Współczesna książka i literatura dziecięca

Współczesna książka i literatura dziecięca

Książka dla dzieci i młodzieży:


Literatura dla dzieci i młodzieży:


Historia literatury dla dzieci w XVIII/XIX wieku

  1. Robinson Crusoe D. Deffou (1719) - pierwsza książka napisana dla czytelnika dorosłego i adoptowana dla dzieci i młodzieży, inne: Przygody Guliwera J. Swift (1726);

  2. Baśnie mojej matki Gąski C. Perrault - literatura właściwa dla odbiorcy dziecięcego zawierająca 8 utworów klasyki baśni dziecięcych, np. Czerwony Kapturek, Kopciuszek, Kot w Butach; Perrault zapoczątkował nurt baśniowy

  3. (1698) Przypadki Telemaka F. Fenelon - "ad usum delphini" - do użytku delfina, Ludwika XIV, połączenie fabuły i dydaktyki (przygody Telemaka podczas szukania ojca i wskazówki, rady ochmistrza, który mu towarzyszy), tłumaczenie polskie 1726 r. - nurt przygodowy

  4. Maria de Beaumion - literatura umoralniająca, nazywana Boną, bo fragment o rozmowie ochmistrzyni Bony z wychowankami, literatura patronimiczna, w której zarysowany jest poziom ojca i matki


Historia literatury dziecięcej w XIX, XX w. w Polsce


Stanisław Jachowicz (1798-1857)


Twórczość literacka:


Paulina Kraków (Krakowowa)


Narcyza Żmichowska


Teofil Nowosielski (1812-1888)


Julia Woykowska (1816-1851)


Teofil Lenartowicz


Lucjan Siemieński


Ukazującym się tekstom towarzyszyła krytyka literacka.


XIX1 - wpływy Hoffmanowej i Jachowicza

XIX2 - intensywniejszy rozwój lit. dla dzieci; uzyskuje status podobny do lit. ogólnej, która schodziła do poziomu lit. dydaktycznej


Sytuacja społeczne XIX2


Koncepcje pedagogiczne:


Funkcje książki dziecięcej w Pozytywizmie:

a) poznawcza

b) pomoc w nauczaniu domowym

c) transmitowanie określonych wzorów osobowych

d) rozwijanie użyteczności społecznej

e) rozwój patriotyzmu

f) uzupełnianie luk wynikających z nauczania rządowego (p.w. historia, literatura) - tworzenie opozycji wobec wpływów szkoły


Gatunki literackie w lit. dziecięcej:

1. proza: nowela, opowiadanie, obrazek, powieści społeczno-obyczajowe, powieść podróżniczo-przygodowa (służąca rozrywce), indiańska


a) powieści społeczno-obyczajowe


Teresa Jadwiga Papi (pseudonim: Teresa Jadwiga, Teresa Gałęzowska):


Władysława Izdebska


Zuzanna Morawska


Zofia Urbanowska


Adolf Dygasiński


b) powieści przygodowo-podróżnicze


Tworzenie swojskich powieści przygodowo-podróżniczych: tworzenie więzi z krajem, prezentowanie bohatera odważnego, inteligentnego:


Stefan Gębarski / Władysław Umiński


c) powieść historyczna



Wacław Gąsiorowski


d) powieści obyczajowo-historyczne


Jadwiga Juszczewska (pseudonim: Deotyma)


Walery Łoziński


Wiktor Gomunicki


e) książka popularnonaukowa


zawierały materiał nauki o rzeczach


Adolf Dygasiński


pojawiają się liczne ilustracje w książkach;


Zaleska


f) fantastyka baśniowa


Zofia Urbanowska


2. Poezja


Jan Chęciński


Władysław Bełza


Artur Opman


Maria Konopnicka


początek XX wieku


Młoda Polska (l. 90-1914)


Aniela Szycówna


Stanisław Karpowicz


Nowe tendencje w lit. dla dzieci:


1. Proza


a) powieść obyczajowa


Zofia Bukowiecka


Henryk Goldschmidt (Janusz Korczak)


Maria Dąbrowska


Zofia Rogoszówna


Wiktor Gomulicki


b) powieść historyczna

Wiktor Gomulicka


Antonina Domańska


Anna Grudzińska


c) powieść podróżniczo-przygodowa


Umiński


Henryk Sienkiewicz


d) książka popularno-naukowa rozwija się, liczne prace encyklopedyczne, np. Arct: Księga ilustrowana wiadomości pożytecznych...z dwa i pół tysiąca rysunkami


e) baśnie, np. ludowe: Gliński: Bajarz Polski, Rydel: Madejowe łoże, Andersen, Sierotwiński: Dary wiatru północnego; Baśń o żelaznym wilku; B. Leśmian: Klechdy sezamowe - stylizowana proza oparta na wątkach przygodowych, np. Przygody Sindbada


2. Poezja


3. Czasopisma


T: Rynek wydawniczy książek dla dzieci w zaborze rosyjskim w XIX i początkach XX wieku


[Polona - kolekcja książek dla dzieci - online]


-autorzy, np. K. Hofmanowa, St. Jachowicz

-drukarnie, np. Orgelbranda, Arcta - wydawał książki masowe, tanie, w seriach, np. "Moje książeczki" (2-3 tyś. w nakładzie), "Zajmujące czytanki" - stopniowanie pod wzgl wieku

-księgarnie, np. Gebethner i Wolff, Hoessig (p.w. nuty i książki dziecięce), Centnerszwer

-redakcje, np. nakładem Redakcji Przyjaciela Dzieci




1916 – Antologia tekstów dla dzieci

Słonimski A. Zatopione królestwo


Czynniki kształtujące literaturę dziecięcą

-stopnie oceny książki: konieczna – lektury, pożądana – pożyteczna, dozwolona

-kryterium wiekowe (5 grup)

-wydawano spisy książek dla bibliotek, polecające odpowiednie publikacje

-1918-1932 – tworzą autorzy Młodej Polsk, którzy sięgają do tradycji oraz pojawiają się nowi, zrywający z tradycjonalizmem

-1932-1939 – pojawia się krytyka lit. również ogólnej, wpływ lit. zachodniej, rozwój grafiki ilustracyjnej (Skoczylas, Sopoćko) dostosowanej do potrzeb psychicznych dziecka


  1. Proza



a) proza społeczno-obyczajowa

  1. nurt moralistyczny – dużo elementów społecznych, moralnych, skłaniających do refleksji, pokazania stanów emocjonalnych dziecka

  2. nurt populistyczny – dziecko włączone w problemy codzienności



  1. Janusz Korczak

Maria Dąbrowska

Zofia Żurakowska


  1. Halina Górska

Helena Boguszewska

Wanda Wasilewska

Zofia Harszewska


-Bezgrzeszne lata, Uśmiech dzieciństwa – zmiana tytułów świadczy o sposobie ukazania dzieciństwa

-liczne wspomnienia samych autorów

-słoneczno – serdeczna ideologia:

-powieści dla dziewcząt, tzw. powieść pensjonarska – w większości wzorowane na rudej Ance:


b) proza historyczna


c) biografistyka beletrystyczna


d) proza podróżniczo-przygodowa


e) baśń

-oparta na folklorze ludowym, np. J. Porazińska (Kopciuszek – wykorzystanie klasycznego motywu z tradycją polską, bo akcja w Krakowie), E. Szelburg-Zarembina (opowieści ludowe), Cz. Kędzierski (sięgał do podań, legend ludowych i wykorzystywał elementy patriotyczne)

-unowocześniona (ożywiona zabawka) – wprowadzenie elementów współczesności (rzeczywistości) z zachowanie fantastyki, np. Pinokio, Kubuś Puchatek, Bohaterski miś, czyli przygody pluszowego niedźwiadka na wojnie (realia wojny widziane oczami misia), Kichuś Majstra Lepigliny, Plastusiowy pamiętnik, Przygody gałgankowej Balbisi

-paraboliczne – sięganie do ludowych motywów, aby przekazać inną wizję świata, np. E. Szelburg-Zarembina Przedziwne przygody duszka Dżindżinnika (1934) (chłopiec zaklęty w sercu szkolnego dzwonka), Janusz Korczak Król Maciuś Pierwszy (wizja idealnego królestwa rządzonego przez dzieci, podkreślenie, że dzieci są ofiarami konfliktów prowadzonych przez dorosłych, Maciuś umiera), Kajtuś czarodziej (historia chłopca o skomplikowanej naturze i wybujałej wyobraźni, konflikt między fantazją a realizmem oraz granicami urzeczywistniania wyobrażeń)

-sięganie do regionalnych legend, np. Zofia Kossak-Szczucka Przygody Kacperka Góreckiego skrzata (śląski skrzat domowy, miły, dobry)

-połączenie folkloru ludowego i dziecięcego (bajki łańcuszkowe, wyliczanki), np. E. Szelburg-Zarembina, K. Makuszyński O dwóch takich co ukradli księżyc


2. Poezja

-inspiracja folklorem, np. J. Porazińska W Wojtusiowej izbie, Pastereczka (przyroda, swojskość, ludowość, patriotyzm, kręgi wiejskie, miejsca: ogródek, pole, taniec), Z. Rogoszówna, K. Iłłakowiczówna, H. Januszewska O kocie co faję kurzył, L. Krzemieniecka Z przygód krasnala Chałabały (proza poetycka, przyroda, wierzenia ludowe), O Jasiu kapeluszniku, E. Szelburg-Zarembina Idzie księżyc ciemną nocą (kołysanka ludowa), J. Czechowicz; odwoływanie się do świata wierzeń, wyobrażeń ludowych, liczne cytaty, motywy pieśniowe, refreny, sztuki ludowej

-liryka świata dziecięcego – wpływ poezji ogólnej, dziecko staje się współuczestnikiem przeżywania utworu, podmiot zna dziecięcy świat; dziecięce widzenie świata, np. Artur Oppman, E. Szelburg-Zarembina Moje wierszyki, K. Iłłakowiczówna Rymy dziecięce, Płaczący ptak (liryczne spojrzenie dziecka na świat)

-szkoła poetycka J. Tuwima i J. Brzechwy

twórczość w okresie eksperymentalnym momencie literatury


Tuwim – zanim zaczął pisać dla dzieci był już szeroko znany, p.w. tekstów kabaretowych; wiersze drukowane w Wiadomościach Literackich na pierwszej stronie, np. Lokomotywa à nobilitacja literatury dziecięcej; skłonność do kalamburów, satyrycznego dydaktyzmu; większość wierszy przed wojną II; „dziecko chętnie bzdurzy i lubi być bzdurzone”


BrzechwaTańcowała igła z nitką (1937), Kaczka dziwaczka (1939); nie odniósł sukcesu w twórczości dla dorosłych; skoligacony z Leśmianem; unowocześnił bajkę przez podkreślenie strony satyrycznej; niesłusznie zarzucano mu przemycanie treści rasistowskich


Kuliczkowska K. W świecie prozy dla dzieci, W szklanej kuli

Frycie St. Literatura dla dzieci i młodzieży

O literaturze dla dzieci i młodzieży pod red. Haliny Skrobiszewskiej


Literatura po 1945 r.

  1. 1945-1949 – tworzenie się partii, władz

  2. 1949-1956 – realizm socjalistyczny

  3. od 1956 – intensywny rozwój lit. dla dzieci

  4. lata 80. – okres przejściowy

  5. lata 90. – liczne zmiany zw. np. z rozwojem rynku wydawniczego, z formą wydawniczą, z pojawieniem się nowych zjawisk


Okres 1.

Okres 2.

Okres 3.


a) powieść społeczno-obyczajowa


b) proza historyczna – prace teoretyczne Krzyżanowskiego, Wacława Danka; zgodna z ideami epoki jest bardzo popierana, grupy powieści historycznych:

-powieść o historii

-powieść ilustrująca historię

-powieść na tle historii – przewaga fikcji nad faktami

-powieść quasi –historyczna – tzw. przeniesienia w czasie bohaterów, np. Małgosia kontra Małgosia, Godzina pąsowej róży, Pan Samochodzik i Templariusze

zmiany tematyki historycznej:

-lata 40. – sięganie do problematyki wczesnosłowiańskiej, np. Bursz Ojciec i syn (okres piastowski)

-lata 50. – powieść ilustrująca historię, tematyka rewolucyjna z różnych okresów, Płonąca barykada, Serce i broń

-lata 50./60. – epoka Jagiellonów, Mrówczyński B., Hamiec J. Królewna zza gór, Kruger M. Petra; Jadwiga i Jagienka

-lata 50. – biografistyka literacka – historyczne postacie rewolucjonistów, Płomień gorejący, Płomień za kratą, Z pięciu miast, Soso (o Józefie Stalinie), o księciu Józefie Poniatowski, Strów-Wojtkiewicz o Sierakowskim , Światło z ziemi (o Łukasiewiczu) i In. o odkrywcach, pisarzach np. Pauszer-Klonowska, M. Warneńska, Brożkiewicz Opowieść o Chopinie, Dąbrowska, Porazińska J. Kto mi dał skrzydła


c) proza podróżniczo przygodowa

Fiedler A.

Szczepańska Nora

Alfred Szklarski

Jerzy Meisner

Czesław i Alina Centkiewiczowie

Marian Brandys


d) proza baśniowo-przyrodnicza – tendencje:

A. beletryzowanie materiału przyrodniczego, lit. dla młodszych dzieci

B. wypowiedzi paraliterackie

Grabowski

Maria Kownacka

Helena Bechlerowa

Irena Jurgelewiczowa

Tytus Karpowicz

Teodor Goździkiewicz

Żółkiewska

Roman Pisarski

Ewa Kołaczkowska (B)

Jan Żabiński (B)

Cecylia Lewandowska


e) proza sensacyjno-kryminalna:

-bohaterzy – jeden lub grupa młodych ludzi

-czas – wakacje, dużo wolnego czasu

-prowadzą własne śledztwo i pomagają milicji obywatelskiej

-element sensacyjny jest w ujęciu groteskowym, zabawowym


Artur Conan Doyle

Edmund Niziurski

Adam Bahdaj

Hanna Ożogowska

Zbigniew Nienacki

Janusz Domagalik

Stanisława Platówna


e) fantastyka

-naukowa: (dominują zbiory opowiadań połączone postacią, motywem)


Stanisław Lem

Maciej Kuczyński


Młody technik – czasopismo, które ogłosiło konkurs na opowiadanie fantastyczne, np. Janusz Zajdel, Konrad Fiałkowski (Wróble galaktyki), Władysław Zegalski


-baśń fantasy – złe i dobre moce (STAR WARS Dada Dada Dada da da da), np. Akademia Pana Kleksa (1946), Porwanie w Tiutiurlistanie, Serce w plecaku; ukazują się prace teoretyczne np. Betelheim, Słońska Irena; sięganie do twórczości zachodnie, np. Astrid Lindgren, Teve Janson, Gesta Knutson; sięganie do źródeł folklorystycznych, np. Hanna Januszewska;

-baśń naukowa – Jan Brzechwa Pan Soczewka …

-bajka zwierzęca - …Lisa Witalisa

-baśnie sięgające do folkloru innych obszarów – Maria Kruger Dar rzeki Fly

-baśnie regionalne – Gustaw Morcinek, Zuzanna Rabska Baśnie kaszubskie

-jakieś inne: Joanna Kulmowa, Anna Kamieńska, Wiktor Wołoszyński

-czasoprzestrzeń nowej baśni – fantastyka wpisana w realia życia dziecka Karolcia


f) poezja


Tadeusz Różewicz

Konstanty Ildefons Gałczyński


Nurty:

a) twórczości fantastyki ludowej i nawiązania do folkloru dziecięcego


Janina Porazińska

Hanna Januszewska

Ewa Szelburg-Zarębina

Joanna Kulmowa


b) poezji satyryczno-groteskowej


Julian Tuwim

Jan Brzechwa

Wanda Chotomska

Ludwik Jerzy Kern

Jan Sztaudynger


Truskawka

Potomek poziomek


c) liryki realistycznej – silne zabarwienie emocjonalne, codzienne, obyczajowe życie dziecka, wzmacnianie wychowania obywatelskiego, patriotycznego


Czesław Janczarski

Jerzy Ficowski


d) poezji współczesnej, awangardowej – skróty myślowe, intelektualne metafory


Józef Czechowicz

Anna Kamieńska

Tadeusz Kubiak

Wiktor Woroszylski

Joanna Kulmowa


Czasopisma


20-lecie:

II w. św.:

po 1945:

Świerszczyk (7-9 lat), m.in. Wanda Grodzieńska, Jan Marcin Szancer (ilustrator), Ewa Szelburg-Zarębina, wyd. Czytelnik, nakł. 900 tys., czasopismo zalecane przez Ministerstwo Oświaty do użytku szkolnego (z powodu braku podręczników, zawierało dużo ćwiczeń do nauki pisania), z czasem ma charakter magazynu ( dużo tekstów literackich)



wysoki nakład spowodował spadek jakości papieru, farb


Okres 4.

Rynek książki dziecięcej


Nasz Księgarnia


Inne wydawnictwa:


różne nakłady, ale p.w. ogromne; w latach 80. coraz trudniej o książkę dziecięcą i jej dobre wydanie ze wzgl. na kiepski papier gazetowy, słabe klejenia


wydarzenia: zniesienie cenzury, przydziału papieru, prywatyzacja, otwarcie na Zachód – dostęp do nowych urządzeń

skutki:

-podniesienie jakości wydawniczej książek, p.w. popularnonaukowej (encyklopedie)

-wznowienie na klasykę z okresu 20-lecia, np. Zofia Żurakowska oraz tłumaczenia, które wygasły na mocy praw autorskich

-złamano monopol Naszej Księgarni dzięki czemu pojawia się wiele nowych firm

-możliwość drukowania za granicą

-zalew rynku literaturą tłumaczoną o niskiej wartości przekładu (50% z lit. angielskiej), która ukazywała się w różnych wydawnictwach pod różnym tytułem i różnych tłumaczeń,

-dużo książek Disneya i wytworzenie się popytu na disneyopodobne publikacje z ilustracjami o oczojebnych kolorach,

-klasyka XIX/XX wieku, którą można już wydawać, okazuje się ciężka dla krytyków i nieadekwatna do potrzeb

-pogorszenie się sytuacji pisarzy – wcześniej wydawca zachęcał do pisania książek dla dzieci, wypłacano odpowiednie honoraria, zapewniona była dystrybucja książki; w przypadku wydawnictw prywatnych w latach 80. mało znany pisarz sam musiał zabiegać o wydanie jego książki, honoraria rzadziej wypłacane, znani pisarze zmagali się z nielegalnymi przedrukami fragmentów ich książek w antologiach

-pogorszenie się sytuacji ilustratorów, grafików – wcześniej bardzo cenieni, zachęcani, stabilna sytuacja materialna; obecnie nie stać wydawców na zatrudnienie ilustratorów (nakład zmalał do średnio 3 tyś), więc z innych utworów przedrukowywali


Okres 5.


Nasza Księgarnia


Poszerzenie segmentu książki dla dzieci:


Michał Zając Raporty o książce dziecięcej: pocz. lat 90.: 128 firm wydających książki dziecięce, obecnie ponad 200


Firmy specjalizujące się:


Firmy średnie (głównie rodzinne):


Wydawnictwa lilipucie:


Wydawnictwa religijne – coraz większe znaczenie:


obecnie rynek jest ustabilizowany; dzieli się go ze wzgl. na wielkość, na przedział wiekowy adresatów, pochodzenie,


[Literatura dla dzieci i młodzież po roku 1980; red. Gwadera – gł. rynek wydawniczy]


[Joanna Papuzińska Książki, dzieci, biblioteki]


Organizacje międzynarodowe


Międzynarodowa Biblioteka Dziecięca/Młodzieżowa


IBBY – Międzynarodowe Kuratorium Książki Dziecięcej


Instytut Książki Dziecięcej


Międzynarodowy Instytut Literatury dla Dzieci


Instytuty/Centra Książki Dziecięcej

Muzeum Książki Dziecięcej w Warszawie


Toy book

chromolitografia – tańszy proces produkcji książek, dominuje ilustracja niemiecka

książka jako medium

translacja multimedialna – książka w formie tradycyjnej, następnie adaptacja filmowa, która staje się podstawą wydania nowej książki

tworzenie kanonu lektur – Jan Karłowicz, Adolf Dygasiński Krytyczny katalog książek dla dzieci (1884) –

kryterium pożytku wychowawczego i kryterium poczytności – ustalenie przy tworzeniu spisów

UZUPEŁNIĆ


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Bogumiła Staniów Polska książka literacka dla dzieci i młodzieży w przekładach w latach 1990 2004 (
Notatki 2011 Poligrafia wspolczesnej ksiazki
Uczymy poprawnej wymowy wzorujac sie na bazie literatury dzieciecej -Materialy na WDN, pomoce logop
Znaczenie literatury dzieciecej w procesie wychowawczo. doc, Znaczenie literatury dziecięcej w proce
Wojna, Holocaust w literaturze współczesnej, Holocaust w literaturze współczesnej
Holocaust w literaturze współczesnej., Holocaust w literaturze współczesnej
CZŁOWIEK WSPÓŁCZESNY WOBEC LITERATURY STAROPOLSKIEJ Fascynacja czy poczucie obcości, oświecenie(3)
rola ilustracji w książkach dla dzieci, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna
Aktywność literacka dzieci
Znaczenie literatury dzieciecej w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, pedagogika przedszkolna i
Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci
WYCHOWAWCZA I TERAPEUTYCZNA ROLA LITERATURY DZIECIĘCEJ, TEKSTY
Akunin Boris Gatunki Książka dla dzieci
Dwudziestolecie międzywojenne i współczesność, Teoria literatury
Funkcje literatury dziecięcej w procesie wychowania społeczno-moralnego, pedagogika przedszkolna i w
Rozwoj teorii literatury od starozytnosci do wspolczesnosci, TEORIA LITERATURY
Adaptacje filmowe dzieł literatury dziecięcej i młodzieżowej, EDUKACJA POLONISTYCZNA
Fascynacja czy poczucie obcości czlowiek współcesny wobec literatury staropolskiej
rola literatury dzieciecej w pray w przedszkolu, pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna

więcej podobnych podstron