy + 20% ścieru

PDb – półdrzewna „b”

Klasa V

60% celulozy + 40% ścieru

D – drewno (żółknie...)

Klasa VI

30% celulozy + 70% ścieru

M - mieszana

Klasa X

100% makulatury

Powierzchnia:
a) odbicie zwierciadlane

b) odbicie od matowej powierzchni

18 / 24

c) odbicie od powierzchni wytworu papierniczego z połyskiem

RODZAJE PAPIERÓW:
PODZIAŁ WEDŁUG RODZAJU POWIERZCHNI
LLWC, SLWC, ULWC, HWC, MWC, FCO, Jakrocińca itp.

PODZIAŁ WEDŁUG PRZEZNACZENIA

−

papiery drukowe luksusowe (WF – wood free – szlachetne; biurowe; książkowe)

−

papiery zwojowe do magazynów kolorowych

−

papiery gazetowe (też zwojowe)

−

papiery specjalne (np. do kopert) – metalizowane, do cukierków

−

papiery i kartony wielowarstwowe

PODZIAŁ WEDŁUG SPOSOBU PRODUKCJI:

−

papiery recyklingowe

−

bezchlorowe

−

ekologiczne

−

objętościowe

−

syntetyczne

−

samokopiujące

−

samoprzylepne

−

inne

Szereg A

Szereg B

Szereg C

Elementy biurowe

Papier dla drukarni, książki naukowe Formaty na opakowania na szeregi A

Symbol formatu

Wymiary arkusza w
mm

4A0
2A0
A0
A1
A2
A3
A4
…
A10

B0
B1
B2
B3
B4
B5
B6
…
B10

C0
C1
C2
C3
C4
C5
C6
…
C10

19 / 24

Cechy papieru – wpływ na jego przydatność (tzw. drukowność / zadrukowalność):

•

gramatura – od 60 do 180 g/m2 +/- 3% odchyłu

•

grubość papieru – od 0,04 do 0,25 mm – musi mieć jednakową grubość

•

wymiary arkusza – kontakt papieru z farbą zależy od tego czynnika

•

gładkość – kontakt papieru z farbą zależy od tego czynnika

•

przeźrocze papieru (sposób rozłożenia włókien)

•

kierunek układów włókien (równolegle do grzbietu – w opakowaniach introlig.)

•

wytrzymałość (ważne szczególnie przy offsecie rolowym)

•

właściwości optyczne

•

stabilność wymiarowa (zmiany wymiarów pod wpływem wilgoci, optymalna temperatura

to 18-22 st. C)

•

skłonność do pylenia

•

właściwości specjalne (np. odporność na starzenie się etc.)

Chromowy


Papiery typu: triprint, pre-print
Papiery do druku formularzy, rachunków, korespondencji biurowej, wcześniej przed
zadrukowaniem drukuje się np. logo firmy

3 grupy papierów ekologicznych:

−

ekologiczne

−

recyklingowe (offset i kserograf.)

−

bezchlorowe

Papiery samokopiujące – 1 warstwa ma pod spodem mikrokapsułki; środkowa na utrwalaczu i też
mikrokapsułki; trzecia kartka ma tylko wywoływacz

Specjalne papiery do drukowania cyfrowego

18.04.2012 - VIII zajęcia

PAPIERY SYNTETYCZNE: zawierają co najmniej 20% materiału syntetycznego; mają zdolność
wchłaniania/przyjmowania farby drukarskiej

−

Tyvek (otrzymywany z czystego, polietylenu, wychodzi w różnych gramaturach, można na

nim drukować różne rzeczy, odporny na butwienie, zginanie i przedarcie, może być
drukowany offsetem suchym, utrwalonym UV lub flekso; zadrukowany farbami do
powierzchni niechłonnych, przywieszki, etykietki, mocne koperty, flagi)

−

Neobond (produkowany w Niemczech, może być produkowany w arkuszach i zwojach, do

zadrukowania offsetem; dowody osobiste, plansze, odporny na rozginanie, wodę i starzenie
się)

−

Pretex (z dodatkiem syntetycznych środków wiążących, dwukrotnie powlekany, zbliżony do

papieru; mapy, etykiety, prospekty)

−

Polyart 2 (produkowany we Francji, foliowy, 2-krotnie powlekany, może być zadrukowany

farbami utrwalanymi; odporny na tłuszcze i wodę)

−

Synteape (wielowarstwowa folia poliprop., niepowlekany, odporny na wodę, tłuszcze,

chemikalia, może być tłoczony, zginany itp., produkowany w zwojach i arkuszach)

20 / 24

TWORZYWA I FOLIE:

−

celofanowe

−

polietylenowe PE

−

polipropylenowe PP

−

poliestrowe PET

−

aluminiowe

−

kompleksowe

CELOFANOWE: folia ekologiczna z regener. celulozy, otrzymywanej z wiskozy, polna, nie topi
się, ulega biodegradacji w ziemi, odporna na rozdarcie, może być lakierowana, wtedy jest odporna
na tłuszcze; służy do wyrobu mat. miękkich, zadrukowany flekso

POLIETYLENOWE PE: mogą być płaskie/rękaw., różnią się gramaturą/wytrzym. Mechaniczną,
mała przenikliwość pary wodnej, łatwo przepuszczające gazy (nie żółkną), nieodporne na tłuszcze,
odporne na ujemną temperaturę, przed zerwaniem rozciągają się → laminaty foliowe, do
przechowywania suchych warzyw, cukru, mąki, zadruk flekso

POLIPROPYLENOWE PP: wykonywane w wersji zorientowanej i niezorientowanej (ma nieco
gorsze właściwości); stanowi substytut folii celofanowej (ma połysk, wytrzymałość termiczną),
odporna na tłuszcze, wodę, ma stabilność wymiarową; nie przepuszcza gazów i pary wodnej

POLIESTROWE PET: jedna z wersji posiada najlepsze właściwości (przezroczystość itp.); np.
opakowania do kawy (kilka warstw), służy do próżniowego pakowania cieczy, farba schnie
podgrzana do 80st. C, wtedy tylko może być zadrukowane

ALUMINIOWE: arkusze/wstęgi, nadruk flekso / rotograw., odporna na wilgoć, tłuszcze,
rozpuszczalniki, nie przepuszcza pary wodnej, laminowana w celu poprawienia właściwości
mechanicznych

KOMPLEKSOWE: od 2 do 9 warstw, druk wielowarstwowy, folie wymagają aktywacji, by farba
przylegała i się utrwaliła

STRUKTURA FARBY GRAFICZNEJ:

21 / 24

farby – materiały...

•

spoiwa – substancje wiążące ze sobą, dobierane w zależności od techniki druku

•

olejowe

•

olejowo-żywiczne

•

rozpuszczalnikowe

•

barwidła – zdolne do selektywnego odbijania światła

•

pigmenty – nie rozpuszczają się w wodzie (sadza, ultramaryna, amon)

•

laki – nie rozpuszczają się w rozpuszczalnikach, barwidło pomocnicze

•

barwniki

spoiwa – nie mogą reagować z barwnikiem

RODZAJE EMULSJI:

•

emulsja typu woda w farbie

•

emulsja typu farba w wodzie

•

adhezja – przyleganie warstwy

•

kohezja – spójność

•

przyczepność

Cechy optyczne (barwa, odcień, połysk):
Drukowność (właściwości reologiczne – TAK konstyst., lepkość [czas wypływania], sposób utw.)
Ciągłość

FARBY OFFSETOWE:

−

maziste (nie mogą zasychać w kałamarzu)

−

duża intensywność barw (bo drukujemy dość cienkie warstwy)

−

światłotrwałość

−

TAK (blacha – guma → guma – papier)

−

odporność na tworzenie się emulsji

FARBY FLEKSO:

−

ciekłe

−

szybko schnące

−

mogą pokrywać podłoże niewsiąkliwe

−

mogą być przezroczyste (transparentowe)

−

i nieprzezroczyste

SITODRUK:

−

w różnych odmianach dostosowane do podłoża

−

odporne na ścieranie

−

maziste

−

duża adchezja do podłoża

−

gruba warstwa

−

nie mogą zasychać na sitach

−

tampodruk – wysoka zawartość pigmentu

22 / 24

UTRWALANIE FARBY schnięcie = zespół procesów fiz. i chem.

•

przez absorpcję (wsiąkanie)

•

utlenianie

•

odparowanie rozpuszczalnika

•

promieniowanie podczerwone / UV

•

wilgoci

•

pieczone (temp.)

•

obniżenie temp.

•

diaelektryczn.

•

katalityczne

WZORNIK PANTONOWSKI – wzory kolorów. Pantone (Color) Matching System (PMS) to
system identyfikacji kolorów opracowany przez firmę Pantone inc. z USA.
Kolory oznaczane są numerem (np. PMS 130) z oznaczeniami dodatkowymi takich cech jak
fluorescencja, metaliczność itp. Podstawowa skala opisuje 1114 kolorów. Powstają one przez
zmieszanie 15 pigmentów (w tym białego i czarnego). Stąd ich odwzorowanie na skalach CMYK i
RGB nie jest oczywiste.

25.04.2012 - IX zajęcia
Kolory

Barwa – wrażenie w mózgu; żeby powstało, musi być światło.

W oku znajduje się żółta plamka, w której znajdują się pręciki i czopki. Pręciki sprawdzają, czy
światło jest, czy go nie ma; czopki odpowiadają za widzenie w RGB.

Widzenie skotopowe – działają tylko pręciki, widzenie czarno-białe, szarość; działa wtedy kiedy
jest mało światła, np. przy świetle księżyca
Widzenie mezopowe – działają pręciki, czopki starają się działać; wtedy kiedy jest więcej światła,
widać niektóre kolory, np. po zachodzie słońca
Widzenie fotopowe – normalne, wszystkie barwy, w dzień

Barwniki odbijają odpowiednie wiązki światła:

a) Biały –odbija wszystkie
b) Czarne – wszystko pochłania
c) Szare – pół na pół
d) Czerwony itp. – odbija tylko czerwone, może odbijać w jakimś stopniu (różne barwy)

CMYK – idealne filtry

a) Cyan – pochłania czerwony, odbija zielony i niebieski
b) Magenta – pochłania zielony, odbija czerwony i niebieski
c) Yellow – odbija czerwony i zielony, pochłania niebieski
d) ( Kontur – inna nazwa czarnego )

Opisywanie kolorów

−

kolor

−

nasycenie

−

barwa

HSB (Hue Saturation Brightheness) – inna nazwa to HSL (Hue Saturation Luminance). HSB to
model opisu przestrzeni barw zaproponowany w 1978 roku przez Alveya Raya Smitha. Model HSB
nawiązuje do sposobu, w jakim widzi ludzki narząd wzroku, gdzie wszystkie barwy postrzegane są

23 / 24

jako światło pochodzące z oświetlenia. Wg HSB barwy wywodzą się ze światła białego, gdzie część
widma zostaje wchłonięta, a część odbita od oświetlanych przedmiotów.

Metoda addytywna mieszania barw – światło się sumuje,
dodawanie światła, np. w monitorze, RGB.
Mieszanie addytywne barw – metoda ta ma miejsce, gdy do jednej
wiązki światła o pewnej barwie dodawana jest druga o innej
barwie, w wyniku czego powstaje wrażenie barwy trzeciej. W
oparciu o tę metodę mieszania barw pracują monitory, emitując
wiązki świateł Red (czerwony), Green (zielony), Blue (niebieski)
(RGB). Czarny ekran to wynik braku emisji światła, a biały to
wynik złożenia świateł R + G + B z maksymalną jasnością.

Metoda subtraktywna mieszania barw – odejmowanie światła, w
druku.
Substraktywna metoda mieszania barw powstaje w wyniku
„odejmowania” od wiązki światła (najczęściej białego) określonych
długości świateł, w wyniku czego przefiltrowane światło wywołuje
wrażenie innej barwy. Metodę tę wykorzystuje się m. in. w druku:
druk dokonuje się na podłożu o określonej barwie, dla uproszczenia
niech to będzie biały papier. Farba drukarska, pokrywając papier
tworzy filtr, a niepochłonięte długości fal świetlnych docierają do
oka, wywołując wrażenia określonej barwy.

Trójkąt chromatyczności barw XYZ – widzialne barwy,
niepraktyczne
CIE XYZ - przestrzeń barw stworzona w 1931 przez
Międzynarodową Komisję Oświetleniową (Comission Internationale
de l'Eclairage = CIE - to jest skrót nazwy komisji). CIE XYZ jest
specjalną paletą barw skonstruowaną przede wszystkim pod kątem
postrzegania barw przez ludzkie oko (fotoreceptory).

HVC – Human Visual Characteristics – model psychologiczny, pewne kolory łatwiej człowiekowi
odróżnić, im kolor jaśniejszy tym więcej odcieni rozróżnianych.

LAB – matematyczny przelicznik jasności i barw; działa
niezależnie od sprzętu, wszędzie takie samo; wysokość
wyznacza jasność przestrzeni, a szerokość to paleta barw.
L – Luminance – jasność, od bieli do czerni. A – od
czerwonego do zielonego. B – żółty do niebieskiego.

24 / 24

09.05.2012 - X zajęcia

16.05.2012 - XI zajęcia